Kul hakkı
Sual: Hak sahibi olmuşse veya sağ ise kul hakkından nasıl kurtuluruz?
CEVAP
Kul hakkı beş turludur:
1- Mali [Parasal]
2- Nefsi [hayati yonden]
3- Irzi [Haysiyetle ilgili]
4- Mahremi [Namusla ilgili]
5- Dini.

1- Mali olan kul hakları:
Hırsızlık, gasp, aldatarak, yalan soyleyerek mal satmak, sahte para vermek, başkasının malına zarar vermek, yalancı şahitlik, ruşvet almak gibi.

Bu haklar icin sahibi ile helalleşmek gerekir. Dunyada helalleşmezse, ahirette sevapları ona verilerek helalleştirilecektir. Mal sahibi olmuş ise, vÂrisine odenir. VÂrisi yoksa veya mal sahibi bilinmiyorsa, salih bir fakire hediye olarak verilip, sevabı sahibine gonderilir. Salih fakir yoksa, İslamiyet'e hizmet eden hayır kurumlarına, vakıflara verilir. Kendi salih akrabasına, fakir olan ana babalarına, cocuklarına hediye olarak vermesi de, caiz olur. Bunları yapmak imkanını bulamazsa, mal sahibinin ve kendisinin af olunmaları icin dua eder. KÂfirin hakkı icin de, onunla helalleşmek gerekir. Gonlu alınmazsa, ahirette af olunması, cok guc olur.

2- Nefsi, yani hayati gunah olan kul hakları:
Adam oldurmek, bir uzvunu kesmek, sakat bırakmak gibi şeylerdir.
Once tevbe eder. Adam olmuş ise, velisi ile helalleşmek gerekir. Velisi isterse af eder. İsterse belli bir mal ister. İsterse, mahkemeye verip, hakimden cezalandırılmasını ister. İslamiyet'te kan davası yoktur.

3- Irza dokunan kul hakları:
Dedikodu, iftira, alay, sovmek gibi haysiyetle, şerefle ilgili şeylerdir.
Tevbe etmek ve helalleşmek lazımdır. Bunlarda vÂrisleri ile helalleşmek olmaz.

4- Mahremi olan kul hakları:
Başkasının coluk cocuğuna hıyanet etmek gibi şeylerdir.
Tevbe ve istiğfar eder. Fitne cıkmak ihtimali yoksa, sahibi ile helalleşir. Fitne ihtimali varsa helalleşmek yerine, ona dua eder ve onun icin sadaka verir. Yaptığı ibadetlerin sevaplarını ona bağışlar. Fitne ihtimali olunca, helalleşirken işlediği gunahları bildirmeyip, bendeki butun haklarını af et demekle yetinir.

5- Dini olan kul hakları:
Akrabasına ve emri altında olanlara doğru din bilgisi vermeyi terk etmek, insanların din bilgisi oğrenmelerine ve ibadetlerine mani olmak, onlara kÂfir, fasık demek. Bid�at cıkarıp veya mevcut bid�atleri savunup Muslumanların yanlış inanmalarına ve yanlış ibadet etmelerine sebep olmak. Acıktan oruc yiyerek veya acıktan başka haram işleyerek kotu ornek olmak. Bu gunahlar icin de tevbe etmek, hak sahipleri ile helalleşmek gerekir.


Sual: Uzerinde kul hakkı olan ne yapmalı?
CEVAP
Uzerinde kul hakkı olan buna tevbe icin, kul hakkını hemen odemeli, onunla helalleşmeli, ona iyilik ve dua etmeli. Mal sahibi, hakkı olan olmuş ise, ona dua, istiğfar edip vÂrislerine verip odemeli, bunlara iyilik yapmalıdır. Cocukları, vÂrisleri bilinmiyorsa, o miktar parayı fakirlere sadaka verip, sevabını hak sahibine bağışlamalıdır. (Sefer-i Ahiret)

