Mavi Dil Hastalıgı

Mavi dil, ozellikle koyunlarda gorulen sokucu sineklerle nakledilen viral bir hastalıktır. Mevsime bağlı olarak gorulur, ozellikle sokucu sineklerin sayısının arttığı rutubetli zamanlarla, yağmurlu yaz gunleri hastalığın en cok gorulduğu zamanlardır. Bir surude hastalık şekillendiğinde, hayvanların buyuk bir kısmı hastalanmasına rağmen olum daha az gorulur. Olumlerin yanısıra et ve yapağıda kalite duşukluğu nedeniyle ekonomik yonden onemli bir hastalıktır. Ancak kuzularda olum oranı yuksektir. Koyunlardan başka sığırlar, keciler ve yabani gevişenler de hastalığa yakalanır.
ETKEN:
Hastalığın etkeni, Reoviridea familyasından bir virus olup dunyada 24 antigenic serotipi tespit edilmiştir. ulkemizde iki tip tespit edilmiştir.
BULAŞMA
Etken “Tatarcık” olarak bilinen sokucu sineklerin (Culicoides) hasta hayvandan emerek aldıkları kanda bulunur ve aynı sineğin sağlıklı bir hayvandan kan emmesi sonucu sağlam hayvana gecer. Bu sinekler ozellikle yağmurlu yaz gunlerinin ardındaki rutubetli gecelerde aktiftirler. Hasta boğaların spermalarıyla da virus sağlıklı ineklere bulaşabilmektedir ki bulaşmada dikkat edilmesi gereken onemli yollardan biridir. Sığırlar belirgin bir hastalık belirtisi gostermeksizin virusu kanlarında taşırlar ve hastalığın koyunlara bulaşmasında onemli rol oynarlar. Etken sokucu sineklerin olmadığı zamanlarda dahi sığır kanında 14 hafta aktif olarak kalabilmektedir.
BELİRTİLER
Sokucu sinek tarafından kan emme sırasında etkeni alan hayvanda ilk belirtiler 7 gun sonra gorulmeye başlar. Bu sure hayvanın ırkına ve bireysel direncine gore uzayıp kısalabilir. Orneğin merinoslar diğer koyun ırklarına gore cok daha duyarlıdır ve cok daha fazla etkilenir. Kuzular da koyunlardan daha duyarlıdır.
Tipik bulguları şunlardır:
Aniden 40-42 o C ye varan ateş,
Ateşin başlamasından hemen sonra gorulen dudak emme hareketleri,
Dil ve dudak odemleri dilde mavileşme,
Once sulu sonra irinli burun akıntısı,
Ağızda ve burun girişinde ulser ve kabuklu yaralar, bunun sonucu solunum gucluğu ve yem alınımının durması,
Ağızdaki ve burundaki yaraların iyileşmesinden sonra ayakta tırnak aralarında yaralar,
Deride kırmızılıklar, yapağıda kırılma dokulme ,
Genc hayvanlarda ishal ve bulguların gorulmeye başlanmasından 2-8 gun sonra olum.
Bazı durumlarda olum cok daha uzun zaman sonra gorulebilir. Kuzularda olum oranı % 95 e varabilir.
Sığırlarda benzer belirtiler gorulmekle birlikte belirtiler cok daha hafiftir, bazen fark edilmeyebilir. Ancak gebe ineklerde AH sendromu denilen anomalili buzağı doğumları ve olu doğumlar da gorulebilir.
TEŞHİS VE AYIRICI TEŞHİS
Klinik bulgular yani hastalığın belirtileri ve otopsi bulguları yol gosterici olsa da kesin teşhis ancak laboratuvar muayeneleri ile konabilir. Bunun icin laboratuara marazi madde (hastalıktan olen ya da olmeden kesilen hayvanlardan alınan ic organ parcaları) gonderilmelidir. Bunlar, dalak, lenf yumrusu, karaciğer, tonsil, dil ve dudak parcalarıdır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, virolojik muayene icin gonderilen materyalin herhangi bir kimyasal koruyucu konmadan buz icinde soğuk zincirde, patolojik muayene icin ise gonderilen materyalin %10’luk formol icinde, tamamı formole batacak şekilde gonderilmesidir. Hastalığın ateşli doneminde OPG ve/veya EDTA adı verilen sıvı icerisine alınarak gonderilen kan en onemli teşhis materyalidir. İyileşen hayvanlardan alınan kan serumları da hastalığın teşhisinde onemlidir.
Ayırıcı teşhiste Mavi Dil hastalığı, koyunlarda Şap, cicek grubu hastalıklar, zehirlenmeler ile sığırlarda sığır vebası, şap ve ishalle seyreden viral hastalıklarla (Bovine viral diyare gibi) karışır.
MUCADELE
Hastalıkla mucadelenin esasını, karantina, hasta hayvanların imhası ve sokucu sineklerle mucadele ile birlikte aşılamalar teşkil eder.
Aşılar ilkbaharda ve kırkımdan 3-6 hafta once uygulandığında daha fazla bağışıklık sağlar. Ancak aşının koclarda gecici kısırlık yapması nedeniyle koclar, koc katımından sonra aşılanmalıdır. Mavi dil aşısı gebe hayvanlarda da yavru atmalara ve anomalili kuzu doğumlarına neden olduğundan gebe hayvanlara da aşı uygulaması tavsiye edilmez.
Hastalığı geciren hayvanlar 2 yıl kadar bağışıklık kazanır. Bu hayvanlar ağız sutu (kolostrum) vasıtasıyla bağışıklığı sağlayan antikorlarını yavrularına da gecirebilirler. Bu yavrular 6 ay kadar bağışık kalırlar. Bu sebeple hastalığa karşı yapılan aşıların 6 aylıktan kucuk kuzulara yapılmaması gerekir. Damızlıkta kullanılan boğa ve kocların ozellikle suni tohumlamada kullanılanların belli zaman aralıklarıyla muayenelerinin yapılması ve Mavi Dil yonunden negatif olan hayvanların kullanılması gereklidir. Aksi taktirde hastalığın cok geniş sahalara yayılması onlenemeyecektir. Hastalığın tamamen ortadan kalkması, başka bir deyişle hastalığın eradikasyonu icin hasta hayvanların kesime gonderilmesi de uygun bir cozumdur.
LİYOFİLİZE KOYUN MONOVALAN MAVİDİL AŞISI
Mavidil aşısı koyunların mavidil hastalığına karşı koyun bobreği hucre kulturlerinde hazırlanan canlı attenue liyofilize bir aşıdır
UYGULAMA VE DOZ:
Her yaş ve ağırlıktaki koyunlara deri altı yolla 1 ml uygulanır.
AMBALAJ ŞEKLİ:
Aşı 100 dozluk şişelerde liyofilize olarak 100 ml sulandırma sıvısı ile birlikte ambalajlanmaktadır.
__________________