İslÂm; doğumdan olume kadar hayatın ne şekilde yaşanacağını, davranışların nasıl olacağını, ic ve dış dunyamızın ne şekilde bir yapıya kavuşturulacağını tespit etmiştir. Madden ve mÂnen sağlıklı bir fert, sağlıklı bir aile ve sağlıklı bir toplumun yolu İslÂmın emrettiği hayat tarzını yaşamak ile mumkun olabilecektir.

Her hayrın başı Besmeledir !
Her hayırlı işe Bismillahirrahmanirrahim ile başlanır. Sonunda da Elhamdulillah denir. Sevgili Peygamberimiz: "Bir işe besmele ile başlanılmaz sonunda da Elhamdulillah denmezse o işte hayır olmaz"buyurmuştur. Cunku besmele cekerek kul ile Allah arasındaki gercek alÂka kurulmuş olur. Nerelerde besmele cekilir veya cekilmez bir kac misal verelim:

"Yemek yemeğe, abdest almaya ve hayırlı işe başlarken besmele cekmek sunnettir."
. Tuvalete girerken besmele cekmek mekruhtur.
. Haram olan birşeyi yapmaya başlarken besmele cekmek haramdır. Biz muslumanlar haramlardan kacınacağız.
. Kat'i olarak haram olan bir şeyi işlerken besmele ceken kÂfir olur.
. Kapıları acıp kapatırken, mutfaktaki yemek kaplarının kapaklarını acarken, yemek yaparken, ocak yakarken, mutfağa girerken besmele cekmek sunnettir.
. Sut, su, cay, ilac icmeye başlarken besmele cekilir.
. Sakalı tamamen keserken besmele cekmek cÂiz değildir.

SELAM VERME ADABI:
Muslumanlar birbirleri ile karşılaşınca selamlaşır ve tokalaşır. Selam vermek sunnet, verilen selamı almak farzdır.
1. İslam'ın emrettiği selamı unutma.
2. Tanıdığın veya tanımadığın Muslumanlarla karşılaştığın zaman selam vermeyi ihmal etme (Esselamu Aleykum).
3. Selam verme şekli şoyle:
a) Binek uzerinde olan yuruyene,
b) Yuruyen oturana,
c) Az kişiler cok kişilere,
d) Kucukler buyuklere selam verirler.
4. Verilen selama onun misliyle veya ondan daha guzel bir şekilde cevap ver.
5. Konuşmadan once selam ver. Peygamberimiz bir Hadis-i şeriflerinde şoyle buyuruyor:
"Kim selamdan once konuşmaya başlarsa ona cevap vermeyin"

KONUŞMA ADABI
Şahsımıza karşı vazifelerimizden biri de dilimizi terbiye ve islah etmektir. İnsan iyi ve kotu bir cok şeyi dilinden bulur. Bircok insan dili sebebiyle en buyuk musibetlere uğramışlardır. İnsanları cehenneme surukleyip goturen de dilleridir.

01. Soylediği sozun nereye varacağını, duşunmek.
02. Dunya ve ahiret icin faydası olmayan sozleri soylememek.
03. Sozleriyle kimsenin gonlunu kırmamak.
04. Musibet ve felaket getireceğinden korktuğu şeyi soylememek.
05. Konuşurken başkasının sozunu kesmemek.
06. Bir insanı over veya yererken aşırı gitmemek.
07. Buyuklerin yanında yuksek sesle konuşmamak.
08. Boşboğazlık, gevezelik etmemek.
09. Soylerken ağzını eğip buzmemek, avurt catlatmamak, ustalık, bilgiclik satmamak.
10. Konuşurken karşısındakini hice sayarak ukalalık yapmamak, onun sozlerinde ayıp ve kusur aramamak.
11. Dilini la'nete, kufure ve kaba konuşmaya alıştırmamak.
12. Kendisine verilmiş bir sırrı başkasına soylememek. .
13. Yalan yere bir soz vermemek, yapamayacağı bir şeyi soylememek.
14. Yalan soylemekten, yeminden, gıybet etmekten, koğuculuktan sakınmak.
15. Başkalarıyla alay etmemek, kimseye kotu bir ad takmamak.

GUZEL SOZLER ADABI
Soz soylerken guzel soylemek, kabalık yapmamak, karşısındakilerin halini gozetmek, dokunacak sozlerden ve tasavvurlardan sakınmak Musluman'ın vazifesidir. Kur'an-ı Kerim yedi ceşit insanın peşinden gitmeyi ve onları dinlemeyi yasak etmiştir.

1- Doğruya ve yalana cok yemin eden.
2- Fikir ve duşuncesi duşuk olan.
3- Şuna buna soven, la'net eden, daima kusur ve ayıp araştıran.
4- Bir yerde konuşulan şeyleri başkalarına taşıyan.
5- Cimri ve son derece sıkı olan ve insanları iyilikten ceviren.
6- Hakkı tanımayan ve mutecaviz olan.
7- Gunaha dadanan, ******** ve soysuz olan.

