Duzenli kayıt tutulan işletmelerde sığırların yaşının belirlenmesi kolaydır. Ancak elde bu turden bilgiler bulunmadığı zaman sığırların yaşı dişlerine ve boynuz oluşumlarına bakılarak yapılabilir. Dişlerin durumu ırka ve yemlemeye bağlı olarak az-cok sapma gosterme de 5 yaşına kadar olan hayvanlarda oldukca guvenilir sonuclar vermektedir. Ergin bir sığırın ağzında 32 tane kalıcı diş bulunur. Bunların isimleri ve diziliş bicimleri cizelgede verilmiştir.

Dişler SOL YARI SAĞ YARI
N P C I I C P N
Ust Cene 3 3 C I I C 3 3
Alt Cene 3 3 0 4 4 0 3 3

I= kesici dişler
2 tane on kesiciler, 2 tane I. ortalar, 2 tane II. Ortalar, 2 tane son kesiciler
C= kopek dişleri
P= on azı dişleri
M= ard azı dişleri


Genc sığırların ağzındaki dişlerden 20 tanesi hayatının değişik evrelerinde sırasıyla değişir ve yerlerine kalıcı dişler cıkar. Değişmeyen dişiler 6 tane ust cenede olmak uzere toplam 12 tane ard azı dişleri’ dir. Gecici ve kalıcı dişlerin cıkışına alt takvim yaklaşık olarak cizelgede olduğu gibidir.

Cizelge: Sığırda dişlerin cıkış takvimi
Dişin Adı Cıkış Zamanı
Gecici on dişler Doğumdan once
Gecici I. Ortalar Doğumdan once
Gecici II ortalar Doğum-ilk 7 gun icinde
Gecici son kesiciler Doğum ilk 15 gun icinde
Kalıcı on kesiciler 1.5-2 yaş arasında
Kalıcı I. Ortalar 2-2.5 yaş arasında
Kalıcı II. Ortalar 3 yaşında
Kalıcı son kesiciler 3.5-4 yaş arasında
Gecici kopek dişi Yoktur
Kalıcı kopek dişi Yoktur
Gecici on azı dişleri (12 tane) Doğum-ilk 21 gun icinde
Kalıcı on azı dişleri I 2-2.5 yaşında
Kalıcı on azı dişleri II 1.5-2.5 yaşında
Kalıcı on azı dişleri III 2.5-3 yaşında
Kalıcı ard azı dişleri I 5-6 aylık iken
Kalıcı ard azı dişleri II 1-1.5 yaşında
Kalıcı ard azı dişleri III 2-2.5 yaşında

9.1 Sığırda Dişlere Bakılarak Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Sonraki Konu]

Sığırların yaşı kesici dişlerine bakılarak belirlenir. Cizelgeden anlaşılacağı uzere sığırın ust cenesinde kesici diş yoktur. Alt cenedeki 8 kesici dişin gecici veya kalıcı oluşuna bakılarak 5 yaşına kadar yaş belirlenmesi yapılabilir. Daha yaşlı sığırlarda ise yaşın belirlenmesi bu dişlerdeki aşınma bakılarak yapılır.

9.1.1. Beş Yaşına Kadar Belirleme
[Konu Başlığı] [Onceki Konu] [Sonraki Konu]

6-8 gunde: Son kesici sut dişleri haric diğer kesici dişler (6 tane) cıkmıştır. Dişler birbiri uzerine binmiş durumdadır ve diş etleri mavimtrak-kırmızı renktedir. Ayrıca diş etleri dişleri orter durumdadır.

2 Haftalıklarda: Son kesici sut dişleri de cıkmış ve ya cıkmak uzeridir. Dişlerin birbiri uzerine binmiş durumları ortadan kaybolmuştur. On kesicilerde diş eti cekilmiştir.

3 Aylıklarda: Son kesiciler diş yayı seviyesine ulaşmıştır.

1 Yaşında: Diş tacları kuculmuş, dişlerin kokleri meydana cıkmıştır.

1 Yaş 9 Aylıklarda: On kesici sut dişleri duşer.

2 Yaşında: On kalıcı dişler cıkmış ve diş yayı seviyesine ulaşmıştır. İki yaşında bir sığırın ağzında 2 tane (sağ ve solda olmak uzere kalıcı kesici diş bulunur)

2 ½ Yaşında: I. Orta kesici sut dişleri duşmek uzeredir ve ya duşmuştur.

