MEME HASTALİKLARİ:
Memeler hayvanların yaşadıklarıbarınaklar ve vucutta bulundukları yerler goz onune alındığında cok sık olarak mikroplarla ve ceşitli tehlikelerle karşıkarşıyadırlar.
Meme bezinde şekillenen en kucuk bir bozukluğun bile derhal tedavi edilmesi gerekir. Bu konuda Veteriner Hekimlere vakit gecirilmeden başvurulmalıdır.
Yetiştiriciler olarak sizlerin basit bazıhastalıklarıonlemeniz ve bir yardım gelene kadar yapmanız gerekenler bu bolumde kısaca ozetlenmiştir,
MEMENİN İLTİHABI (MASTİTİS):
Memede veya sutte değişik derecelerde bozukluklar meydana getiren hastalıkların tumune Mastitis denir.Butun meme hastalanabildiği gibi bozukluk bir tek memede de olabilir.
Temel olarak, "Gozle gorulebilen bozukluklarla veya "Gizli olarak seyredenler" olmak uzere iki turlumeme iltihabı vardır.
Bunlardan birincisinde memelerde az veya cok şişlik, ağrı, kızarıklık, sıcaklık artışı ve sut veriminde duşme gozlenir. Sutte sulanma veya pıhtılaşma vs. gibi bozukluklar gozlenir. Bircok vakada sut tamamen kesilmiştir.
İnekler iştahsız, ateşli ve durgundurlar. Bu tur meme hastalıklarında fark edilir edilmez hemen tedavi edilmezlerse meme kor olabilir veya eski sut verimine bir daha kavuşamaz.
Zamanında Veteriner Hekimin mudahelesi ile hayvanın kurtulma şansı vardır. Aksi takdirde memeye giren mikropların salgıladıkları zehirler hayvanın olumune bile yol acabilir.
İkinci tur meme yangıları gizli seyrederler. Hayvanın memele rinde ve sutunde gozle farkedilebilecek bir
bozukluk yoktur. Hayvanın iştahı yerinde sağlığı bozulmamıştır. Ancak bu tip icten ice memeyi tahrip eder ve kolayca hayvandan hayvana gecerek tum surude onemli kayıplara yol acar. Bu gizli meme iltihabını ortaya cıkarmak icin haftada veya engec 15 gunde bir tum sağılan hayvanlara mastitis testi yapılmalı hasta hayvanlar diğerlerinden ayrılarak tedavi edilmeliler.
Hastalık mikroplu sutlerle beslenen ve birbirlerini emen buzağılarla veya kuru donemdeki hayvanlarda da goruleceğinden buzağıların birbirlerini emmeleri engellenmeli ve şupheli sutlerin iyice kaynatılarak buzağılara icirilmesi sağlanmalıdır.
MEMELERDEN KAN GELMESİ:
Doğum yapan hayvanın 10-15 gun sutunun pembemsi ve hafif kırmızı olması normal kabul edilir.
Ancak bu sure uzadığında veya bazı meme hastalıklarına bağlı olarak yada hatalı sağımlar nedeniyle doğum dışı zamanlarda gelen hafif kan icin C vitamini eksikliğinden şuphe edilmeli ve tedavi edilmelidir.
Memelerden tamamen taze kan gelmesi vurma, carpma gibi nedenlerle buyuk damarların kopmasınısonucu olumu akla getirdiğinden vakit gecirilmeden Veteriner Hekime başvurulmalıdır.
MEMELERDE ODEM-ŞİŞLİK:
Doğumu yaklaşan veya yeni doğum yapan duvelerde meme aralarına ve deri altına toplanan lenf sıvısının aşırı artması sonucu oluşur. Tehlikeli olmayan şekli doğuma birkac hafta kala şekillenir ve doğumdan sonra bir hafta 10 gun icinde kaybolur. Parmakla basınca parmağın izi kalır, ağrı yoktur ve soğuk hissedilir.
Tehlikeli olan şeklinde ise meme cok gerilmiş, parlak
kırmızı renk almış ağrılı ve sıcaktır. Meme bazı yerlerinden varılabilir ve buralardan sarı renkli bir sıvısızar. Hayvanın iştahı azalmış, huzursuz ve sancılıdır.
Bu iki durumda da memeyi yumuşatıcı merhemler surulmeli, şiddetli kırmızışişliklerde bir hekime muracaat edilerek hastalığı teşhis ve tedavi ettirmelidir.