Bir kimseden haksız olarak alınan bir kuruşu, sahibine geri vermek, yuzlerle lira sadakadan kat kat daha sevaptır. Bir kimse, Peygamberlerin yaptığı ibadetleri yapsa, fakat, uzerinde başkasının bir kuruş hakkı bulunsa, bu bir kuruşu odemedikce, Cennete giremez. (Mektubat-ı Rabbani c.2, m.66, 87)

Kıyamet gunu, hak sahibi, hakkından vazgecmezse, bir dank [yarım gram gumuş] hak icin, cemaat ile kılınmış, kabul olmuş yediyuz namazı alınıp, hak sahibine verilecektir. (Durr-ul-muhtar)

Kul hakkını, Allahu teÂlÂnın hakkından once odemek gerekir. Kul hakkı olan gunahların affı guc ve azapları daha şiddetlidir. Başkasının hakkını yiyen, hak sahipleri ile helalleşmedikce affa uğramaz. Yani uzerinde kul veya hayvan hakkı bulunanı Allahu teÂl affetmez ve bunlar Cehenneme girip, cezalarını cekeceklerdir. (Hadika)

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Uzerinde kul hakkı olan, olmeden once odeyip helalleşsin! Cunku ahirette altının, malın değeri olmaz. O gun, hak odeninceye kadar, kendi sevaplarından alınır, sevapları olmazsa, hak sahibinin gunahları buna yuklenir.) [Buhari]

(Kibri, hıyaneti ve kul borcu olmayan mumin, Cennete girer.) [Nesai]
(Kul hakkı, muminin aybı, kusurudur.) [Ebu Nuaym]

Uzerinde kul hakkı bulunanların ruhları Cennete girmez. Salihlerin ruhları kabirlerine gelerek, cesetlerini ziyaret ederler. Vefat eden muminlerin ruhları gelip, dunyada tanıdıklarını sorarlar. (Feraid-ul-fevaid)

Sual: Uzerinde kul hakkı ile olen kimse, Cennete giremez mi?
CEVAP
Kul hakkı kÂfirlik değildir. Sevaplarından bir kısmını vererek kul hakkını oderse, Cehenneme girmez. Sevapları yoksa, kul hakkı olanın gunahlarının bir kısmını yuklenir. Cezasını cektikten sonra Cennete gider. Cennete yalnız kÂfir girmez. Ne kadar cok gunahkÂr olursa olsun, musluman, gunahlarının cezasını cektikten sonra muhakkak Cennete girer. Fakat Cehennemde ceza cekmek oyle kolay değildir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Muflis, şu kimsedir ki, kıyamette, amel defterinde pek cok namaz, oruc ve zekat sevabı bulunur. Fakat, bazılarına ceşitli yonden zararı dokunmuştur. Sevapları, bu hak sahiplerine verilir. Hakları odenmeden once sevapları biterse, hak sahiplerinin gunahları, bunun uzerine yukletilip Cehenneme atılır.) [Muslim]

İşlenen gunahta kul hakkı da varsa, kul hakkını hemen odemek, onunla helalleşmek, ona iyilik ve dua etmek de gerekir. Kul borcu ile olursek, bircok sevabımız hak sahibine verilir, sevabımız kalmazsa, onun gunahlarını yuklenmek zorunda kalırız. Şehid olan kimselerin kul borclarını Allahu teÂl oder.

Sual: Gayri muslimlerle calışıyoruz. Onların hakkını yesek gunah olur mu?
CEVAP
Gayri muslimlere [musluman olmayanlara] kÂfir denir. Bunların inancları, ibadetleri sevilmez. Fakat onları incitmek, kalblerini kırmak haramdır. Gayri muslimleri gıybet eden, yuzlerine karşı kÂfir diyen musluman cezalandırılır. Cunku bunları incitmek, mallarına zarar vermek gunahtır. (Multeka) [KÂfirler kendilerini kÂfir kabul etmedikleri icin kÂfirin bile yuzune karşı kÂfir demek gunah olur.]

