1. Bir şehir ve memleketteki insanların, yapageldikleri usûller, gelenekler, alışılmış şeyler. An'ane, orf. (Bkz. İlgili maddeler)
Her memleketin Âdeti başka başkadır. Hatt bir memleketin Âdeti zamanla değişir. Bulunduğu şehrin dîne uygun olan Âdetine uymamak şohret ve tahrîmen (harama yakın) mekrûh olur. (İmÂm-ı RabbÂn&#238
Resûlullah'ın sallallahu aleyhi ve sellem yaptığı ve kacındığı şeyler iki kısımdır: Birisi, ibÂdet olarak yaptığı ve kacındığı şeylerdir ki, her muslumanın bunlara tÂbi olması, uyması lÂzımdır. İkincisi bulundukları memleketin Âdeti olarak yaptığı şe ylerdir. Bunları yapmak mecbûrî değildir. Âdete bağlı şeylerde de Resûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) uymak duny ve Âhirette insana cok şey kazandırır ve ceşitli saÂdetlere ve hayırlara yol acar. (Abdulhakîm ArvÂs&#238
Musluman olmayanların yaptıkları ve kullandıkları şeylerden haram olmayıp, insanlara faydalı olanları yapmak ve kÂfirlere benzemeği duşunmeyerek kullanmak gunÂh değildir. Pantolon, ceşitli ayakkabı, catal, kaşık kullanmak, yemeği masada yemek, herkes in onune ayrı tabaklar icinde koymak, ekmeği bıcakla dilimlere ayırmak ve ceşitli eşy ve Âletleri kullanmak hep Âdete bağlı şeyler olup, mubÂhdırlar. Bunları kullanmak bid'at (gunÂh) olmaz. Boyle Âdetlerden faydalı olmayanları, cirkin ve kotulenmiş olanları kullanmak ve yapmak haram olur. (Abdulgani Nablusî, İbn-i Âbidîn)
2. Kitab, sunnet, icma' ve kıyasdan sonra ikinci derecedeki dînî delillerden biri. Dînin ve aklın beğendiği şeyler.
Dinde nass (Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîf) ile acıkca bildirilmiş olmayan bir hukmu anlamak ve bildirmek icin umûmî Âdetler delîl olur. Âdetin umûmî olması icin EshÂb-ı kirÂm radıyallahu anhum zamÂnından kalma ve muctehidlerin (Kur'Ân-ı kerîm ve had îs-i şerîfden hukum cıkarabilen derin Âlimlerin) kullanmış olmaları ve devamlı olmaları lÂzımdır. MuÂmelÂttaki (ticÂret, rehin, hîbe, mîras, kirÂlama, vekÂlet v.s.) hukumler icin bir beldenin nass'a aykırı olmayan Âdetleri delil olur. Bunları fıkıh Âlimleri anlıyabilir. ZamÂnın değişmesi ile orf ve Âdete dayanan ahkÂm (hukumler) değişebilir. Nass'a (Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflere) dayanan ahkÂm (hukumler) zamanla değişmez. Boyle hukm-i kullî (genel hukumler) değişmeyip, bu hukmun hÂdiselere tatbîki zamanla değişebilir. (İbn-i Âbidîn, Ali Haydar Efendi)
__________________