Altıncı Kelime:

Muslumanların hayat-ı ictimaiye-i İslÂmiyedeki saadetlerinin anahtarı meşveret-i şer’iyedir. “Onların aralarındaki işleri istişare iledir.” (Şûr Sûresi: 38.) Âyet-i kerîmesi, şûrÂyı esas olarak emrediyor.

Evet, nasıl ki nev-i beşerdeki telÂhuk-u efkÂr unvanı altında asırlar ve zamanların tarih vasıtasıyla birbiriyle meşvereti, butun beşeriyetin terakkiyatı ve fununun esası olduğu gibi; en buyuk kıt’a olan Asya’nın en geri kalmasının bir sebebi, o şûrÂ-i hakikiyeyi yapmamasıdır.

Asya kıt’asının ve istikbalinin keşşafı ve miftahı şûrÂdır. Yani, nasıl fertler birbiriyle meşveret eder; taifeler, kıt’alar dahi o şûrÂyı yapmaları lÂzımdır. Ki uc yuz, belki dort yuz milyon İslÂmın ayaklarına konulmuş ceşit ceşit istibdadların kayıtlarını, zincirlerini acacak, dağıtacak; meşveret-i şer’iye ile, şehamet ve şefkat-i imaniyeden tevellud eden hurriyet-i şer’iyedir. Ki o hurriyet-i şer’iye, ÂdÂb-ı şer’iye ile suslenip, Garb medeniyet-i sefihÂnesindeki seyyiatı atmaktır.

İmandan gelen hurriyet-i şer’iye iki esası emreder: […] Yani, iman bunu iktiza ediyor ki: Tahakkum ve istibdad ile başkasını tezlil etmemek ve zillete duşurmemek ve zalimlere tezellul etmemek. Allah’a hakikî abd olan, başkalara abd olamaz, Birbirinizi –Allah’tan başka– kendinize Rab yapmayınız. Yani, Allah’ı tanımayan, her şeye, herkese, nisbetine gore bir rububiyet tevehhum eder, başına musallat eder.

Evet, hurriyet-i şer’iye CenÂb-ı Hakk’ın Rahman, Rahîm tecellisiyle bir ihsanıdır ve imanın bir hassasıdır. […]

Yaşasın sıdk, olsun yeis! Muhabbet devam etsin, şûr kuvvet bulsun! Butun levm ve itab ve nefret heva, hevese tÂbi olanlara olsun. SelÂm ve selÂmet hudaya tÂbi olanlar ustune olsun. Âmin...

B. S. N. Tarihce-i Hayatı, s. 111
__________________