Aslan denilince, bilinen yırtıcı hayvan kastedilir, bu mÂnÂda kullanılırsa, hakikat olur, cesur insan mÂnÂsında kullanılırsa, mecÂz yÂni hakîkî mÂnÂsının dışında kullanılmış olur. (Molla Husrev)

2. Gercek.

Fizik ve kimy reaksiyonlarında maddenin yok olmadığı bugun kesin olarak bilinmektedir. Lavoisier adındaki Fransız kimyÂgeri; "Kimy tepkimelerinde, madde gayb olmaz ve yoktan meydana gelmez." hakîkatini tecrube ile isbat etmiş ise de, her şeyin kimy tepkimesi, kimy kÂnunu ile yapıldığını zan ederek; "Tabiatta bir şey yaratılmaz ve hicbir şey yok edilemez" demiştir. Bugun, yeni keşf edilen cekirdek olayları, nukleer reaksiyonlar, maddenin enerjiye donduğunu, yok olduğunu, Lavoisier'in aldanmış olduğunu gostermektedir. (M. Sıddîk bin Saîd)

Alan sensin veren sensin kılan sen,

Ne verdinse odur dahi nemiz var.

Hakîkat uzre anlayıp bilen sen,

Ne verdinse odur dahi nemiz var.

(Azîz Mahmûd HudÂy&#238

3. Kotuluklerin kalbden tekellufsuzce, zorlanmadan gitmesinin gercekleşmesi, fen (Allahu teÂlÂdan başka her şeyi unutma) mertebesi.

Tarîkat ve hakîkatten maksat, ihlÂsı (her şeyi Allahu teÂlÂnın rızÂsı icin yapma hÂlini) elde etmektir. (İmÂm-ı RabbÂn&#238

Şerîatin (dînin) emirlerini yapmak, tarîkatin ve hakîkatin hÂllerine kavuşmak, hep nefsin tezkiyesi, yÂni temizlenmesi ve kalbin tasfiyesi yÂni parlaması icindir. Nefs temizlenmedikce ve kalb Allahu teÂlÂdan başkasının sevgisinden selÂmet bulmadıkca, kurtulmadıkca hakîkî îmÂn hÂsıl olmaz, ele gecmez. FelÂketlerden, azÂblardan kurtulmak icin, hakîkî îmÂna kavuşmak lÂzımdır. (İmÂm-ı RabbÂn&#238

4. MÂhiyet.

Kur'Ân-ı kerîmde bulunan bilgiler uc kısımdır: Bir kısmını, hicbir kuluna bildirmemiştir. ZÂtının ve sıfatlarının hakîkati ve gaybden haber vermek boyledir. İkinci kısım, yalnız peygamberlerine bildirdiği esrÂr (sırlar)dır. Ucuncu kısım bilgileri, peygamberine bildirmiş ve butun ummetine bildirmesini emretmiştir. (HÂdim&#238
__________________