Kainatta Zikrullah ve Seher


Butun varlıklar kendilerine mahsus bir surette Allah'ı zikrederler. Fakat bu hususta varlıklar farklı seviyelerdedir. Mahlukat icinde gafletten en uzak olanı cemadattır. Cunku onlar, yemek icmek, hava teneffus etmek gibi ihtiyaclardan mustagnidirler.




"Yedi gok, yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbih eder. O'nu hamd ile tesbih etmeyen hicbir şey yoktur. Ne var ki siz, onların tesbîhini anlamazsınız..." (el-İsrÂ, 44)



Rabbimiz, "el-Hay" ism-i şerîfinin tecellîsi ile, yarattığı butun varlıklara hayat nasîb etmiştir. KÂinatta esÂsen "cansız" denilebilecek hicbir varlık yoktur. Bitki, hayvan, insan gibi canlıları dikkate alarak, canlılık, yalnız onlara mahsus gorulurse de, bir atomun icindeki maddelerin cumbuşunu ilÂhî muhabbet gozluğuyle temÂşÃ‚ edersek, cansız zannedilen bir maddenin aslında sÂhip bulunduğu muthiş canlılığın hayranlığı ve dehşeti icinde kalırız. Bu dehşet, mikro varlıklardan makro varlıklara doğru mutemÂdiyen artarak tezÂhur eder.



CenÂb-ı Hak yarattığı canlı-cansız butun mahlukÂtına kendini tanıtmış ve onları dÂimî bir sûrette zikir ile vazifelendirmiştir. Bu sebeple butun varlıklar, yaradılışları muktezÂsınca kendi hÂllerine mahsus bir sûretle Rablerini tanırlar ve O'nu zikrederler.



CemÂdÂt, nebÂtÂt ve hayvÂnÂt, aynı zamanda Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz'i ve diğer peygamberleri de tanırlar. Bu hÂl nebevî mûcizelerde mutemÂdiyen gorulur. Onlar yeri geldiğinde taşa, asÂya ve benzeri cansız varlıklara AllÂh'ın lutfuyla Âdet ruh verirler. Bu sebepledir ki Ebû Cehl'in elindeki taşlar, Peygamberimizin mûcizesi olarak lisÂna gelmiş, O'nun doğruluğunu tasdîk etmiş ve Hakk'ı zikretmiştir. Hazret-i MûsÂ'nın elindeki as ise yine AllÂh'ın lutfuyla ejderhÂya donuşmuş, Firavun'u korkutmuştur. Yine bir zamanlar Kızıldeniz, ilÂhî emre boyun eğerek Hazret-i Mûs ve ashÂbına yol olmuş, buna mukÂbil sıra Firavun ve askerlerine geldiğinde ise, onları tanıyıp helÂk etmiştir. Mescid-i Nebevîdeki hurma kutuğu, RasûlullÂh'a firak ve hasretinden inleyerek ağlamıştır. Ayrıca bir cok hayvan da, kendilerine zulmeden sahiplerini, yine o Varlık Nûru'na şikÂyet etmişlerdir.



Hazret-i MevlÂn şu veciz beyitleriyle cemÂdÂtın ilÂhî emre itaat etmelerini ne guzel ifÂde eder:



"Gormez misin? Bulutlar, guneş, ay ve yıldızların hepsi de bir nizam uzere hareket ederler. Bu sayısız yıldızların her biri, vaktinde doğar, doğuş zamanları ne geri kalır, ne de once olur.



Bu hÂrikaları nasıl oldu da, peygamberlerin mûcizelerinden bilmedik, anlayamadık? Onlar taşı ve asÂyı akıllı hÂle getirdiler. Bunları gor de obur cansızları as ile, taş parcası ile kıyas et.



Taş parcalarının azîz Peygamber Efendimize ve asÂnın da Hazret-i MûsÂ'ya itaat etmeleri, diğer cansız sandığımız butun varlıkların Hakk'ın emrine nasıl boyun eğdiklerini haber verirler.



Onlar derler ki: "Biz AllÂh'ı biliyoruz ve O'na itaat ediyoruz. Biz rastgele yaratılmış boş şeyler değiliz. Biz hepimiz Kızıldeniz'e benzeriz. O, deniz olduğu halde batırıp boğacağı Firavun ile İsrÂiloğullarını tanıyıp ayırd etti.