3 Yaşında: I orta kalıcı dişler cıkmış ve diş yayı seviyesine ulaşmışlardır. Uc yaşındaki bir sığırın ağzında 4 tane kalıcı kesici diş bulunur.

3 ½ Yaşında: II. Orta kesici sut dişleri duşmek uzere ve ya duşmuştur.

4 Yaşında: II. Orta kalıcı dişler cıkmış ve diş yayım seviyesine ulaşmışlardır. Dort yaşındaki bir sığırın ağzında 6 tane kalıcı kesici diş bulunur.

4 ½ Yaşında: Son kesici sut dişleri duşmek uzere ve ya duşmuşlerdir.

5 Yaşında: kalıcı son dişler cıkmış ve normal boylarına ulaşmıştır. Beş yaşında bir sığırın ağzında 8 tane kalıcı diş mevcut olup, ağzında hic kesici sut dişi yoktur.

9.1.2. Beş Yaşından Buyuk Sığırlarda Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Onceki Konu] [Sonraki Konu]

Beş yaşından buyuk sığırlarda yaş belirleme kalıcı kesici dişlerin kenarları ve diş yuzeylerinde meydana gelen aşınmalara bakılarak yapılır. Ancak bu şekilde yaş tayini yapabilmek icin deneyim ve goz alışkanlığı da gerekir.

5 ½ -6 Yaş : Bu yaşlar arasında kalıcı son kesici dişlerin on kenarı ve on kesicilerin dile bakan yuzeyleri yarıya kadar aşınmıştır.

7 yaşında : On kesiciler tamamen aşınmıştır. I. Ve II. Orta kesicilerin dile bakan yuzeylerinde aşınma diş yuzunun yarısına kadar ilerlemiştir.

8 yaşında : I. Orta kesicilerin dile bakan yuzu tamamen aşınmıştır.

9 yaşında : II. Orta kesicilerin dile bakan yuzu tamamen aşınmıştır.

10 yaşında : On ve orta kesicilerde acınma yuzeyi dort koşe olur ve aynı zamanda diş yıldızı gorulebilir.

12 yaşında : Kesici dişlerin aşınma yuzeyi yuvarlaklaşmaya başlar.

14 yaşında : On ve orta kesicilerin tac kısımları tamamen aşınmıştır, yalnızca son kesicilerin tac kısmında aşınma tam değildir. Kesici dişlerin aşınma yuzleri gittikce ikizkenar ucgen şeklini alır.

15 yaşında: Kesici dişler yuvarlak ve kucuk birer diş haline gelirler.

9.2. İneklerde Boynuzlara Bakarak Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Onceki Konu]

İneklerde her doğumdan sonra boynuzlarda bir halka meydana gelir. Bunun nedeni gebeliğin son donemlerinde ve sut veriminin en yuksek olduğu donemde beslenme dengesinin bozulmasıdır. İneğin boynuzundaki her halka bir buzağılamaya (yaklaşık 1 yıla) işarettir. Halkalar sayılır ve halka sayısına bu ineğin ilk doğumunu yapıncaya kadar gecen 2-3 yıllık sure eklenirse ineğin yaşı ortaya cıkar. Orneğin boynuzunda 4 halka bulunan bir inek 6-7 yaşlarında sayılmalıdır. Boynuzların yanı sıra dişler de incelenecek olursa daha kesim bir tahmin yapılabilir.

Yapılan acıklamalardan anlaşılacağı gibi boynuzlardan yaş belirleme yalnız ineklerde yapılabilir. Boğalar icin sut uretimi soz konusu olmadığından bunların boynuzlarında yaş halkalarının duzgun olarak belirlenmesi beklenemez.

İneklerde boynuzlara bakarak yaş belirlenmesi, ancak hayvanların duzenli beslendiği ve buzağılama aralığının yaklaşık 1 yıl olduğu surelerde doğru sonuc verir. Hayvanların yılda 1-2 donem ac kaldığı veya buzağılama aralığının ortalama olarak 400 gunun uzerinde olduğu surulerde yapılacak tahminlerin yanıltıcı olması kacınılmazdır.
__________________