Zimmiye [yani gayri muslim vatandaşa] zulmetmek, muslumana zulmetmekten daha kotudur. Hayvanlara işkence, zimmiye işkenceden daha kotudur. Zimmiyi uzmemek icin selamlaşmak ve tokalaşmak caiz olur. Acıkca gunah işleyen fasıka selam vermek de boyle caizdir. (Durr-ul-muhtar)

Uzerinde kul hakkı bulunanların ibadetleri kabul olmaz, Cennete giremez. KÂfirin hakkı icin de, onunla helalleşmek gerekir.

Savaş hÂli haric, kÂfirleri oldurmek de haramdır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Arkadaşını olduren, ummetimden değildir. Oldurulen kÂfir olsa da yine boyledir.) [Hadika]
(Zimmiyi olduren, Cennetin kokusunu alamaz.) [Hadika]
(Zimmiyi oldurene, Cennet haramdır.) [Ebu Davud]


Sual: Almanya�da Mısırlı bazı fellahlarla calışıyoruz. Bunlar, "Almanya gayri muslim ulkedir. Bunların mallarını hile ile almak caizdir" diyerek buyuk marketlerdeki etiketleri değiştirip hile yapıyorlar. KÂfirlerin hakkı muhim değil midir?
CEVAP
KÂfirleri incitmek, kalblerini kırmak haram olduğu gibi, hile yapmak, mallarına zarar vermek de haramdır. (Multeka)

KÂfirin hakkı icin de, onunla helalleşmek gerekir. Gonlu alınmazsa ahirette affı cok guctur. KÂfirin hakkından kurtulmak, muslumanın hakkından kurtulmaktan daha zordur. Gayri muslimlerin mallarına, canlarına saldırmak caiz olmadığı gibi kadınlarına, kızlarına saldırmak da caiz değil, haramdır. (R. Muhtar)

DÂr-ul-harpte, kÂfirlerin mal, can ve ırzlarına saldırmak haramdır. KÂfir kadınların başlarına, kollarına, bacaklarına bakmak haramdır. KÂfirin malını almak, kalbini kırmak, muslumanın malını almaktan daha buyuk gunahtır. KÂfirlerin haklarına dokunmamak, kimseyi dolandırmamak, Muslumanlık icabıdır.

KÂfirlerden de gasp, hırsızlık gibi gayri meşru yol ile alınan şey, mulk-i habistir, kullanılması haramdır, sahibi bulunmazsa, fakirlere sadaka olarak vermek lazımdır. Hayvan hakkı, insan hakkından, kÂfirin hakkı da, hayvan hakkından daha buyuk gunahtır. Başkasının malını ondan izinsiz alıp, kullanıp, zarar yapmadan yerine bırakmak da haramdır. (Hadika)

Gayri muslim vatandaşlara da, dunya işleri icin, dargın olmak caiz değildir. Onların da, guler yuzle, tatlı dille gonullerini almak, incitmemek, haklarını odemek lazımdır.

Musluman olsun, kÂfir olsun, nerde olursa olsun, hicbir insanın malına, canına ve ırzına, namusuna dokunmak caiz değildir. KÂfir turistler, muamelatta, muslumanların hak ve hurriyetlerine maliktir. Kendi dinlerinin icaplarını yapmakta, ibadetlerini yapmakta serbesttirler. İslamiyet, kÂfirlere de, bu hurriyeti vermiştir.

Musluman, yabancıların kanunlarına karşı gelmemeli, suc işlememelidir.
Fitne cıkmasına sebep olmamalı, hic kimseye zulum, işkence yapmamalıdır.
Muslumanlığın guzel ahlakını, şerefini, her yerde herkese gostermeli, her milletin İslam dinine sevgili ve saygılı olmasına sebep olmalıdır. (İslam Ahlakı)

Yabancı bir ilim adamı, İslamiyet�i inceleyip musluman olduktan sonra, Arap ulkelerine gidince, oralardaki muslumanların yanlış hareketlerini goruyor. (İyi ki sizleri gormeden musluman oldum. Hayatınızı inceleseydim, musluman olmazdım) diyor. Ne kadar muhim bir teşhis.