Nerede bir ağac ve taş varsa, Hazret-i MustafÂ'yı gorunce apacık selÂm vermişti ya. İşte cansız bildiğin her şeyin de canlı olduklarını boylece bil!.."



YÂni sadece insanlar ve cinler değil, hayvÂnat ve hatt cemÂdÂta kadar butun varlıklar, yuzu suyu hurmetine yaratıldıkları Fahr-i KÂinÂt -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz'i ilÂhî bir sır ile tanırlar. O'na sonsuz bir muhabbetle kayıtsız şartsız itaat ederler. Fakat duny hayatındaki imtihan sırrına binÂen insanoğlunun gozlerine cekilen gayb perdesi, bunun farkedilmesine coğu zaman mÂnî olur. Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-'in bizleri gafletten uyandırıcı şu hadîs-i şerîfleri, ne kadar ibretlidir:



"Cinlerin ve insanların isyankÂr olanları dışında, yerde ve goklerde bulunan butun varlıklar, benim, AllÂh'ın Rasûlu olduğumu bilirler." (Ahmed bin Hanbel, Musned)



Bu da gosteriyor ki AllÂh ve Rasûlunu tanıyıp itaat etme keyfiyeti sÂdece insana munhasır değildir. Bilakis bu hususta diğer mahlûkÂtın, gayr-i irÂdî olarak daha ileri seviyede bulunduğu bile soylenebilir.



Âyet-i kerîmede CenÂb-ı Hak bu gerceğin bir başka varlıktaki tezÂhurunu de şoyle bildirir:



"... Kuşları ve tesbih eden dağları da DÂvud'a boyun eğdirdik. (Bunları) biz yapmaktayız." (el-EnbiyÂ, 79)



Rabbimiz Âyetlerinde gÂfilleri uyandırmakta, yarattığı her şeyin kendisini tanıdığını ve bizim idrÂkimiz dışında bir hÂl lisÂnı ile Halık'ını zikrettiğini bildirmektedir. MahlûkÂtın zikrini işitebilmekse, ancak ibÂdet, zikir, tesbîh ve samîmî bir kulluk hayatı netîcesinde gonlun saf hÂle gelmesi ve boylece gaflet perdelerinin kalkıp hakîkat Âlemine vÂkıf olmasıyla mumkundur. Yûnus Emre Hazretleri'nin sarı cicekle sohbeti de bu kabildendir. Buyuk Hak dostu Aziz Mahmûd HudÂyî Hazretleri'nin şu kıssası, bitkiler Âleminin de zikrullÂh ile meşgûl bulunduklarını ne guzel ifÂde eder:


Birgun UftÂde Hazretleri, muridleriyle berÂber bir kır sohbetine cıkmıştı. Emri uzerine butun dervişler kırın en guzel yerlerini dolaşarak hocalarına birer demet cicek getirdiler. Ancak Kadı Mahmud Efendi'nin elinde sapı kırılmış, solgun bir cicek vardı sÂdece... Diğerlerinin neşeyle elindekileri hocalarına takdîminden sonra Kadı Mahmûd, boynunu bukerek bu kırık ve solmuş ciceği UftÂde Hazretleri'ne takdîm etti. UftÂde Hazretleri diğer murîdÂnın meraklı bakışları arasında sordu:


"-EvlÂdım Mahmûd! Herkes demet demet cicek getirdikleri hÂlde sen nicin sapı kırık, solgun bir cicek getirdin?"



Kadı Mahmûd edeple başını onune indirerek cevap verdi:



"-Efendim! Size ne takdîm etsem azdır. Ancak hangi ciceği koparmak icin elimi uzattıysam, onu "AllÂh, AllÂh" diyerek Rabbini tesbîh eder bir hÂlde buldum. Gonlum onların bu zikirlerine mÂnî olmaya rÂzı olmadı. CÂresiz ben de elimdeki, tesbîhine devÂm edemeyen şu ciceği getirmek zorunda kaldım."


