Fasulye Yetiştiriciliği


Fasulye taze, konserve ve kuru olmak uzere değişik şekilde değerlendirilen, besin değeri cok yuksek olan, hemen hemen tum dunyada bol miktarda tuketilen onemli bir kultur bitkisidir. Orta Amerika kokenli olan bu kultur bitkisi 250 yıl once Anadolu'ya gelmiş ve cok geniş bir yayılım alanı bulmuştur. Taze fasulye A, B1, B2 ve C vitaminlerince zengindir. Taze fasulye de vucutta biriken asidi notralize edebilecek baz fazlalığı da mevcuttur. Fasulyenin hazım olabilirlik oranı %84.1'dir. Hatta fasulye baklalarında bulunan phasol ve phaseolin maddelerinin şeker hastalığında kullanılan insulin karekterinde olduğu ve bu yuzden kandaki şeker miktarının duşurulmesinde kullanıldığı bildirilmektedir.

Ekonomik Onemi

Taze fasulye taze tuketimi yanında işlenmiş olarak konserve, hazır yemek ve turşu olarak da değerlendirilmektedir. Dunya taze fasulye uretimi 4.310.733 tondur. Bu uretimde Asya ve Avrupa kıtasındaki ulkeler onemli paya sahiptirler. Dunyada en onemli taze fasulye ureticisi ulke Cin'dir. Ulkemiz ise 514.000 ton taze fasulye uretimi ile Cin'den sonra dunyada ikinci sırada yer almaktadır. Ulkemizde taze fasulye uretimi iller bazında incelendiğinde Samsun İli (67.234 ton) en onemli uretim merkezidir. Karadeniz Bolgesi, ulkemizde taze fasulye yetiştiriciliğinin en fazla yapıldığı bolgelerden birisidir. Bolgede acıkta yetiştiricilikte genellikle sırık ve bodur ceşitler kullanılmaktadır. Son yıllarda kapama olarak yapılan yetiştiricilikte bodur formlu ceşitlerin kullanımı yaygındır. Cunku sırık fasulyede işcilik ve sırık maliyeti yuksek olduğu icin bodur formlu ceşitler tercih edilmektedir.

İklim İstekleri

Taze fasulye ılık iklim bitkisidir. Bu bakımdan ilkbahar ve sonbahar arasındaki devrelerde rahatlıkla yetiştirilebilir. Fasulye gelişme devresi icinde 20-25 0C arasında sıcaklık ister. 27-32 OC sıcaklıkta ciceklerini doker ve duşuk sıcaklıkta ise gelişme durur. Fazla nemlilik bitkilerin buyumesini durdurur. Hastalıkların kolay gelişmesine sebep olur. Fasulye tohumları, toprak ısısının 20-30oC arasında olduğu zaman en iyi cimlenme gostermektedir. Minimum 10oC toprak ısısı gereklidir. Bodur taze fasulyeler icin minimum 10-13o C, sırık taze fasulyeler icinde 14-15oC uzerinde toprak sıcaklığı olması istenir.

Toprak Hazırlığı

Hububat ekili tarlaya taze fasulye yetiştirilmesi duşunuluyorsa, hububat bitkilerinin hasadından sonra anızın sokulup toprağa karıştırılması amacıyla 5-7 cm derinliğinde sonbaharda surum yapılır. İlkbaharda ekimden once toprak tekrar kaz ayağı ile surulur ve arkasından diskaro gecirilerek toprak ekime hazır hale getirilir.

