Allah, insanı Âdeta butun varlıkların merkezine yerleştirmiş. Canlı ve cansız her şeyi onun etrafında pervane etmiş. İnsanlık Âleminin merkezine de rızkı koymuş. Tum insanları rızkın etrafında donduruyor. İnsana verilen bunca yetki ve gosterilen bunca ozenin de, rızka muhtac yaratılıp bir omur boyu onun peşinden koşturulmasının da temel amacı şukurdur.

Şukur, muhtac olduğumuz maddî ve manevî her turlu rızkın kimin tarafından gonderildiğini bilmek, O'na yurekten minnettarlık duymak, bunu yeri geldiğinde ifade etmek, sağladığı her turlu imkan ve enerjiyi O'nu hoşnut edecek şekilde kullanmaktır.

Bu temel olcuyle, yeme icme adabının ana hatları ortaya cıkar. O da, istifade edeceğimiz bir nimeti, elimize aldığımız bir rızkı Allah'ın adıyla yemeye başlamak; nimete saygılı olmak, taşıdığı sanat incelikleri uzerinde tefekkur, yedikten sonra da Allah'a hamd etmektir.

İkinci onemli adabı, yeyip ictiklerimizin helalden olmasıdır. Bu da hem dinen kullanımı yasak olmaması, hem de hakkımız olmasına bağlıdır. İslamî usullerle kesilmemiş hayvan eti, domuz ve diğer yenmeyen canlılardan beslenmek ve şarap icmek yasak olanlara ornektir.

Allah'ın yer yuzunde bizim icin serdiği nimet sofrası gercekten cok geniştir. Helal olanlar, yasaklardan mukayeseye gelmeyecek kadar fazladır. Yasak edilenler de, bildiğimiz ve bilemediğimiz zararlarından dolayıdır. Helal dairesi her turlu ihtiyac ve arzumuza yetecek kadar geniştir. Harama girmeye hic gerek yoktur. Aslında helal olmakla birlikte, başkalarının hakkı olan şeylerin, rızaları alınmadan yenilip icilmesi de haramdır.

Konunun diğer temel bir adabı da, yeyip icerken, aşırıya kacmamaktır. Fazla kullanım gibi, gereğinden az kullanım da doğru değildir. Bu hem tıbben, hem de ahlakî acıdan uygun gorulmemiştir. İbadet duşuncesiyle de olsa gereğinden az beslenmek doğru değildir. Peygamberimiz (asm), omur boyu her gun oruc tutmayı uygun gormemiştir. Ayrıca, midenin ucte birinin yemeğe, ucte birinin suya ayrılmasını, diğer ucte birinin ise boş bırakılmasını tavsiye etmiş, tıka basa yemeyi onaylamamıştır. İyice acıkmadan sofraya oturulmamasını, oturunca da tam olarak doymadan kalkmasını tavsiye etmiştir.

Peygamberimiz (asm), bu konuda da bizim icin guzel bir ornektir. Hadis kitaplarından oğrendiğimize gore, onun sofrası cok ceşitli yemeklerden meydana gelen zengin bir sofra değildi. Sade bir hayat yaşadığı icin sofrası da sadeydi. O, yemek icin yaşamaz, yaşamak icin yerdi. Eve geldiğinde yemek yoksa bunu problem etmez, bazen bir iki hurma ile yetindiği olurdu.

Hz. Peygamber (asm), gunde iki kere yemek yerdi. Az yemeyi tavsiye ederdi. Haram olan yiyecek ve icecekler hÂric, diğer yiyecekleri yerdi. Sadece et veya sadece sebze yemek gibi tek yonlu beslenmezdi. Bazı yemekleri daha cok sevse de, hicbir yemek icin "sevmiyorum" ifadesini kullanmazdı. Yemek davetlerine katılırdı. Yemeğe başlamadan once ve yemekten sonra ellerini yıkardı. Besmele ile başlar, uygun ve kısa bir dua ile bitirirdi. Sağ eliyle yerdi. Sol eliyle yiyenleri ikaz ederdi. Ortaya konulmuş yemeğin, kendi onune gelen kısmından yerdi. Yemek yerken sağa, sola dayanmaz, yaslanarak yenilmemesini tavsiye ederdi. Yuzu koyun uzanarak yemek yemeyi yasaklardı. Yemeğin israf edilmesini menederdi. Soğan, sarımsak gibi kokusu başkalarını rahatsız eden yiyecekleri yedikten sonra toplum icine girmeyi hoş karşılamazdı. Yemeğe ve suya uflemeyi yasaklardı. Yemeğin cok sıcak yenmemesi gerektiğini soylerdi. Yemek ve su kaplarının ağzını kapatmayı tavsiye ederdi. Aile fertlerinin yemeği bir arada yemelerini tavsiye eder ve beraber yenen yemeğin bereketli olduğunu belirtirdi. Aşırıya kacmadan konuşup sohbet ederdi.

Bu ve benzeri sunnetlerinden hareketle yeme icme adabı şoylece sayılmıştır:

1. Yemekten evvel ve sonra elini yıkamak,
2. Yemeği kendi onunden almak,
3. Sağ eliyle yemek,
4. Lokmayı ağza gore almak ve iyice ciğnedikten sonra yutmak,
5. Lokmayı yutmadıkca ikinci lokmaya el uzatmamak, ağzında lokma ile konuşmamak,
6. Suyu icmeden evvel bardağa bakmak,
7. Suyu bir solukta icmemek,
8. Bardağın icine nefes vermemek,
9. Başkalarını tiksindirecek soz ve hareketten kacınmak,
10. Başkasının lokmasına ve yediğine bakmamak,
11. Lokmayı ağzına korken kafasını tabağa doğru uzatmamak,
12. Yemekte israf etmemek, lokmasını ve aldığı yemeği bitirmek,
13. Ağzından bir şey cıkarmak gerektiğinde yuzunu sofradan cevirmek ve sol eli ile almak,
14. Dişleriyle koparmış olduğu lokmayı yemeğe batırmamak.
15. HelÂlinden, temiz yemek ve Allah'a şukretmek,
16. Sofra sahibiyse, utanmamaları icin herkes yeyip bitirmedikce sofradan el cekmemek ve kalkmamak (az yiyen biriyse, ağır yemeli ve yer gibi davranmalı),
17. Once yaşca veya mevkîce buyuk olanın başlaması,
18. Mecbur kalmadıkca sokaklarda yemek yememek.
__________________