EVE GİRİŞ CIKIŞ ADABI
1. Kapının sağında veya solunda durmak.
2. Kapıya 3 defa vurmak, izin verilir ise, iceriye girmek, izin verilmez ise geri donmek.
3. Eve girince ve cıkarken "Esselamu Aleykum" diyerek selam vermek.
4. Evden cıkınca "Bismillahi tevekkeltu al-Allah la havle vela guvvete illabillah" demek.

YEMEK YEME ADABI
01. Sofra hazırlanırken yardımcı olmak.
02. Yemekten once ve sonra elleri yıkamak.
03. Buyukleri sofraya oturmadan sofraya oturmamak.
04. Besmele cekip, Allah'a vermiş olduğu nimetler icin şukur etmek.
05. Yemeğe once yaşca veya mevkice buyuk olan kişinin başlaması uygundur
06. Sağ eliyle yemek.
07. Lokmayı ağza gore almak ve iyice ciğnedikten sonra yutmak.
08. Lokmayı yutmadıkca ikinci lokmaya el uzatmamak.
09. Onundeki yemeği soğutmak icin, yemeğin icine uflememek.
10. Başkalarını tiksindirecek, iğrendirecek harekette bulunmamak ve soylememek.
11. Ağızda yemek varken konuşmamak, gulmemek.
12. Başkasının lokmasına ve yediğine bakmamak.
13. Elini yemek kabına silkmemek ve lokmayı ağzına gotururken başını tabağa doğru uzatmamak.
14. Yemek secmemeye ozen gostermek.
15. Yemeği aynı kaptan yeyip, tabağın ortasından değil, kendi onunden yemek.
16. Lokmasını ve aldığı yemeği bitirmek.
17. Tabaklarda artık, sofrada kırıntı bırakmamak.
18. Toplu yemek yenirken herkes yeyip bitirmedikce sofradan kalkmamak.
19. Yemek bitince "Elhamdulillah" demek.
20. Yemeği yapana teşekkur etmek.
21. Sofra kaldırırken yardımcı olmak.
22. Yemek sonrası elleri yıkamak, dişleri fırcalamak.
23. Sokaklarda yemek yememek ve icmemek.
24. Gezinerek yemek yememek.
25. Helalinden, temiz yemek ve Allah'a şukretmek.
26. Acıkmadan yemek yememek.
Bir hadis-i şerifte:
"Sizden biriniz yiyeceği zaman sağ eli ile yesin, iceceği zaman da sağ eli ile icsin. Zira şeytan sol eliyle yer, sol eliyle icer." buyurulmuştur.

SUYU İCME ADABI
1. Besmele cekmek.
2. Suyu bardaktan (veya tasdan) icmek.
3. Suyu oturarak icmek. 4. Bardağı sağ el ile ağıza goturmek.
5. Bardağın icine nefes vermemek.
6. Suyu uc yudumda icmek sonunda Elhamdulillah demek; su icmenin adaplarındandır.

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:
"Suyu cocuğun memeyi emmesi gibi icin. Depodan doldurur gibi icmeyin. Ondan ciğer hastalıkları zuhur eder."

TUVALET ADABI
1. Tuvalete girmeden once Euzu Besmele cekmek.
2. Sol ayak ile girmek.
3. İhtiyacı ayakta değil, oturarak gidermek.
4. Tuvalette konuşmamak, bir şeyler yememek, oyalanmamak.
5. Tuvaletten cıkmadan temizlik kontrolu yapmak (elleri yıkamak).
6. Sağ ayak ile cıkmak.
7. Cıkınca "Gufraneke" demek, adaptandır.

YATMA ADABI
1. Yatmadan once elleri yıkamak.
2. Dişleri fırcalamak.
3. Kıyafetlerle değil, pijamalarla yatmaya ozen gostermek.
4. Giysilere sağdan giymeye başlamak.
5. Besmele cekip sağ tarafa doğru donup yatmak.
6. Yatmadan once dua etmek, adaptandır.

GOZ KULAK GİBİ AZALARIN TERBİYESİ
Musluman'a başkalarının kanı, ırzı, namusu, malı haramdır. Kendisinin olmayan herhangi bir şeye kotu gozle bakmamak, kendi canı, namusu, malı nasıl mukaddes ise, başkalarınınkini de aynı şekilde kabul etmeli, kendini tamamen haramdan ve kendisine ait olmayan her şeyden cekmek İslÂm'ın emridir.

TOPLANTILARDA ADAB
Kur'an-ı Kerim ve Hazret-i peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir mecliste nasıl davranılacağını bildirmiştir.
01. Bir toplantıya herkesi iğrendirecek elbise ile, fena kokularla gitmemek,
02. Mecliste daima guler yuzlu olup, ekşi suratlı ve geveze olmamak,
03. İleri gecip oturmamak, hakkı olmadıkca ileriye gecmemek,
04. Kendisinden yaşca ve bilgice yuksek olanlara hurmet etmek,
05. Anası, babası veya hocasına daha cok hurmetli olmak,
06. Oturanlara sıkıntı verecek hallerden sakınmak,
07. İki kişi arasına oturmak lazım gelirse, onların iznini istemek,
08. Sonradan gelene yer gostermek,
09. Kendisinden buyuk olanların yanında ayak ayak ustune koymamak,
10. Ev sahibinin, misafiri uğurlaması,
11. Kalabalık icinde iki kişi arasında gizli konuşulmaması,
12. Esnememek, mecbur olursa eli ile ağzını kapamak,
13. Oksurme veya geğirme ile cevreyi rahatsız etmemek, tiksindirmemek,
14. Meclis ve toplantılarda edebe riayet etmek.

