Haya; Ozu fıtratta olan, insana imanla birlikte verilen, iman arttıkca kendiside ve etkisi artan, iman azaldıkca, kendisi ve etkiside azalan bir ortudur. Haya, insanı insan eden, insanı olgun eden bir duygudur. Haya insanın manevî susu, Allah'ın insanda gormek istediği en guzel haldir.

Haya, aynı zamanda Allah'ın insanda gormek istemediği her turlu kotu huydan da uzak durmak, arınmaktır.

Hz. Peygamberin (sav) hayaya cok ehemmiyet vermiş ve "Haya imandandır" demiştir (Buhari)

Birşey imandan ise, onu korumak esasında imanı korumaktır. Aynı zamanda onun yıpranması ve erimesi, imanın yıpranması ve erimesi anlamına gelir. Dolayısı ile hayanın cokluğu imanın gucluluğune, hayanın zayıflığı ise imanın zayıflığını gosterir. Yine Efendimiz, "Utanmıyorsan dilediğini yapabilirsin" (Buhari) hadisi, hayanın yani utanma duygusunun bizi bircok yanlıştan ve batıldan koruyacağı haber veriyor. Utanma duygusu insanı tutan en erdemli duygudur. Bu duygu erimeye başlamış ise, muminlerde once yanlışta normalleşme, sonra yaptığının doğruluğuna inanma, sonra onu savunma ve daha sonrada onun bir inanc ve iman haline getirme duygusu yer alır. Demek ki hayanın korunması sonuc itibariyle imanın ve onun uzantısı olan amellerin, ama aslında ahiretin korunması anlamına gelir. Ummet icersinde ilk one kalkacak duygulardan bitaneside hic şuphesiz haya duygusudur. Bir insanın iman etmeden onceki hayatında, eğer fıtratıda bozulmuşsa utanma duygusunu onda bulmak munkun değildir. Ancak iman kişinin icine aktıkca, ona imanla birlikte haya duygusuda verilir ki imanını korusun, onu guzel bir elbise gibi ustune ortsun.

HAYA NEDEN ERİR?

Bir şeyi guclendiren durumun (halin) zıddı, onun erimesine zayıflamasına yol acan durumdur. İman ile haya arasında direk bir bağlantı olduğuna gore, imanın zayıflamasına yol acan şeyler, hayanın erimesinede yol acar. Dolayısı ile eğer iman erimiş ise hayada erir, iman guclenirse hayada guclenir.

1) NEFSİ ŞIMARTARAK YAŞAMAK

Nefis, herzaman canını istediği "nefis" şeyleri ister. Bu kişinin hayasını yaralayan, hatta cok ileri gidildiğinde "hayanın yırtılmasına" yol acanda nefsin şımartılmasıdır. Bu durum insanın nefsine verdiği tavizlerle başlar, nefsine mutlak anlamda tabi olduğunda son bulur. Guzel bir hayanın başlangıcı, genclik cağlarında başlar. Yine bozulmanın temelide, genclik yaşlarında başlar.

Bu bozulmanın onune gecebilmek icin, haya ve edep ortusunun kişinin uzerinden hic cıkarılmaması gerekir. Haya, hem nefsin arzularına karşı kişiyi korur, hemde olgun bir şahsiyete sahip olması vesile olur. Hemde kişinin Allah indinde iyilerden (salihlerden) yazılmasına yol acar. Nefsini şımartmadan yaşayıp, haya ortusunu burunenlere selam olsun.

2) KOMPLEKSLERLE YAŞAMAK

İnsan aklı surekli kıyaslama yaparak calışır. Ve insan kendisini coğu kez, kendi dışındaki insanlarla kıyaslayarak ve onlara ozenerek ozdeşleştirir. Peygamber efendimiz bu nu cok iyi bildiğinden, sahih bir hadisinde "Dunyevî konularda sizden daha aşağıdakilere bakın, Uhrevî konularda ise sizden daha yukardakilere bakın" diyor. Cunki hayata surekli bu şekilde bakan insanda zihni yenilmişlik duygusu kendisinden uzaklaşacak ve olgun şahsiyet oluşmaya başlayacaktır.

3) MUMİNLERLE BİRLİKTE OLMAMAK

"Mumin muminin aynasıdır" Kişi muminlerle birlikte oldukca kendisine ve davranışlarına ceki duzen verir ve ruhunda "hayanın mayalanmasına" yol acar. Ancak bir sebeple muminlerden ayrılmaya başlayanlarda, artık birlikte olduğu insanların davranışları, ahlakı ve hayası onada sinmeye başlar. Bu coğunlukla genclik yıllarında arkadaş cevresi arasında başlar. İnsan kimlerle birlikte olduğuna ve oturup kalktığına dikkat etmeli. Cunku veciz bir sozde soylendiği gibi "Uzum uzume baka baka kararır" Aklı, kalbi ve hayatı muminlerle birlikte olanlara selam olsun...

HAYA NASIL GUCLENDİRİLİR?

Hayanın sebebi imandır. İman zayıflarsa hayada zayıflar. İman guclenirse hayada guclenir. O yuzden hayanın guclenmesi icin, once imanın gozden gecirilmesi gerekir. Cunki guclu bir imanda zayıf bir haya olmaz. İmanın guclenmesi ise imanı zayıflatan deliklerin tıkanması ile baylar.

