Hurriyet-i umumî, efradın zerrat-ı hurriyatının muhassalıdır. Hurriyetin şe’ni odur ki; ne nefsine, ne gayriye zararı dokunmasın. “Tam ve mukemmel hurriyet, kişinin firavunlaşmaması ve başkasının hurriyeti ile alay etmemesidir. Şuphesiz, gaye haktır, ama mucadele usûlune uygun değildir.” (HAŞİYE)
Sual: “Bazı nÂs, senin gibi mana vermiyorlar. Hem de bazı Jon Turklerin a’mal ve etvarı pis tefsir ediliyor. Zira, bazısı Ramazan’ı yer, rakı icer, namazı terk eder. Boyle, Allah’ın emrinde hıyanet eden, nasıl millete sadÂkat edecektir?”

Cevap: Evet, neam, hakkınız var. Fakat, hamiyet ayrı, iş ayrıdır. Bence, bir kalp ve vicdan fezail-i İslÂmiye ile mutezeyyin olmazsa, ondan hakikî hamiyet ve sadÂkat ve adalet beklenilmez. Fakat iş ve san’at başka olduğu icin, fasık bir adam guzel cobanlık edebilir; ayyaş bir adam, ayyaş olmadığı vakitte iyi saat yapabilir. İşte şimdi salÂhat ve mahareti, tabir-i Âharla fazileti ve hamiyeti, nur-i kalp ve nur-i fikri cem edenler, vezaife kifayet etmezler. Oyle ise, ya maharettir veya salÂhattir. San’atta maharet ise, mureccahtır. Hem de, o sarhoş namazsızlar Jon Turk değiller, belki şeyn Turk’turler; yani fena ve cirkin Turk’turler, genc Turklerin Rafızîleridirler. Her şeyin bir Rafızîsi var; hurriyetin Rafızîsi de sufehadır.

Ey Turkler ve Kurdler! İnsaf ediniz. Bir Rafızî bir hadise yanlış mana verse veya yanlış amel etse, acaba hadisi inkÂr etmek mi lÂzımdır, yoksa o Rafızîyi tahtie edip namus-i hadisi muhafaza etmek mi lÂzımdır?

Belki, hurriyet budur ki: Kanun-u adalet ve te’dipten başka hic kimse kimseye tahakkum etmesin. Herkesin hukuku mahfuz kalsın, herkes harekÂt-ı meşrûasında şahane serbest olsun; “Bir kısmınız, Allah’ı bırakıp da bir kısmınızı ilÂhlaştırmasın” nehyinin sırrına mazhar olsun.

HÂŞİYE: Acele etme! Yani Mizan ceridesinin sahibi Murad haklıdır. Tanin muharriri Huseyin Cahid yanlış ve hata ediyor.

Eski Said Donemi Eserleri, MunÂzarÂt, s. 236

LÛ*GAT*CE:

efrad: Fertler.

kanun-u adalet ve te’dip: Adalet ve ceza kanunu.

mahfuz: Korunmuş, saklı.

muhassal: HÂsıl, ortaya cıkan netice, hulÂsa.

nÂs: İnsanlar.

tahakkum: Zorbalık, baskı.

zerrat-ı hurriyat: Hurriyet zerreleri.

***
__________________