KOMŞULARIMIZA KARŞI VAZİFELERİMİZ
Aile ve akrabamızdan sonra bize en yakın olan komşularımızdır. Komşularımıza olan vazifelerimizin başlıcaları şunlardır:
1. Komşulara el ve dil ile eziyet etmekten kacınmalıdır. Evde gurultu yapmak, dokulen coplerle komşuları zor durumda bırakmak, vb. Muslumanlıkla bağdaşmaz. "Peygamberimiz: "Allah'a ve Âhiret gunune İman eden komşusuna eziyet etmesin buyurmuştur. (Sahihi Buhari)
2. Komşusunu caresizlik icinde goren kimse, onun yardımına koşmalıdır. Cenabı Hak bir ayeti kerimede komşuya iyilik edilmesini tavsiye etmektedir. (Nisa Suresi: 36)
3. Komşunun evini, kendisinin bulunmadığı zamanlarda korumak,
4. Komşuları zaman zaman ziyaret etmek, hastalandıklarında kendileriyle yakından ilgilenmek, Komşu hakkının onemini peygamber Efendimiz şu hadisi şeriflerinden daha iyi anlamaktayız:

"Cebrail, bana durmadan komşuya iyilik yapmayı tavsiye etti. Bu sıkı tavsiyeden, komşuyu komşuya mirascı yapacağını zannettim. (Sahihi Buhari) Komşumuz Musluman olmasa bile onlarla iyi gecinmek (ornek olmak), eziyet etmekten sakınmak, iyi davranışlar icinde bulunmalıyız.

MİSAFİRLERE KARŞI VAZİFELERİMİZ
Misafirleri guzel bir şekilde ağırlamak, Muslumanlığın emirlerindendir. peygamber Efendimiz, kendisini ziyarete gelenlere elinde bulunan yiyeceklerden bol bol yedirir, hatta ev halkıyla birlikte geceyi ac olarak gecirdiği zamanlar da olurdu. Bir hadisi şeriflerinde şoyle buyurulmakta: "Allah'a ve Kıyamet gunune iman eden kimse, misafirine ikram etsin (Sahihi Buhari) Atalarımız kahramanlığı ve durustluğu yanında, misafirperverliği de, sahip olduğu eşsiz ustunluklerindendir. Bugun yurdumuzun bircok Koylerinde, misafirler icin ayrılmış ozel yerler vardır. Misafirlerimize karşı olan vazifelerimizden başlıcalar şunlardır:
1. Misafirleri guler yuz ve tatlı dille karşılamak,
2. Yediğimiz ictiğimiz şeylerin en iyisini onlara sunmak,
3. Misafirlerin uzerine fazla duşup onları sıkmamak,
4. Misafirlerin yanında cocukları ve hizmetcileri azarlamamak,
5. Topluluklarda dikkat ettiğimiz onemli noktalara, misafirlerin yanında da dikkat etmek.

ZİYARETLERİN ADABI
Muslumanların birbirlerini ziyaret etmeleri, aradaki sevgi, saygı ve dayanışmayı kuvvetlendirir. Zaman zaman akraba, yaşlı ve hasta kimseler ziyaret edilmek suretiyle gonulleri alınmalıdır. Ancak ziyaretlerin, usulune uygun olarak yapılması gerekir. Ziyaretlerle ilgili edepleri şoyle sıralayabiliriz:
1. Ziyaretlerin vakti iyi secilmelidir. Uyku, yemek ve iş zamanlarında ziyarete gidilmemelidir.
2. Ziyaretlere giderken, temiz ve duzgun elbiseler giyilmelidir.
3. Ziyaret edilen evin kapısı calınmalı, ev sahibi izin verdikten sonra iceri girilmelidir.
4. Ziyaret sırasında guler yuz gosterilmelidir.
5. Ziyaretine gidilen evde bulunanların, sevincleri ve kederleri paylaşılmalıdır.
6. Ev sahibinin işi varsa, ziyareti uzatmadan musaade isteyerek ayrılmalıdır.
7. Ziyaret edilen kimsenin yaş, akrabalık veya hastalık gibi durumları goz onunde bulundurularak, konuşma şeklinde dikkat edilmelidir.
8. Ozellikle yaşlılar ile hastalar, sık sık ziyaret edilmelerini beklerler. Bu bakımdan bu kimselerin ziyaretleri diğerlerine gore daha fazla yapılmalıdır.

(Kaynaklar: Sabri Ozdemir Eser: İtikat, İbadet, Ahlak)
__________________