Hazret-i MevlÂn buyurur:


"Kuşların sultanı leylektir. Onun "lek, lek"leri nedir bilir misin? O:


Hamd u lek, şukru lek, mulku lek, y MusteÂn! (YÂni hamd sana, şukur sana, mulk senin ey kendisinden yardım beklenen Rabbim!) demektir."



Muhyiddîn-i Arabî -kuddise sirruh- da bu hususta şoyle buyurur:



"Butun varlıklar kendilerine mahsûs bir sûrette AllÂh'ı zikrederler. Fakat bu hususta varlıklar farklı seviyelerdedir.



MahlûkÂt icinde gafletten en uzak olanı cemÂdÂttır. Cunku onlar, yemek icmek, hava teneffus etmek gibi ihtiyaclardan mustağnîdirler.



CemÂdattan sonra nebÂtat gelir ki, ihtiyac başlar. ZîrÂ, toprak, su ve guneşten aldıkları gıdÂları ilÂhî tÂyinle terkîb edip rengÂrenk cicekler, yapraklar ve meyveler vucûda getirirler.



Daha sonra hayvÂnÂt gelir. Bunların hayatî fonksiyonları nebÂtÂttan daha mutekÂmildir. Bundan dolayı ihtiyacları coğalmıştır. NefsÂniyet artmıştır.



İnsanın ihtiyÂcları ise bitmek tukenmek bilmez. Benlik, hayÂlÂt ve dunyevî ihtiraslar onu devamlı gaflete sevk eder."


Âyet-i kerîmede buyurulur:


"Ey insan! Seni yaratıp seni duzgun ve dengeli kılan, seni istediği gibi şekillendiren, kerem sÂhibi (ihsÂnı bol) Rabbine karşı seni aldatan nedir?" (el-İnfitar, 6-8)


KÂinÂt sayfalarındaki esrar ve hikmeti gercek anlamıyla telakkî edebilmek, ancak gonul Âleminde derinleşmeye bağlı bir keyfiyettir. Gonul gozuyle yeryuzune ve semÂya nazar eden bir mu'min, kalbinin bambaşka bir hissiyat ile dolduğunu farkeder. Kur'Ân-ı Kerim, goklerde ve yerde zerreden kurreye herşeyin HÂlık'ını zikr u tesbihte bulunduğunu îlÂn etmektedir. Goklerin, yerin, dağların, ağacların, cimenlerin, guneşin, ayın, yıldız ve yıldırımların, hayvanların, yuvarlanan taşların, hatt yere duşen sağlı sollu golgelerin sabah-akşam secde ettiğini şoyle bildirir:


"Goklerde ve yerde bulunanlar da onların golgeleri de sabah akşam ister istemez sadece AllÂh'a secde ederler." (er-Ra‘d, 15)


"AllÂh'ın yarattığı herhangi bir şeyi gormediler mi? Onun golgeleri, kuculerek ve AllÂh'a secde ederek sağa sola doner." (en-Nahl, 48)

Âyet-i kerîmeler, onumuze son derece ihtişamlı bir manzara seriyor. Bu manzarada secdeler, golgelerin de iştirÂkiyle...


hÂldedir. YÂni biri varlığın; diğeri de o varlığın golgesinin olmak uzere aynı anda cift secde... KÂinÂtın her zerresi, inanarak veya inanmayarak hep birlikte Rabb'e ibÂdet icin secdeye varmış ve kendisini HÂlık'ının huzûrunda vazifesini îf etmeye vermiş... Butun kÂinÂt secdedeyken, hatt munkir ve gÂfillerin varlıkları bile gayr-i irÂdî Hak TeÂlÂ'nın irÂdesine rÂm olmuşken, heyhÂt ki o gÂfillerin kalbleri inkÂr ve mÂsiyetin gaflet ve şaşkınlığı icindedir!..


AllÂh'tan başka ilÂhlar edinen gÂfiller de bilmezler ki, putlaştırdıkları eşyanın golgesine varıncaya kadar butun varlık, aslında o inkÂr ettikleri AllÂh'a yonelmiş hÂlde ve Rabb'in butun kÂinÂta koyduğu nizÂma tÂbî durumdadır! Bu ne buyuk aldanış ve ziyandır!