Ekim Zamanı

Acıkta taze fasulye yetiştiriciliğinde Mart sonu ve Nisan aylarında ekime başlanır (bolge ekolojik şartları dikkate alınır). Fakat iklim şartlarına gore Mayıs ayının son haftasına kadar kademeli olarak ekim yapılabilir. Ortu altı taze fasulye yetiştiriciliğinde ilkbahar doneminde 1 Mart, Sonbahar doneminde 15 Temmuz-1 Ağustos tarihlerinde tohum ekimi yapılır. Geniş alanlarda bodur taze fasulye yetiştiriciliği yapılan yerlerde sıra usulu mibzerle ekim yapılır. Sıra arası 50-65 cm, sıra uzeri 10-25 cm ve 2-3 cm derinliğe tohum bırakılır. Dekara 5-7 kg tohum ekilir. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde karışık ekimin yanında (Mısır ile) sırık kullanılarak (soğut, fındık dalları) yetiştiricilik yapılmaktadır. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde ocağa 5-7 adet tohum gelecek şekilde ekim yapılır ve ocaklar arası 1m mesafe bırakılır.

Gubreleme

Sırık fasulyeler bodur fasulyelere nazaran topraktan daha fazla besin elementi kaldırır ve toprağın gucunu azaltır. Fasulyeler icin tavsiye edilecek tabi ve ticari gubre miktarları her şeyden evvel topraktaki besin maddeleri miktarları ile ilgilidir. Toprak tahlili neticelerine gore ihtiyac duyulan gubrelerin verilmesi en doğru yoldur. En uygun toprak olarak kabul edilen kumlu-tınlı topraklara birkac senede bir dekara 2-3 ton olmak uzere yanmış ciftlik gubresi verilir. Dekara 2-5 kg saf azot (N), 4-6 kg fosfor (P2O5) ve 3-5 kg potasyum (K2O) verilmelidir. Cimlenmekte olan tohumlara herhangi bir ticari gubrenin zararının dokunmaması icin gubrelerin tohumların ekildiği yerin en az 5cm kadar uzağında ve 7..5 cm derinlikte verilmesi uygundur.

Capalama

Fasulye tamamen toprak yuzeyine cıkıp 4-5 cift yapraklı olunca ilk capa yapılır. Bitkilerin dallanma devresinde, cicek acmadan once birinci capadan 2-3 hafta sonra II. capa yapılır. Ciceklenme doneminde capalama işleminden kacınılmalıdır.

Sulama

Vegetasyon devresinde Taze fasulye bitkisinin su ihtiyacı en az 300-450 mm dir.

Bitkiler generatif devrede tam cicekte iken sulanmamalıdır. Sulama zamanları fidelerde uc yaprakcıklı asıl yaprağın gorunmesi sırasında, ciceklenmeden evvel, meyve tutumundan 10 gun sonra ve hasattan 1 ay onceki devrelerde olmak uzere sulama yapılmalıdır. Sık ve hafif sulama yapılmalıdır. Cunku taze fasulye sık aralıklarla sulamayı sever, bol sudan hoşlanmaz.

Hastalık ve Zararlılar ile Mucadele

Taze fasulye bitkisi hastalık ve zararlılara karşı cok hassas bir bitkidir. Tohum cıkışından sonra danaburnuna karşı ilaclı kepek atılmalıdır. Fasulyede gorulen belli başlı hastalıklar Antraknoz, Pas hastalığı, Fasulye Mozaik Virusu, Kok curukluğudur. Bu hastalıklara karşı ilaclı tohum kullanılmalı ve uygun bir fungisit ile ilaclama yapılmalıdır. Fasulyede gorulen en onemli zararlılar, fasulye boceği (Bruchus), yaprak bitleri ve kırmızı orumceklerdir. Bunlara karşıda uygun bir insektisit ile mucadele yapılmalıdır.

Hasat

Taze fasulyede hasadın en ideal zamanı; baklaların hakiki ceşit karakterini gosterdiği iriliğin 1/3'nu aldığı devredir. Hasatta gecikme olursa hasat edilen fasulyelerin selulozlaşması neticesinde sertleşmeleri, icindeki danelerin yeme zevkini bozacak tarzda irileşmesi ve bilhassa kılcıklılığın artmasına neden olmaktadır
__________________