Ebed, zahir ve batın terbiyesidir.
İnsan edebe (ahlaki değişikliğe) ehil yaratılmıştır.
Edebin menbaı, iyi seciyedir. Kimse halindeki seciye mumarese ve riyazetle fiile cıkarılarak edeb ve terbiye kazanılır.
Bazen mumarese ve riyazete ihtiyac duyulmaz.
İlim edeble anlaşılır
İbadetteki edeb, hizmetten daha yucedir.
Taat Cennet'e, taatteki edeb, Rıza-yı Bari'ye ulaştırır.
Zahiri su-i edeb, zahiri ceza, batıni dolanı da batıni cezayı mucib olur.

HUZUR-U İLAHİ'DE EDEB
Bu edeb, Rasulullah (sav)'dan alınır.
Sevincteki ifrat veya bastın halinin aşırısı, varidatın coğalmasına mani olur.
Her kabz halinde bir ceza sozkonusudur. Kabz bast halindeki ifrattandır.
Bastın itidali mesalih-i ilahiyyeyi nefse kaydırmamaktır.
Goz, basiretle istikamete erer.
Sultandan kucuk şeyler istenmez. Kurb nedeniyle haşmet perdesi mustesna.
Arif icin edeb, mubtedi icin tevbe mesabesindedir.

TAHARET ADABI
İstinca, Kıble'ye yonelmeme,
Pisliği izale ve kullanılacak taş ve suyun temiz olması istibra, idrar kalmaması icin yapılan temizlik hareketi istinca, oksurme gibi hareketlerle iyice temizlenme.
Temizlikte Şeytan vesvesesine fırsat verecek aşırılıktan sakınılmalıdır.
Def-i hacet halinde istitar (nazar-ı nas'dan gizlenme)
İdrar serpintilerinden ictinab edilmelidir.
Gusledilen banyoya bevletmemek.
Duaları yerli yerince okumak
Girişte sol ayak, cıkınca sağ ayak
İsm-i İlahi bulunan şeyleri yanından bulundurmamak

ABDEST ADABI
Abdestden once -adabıyla- misvaklanmak
Abdest dualarını okumak
Farzlarını noksansız yapmak, tertibe riayet etmek
Sunnetlerine riayet etmek.

HAVASS'IN ABDEST ADABI
Uzuvlarını huzur-u kalb ile yıkamak
Daim abdestli bulunmak
Suyu israf etmemek, i'tidal sınırına vakıf olmak
Zahiri temizliğe kafi miktarda onem verip, asıl batına yonelmek.

NAMAZIN KEYFİYYETİ VE ADABI
Abdest, vakit girmeden alınmalıdır.
Sunnet, insanı farza hazırlar, berekete vesile olur.
Sunnet-farz arası tevbe edilir.
İlk tekbirler ruhi ve bedeni tam konsantrasyona girilmelidir.
Kıyam, ruku', secde hallerinde okunması farz, vacip ve mendub olan dualar okunur. Gozler secdede acık bulundurulur. Zira onlar da secde ederler. Namazda Mirac sırrı vardır. İmam, sultanın kapısında duran elciye benzer. Temsil ettiklerini unutmaz ve onlara tercuman olur.
Kalbi dunyevi şeyle meşgul etmeme. Maddi-manevi.
Namazda istikamet uzere olma, namaz hırsızlığına girmeme, kişiye namazda yazılacak ecir, kalb huzurudur.

ORUCUN ADABI
Zahir ve batın butunluğu selameti.
Yemeğin normal zamanlarda daha az yenmesi
Orucla nefis zarurete alıştırılırsa diğer zaruretlere gecilir.
Sahur yapmak, iftara acele etmek. İftarın namazdan once olması sunnetdir.
Gıybet gibi ma'nevi arazlardan ictinab.
Sufiler orucun da alışkanlık haline gelmesinden hoşlanmazlar.
Orucsuz bir cemaatin sohbetine katılanın da orucsuz olması adabdandır. Belli bir programı olanların ise oruca devamlılığı uygun olanıdır.
Orucun bozulmasındaki ve bozulmamasındaki efdaliyet niyetleri sadakate bağlıdır.
Yediklerinizi zikirle eritiniz (H. Şerif)
Mumkun mertebe gizlenmek.