Hicbir muslumanın, yanlış hareketlerle İslam�a golge duşurmeye hakkı yoktur. Musluman, İslam�ın guzel ahlakı ile suslenmeli, Allahu teÂlÂya karşı gunah, kanunlara karşı suc işlemekten sakınmalıdır.


Sual: İngiltere�de yaşayan bir insan bir dukkandan bir şey calsa, ancak geri goturup verdiğinde polise yakalanma tehlikesi varsa ne yapması gerekir? Caldığı değerdeki parayı bağış olarak fakirlere verse Allahu teÂl indinde sorumluluktan kurtulur mu? Bu problemi bu insan nasıl halledebilir?
CEVAP
Oyle borctan kurtuluş olamaz.
Bunun bircok yolu vardır. Mesela gider, aynı şeyi parası ile satın alır. Sonra evine getirir. Oteki şeyi alır. Fiş de elinde olduğuna gore, polis falan bir şey diyemez. Goturur, satın aldığı yere, soran olursa, cantamdan iki tane cıktı ben birisinin parasını vermiştim der. Bırakır gider. Habersiz koyabilirse habersiz koyar, sorarlarsa ona benzer bir şeyler soyler. Yahut caldığı şeyi, gonderenin adresini yazmadan mağazaya postalayabilir. İcine de ben bir tane almıştım, iki tane cıktı gonderiyorum der.

Sual: KÂfir hakkını odemek, musluman hakkını odemek gibi mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Kitapsız kÂfirlerin de hakkı gecer mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Almanya�da yaşıyorum. KÂfir komşuyla cocuklar dovuştuğu icin sesli tartıştık, karşılıklı kalb kırdık. Ben kendimin haklı olduğuna inanıyorum. Helallik gerekir mi?
CEVAP
O da kendisini haklı kabul ediyordur. Helalleşmek her zaman iyidir. Hele kÂfirle daha onemlidir.

Sual: 13-14 yıl onceleri okulda bir Alman arkadaştan bozuk para almıştım ve daha sonra geri vermek nasip olmadı... şimdi ne yapmalıyım?
CEVAP
Bulma imkanı yoksa, mirascılarını da bulamazsan, musluman bir fakire o kadar sadaka vermelisin. Bulabilirsen parasını vermen gerekir veya vermeden de helalleşmek ve hediye ettim, senin olsun gibi bir soz soylemesi gerekir.

Sual: Peki, odunc bir şey alınmışsa (mesela kalem veya kitap) ve geri verilmesi unutulmuşsa, ne yapmalı?
CEVAP
Bunlar da aynı, ya bulup vereceksin veya parasını vereceksin veya helalleşeceksin. Yahut hic birisi mumkun olmazsa, fakire sadaka vereceksin.

Sual: Şaka olarak, bir arkadaşı herhangi bir şekilde korkutmak veya bir eşyasını alıp saklayarak, arattırmak gunah mıdır?
CEVAP
Her ne şekilde olursa olsun, uzmek, korkutmak caiz değildir, gunahtır. Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Arkadaşınızın bir şeyini ciddi olarak da, şaka olarak da almayın!) [Tirmizi]

(Bir kimse, bir mumini korkutursa, Allahu teÂl da, uzunluğu bin yıl olan gunde, onun korkusunu artırır.) [Deylemi]

(Bir Muslumanı korkutan, kıyamet korkularından emin olmaz.) [Beyheki]
(Korkutucu şeyler soylemeyin!) [Deylemi]
(Allah�a ve ahirete inanan kimse, bir Muslumanı korkutmasın.) [Taberani]