Yine Âyetlerde golgelerden, eşyÂdan, canlılardan ve meleklerden muteşekkil bir sahne tasvîr ediliyor. Hepsi bir ibÂdet vecdiyle ve huşû icinde vazîfesini îf ediyor. AllÂh'a ibÂdet etmekten kacınıp, emrine muhÂlefet etmek bedbahtlığı ise yalnızca insanoğlunun şaşkın gÂfillerine Âid bir keyfiyet olarak kalıyor. Âyet-i kerîmeler, butun mahlûkÂtın ve hatt golgelerinin bile Rablerine boyun bukuşunu, bu gÂfillerle Âdet istihz edercesine yuzlerine carpıyor.

Gercekten etrafımızı bir ibret nazarıyla seyredersek, ufukların derinliklerine doğru uzanan goklerin yerlere kapanışı, dağların uzanışları ne değişik bir secde hÂlidir. Ağacların, cicek ve cimenlerin, hayvanların ve insanların, sağdan soldan topraklara duşen golgeleri, o heyecanlı secde hÂlini ne guzel sergiler. Sanki toprak her varlığın golgesinin bir seccÂdesidir. Yağmur hÂdisesi de, sanki bir semÂvî ağlayış, cakan şimşeklerin arkasından gelen gok gurultuleri, semÂnın sînesinden fışkıran ÂşikÂre feryatlardır.

Yerdeki ve goklerdeki mahlukÂtın hÂlleri duyarlı bir yurek icin ne muthiş bir irşaddır. En kucuk bir boceğin iğne ucu kadar kalbindeki niyazlarından taa cesim ve haşmetli hayvanların kukreyişlerine kadar hepsi ilÂhî kudret akışlarının ayrı ayrı tezÂhurleridir.

Bulbullerin bir damlacık yureklerinden dokulen feryat nağmeleri, kumrulardan yayılan "hû, hû"lar, leyleklerin "lek, lek"leri, alıcı gonuller icin ne duygulu tesbihlerdir. Hak TeÂl Âyette şoyle buyurur:

"Gormez misin ki; goklerde ve yerde olanlar guneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaclar, hayvanlar ve insanların bircoğu AllÂh'a secde ediyor: Bircoğunun uzerine de azap hak olmuştur..." (el-Hacc, 18)

Gorulduğu gibi varlıklar ve hatt cemÂdÂt, hep tesbihÂt hÂlindedir. Ne yazık ki insanların bir kısmı AllÂh'ın zikrinden gÂfil kalmaları sebebi ile azÂba dûcÂr olacaklardır. Gercekten cihandaki zerrelerden kurrelere kadar her şey Halık'ını tanımakta, kuşlar bile ibÂdet ve niyazlarını bilmekte, dağlar, dereler zikr u tesbîhe devam etmektedir. HÂl boyleyken kÂinÂtın bu ihtişamlı zikir, tesbih ve ibÂdet programı karşısında bile insanın intibÂha gelmemesi ve bu ibretli manzaradan hisse alamayıp alık ve abus bir hÂlde Hakk'ın zikrinden mahrum kalması, insanlık haysiyetiyle bağdaşmayan ne acı bir kayıptır.

Şuphesiz ki, ilÂhî unsiyetin yolu, kulun Rabbini unutmamasıdır. Basîret sahibi mu'minler hangi yone baksalar O'nun zikir nûrunu; neye kulak verseler O'nun tesbih nÂğmelerini dinlerler. Bizler de bu dunya hayatında Rabbimizi ne kadar anarsak yarın ukbÂda ilÂhî vuslata o seviyede vÂsıl oluruz.

Temiz bir vicdanla yaşamanın, îmÂnla olup ebedî huzur ve safÂya kavuşmanın yolu Rabbi unutmamaktır. Zîra Rabbini unutanın omru, bir gaflet girdabındaziyan olur gider. O gafletten ancak olumle uyanılır. LÂkin o vakit her şey bitmiş ve buyuk bir husranın icine duşulmuş olur.

Âyet-i kerîmede buyurulur:

"AllÂh'ı unutan ve bu yuzden AllÂh'ın da onlara kendilerini unutturduğu kimseler gibi olmayın. Onlar yoldan cıkan kimselerdir." (el-Haşr, 19)

SahÂbeden biri:

"YÂ RasûlallÂh! İslÂmî hukumler coğaldı. Bana AllÂh'ın rızÂsını ve Âhiret saÂdetini kolayca kazanacağım bir şey oğret ki yapayım." deyince, -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ona:

"Dilin zikrullÂh tesbihiyle dÂim ıslak olsun." buyurmuşlardır.