YEMENİN FAYDA VE ZARARLARI
Niyetle adet ibadete doner.
Sufi vaktini Allah'a vermiştir.
Sufi adet olan şeylere ancak zaruret miktarı rağbet eder. Vukuf rutubeti (su) hararet-i nefis, (toprak) serinlik (ruh) hususiyeti vardır. Dengeli olmaları esastır.
Yiyecekler helal olmalıdır.
Yemekten once eller yıkanır besmele cekilir, Mun'im olan Allah hatırlanır.
Kalbin bozulması lokmadan gecer.
Nimetin değerini takdir, şukur sayılır.

YEME-İCME ADABI
1-Tuzla başlayıp, tuzla bitirmek
2-Topluca yemek, bereket olur.
3-Yer sofrasında yemek
4-Lokmaları kucuk kucuk almak ve iyice ciğnemek, yaslanmadan yemek
5-Once yaş ve ilim bakımından ustun olan kimsenin başlaması,
6-Sağ el ile yemek
7-Kendi onunden ve yemeğin kenarından yemek
8-Kusur aramamak
9-Yere duşen lokmayı alıp yemek
10-Parmaklarını yalamak.
11-Yemek kabını iyice sıyırmak
12-Yemeğin icine uflememek
13-Sofrada sirke ve yeşillik cinsinden şeyler bulundurmak.
14-Yemekte suskun durmamak
15-Et ve ekmeği bıcakla kesmemek.
16-Sofradakiler ellerini cekmedikce yemeğe devam etmek.
17-Ekmek konulunca başka bir şey beklememek
18-İyice acıkmadan yememek, iyice doymadan da kalkmak.
19-Hizmet edene en azından yemekten birkac lokma yedirmek.
20-Kalkınca hamdetmek.
21-Dişleri ve elleri temizlemek, dişlerdeki kırıntıları yutmak.
22-Elinin ıslağı ile gozleri meshetmek
23-Yapmacık davranışlardan sakınmak. Şupheli yiyeceklerde istiğfar.
24-Bir topluluğun yanına tam yemek vaktinde gitmemek.
25-İkramda tekelluften sakınmak. İkram etme niyeti mustesna...
26-Konulan yemeği kucumsememek
27-Davete icabet etmek.

SUFİLERİN GİYİNME ADABI
Elbisenin helal ve temiz olması esastır. Sıcak ve soğuktan korumak.
Giyilen elbise, bulunan mevki ve makamla tenasub icinde olmalıdır.
Nefsine galip gelen, hırstan uzak, husn-u niyyet sahibi kimselerin guzel ve yumuşak elbise giymelerinde bir beis yoktur.
Kibre sebep olacak, nefsin heva ve hevesini teşci edecek giysilerden sakınılmalıdır. Şupheli şeyleri terk etmek.

GECELEYİN KALKIŞ VE UYKU ADABI
Akşam namazını evrad-u ezkarlar beklemek, gece kalkışı akşam ile yatsı arasını ibadet ve zikirle gecirmek.
Yatsıdan sonra konuşmamak. Abdest tazelemek.
Nefis derin haz almaya calışır. Hakkı verilir ama hazzı verilmez.
Alışkanlıkları değiştirmek de gece kalkmayı kolaylaştırır. Midenin yemekle dolu olmaması. Yeniler yiyecekler tilavet zikir ve istiğfarla eritilmelidir.
İhtiyaten vitir uykudan once kılınmalıdır. Taze abdestle sadık ruya zahir ve batının temizliğinden gecer.
Ruyada Hak Teala ile konuşanlar olur ki, emir ve nehy alırlar. Bu zahiri emir ve nehy gibidir. Kendileri hakkında gafletten kurtulmak icin abdeste azami dikkat gerekir. Mesela, gece yatarken mesnun olan dura ve sureler okunur.

