90’lı yıllarda ansiklopedi ve atlas karıştırmadan yaşadığımız gezegen hakkında bilgi sahibi olmak zordu. Bunun edebiyatını yapmaya cok gerek gormuyoruz, ancak 20 yıl once saatler sonunda ulaştığınız bilgilere artık saniyeler icerisinde ulaşıyorsunuz.
Peki yaşadığımız gezegeni, uzerinde yaşayanlar ne kadar iyi tanıyoruz? Haritaların bize bu konuda yardımcı oldukları Brilliant Maps (Gorkemli Haritalar) isimli internet sitesinden, guzel bir derleme hazırladık. Her birisi farklı konularda son derece ilginc bilgiler veren haritalar var.
[h=3]II. Dunya Savaşı'nda batan gemilerin işaretlendiği harita. Sarı noktaların hepsinde, 6 yıl suren bir savaşta batan gemiler var:[/h]
Ustelik savaşta batan gemilerin hepsi değil, buyuk bir coğunluğu bu haritada. Araştırmacı Rean Morfis tarafından 2004 yılında oluşturulan bu harita, GIS olarak kısaltılan Coğrafi Bilgi Sistemi veritabanını kullanıyor. Anlaşılan o ki karadaki yıkım, denizde de devam etmiş.
[h=3]Duzlem şeklindeki haritaların gozlerimizi nasıl yanılttığını gosteren harita. Koyu mavi alanlar, uzerindeki bulundukları ulkelerin gercek yuzolcumlerini veriyor:[/h]
Kure şeklindeki gezegenimizi duzleme aktarırken, kacınılmaz olarak bozulmalar meydana geliyor. Yaygın şekilde kullanılan Mercator olceği, bu bozulmanın fazlasıyla yaşandığı bir haritalama stili. Ulkelerin uzerinde yer alan koyu mavi alanlar ise ulkelerin gercek yuz olcumleri. Bozulmanın kutuplara doğru artmasının nedeni ise bu olcekte merkez olarak ekvatoru kullanmamız. Benzer şekilde bir portakalı soyup kabuğunu duzleştirmeye calıştığınızı duşunun.
[h=3]Kadınların secme ve secilme haklarını aldıkları tarihler ulkelerin uzerinde yazıyor:[/h]
Aynı zamanda haritada bazı renk tonlamaları da goruyoruz. Gunumuze daha yakın tarihlerde kadınların secme secilme hakkı elde ettikleri ulkeler daha koyu renkle verilmiş durumda. Turkiye'de ise 1930'da başlayan calışmaların ardından kadınlar, 5 Aralık 1934'de yapılan Secim Kanunu duzenlemesiyle bu hakkı elde etmişlerdi.
[h=3]1853 yılında Japon Suido Nakajima tarafından yapılan eşsiz dunya haritası:[/h]
Japonya'nın esaret gibi gecen uzun hukumdarlık doneminin ardından dunyaya acıldıkları ilk yıllar. Aslında bu harita coğu insanın ilk bakışta fark edemeyeceği buyuk bir eksiklik var: Antarktika.
Dunyadaki Tum Ulkelerin Kare Haritası (Shintei - Chikyu Bankoku Hozu) olarak adlandırılan calışma, silindirik bir izduşumle yapılıyor. Elle boyanan tum detaylar haricinde, sol altta 4 adet yarım kure goruyoruz. Eksiklerine rağmen, zamanının cok ilerisinde bir tekniğe sahip, gunumuz haritalarına ise oldukca yakın bir calışma.
[h=3]Diyelim ki 10.994 metre derinliğindeki Mariana cukurunun dibinde sadece 10 metre genişliğide tıkanmış bir lavobo gideri var. O lavoboyu actığınızda Dunya'nın suyu bu şekilde boşalıyor:[/h] Mariana cukuru, 2.542 metre genişliğe ve 10.994 metre derinlikle adeta dunyadaki sular icin tıkanmış lavobo gibi duruyor. Everest Dağı'ından daha uzun bir derinliğe sahip olması, orayı daha ilginc kılıyor. Peki ya dibinde gercekten tıkanmış bir gider varsa? Eğer olsaydı ve acsaydık, okyanuslar 2 miyon 966 bin 888 yılda boyle bir değişim gecireceklerdi. Muhtemelen yeni sıradağlarımız olacak, gezegendeki yaşam buyuk olcude değişim gecirecekti.