AllÂh'ı zikretmek, AllÂh lafzını sÂdece kelime olarak tekrarlamaktan ibÂret değildir. Zikir, ancak tahassus istîdÂdının merkezi olan kalbde mekÂn bulduğu zaman niyet ve amellerin seviye bulmasına Âmil olur. İşte bu keyfiyette bir zikir, kulun bezm-i elestte, "Evet! Sen bizim Rabbimizsin!" şeklinde CenÂb-ı Hakk ile yapmış olduğu ahdine vef gostermesi ve o sadÂkatle Rabbini asl unutmamasıdır.

ZikrullÂh'tan gÂfil kalmanın buyuk tehlikesinden dolayıdır ki CenÂb-ı Hak biz kullarına bu hususta pek cok îkÂzlarda bulunmuştur. Hatt Hazret-i Mûs ve HÂrûn -aleyhimesselÂm- birer peygamber oldukları hÂlde CenÂb-ı Hak onları Firavun'a gonderirken:

"Sen ve kardeşin, birlikte Âyetlerimi goturun. Beni anmayı ihmÂl etmeyin." (TÂhÂ, 42) buyurarak, onları dahî bu îkazdan hÂric tutmamış, bu sûretle muhtemel ki bizlere bir ornek ve ibret teşkil etmesini murÂd eylemiştir.

Mu'min gonullerin gaflet katılığından kurtulup ilÂhî rızÂya nÂil olabilecek hassÂsiyete ulaşmasının yolu, zikr-i dÂimîden gecmektedir. Bu da bir muddet veya bir mevsim değil; bir omur boyu, her nefes alıp verişte zikrullÂh şuurunu taşımakla mumkundur ki ancak bu sÂyede mÂnevî uyanıklık hÂsıl olur.

CenÂb-ı Hak Kur'Ân-ı Kerîm'de:


"ÎmÂn edenlerin AllÂh'ı zikretme ve O'ndan inen Kur'Ân sebebiyle kalblerinin urpermesi zamanı daha gelmedi mi?" (el-Hadîd, 16) buyurur. Bu Âyet, Mekke'de cile ve sıkıntı icinde yaşadıkları hÂlde, hicretten sonra bol rızık ve nîmetlere kavuştukları icin gevşeyen bir kısım sahÂbîyi uyarmak icin nÂzil olmuştur. Bu itibarla bizler de Rabb'e sonsuz bir muhabbet iklîmine girerek, dunyevî ihtirasların ve fÂnî menfaatlerin sarsamayacağı bir mÂnevî zindeliğe erişme gayreti icinde bulunmalıyız.

Zîr sevenler sevdiklerini dÂim gonullerinde taşırlar ve asl hatırlarından cıkarmazlar. Sevgisiz bir kalb ise ham toprak gibidir. MÂrifet sevmektedir. Zîr varlığın sebebi muhabbettir. CenÂb-ı Hak zÂtına duyduğu muhabbet sÂikıyla bilinmeyi murÂd etmiş ve bu Âlemi yaratmıştır. Sevginin buyukluğu, sevilen uğrunda yapılan fedÂkÂrlık olcusundedir. İşte seherlerde uyanıp Hak TeÂlÂ'ya iltic etmek de bu hÂlin en bÂriz misÂllerinden biridir.


Mu'minlerin dÂimî bir zikrullÂh şuuruna sÂhip bulunması gerekmekle birlikte, diğer taraftan zikrin en bereketli vakti, "seher"lerdir. CenÂb-ı Hak gecenin bu vaktinde îf edilen zikre, sÂir zamanlardakinden daha fazla kıymet vermektedir. Zîr seherlerde zikir ve ibÂdetle meşgûl olabilmek, diğer zamanlardan daha zordur. Bu sebepledir ki seherleri ihyÂ, kulun Rabbine karşı duyduğu hÂlisÂne muhabbet ve ta‘zîmin bir ifÂdesidir. Gonuldeki aşk ve muhabbet-i ilÂhiyyenin şiddeti ne kadarsa muhakkak ki gece namazına ve tesbihÂta rağbet de o derecede tezÂhur eder. Bu bakımdan da, gece namazı ve tesbîhÂtı, Âdet yuce yÂr ile buluşup sohbet etme mÂhiyeti taşır.
Âyet-i kerîmelerde buyurulur:

