Komşu tabiri, birbirine bitişik veya yakın yerlerde yaşayanlar icin kullanılır. Komşu olmanın doğurduğu birtakım hak ve gorevlerin yanı sıra bunların sağlandığı bir ilişkiler duzeni bulunmaktadır. Bunlara genel olarak komşuluk veya komşuluk ilişkileri denilir.

Komşuluk ilişkileri ozellikle koy ve kasaba gibi kucuk yerleşim bolgelerinde sosyal dayanışma acısından onemli olduğu gibi, ailelerin huzur ve guven icinde yaşamaları acısından da onemlidir. İyi komşuluk ilişkileri mutluluk ve sevincin paylaşılmasında, sıkıntı ve kederin goğuslenmesinde ayrı bir oneme sahip olduğundan fert ve ailelere toplum icinde destek olur. Dolayısıyla sosyal bunyeyi guclendirir. Kotu komşuluk ilişkileri de surekli rahatsızlık, guvensizlik ve yalnızlık hissi uyandırır. Kulturumuzdeki suzulmuş bir anlayışın ifadesi olan, “Ev alma, komşu al” ozdeyişi, komşuluk ilişkilerinin her iki yonu acısından da son derece isabetli bir tesbiti dile getirmektedir. Yine dilimizdeki “Komşu komşunun kulune muhtactır”, “Komşuda pişer, bize de duşer” gibi ozdeyişler ve sık gelip gitmeleri anlatmak uzere, “komşu kapısına cevirmek” ve benzeri deyimler, komşuluk ilişkilerinin anlamını ve boyutlarını gostermek bakımından onemlidir.

Sosyal dayanışma ve yardımlaşma acısından insana aileden sonra en yakın sosyal cevreyi komşular teşkil ettiği icindir ki, gerek Kur’an ve gerekse hadislerde komşuluk ilişkilerine titizlikle değinilmiştir. Bir Âyette ana baba ve yakın akrabalardan sonra, yakın ve uzak komşuya iyilik etmek, iyi davranmak tavsiye edilmektedir (en-Nis 4/36). Peygamberimiz komşuluk hakları konusunda kendisine yapılan sıkı tavsiyeleri anlatmak ve komşuluk hukukuna dikkat cekmek maksadıyla, “CebrÂil bana komşu hakları konusunda oyle hukumler getirdi ki, bu gidişle her halde komşu komşuya vÂris kılınır diye duşundum” (BuhÂrî, “Edeb”, 123) demiştir. Peygamberimiz’in, “Komşusu elinden, dilinden emin olmayan kişi mumin sayılmaz” (BuhÂrî, “Edeb”, 29) sozu, komşuluk ilişkisinin onemini ve ne kadar hassas bir konu olduğunu acık bir şekilde gostermektedir. Yine Resûlullah’ın “Allah’a ve Âhiret gunune inanan kimse komşusuna ikramda bulunsun” (BuhÂrî, “Edeb”, 31) gibi sozleri de bu bağlamda değerlendirilebilir.

Resûl-i Ekrem komşuluk ilişkilerinde nasıl davranmak gerektiğine ilişkin olarak şu hususlara dikkat cekmiştir: 1. Hastalandığında gecmiş olsun ziyaretine gitmek. 2. Olduğunde cenazesinin kaldırılmasında bulunmak. 3. Borc istediğinde vermek. 4. Darda kaldığında yardımına koşmak. 5. Bir nimete kavuştuğunda tebrik etmek. 6. Başına bir musibet geldiğinde teselli etmek. 7. Evi onun ruzgÂrını (guneşini, manzarasını) engelleyecek şekilde yuksek yapmamak. 8. Ne pişirdiğini ona belli etmemek, belli ederse pişirdiğinden ona da vermek (Mecma‘u’z-zevÂ’id, VIII, 168-170). Hz. Peygamber’in bu tavsiyesi komşuluk ilişkilerine oldukca kuşatıcı bir cerceve cizmekle birlikte, komşunun komşu uzerindeki butun haklarını saymayı değil belki onemli olanlarına ornek kabilinden işaret etmeyi amaclar. Bu itibarla bir muslumanın, din ve dindarlık farkı, kultur ve bolge farkı gozetmeksizin butun komşularıyla iyi ilişki icinde olması, İslÂm’ın yardımlaşma, dayanışma, zarar vermeme, kus durmama ilkeleri doğrultusunda hareket etmesi, bu konudaki orf ve Âdeti ihmal etmemesi gerekir.

Gunumuzde hızlı şehirleşmenin, şehir yapılaşmasının ve değişen iş hayatının komşuluk ilişkilerini olumsuz yonde etkilediği gorulmektedir. Aynı apartmanda yaşadıkları halde yardımlaşma, dayanışma bir tarafa tanışmayan, konuşmayan insanlar bulunmaktadır. Apartman hayatına, değişen iş hayatına uygun ilişki bicimlerinin oluşması, buna fizikî anlamda imkÂn sağlayacak cozumlerin araştırılması beklenmektedir. Komşuluk ilişkilerinin musbet yonleri hakkıyla gercekleştirilemese de, hic değilse olumsuz yonlerinden kacınmak mumkundur. Bunun icin komşuları rahatsız edecek davranışlardan, evin icinde bile olsa yuksek sesle konuşmaktan, televizyon, teyp gibi cihazların sesini yukseltmekten ve ne turlu olursa olsun gurultu yapmaktan kacınmak gerekir. Allah katında da kul katında da hakkında komşularının iyi şahitlik yaptığı bir kişi olmaya calışmak yeterlidir.

_______________________

Kaynak: İlmihal II / İslam ve Toplum / Turkiye Diyanet Vakfı Yayınları
__________________