(Bir Muslumana, haksız olarak, korkutucu bir gozle bakan kimseyi, Allahu teÂl da kıyamette korkutur.) [Taberani]

(Mujdeleyici olunuz, korkutucu olmayınız, kolaylık gosteriniz, gucluk gostermeyiniz!) [Ebu Davud]

(Bir demir [veya yaralayıcı, oldurucu bir alet] ile arkadaşına işaret edip korkutan kimseye, melekler lanet eder.) [Muslim]

Bir kimse, arkadaşı uyuklarken, onun ok kabından bir ok aldığı sırada, arkadaşı korkarak uyandı. Bunu goren Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(Muslumanı [herhangi bir şekilde] korkutmak helal değildir.) [Taberani]

Yine bir kimse, arkadaşının ayakkabılarını gizlice alıp sakladı. Arkadaşı gelince, oradakilere, ayakkabılarını sordu. Onlar gormedikleri icin, bilmediklerini soylediler. Ayakkabıyı saklayan kimse, (Ayakkabıların burada ya) dedi. Bunu goren Resulullah efendimiz, (Nasıl olur da mumini korkutursun) buyurdu. O kimse şaka yaptığını soyleyince, iki defa daha, (Nasıl olur da mumini korkutursun) buyurdu. (Taberani)

Yine şaka ile arkadaşını korkutan birisine de Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(Muslumanı korkutmak buyuk zulumdur.) [Bezzar, Hakim]

Bıcakla, silahla işaret ederek veya ne şekilde olursa olsun insanları korkutmak doğru değildir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Muslumanı korkutmak caiz değildir.) [Ebu Davud]

Birisinin unuttuğu eşyasını saklayıp onu arattırmak da korkutmak hukmune girdiği bildiriliyor. (Envar-ul-kudsiyye)

Sual: Bir kimse hakkını bana helal etti. Aradan bir muddet gectikten sonra, sana hakkımı helal etmiyorum dedi. Hangisi gecerlidir?
CEVAP
İkisi de gecerlidir. Helal ettim demekle o zamana kadar olan haklarını helal etmiş olur. Helal etmiyorum dedikten sonra da, helal ettiği gunden itibaren olan haklarını helal etmemiş olur. Eski kararından vazgecemez.

Sual: Bir kimse benim malımı calsa, kapımın onune kuyu kazıp benim kuyuya duşmeme bir yerimin incinmeme sebep olsa, gıybet ve iftira etse, ben de bu kimsenin bana boyle kotuluklerini olduğunu hic bilmesem, bu kişi bana gelip, (Senin bana hakkın gecmiş olabilir, bildiğin bilmediğin butun haklarını bana helal et) dese, ben de, (Butun haklarımı helal ettim) desem, haktan kurtulur mu?
CEVAP
Evet kurtulur, helal etmiş olursunuz.

Sual: Kalbini kırdığımız bir insandan defalarca ozur dileyip, helallik istesek ama o insan ısrarla affetmese ve bize kotu laflar ve beddualar ediyor olsa ne yapmamız gerekir? (O da bizim kalbimizi kırıyor ama biz helal ediyoruz.)
CEVAP
Hak onun helal etmeyebilir. Ahirette terazi kurulacak, sizin ondaki hakkınız alınacak, onun sizdeki hakları alınacak ve helalleştirilecektir. Kabul etmezse, sevaplarınızdan vereceksiniz, sevabınız yoksa, onun gunahını yukleneceksiniz. Onun icin hic kimsenin kalbini kırmamalıyız.

Sual: Hakkını helal et demekle, helal olsun demek arasında ne fark vardır? Birisi hakkının gectiğini zan ettiği bir kimseye hakkını "helal et" dese o da "helal olsun" dese karşı taraf haktan feragat eder mi?
CEVAP
Helal olsun demekle hakkını helal etmiş olur.