1) ARKADAŞ SECİMİNE DİKKAT ETMEK

İnsan cevresiyle buyur. Ve cevresindeki bir cok şeyde insanın icinde buyur. İnsan eğer yanlış yerdeyse, yanlışlar onda toplanmaya başlar. Eğer doğru yerdeyse doğrular onda toplanmaya başlar. Olgun bir haya imana ve sonucta olgun bir şahsiyete ulaşmak icin kişi doğrularla birlikte olmalıdır.

Hz. Peygamber "Kişi arkadaşının dini uzeredir." hadisini iyi okumamız gerekir. Arkadaş insana bazen iyilikler aşılar. Ama bazende kotulukler...

Bir mumin hic bir zaman edilgen olmamalıdır. Ama her zaman etken olmalıdır. Cunki kotulukler bulaşıcı olduğu gibi iyiliklerde bulayşıcıdır.

2) KUR'AN'I DUŞUNEREK OKUMAK

Kur'an kalplere şifadır. Kur'an kişinin ahlakını duzeltir. Kur'an anlayışını duzeltir. Kur'an kişiyi Allah'a yaklaştırır. Kur'an kişiyi ahirete hazırlar ve Kur'an insana olgun bir şahsiyet ve haya duygusu verir. Surekli ve duzenli olarak Kur'an duşunerek okuyanlarda, iyi bir haya ve guzel bir ahlak oluşur.

Kur'an ahlakı aynı zamanda, Hz.Peygamberinde ahlakıdır. O yuzden her mumin mutlaka Kur'an ahlakını uzerine almalı, olgun bir şahsiyete ulaşmalıdır!

3) EĞİTİM SOHBETLERİNE DEVAM ETMEK

Hz. Peygamber sahih bir hadiste "Ya oğrenen olun, ya oğreten. Ucuncusu olmayın yoksa helak olursunuz" diyor. Bu acık bir mesaj onemli bir uyarıdır. Bir muslumanın olgun bir imana ve onun sonucu olan olgun bir hayaya nasıl sahip olacağına işaret eden onun yerini ve yontemini gosteren bir hadistir.

Bir mumin ozellikle genclik yaşlarından itibaren eğitim sohbetlerine dahil oluyor ve bu konuda ısrarlı oluyorsa, Allah'ın izniyle o kişi Rahman katında iyiler ve salihler listesine yazılır. O kişide edepli bir ruh (incelik) oluşmuştur. Haya bir ortu salih amelse onun gostergesi ve meyvesidir.

Eğitim sohbetleri, insanın dalgalı sularda gemisinin başı boş gitmemesi, icine su almaması, Rahman'ın istediği hedefe doğru varmasını mumkun kılan bir yol haritasıdır.

Gencken eğitim sohbetlerine katılan bircok insanın, ilerleyen yıllarda hayatına katılan yeni şeylerle birlikte gozunu başka yerlere cevirir. İşte kopmanın başladığı, normalleşmenin herkezgibileşmenin oluştuğu yer tamda burasıdır. Kişi artık dersleri aksatır olmaya başlamıştır. Kitap okuma oranı iyice aşağılara duşmuştur. Artık namazlarından eski hazzı alamaz olmuştur. Nafileleri iyice terkeder duruma gelmiştir. Tum bunların kişide kaldıracağı ilk duygu "huşudur" daha sonra ise "haya..."

Allah'ın ve onun guzel kullarının yanında olup imanını ve hayasını muhafaza edenlere selam olsun.

HAYALI İNSANLARIN OZELLİKLERİ

. İmanları yuksek ve kavi olur.
. Amelleri zarif ve huşulu olur.
. Sozleri tatlı ve derin olur.
. Davranışları yumuşak ve hikmetli olur.
. Ustune başına ve hareketlerine cok dikkat ederler.
. Surekli duzenli Kur'an okurlar.
. Allah'ı ve dinini herşelden cok severler.
. Hz. Peygamberi ve Ehli beytini canından cok severler.
. Utanma duyguları cok yuksektir.
. Az ve oz konuşurlar.
. Kahkahayla gulmezler.
. Nefislerini asla şımartmazlar.
. Fazla yemez, fazla konuşmaz ve fazla uyumazlar.
. Okumaya ve duşunmeye duşkundurler.
. Sahabi olmaya gayret ederler.
. Ahirete bakarak yaşarlar.
. İnsanlara bakarak yaşamazlar.
. İnfaka cok duşkundurler.
. Yardımlaşmayı cok severler.
. Ehliyle iyi gecinirler.
. İnsanları kırmazlar.
. Hayvanlara eziyet etmezler.
. Sahip olduğu hicbirşeye gercekte kendi malı gibi bakmazlar.
. İyiliği ve guzelliği severler.
. Cirkinlikten ve utanmazlıktan uzak dururlar.
. Allah'ı onemsiyerek yaşarlar.

İmanlı, şahsiyetli ve hayalı olarak yaşayanların yolu acık olsun.

Allah'ı unutmadan yaşayanlara selam olsun.
__________________