YANIKLAR VE DONMALAR:
Yanıklar az veya cok şiddetli olabilir. Hayvanların guneşte fazla kalması veya kızgın taşlara yatması sonucu şekillenen basit yanıklarda derinin kuruyarakcatlamasınıonlemek uzere balık yağı vs. gibi merhemler kullanılmalı ciddi yanıklarda hekime başvurulmalıdır.
Donmalar ise ozellikle kışımııslak memelerle soğukta uzun sureli dolaşmalara bağlı olduğundan ıslak memeler kurulanmalı, hayvanlar fazla soğuğa maruz bırakılmamalıdır
MEMELERDEN SUTUN CIKMAMASI:
Memelerden sutun zor sağılması, doğuştan veya sonradan şekillenmişolabilir. Doğuştan olanlar coğunlukla yapıbozukluğuna bağlıdır, nadiren duzelse de coğunlukla tedavi olanaksızdır.
Sonradan şekillenenler ise yaralanmalara ve hatalı sağımlara bağlıdır. Meme başı kanalındaki iczarın yaralanması sonucu oluşan perde, laktasyonun başlaması ile sutun gecmesine engel olarak bir baloncuk oluşturur ve hic sut gelmez.
Ayrıca buralarda şekillenen tumorler ve yaraların iyileşmesi sonucu oluşan kabuklar sutun cıkışına engel olur. Hayvan sahiplerinin sutucıkarmak icin meme icine soktuklarıcivi , tel veya tavuk teleği gibi yabancı cisimler mutlaka memenin iyileşemez hastalıklarına ve memenin elden cıkmasına neden olacağından mutlaka bir veteriner yardımına ihtiyac duyulmalıdır.
MEMELERDEKİ YARALAR:
Memelerdeki yaralanmalar, ahırda yatan ineğin ya kendinin yada yanındaki hayvanların basması ile veya meralarda dikenli tel veya calıların yırtması sonucu şekillenir. Yuzeysel cizikler sabunlu veya antiseptikli sularla yıkanmalı, uzerine iyileştirici merhemler surulmeli, derin yırtıklar, ozellikle sut kanalına kadar acılmış, icinden kanla karışık sut gelen vakalar vakit gecirilmeden Veteriner hekime bildirilerek dikilip sağıtılmalıdır.
En kucuk bir yaralanma bile hayvanın acı duyması sonucu sut veriminin duşmesine yol acar. Şap vecicek gibi ici su dolu kabarcıklar yapan hastalıklarda bunların patlaması sonucu yaralar oluşur.
Bu yaraların iyileşmesinde oluşan ve meme başını kapatabilecek kabukların oluşmaması icin hafif antiseptikti sularla yaralar temizlenip uzerlerine veterinerin tav siye edeceği pomatları uygun şekilde surmek gerekir.

MEME BAŞINDAN SUT SIZMASI:
Bir veya daha cok meme başından sut sızması sıkca rastlanan bir durum olup, coğunlukla yaşlıhayvanlarda meme başı kaslarının gevşemesi sonucudur.
Boyle ineklere gunde 3-4 kez sağım yapılabilir veya veteriner hekimin yapabileceği bir operasyonla meme başı deliği cevresine daraltıcıozel ilaclar enjekte edilir.
SİĞİL VE SİVİLCELER:
Meme derisinde değişik sayı ve gorunumunde siğiller şekillenebilir. Bunlar iyi huylu urlardır. Kucuk ve az olanlarınıcekip kopararak uzerine hafif tenturdiyot surulmelidir.
Sivilceler ise etrafları kırmızı, ortaları beyazlaşmış veya kabuk bağlamış olarak meme başlarında veya
meme loblarında yer alırlar. Sağım sırasında canı yanan hayvanın huzursuzlaşmasına yol acan bu sivilcelerin coğunlukla, sağımdan sonra kurulanmayan ve sut kalıntılarının memedeki catlaklarda kurumaları ve mikropların buralara yerleşmesi sonucu şekillenirler.
Basit sivilcelerin oksijenli su ile yıkandıktan sonra uzerlerine yara pomatları surulmeli, buyukcıbanların ise olgunlaşmalarını takiben veteriner tarafından operasyonla acılıp sağıtılmaları gerekir.
Prof. Dr. E. Fatih UNAL
__________________