Eskişehir-Ankara arasında hızlı trenin hizmete girmesi bana Sultan Aziz'in "Memleketime demiryolu yapılsın da isterse sırtımdan gecsin" sozunu hatırlattı...
Sanayi inkılÂbı sırasında suratli ulaşım araclarına ihtiyac duyulması, demiryolu fikrini geliştirdi. İngiliz muhendis George Stephenson'un 1830 yılında Liverpool- Manchester arasında uygulamaya soktuğu tren seferleriyle demiryolu tarih sahnesine cıktı. Demiryolu kısa surede diğer Avrupa ulkelerine yayıldı.
1836'da Osmanlı Devleti'nde de demiryolu yapımı gundeme geldi. İngiliz Albayı Chesney İskenderun ile Birecik arasıda bir demiryolu hattı yapılmasını planladı, ancak uygulamaya sokamadı. Demiryolu tarihimizle ilgili en onemli araştırmaları Vahdettin Engin, Ali Akyıldız, Ufuk Gulsoy ve Cemil Ozturk gibi Marmara Universitesi tarihcileri onemli araştırmaları yapmıştır.
DEMİRYOLU SIRTIMDAN GECSİN
Osmanlı topraklarındaki ilk teşebbus başarısız olmuştu ama Osmanlı padişahları ve devlet adamları demiryoluna cok buyuk ilgi gosterdiler. 1861 ile 1876 yılları arasında tahtta bulunan Sultan Abdulaziz tren yolu hattının saray bahcesinden gecmesi soz konusu olduğunda, "Memleketime demiryolu yapılsın da isterse sırtımdan gecsin, razıyım" demek suretiyle demiryoluna verdiği buyuk onemi gostermişti. Osmanlı topraklarında ilk demiryolu İngilizler tarafından İskenderiye-Kahire arasında 1853-1856 arasında yapıldı. Osmanlı yonetimi, 1855 Ekimi'nde, demiryolu inşası icin Avrupa sermaye cevrelerine cağrı yaptı.
Bu cağrı uzerine harekete gecen Avrupa sermaye cevrelerini başlangıcta kısa mesafeli ve kendi ticari cıkarlarına hizmet edecek demiryollarını yapmaya başladılar. 66 kilometrelik Kostence-Cernavoda demiryolu 1860'da, 224 kilometrelik Varna-Ruscuk hattı ise 1866'da hizmete girdi. Anadolu'da ilk demiryolu 1856-1866 yılları arasında İzmir-Aydın ve İzmir- Turgutlu arasında inşa edildi.
Osmanlı Devleti'nin asıl istediği hat olan Rumeli Demiryolları'na 1869'da, Baron Hirş adlı Yahudi bir bankere imtiyaz verilerek başlandı. Ancak Siyonizm'in en buyuk destekcilerinden olan Baron Hirş suiistimalleriyle devlet hazinesini soydu. 2000 kilometre olarak planlanan hattın 1279 kilometresi 1875 yılına kadar peyderpey hizmete girdi. Baron Hirş'in suiistimalleri Osmanlı yonetiminin yabancı şirketlere olan guveni sarsmıştı. Bu yuzden devlet kendi imkÂnlarıyla demiryolu yapmak istedi.
İlk olarak devlet imkÂnları ile Haydarpaşa-İzmit ve Mudanya- Bursa arasında demiryolu yapılmaya başlandı. Ancak sermaye yetersizliği ve demiryolu inşaat ve işletmesinde yeterli teknik elemanlara sahip olunamaması yuzunden işler planlandığı gibi gitmedi. Bağdat'a kadar uzaması duşunulen hattın ancak Haydarpaşaİzmit arasındaki 91 kilometrelik kısmı 1873'te bitirilebildi.
Diğer hatlar ise yarım kalmıştı. Yapılan buyuk masraflara rağmen bilgisizlik ve tecrubesizlik yuzunde başarısız olunmuştu. Harcanan para da dışarıdan alınan borclardı. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve ardından dış borcların odenememesiyle demiryolu inşasını gundemden duşurdu.
DEMİRYOLU SEFERBERLİĞİ
1876'da tahta cıkan Sultan İkinci Abdulhamid de Sultan Abdulaziz gibi demiryolu yatırımlarına buyuk onem vermekteydi. Devlet imkÂnları yetersiz olduğundan, yabancı sermayeye ihtiyac duyuldu. Bu donemde İngilizler'in yerini Almanlar almıştı. Ancak tek bir yabancı ulkeye bağımlı kalmamak icin, İngiltere ve Fransa'ya da demiryolu imtiyazları verilmişti. Bu donemde 5792 kilometre demiryolu yapıldı.
İNONU DONEMiNDE DEMiRYOLLARI UNUTULDU
Osmanlı doneminde 8334 kilometre demiryolu yapılmıştı. Bu demiryollarından sınırlarımız icerisinde kalarak Cumhuriyet donemine intikal eden demiryolu uzunluğu ise 4138 kilometredir. Cumhuriyet'in ilk yıllarında hızla demiryolu yapılmaya devam edildi. 1940 yılında demiryolu uzunluğumuz ise 7381 kilometreyi bulmuştu. İnonu doneminden itibaren demiryolu yapımı aksatıldı. 1940 ile 1950 arasında sadece 300 kilometre demiryolu yapılmıştı.
Alıntı
Sultan Abdulaziz Hanın ruhu şÃ‚d oldu
teşekkurler canım emeğine sağlık guzel bir sunumdu bilmediğimiz bir konuya deyinmişsin yada merak edip araştırmadığımız