Sual: Bir insan bir diğer insana kotuluk ettiği zaman buna karşılık kotuluk goren kişi beddua ederse bu kişi hakkını almış olur mu?
CEVAP
Daha fazla ederse hakkını alır, hem de daha fazla alırsa bu sefer otekinin hakkı buna gecer.

Sual: Ve beddua eden kişi ahirette hak talep edecek mi?
CEVAP
Hakkı kadar beddua etmişse hak talebinde bulunamaz. Daha fazla etmişse, bu sefer oteki hak talebinde bulunur.

Sual: Bir insan diğer bir insana sıkıntı veriyor ve bu sıkıntı goren insan hic karşılık vermiyor yalnız kalbinde sıkıntı veren kişiye karşı kırıklık hissederse, bu sıkıntı veren kişinin dunyada ve ahirette akıbeti ne olur?
CEVAP
Ne kadar alacağı varsa ahirette o kişiye verir. Dunyada başına bela da gelebilir.

Sual: Yazılarınızı ve cevaplarınızı kaynaklara dayanan sağlam delillerle bildirmenizden, muslumanları bilgilendirmenizden ve aydınlatmanızdan dolayı yaptığınız hizmet icin, Allahu teÂl sizlerden razı olsun. Bir bayan olarak şu hususta bilgi almak istiyorum. Şimdiki zamanda kul haklarına riayet eden veya dikkatli davranan hemen hemen yok gibi bir şey. Kul hakkının odenmesi gerektiğini anlayan kişiler de her neden ise, helalleşmeye gelince, bu işi o kadar basit ve kolay, genel, yuvarlak bir ifadeyle bu yoldan halletmeye kalkıyorlar ki, buna da şaşmamak elde değil.

Biz muslumanız elhamdulillah. Buna gore, iki musluman birbiriyle helalleşirken, ben sana şunu yaptım veya bilmeyerek bana şundan dolayı hakkın gecti veya ihtiyacım olduğu icin caresiz ve cok zaruretten dolayı şoyle bir hak gecmiş oldu gibi mesnedi soylenerek helalleşmenin daha şık ve durust, İslam�a uygun bir şekilde olması gerektiğini biliyorum.

Samimi olarak helalleşmek isteyen, gercekten Allahu teÂlÂdan korkan bir kimsenin bir başkasını yuvarlak genel bir ifade ile kandırmasına gerek var mı? Helalleşmeye gelince kacamaklar var. Bu nedenle kardeş hakkını helal et deyip kısa yoldan sıvışmanın yoluna bakıyorlar. Hele boyle işleri şimdi, o kadar kolay halletmenin yollarını buluyorlar ki, yuz yuze gelmeden, telefon cihazlarının, elektronik haberleşmelerin arkasına sığınarak bu işi gercekleştirdik zannediyorlar. Bir kurnazlık yolu ile hallettim derken, kendi kendini kandırmak olmuyor mu?
CEVAP
Musluman sizin bildirdiğiniz gibi olmalı. Ancak, İslam Âlimleri, fitne cıkacaksa, kalb kırılacaksa, darılma olacaksa, o zaman genel helalleşme olmalıdır diyorlar. Konu iyi anlaşılsın diye ağır ornekler vereyim: Mesela bir bayan arkadaşınız size gelip, (Kocanla bir kerecik opuştuk, hakkını helal et dese) ne yaparsınız? Gerceği soyledi diye belki teşekkur edersiniz ama, icinizi bir kurt yemeye başlar. Belki olaylar buyur de buyur. Yahut kocanız, o bayanın kocasına gidip, (Beyefendi, hanımınızla bir kerecik opuştum, hakkını helal et) dese, ne olur? Bir başka şey, (Evinize geldiğimde, siz cay yaparken ozel defterlerini karıştırdım, sırlarını hep okudum, hakkını helal et) dese, teşekkur edersiniz ama, kendi kendinize olsun, (Bu da yapılır mıydı?) diyebilirsiniz. Onun icin genel bir helalleşme iyi olur. Ozelleri soylemek zor olur.

