Mehasin-i ubudiyetin binlerinden yalnız buna bak ki:
Nebî AleyhissalÂtu VesselÂm, ubudiyet cihetiyle mu*vah*hi*dîn*in kalplerini ıyd ve Cuma ve cemaat namazlarında ittihad ettiriyor. Ve dillerini bir kelimede cem ediyor. Oyle bir surette ki, şu insan, Ma’bud-u Ezelî’nin azamet-i hitabına, hadsiz kalplerden ve dillerden cıkan sesler, duÂlar, zikirler ile mukabele ediyor. O sesler, duÂlar, zikirler birbirine tesanud ederek ve birbirine yardım edip ittifak ederek oyle geniş bir surette Ma’bud-u Ezelî’nin ulûhiyetine karşı bir ubudiyet gosteriyor ki, guya kure-i arz kendisi o zikri soyluyor, o duÂyı ediyor ve aktÂrıyla namaz kılıyor ve etrafıyla semavatın fevkinde izzet ve azametle nÂzil olan “Namaz kılınız!” (Rûm Sûresi: 31) emrini kure-i arz imtisal ediyor. Bu sırr-ı ittihad ile, kÂinat icinde bir zerre gibi zayıf, kucuk bir mahlûk olan şu insan, ubudiyetin azameti cihetiyle HÂlık-ı Arz ve Semavat’ın mahbub bir abdi ve arzın halifesi, sultanı ve hayvanatın reisi ve hilkat-i kÂinatın neticesi ve gayesi oluyor.

Evet, eğer namazların arkasında, hususan bayram namazlarında, bir anda “Allahu ekber” diyen yuzer milyon insanların sesleri, Âlem-i gaybda ittihad ettikleri gibi, Âlem-i şehadette dahi birbirleriyle ittihad edip ictima etse, kure-i arz tamamıyla buyuk bir insan olup, azametine nisbeten buyuk bir seda ile soylediği “Allahu ekber”e musavi geldiğinden, o muvahhidînin ittihadıyla bir anda “Allahu ekber” demeleri, kure-i arzın buyuk bir “Allahu ekber”i hukmune geciyor. Adeta bayram namazlarında Âlem-i İslÂmın zikir ve tesbihiyle zemin zelzele-i kubrÂya mazhar olup, aktÂr u etrafıyla “Allahu ekber” deyip, kıblesi olan KÂbe-i Mukerreme’nin samimî kalbiyle niyet edip, Mekke ağzıyla, Cebel-i Arefe diliyle “Allahu ekber” diyerek, o tek kelime, etraf-ı arzdaki umum mu’minlerin mağara-misal ağızlarındaki havada temessul ediyor. Bir tek “Allahu ekber” kelimesinin aks-i sadÂsıyla hadsiz “Allahu ekber” vuku bulduğu gibi, o makbul zikir ve tekbir, semavatı dahi cınlatıp berzah Âlemlerine de temevvuc ederek seda veriyor.

Mesnevî-i Nuriye, s. 182
LÛ*GAT*CE:

Cebel-i Arefe: Arefe gunu hacıların cıktığı Arafat dağı.

ıyd: Bayram.

muvahhidîn: Allah’ın varlığına ve birliğine inananlar.

temevvuc: Dalgalanma.

ubudiyet: Kulluk, ibadet.
__________________