GECE NAMAZI VE ADABI
Akşam ezanıyla ikameti arasında iki rekat namaz ve farz namazdan sonra da iki rek'at namaz kılınır.
Akşam ile yatsı arası ibadet gunduzun gunahlarını siler. Yatsıdan sonra da dort veya iki rekat nafile kılar. Eve girince dort rek'at daha kılar.
Uyanacağından emin olmayanın vitir namazını yatmadan kılmalıdır. Gece kalkınca gonlu sadece Allah (cc)'a vermeli.
Daima Allah (cc)'a iltica edilmelidir.
Su ile temizlenip, Kur'an okunduğu zaman iki temizleyici bir araya gelir (zahiri ve batıni). Boylece Şeytan'ın vesveseleri, te'sir ve aldatmalar zail olur.
12 rek'at teheccud namazı kılınır.

GECEYİ BOLUMLERE AYIRMAK
Gecenin tamamını ihya edemeyenler ucte birini, ucte ikisini, veya altıda birini ihya etmeleri mustehabdır.
Gece ibadeti şuurlu yapılmalı. Uyku gibi sıkıntı veren şeyler giderilmeli.
Tan yerinin ağarması (uykuyla gecirilerek) gece ibadetine tercih edilmemeli.
Kurb makamına erenler artan bir şevkle gece ibadetine mudavimlerdir.
Gunduz işlenen gunah, kusur, gece ibadetine mani olur.

GUNDUZUN ADABI
Tan yeri ağarmadan abdestli olarak sabah namazı beklenir.
Gunduzun iki ucunda ve gecenin bir kısmında kılınan namaz, gunahlara keffaretdir.
Sabah namazı, sunnetinden sonra tevbe istiğfar getirilip, dua edilir.
Efendimiz (sav)'e salat-u selam getirilir.
Sabah namazından sonra munacaat yapılır.

GUNLUK İBADETLERİN VAKİTLERİNE GORE DAĞILIMI
Sabah namazından sonra yerinden kalkmadan Kıble'ye yonelik olarak oturup, evrad-u ezkar okunur. Kerahet vaktinde uyumamalıdır.
Guneş iki mızrak boyu yukselince iki rekat namaz kılınır.
İşe gidecek bir kimse evden cıkmadan once iki rekat namaz kılar; eve donduğunde de iki rek'at kılar.
Sabahla oğle arası iki veya on iki rekat kuşluk namazı kılar.
Dışarıda hizmeti olmayan taat, tilavet, zikir ve munacaatla meşgul olur.
Kuşluk sonrası namazdan sonra biraz uyumak iyidir. Gece kalkmaya yardımcı olur. Kalbi saflaştırır. Zeval vaktine bir saat kala kalkar. Tilavet ve zikirle meşgul olur.
İbadet-u ta'ate coluk-cocukla meşguliyetten aşırı bir gevşeklik hasıl olur. İbadete olan isteksizlik giderilmedikce namaza durulmaz. Bu da halk icinde Hakk'la olmaktan gecer.
Ruhu daim hak huzurunda bulunanlara ise halkla beraber olması zorluk vermez, bilakis ibadet gibi olur.
Oğle ile ikindi arası ibadet ve tilavetle gecirilir.
Ağzın tadı değiştiğinde misvak kullanılır.
Hevanın, dunyanın ve nefsin galebesiyle ibadetten geri kalan kalbiyle bunun ezikliğini yaşar.
İkindiden sonra nafile ibadet vakti bittiğinden tilavet ve zikirle meşgul olur veya sohbet dinler.


- Bu tazı AVARİF-UL ME'ARİF (TASAVVUFUN ESASLARI) Suhreverdi isimli kitaptan derlenmiştir.
__________________