Sual: Bize cay ve yemek ikram eden oluyor. Hakkı gecer diye korkuyorum. İkramını gorduğumuz kişiyle muhakkak helalleşmek gerekir mi?
CEVAP
Bize herhangi bir şey ikram eden kimsenin o ikramını kabul etmekle bize hakkı gecmez. Ancak az da olsa beraber bulunduğumuz kimselerle sık sık helalleşmek iyi olur. İyilik edenlere de teşekkur etmelidir!

Sual: Bize yapılan haksızlıkları affetmeli mi, kendimizi savunmalı mı?
CEVAP
Şahsınıza yapılan kotulukleri, haksızlıkları affetmeniz cok iyi olur. Haklı olduğunuzu savunmaya girmeniz faydasız ve luzumsuzdur.

Sual: İmtihanlarda arkadaştan kopya cekiyorum. Hakkı geciyor mu?
CEVAP
Kopya cekmekle arkadaşın hakkı gecmez.

Sual: Hakkını, mumin-kÂfir, herkese helal etmek caiz midir?
CEVAP
Caiz ve iyidir. Ahirette karşılık olarak cok sevap verilir.

Sual: Kalben değil de, sozle hakkını helal eden, helal etmiş olur mu?
CEVAP
Evet helal etmiş olur.

Sual: Biri, hakkını helal etse, sonra vazgecse, vazgectiğini bize bildirmezse, ahirette yine hak talebinde bulunabilir mi?
CEVAP
Bildirse bile bulunamaz.

Sual: Bende, mÂli, nefsi, ırzi ve mahremi hakkı olan bir kişi, bu hakları bilmeden, (Butun haklarımı sana helal ettim) dese, haktan kurtulur muyum?
CEVAP
Evet.

Sual: Hakkını helal et dedim. Estağfirullah dedi. Helal etmiş oldu mu?
CEVAP
Olmaz. Helal ettim demesi lazımdır.

Sual: Laz fıkrası anlatılınca, her laz ile helalleşmek lazım mı?
CEVAP
Kızana anlatmak caiz değil. Hic anlatmamak daha iyi.

Sual: Ucretli helalarda para bırakılmazsa, kul hakkı gecer mi?
CEVAP
Parayı oraya bırakmak iyi olur.

Sual: Sigara icene, icirmezsem hak gecer mi?
CEVAP
Gecer.

Sual: Biz arabanın yanından ayrılınca, cocuklar arabayı temizliyor. Para vermezsek hak gecer mi?
CEVAP
Hak gecmez ise de, vermek iyi olur.

Sual: İstemeden, yukumu taşıyana, para vermezsem hak gecer mi?
CEVAP
İstemediğinizi bildirdiğiniz halde, taşırsa hak gecmez. Ses cıkarmazsanız, hakkı olur.

Sual: Evin altındaki atolye gurultuludur. Şikayete hakkım var mı?
CEVAP
Şikayete hakkınız var. Ancak, fitneye sebep olmamalı.

Sual: KÂfirlerle gureşirken kasten kollarını kırmak caiz mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Kuyrukta hastalar varken, birini iceri almakla hak gecer mi?
CEVAP
Hastalara zaman vaad edilmemiş ise, hak gecmez. Mecbur olmadıkca boyle yapmamalı.

Sual: Ustumuzdeki komşumuz, dikiş makinesi ile, dikiş dikerek bizi rahatsız ediyor. Yaptığı zulum mudur?
CEVAP
Hayır.

Sual: Kasaba et goturup, ucretle kıyma cektiriyoruz. Makinede, onceden kalmış kıyma da oluyor. Kasabın hakkı geciyor mu?
CEVAP
Hayır.

Sual: Bahceme giren tavukları zehirlesem, hak gecer mi?
CEVAP
Evet. Bahceyi muhafaza etmek gerekir.

