Hayat Goruşu

Hayattan gaye nedir?
İnsanlık, duşunmeye başladığından beri, oncelikle, “Hayatın gaysi nedir?” sorusunu sormuştur. İlk feylesoflardan bize nitikal eden insanlık tecrubesi bu sorunun cevaplarıyla ilgili.


Sanki butun dinler, hususen İslam dini, mahiyet itibarile ozde bu soruya cevaptan ibarettir. Cunku bu soru, sadece insanı değil, insanı kuşatan eşyayı da izaha yaramaktadır: Dinimize gore, hayatın gayesi once Yaratıcıyı tanımak sonra O’na kulluktur, bu suretle dunyada mÂnen tekÂmul edip, ebedî hayatı kazanmaktır; bu sebeple dunya, ahiretin tarlasıdır; dunyada yaşanan acılar, tatlıdır, bolluklar, darlıklar ahiret icin birer imtihandır. İslam’ın hayat goruşunu bir kac esasta hulasa edebiliriz:
1) İnsanlar ibadet icin yaratılmıştır: “Cinleri ve insanları ancak Bana ibadet etsinler diye yarattım” (ZariyÂt suresi,56).
2) Herşey imtihandır: “Hanginizin daha iyi iş işlediğini belirtmek icin olumu de hayatı da yaratan O’dur” (Mulk suresi,2).
3) Hayat boş bir oyalanma da olabilir: “Doğrusu dunya hayatı, oyun ve oyalanmadır. Eğer iman eder ve Allah’a karşı gelmekten sakınırsanız, O size ucretinizi verir. O, sizin mallarınızın tamamını sarfetmenizi istemez” (Muhammed suresi, 36).
4) Hayat Allah’ın rızasına vesile kılınabilir: “Bilin ki, dunya hayatı oyun, oyalanma, suslenme, aranızda ovunme ve daha cok mal ve cocuk sahibi olmaktan ibarettir. Bu, yağmurun bitirdiği, ekincilerin de hoşuna giden, bir bitkiye benzer, sonra kurur, sapsarı olduğu gorulur, sonra cer cop olur. Ahiette cetin azab da vardır. Allah’ın hoşnutluğu ve bağışlaması da vardır. Dunya hayatı ise, sadece aldatıcı bir gecinmedir” (Hadîd suresi,20).

Şu hadîste, ahiret hayatını esas alan kimsenin, kendini nasıl değerlendirmesi gerektiği anlatılmaktadır: “Dunyada “garip” veya “yolcu” ol” (1). “Garîb”, oz vatanında olmayan, gurbette yaşayan demektir. Boyle birisi icin cevresi hep yabancıdır, bir an once asıl vatanına gitmek, evine barkına, ailesine, dost ve akrabalarına kavuşmak ister. Garîp, gurbete bağlanmadığı gibi “yolcu” da yol guzergahına bağlanmaz, hedefi asıl vatanıdır. Oyleyse mu’min, dunyayı sÂbit bir vatan gorup bağlanıp kalmamalıdır. Kişi, efendisinin bir iş icin, bir yere yolladığı kimse gibidir, verilen işi hemen gorup cabucak donme durumundadır (2).

Dunya fani, ahiret ebedi olduğu icin, ebedi hayat duşuncesiyle “Allah yolunda bir iş icin evden cıkış veya boyle bir işten donuş, dunya ve icindekilerden daha hayırlıdır” (3). Keza “Cennette, kamcı genişliğindeki bir yer, (ebedî olduğu icin) dunya ve icindekilerin tamamından daha hayırlıdır (tıpkı ebedi akan bir ceşme sÂbit kalan bir dunya denizinden daha zengin olduğu gibi) (4).

Allah’ın rızası duşunulmeden, sırf dunya hayatı icin yığılan malın, kişiye uhrevi bir hayrı yoktur. Cunku kendisi dunyadan giderken butun kazancı burada kalır: “Olene uc şey (kabre kadar ) refakat eder, ikisi geri doner biri onunla kalır: Malı, ehli, ameli. Ehli ve malı doner, ameli onunla gider” (5). Mal haram yoldan kazanıldı ise? Elbette onun vebali var.

Biriktirilen maddî servetin gercek değerini kavrama hususunda bir hatıram var: Yıllar onceydi. Merhum Naim Hoca’nın dukkanı soyulmuş dediler. Gecmiş olsun demek uzere – iki kişi otursa yeni gelen ucuncuye yer kalmayan- minik dukkanına uğradım. Her zamanki gibi neşeliydi, yine nukte ve beyitleriyle karşıladı. Doğrusu şaşırmıştım. Uzerinde, para pul altın nesi varsa icinde yer alan minnacık kasası da goturulen, Erzurum’un millî şahsiyetlerinden Naim Hoca’da, hic de soyulmuş adam havası yoktu. Ben gecmiş olsun dedikten sonra hayretimi de dile getirdim ve sebebini sordum.

-Varisler uzulsun! dedi, Allah rızkımı hep verdi, yine de verecektir. Fazlası onlara kalacaktı.

Meğerse bu, ucuncu soygunmuş. Gecen yıl rahmetli olunca bir vesile ile bu hatıramı anlattığım zaman sohbette hazır bulunan bir Erzurumlu, Naim hoca’nın olumunden once, dukkanının sekizinci sefer soyulduğunu ilave etti.

Haram helal demeden yetmiş milyonluk milletinin fukaralığa atılması pahasına dalaverelerle zenginleyenler bu srrı kavrayabilirler mi?

Elbette bu bir iman işi. Allah’a ahirete iman işi.
Son olarak belirtmek isteriz: Sadece ibadetler değil, “Allah’ın rızası duşunulerek yapılan hicbir iş “dunya işi” değildir.

Kaynaklar :
1-Buhari, Rikak3, Tirmizî, Zuhd 17, Tuhfetu’l-Ahvazî 6,625.
2-İbnu Hacer, Fethu’l-BÂri 14,9.
3-Buharî, RikÂk 2.
4-A. E. Aynı yer.
5- Muslim, Zuhd 5.

İbrahim Canan (Prof.Dr.)
__________________