"Gecenin bir kısmında O'na secde et; gecenin uzun bir bolumunde de O'nu tesbih et. Şu insanlar, carcabuk gecen dunyayı seviyorlar da onlerindeki cetin bir gunu (Âhireti) ihmÂl ediyorlar." (el-İnsan, 26-27)

"(O muttakî kimseler geceleri namaz kılmak ve istiğfar etmek icin) yanlarını (tatlı) yataklarından kaldırırlar. Rablerinin azÂbından korkarak ve rahmetini umarak du ederler. Kendilerine verdiğimiz rızıklardan da hayır yollarına infak ederler." (Secde, 16)
Hakîkaten, kemÂle erişmiş mu'minler icin geceler, derûnundaki sukûnet ve feyz dolayısı ile mustesna bir ganîmettir. Bu ganimetin kadrini lÂyıkı ile bilenler bilhassa gece yarısından sonra yani cihanı derin bir sukûnetin kapladığı hengamda duÂ, ibadet ve Hakk'a yanık yalvarışların kabûlu icin Rablerine teveccuh etmenin feyizli zeminini bulurlar. Nasıl ki gunduzler, beden gıdÂsını temin maksadıyla calışma vaktiyse, onların nazarında geceler de rûha gıda verip kalbi feyz-i ilÂhî ile aydınlatmanın fırsat demleridir....
Bir Hak dostuna, talebeleri, hikmetini anlayamadıkları bir mes'ele sorarlar:

"-Efendim, etrafımıza baktığımızda goruyoruz ki, kopekler diğer bazı hayvanlar gibi eti icin kesilmeyip eceli ile olurler. Ustelik sÂir hayvanlara nazaran, bir batında cokca yavruladıkları hÂlde bir turlu coğalmazlar.

LÂkin, insanlar ibÂdet kastıyla ekseriyetle koyunları kurban etmekte ve eti ile de gıdÂlanmaktadırlar. Koyunlar bu kadar sarfiyÂtın zıddına umumiyetle tek kuzu yavrularlar. Ama yine de sayıları bir turlu eksilmez hatt aksine artar. Koyunlardaki bu bereketin hikmeti acab nedir?"

O zÂt, soruyu tebessumle dinledikten sonra şu hikmetli cevabı verdi.

"-Ne ibrettir ki hayvanlarda muşÃ‚hede ettiğiniz bu hÂl, seher vaktinin bereketine bÂriz bir işÃ‚rettir. Cunku seherler, rahmet ve feyzin sağanak hÂlinde boşandığı bir bereket vaktidir. Kopekler, gece boyunca havlayıp dururlar. Ancak seher vakti uykuya dalarlar. Koyunlar ise seher vaktinde uyanıktırlar. Bu yuzden seher vaktinin bereketinden paylarına duşeni alırlar."

Gorulduğu uzere seherlerini uykuya mahkûm edenler, cole, denize ve yalcın kayalıklara yağan bereketli nisan yağmurlarının heb olması gibi, bu bereket ve feyizden mahrum kalırlar.

Y Rabbî! Biz kullarını bir nefes bile Sen'den gÂfil eyleme! Gunlerimizi ve gecelerimizi zikrullÂhın bereketiyle tenvîr eyle! Seherlerin feyz yağmurlarıyla gonlumuzu ihy eyle! ZikrullÂhın ihtişamlı hakîkatinden hisse alabilmeyi cumlemize nasîb eyle! Senin azamet-i ilÂhiyyeni idrakten mahrum kalanlara da hidÂyet eyle!

Seherlerde Sen'i zikredenler hurmetine vatanımızı ve milletimizi şerirlerin şerlerinden muhÂfaza eyle! İcinde bulunduğumuz maddi, manevî, ictimaî ve iktisadî şu zor gunleri, saadet gunlerine tahvil eyle!...

Osman Nuri Topbaş

Kaynak: netpano
__________________