Sual: Mutehassıs olmayan bir doktor, hastaya cerrahi mudahale etse, hastaya eziyet verse, sakat bıraksa, kul hakkı gecer mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Yuksek sesle hapşırınca, yanımdaki korkarsa hakkı gecer mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Dayım kaybolduktan sonra, dedem oldu. Malı paylaşıldı. 30 sene sonra dayım geldi. Bu malda onun da hakkı var mı?
CEVAP
Evet.

Sual: Sovyetlerden Erzurum�a gelen turistleri kandıranlar cıkıyor. Beş bin verip ellibin diyenler oluyor. Dinimizde gayri muslimleri de kandırmak gunah değil midir?
CEVAP
Bir kimsenin hakkını yemek, kandırmak ona zulum olur. Zulum ise haramdır, buyuk gunahtır. Gayri muslime zulmetmenin, muslumana zulmetmekten daha kotu olduğu (Durr-ul-muhtar) ve diğer muteber kitaplarda yazılıdır. K. Saadetteki hadis-i şerifte, (Satılan bir şeyin kusurunu gizlemek helal değildir. O kusuru bilip soylememek de kimseye helal değildir) buyuruldu. Yine aynı kitapta, buğdayın yaş kısmını cuvalın ic tarafına koyan bir satıcıya Peygamber efendimizin, (Yaş kısmını nicin saklayıp gostermiyorsun? Hile yapan bizden değildir) buyurulduğu bildiriliyor.

Erbain-i Selmani kitabında (Bir şeyi aldatarak pahalı satmak veya ucuza almak faiz olur, haram olur) ve (Satılan şeyin aybını ve satın alınan şeyin kıymetini gizleyerek aldatmak faiz olur, haram olur) buyuruldu.

Sual: Nazımız gecen arkadaşlara ucretsiz iş yaptırmam caiz midir?
CEVAP
Zaruret olmadan bir şey istemek haram olduğu gibi, ucretsiz olarak başkasına iş gordurmek de haramdır. Başkasının cocuğuna iş gordurmek daha buyuk gunahtır. (Hadika c.2, s.267)
İsteyerek iş yapan arkadaşla helalleşilir ise, ucretsiz iş yapması haram olmaz.

Sual: İhtiyac halinde birinin malını almak caiz midir?
CEVAP
İhtiyac, halinde de kimsenin malına dokunmaya İslamiyet, izin vermemiştir. Zaruret halinde olan, yani bunalan kimse bile, başkasının hakkına dokunamaz. Ac kalan kimsenin, başkasının ekmeğini, izni olmaksızın yemesi caiz ise de, sonra kıymetini odemesi gerekir. Onun ac olması, olum tehlikesinde bulunması, bir kimsenin kendi mulkundeki hakkının yok olmasına sebep olamaz. Zaruret halinde bile başkasından alınan malın odenmesi gerekir. Zaruretlerin, yasak olan şeylerin yapılmasına sebep olmaları, kimsenin hakkının gitmesine sebep olamaz. (Mecelle Şerhi)

Sual: Arkadaşla tartışıp birbirimizi uzmuştuk. "Hakkımı helal etmem" diyor. Ne yapılması gerekir?
CEVAP
Yapılacak iş, tekrar tekrar rica edip hakkını helal etmesini istemektir. Yine de helal etmezse, bir şey denemez. Gıyabında ona cok dua etmenizi tavsiye ederiz.

Sual: Haklı da olsa, hatta karşısındaki ozur dilemese de hakkını helal etmek faziletli midir?
CEVAP
Elbette cok faziletlidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Kıyamette bir munadi "Ecri Allah�ın uzerinde olan ayrılsın, Cennete girsin" der. "Bunlar kim?" diye sorulunca, munadi, "İnsanları affedenlerdir" der. Bircok kişi hesaba cekilmeden Cennete girer.) [İ. Ebiddunya]
__________________