Bu yuzyılın başlarına kadar doğal yetişme alanı olan Cin'in dışında pek bilinmeyen kivi meyvesi, 1930'lu yıllardan itibaren Yeni Zelanda, 1970'li yıllardan itibaren ise dunyanın farklı bolgelerinde kulturel olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. Kivi meyvesi vitamin ve aromatik maddeler bakımından zengin ve dekoratif gorunuşludur (Şekil 12). Bu ozelliği nedeniyle kivi kısa surede insanlar tarafından sevilmiş ve dunyadaki toplam uretimi bir milyon tonun uzerine cıkmıştır.
Ulkemizde kivi araştırma ve uretim calışmaların sadece 13 yıllık bir gecmişi olmasına rağmen kivi meyvesi ulkemizde de buyuk ilgi gormuş, uretimi ve tuketimi konusunda beklenenin uzerinde bir talep ortaya cıkmıştır. Ozellikle cay ve fındığın yetiştirildiği Doğu Karadeniz Bolgesinde kivi bitkisi yore ciftcisi icin alternatif bir urun haline gelmiştir.
Karadeniz sahili dışında uretim yonunden onemli potansiyele sahip diğer bir bolge de Mar mara Bolgesidir. Buyuk tuketim merkezlerinin yakın oluşu, soğuk hava depolarının bulunuşu bu yorede uretimin buyuk olcu de artmasını teşvik etmektedir. Ege ve Akdeniz Bolgelerinde denizden 200-500 metre yuksek nemli vadi iclerinde kivi uretimi yapılabilmektedir. Akdeniz sahil kuşağında ise aşırı sıcaklar kivi yetiştiriciliğini zora sokmakta, her gun sulama yapma zorunluluğu urun maliyetini artırmaktadır. Ulkemizde mevcut olan meyve tuketim alışkanlığı dikkate alındığında yılda 50.000 tonluk bir tuketim ve en az 400 bin tonluk uretim potansiyelinden bahsetmek mumkundur.


Şekil 12. Dekoratif gorunuşlu kivi meyvesi

BİTKİSEL OZELLİKLER
Govde: Genc kivi omcalarında govde gevrek yapılıdır. Sarılıcı ozelliği nedeni ile dikimden itibaren bir hereğe bağlanarak duzgun gelişmesi ve dik durması sağlanmalıdır. Govde ileriki yaşlarda odunlaşsa bile mevcut yuku taşıyamadığından mutlaka destek sistemine ihtiyac duymaktadır.
Kollar: Kollar govdenin devamı sayılan yaşlı kalın surgunlerdir. Kollar destek sisteminin orta teline bağlanarak tutulmaktadır. Yaklaşık 150 cm uzunluğunda ve zıt yonde bırakılan iki adet kol, govde ile birlikte omcasının iskeletini oluşturmaktadır. Kolların kış budamaları sırasında elden gecirilmesi ve birkac yılda bir yenilenmesi zorunludur.
Cubuklar: Cubuklar kollardan cıkan odunlaşmış bir yaşlı surgunlerdir. Surgunlerin odunlaşması yaz ortasından başlar yaprak dokumunde son bulur. Surgunler uygun koşullarında 6-7 metre boylanabilirler. Surgunlerin uc kısmı sarılıcı, tuylu ve kahve renklidir. Surgunlerden bazılarının ucları beş veya altıncı yapraktan itibaren korleşir. Surgunler uzerinde on ikinci goze kadar olan gozler meyve verme potansiyeline sahiptirler. On ucuncu gozden itibaren oluşan gozlerin tamamı vejetatif yapıdadır. Bu gozlerden meyve meydana gelmez. Cubukların orta kısımları celik ve aşı kalemi icin dip ve uc kısımlarına oranla daha uygundur.
Gozler: Gozler bir yaşlı surgunler uzerindeki yaprak koltuklarından cıkarlar. İlkbaharda gozler patladığı zaman iclerinden bir onceki vejetasyon doneminde gelişmelerini tamamlamış minyatur halde genc surgunler doğar (Şekil 13). Cubuklar uzerinde bulunan gozlerin tamamı uyanmaz. Ozellikle cubukların alt gozleri ile kuvvetli, kalın ve boğum araları uzun olan cubuklarda uyanma az olur. Hayward ceşidinde gozlerin yarısından azı uyanır ve surer. Uyanmadan itibaren 3 hafta icinde surgun boyları 15-20 cm'ye ulaşır.


Şekil 13. Kivilerde bir yıllık bir surgun ve vejetasyon sonuna doğru surgun uzerindeki bir goz icerisinde gelişmesini tamamlamışminyatur bir surgun.
Cicekler: Kivilerde cicekler yaprak koltuklarından tek tek veya salkım halinde oluşurlar. Ticari olarak yetiştirilen kivi ceşitleri 2 evciklidir. Dişi ve erkek bitkilerde cicekler morfolojik olarak birbirlerine benzeseler de erkek ciceklerde yumurtalıklar, dişi ciceklerde ise polenler fonksiyonel değildir. Dişi ciceklerde polen tozlarının ici boş ve yu muşaktır. Bunların cimlenme yeteneği yoktur. Erkek cicekler 2-3 gun canlılıklarını muhafaza ederler. Bu sure dişi ciceklerde 10 gune kadardır. Dollenen dişi ciceklerde dişicik tepesi kahverengileşir ve solar. Dollenmeyenlerde ise renk beyaz kalır ve dişi organın gorunuşu değişmez. Ciceklenmeden sonra erkek ciceklerde cicek sapı kuruyarak omcalar uzere kararmış bir vaziyette kalır. Kararmış ve kurumuş bu cicek kalıntılarına bakarak erkek omcaları tanımak mumkundur.
Dollenme olması icin bahcede mutlaka tozlayıcı-erkek bitkilerin bulunması gerekir. Erkek ceşitlerden Matua, dişi ceşit olan Hayward'dan biraz daha erken cicek actığından tozlanmayı garanti altına almak bakımında bahcede ikinci bir erkek ceşit olan Tomuri'ye de yer verilmelidir. Yeterli bir tozlanma icin bir hektar alanda 10 adet arı kovanı bulundurulmalıdır. Kovanlar dişi ciceklerin % 15'i acınca bahceye getirilmeli ve son ciceklerin tac yaprakları dokuldukten sonra uzaklaştırılmalıdır. Kivi cicekleri nektar icermediklerinden arılar icin cekici değildirler.
Meyve: Hayward ceşidinde meyve eni 4-5 cm, boyu 6-9 cm ve ağırlığı 40-150 g arasındadır. Meyve şekli silindirik ovaldir. Dıştan ice, tuyler, kabuk, dış meyve eti, ic meyve eti, cekirdek, cekirdek evi, yumurtalık izleri ve meyve ozunden meydana gelmiştir. Kivi meyvesi %20 oranında kuru madde, %80 oranında su ihtiva eder. Kivi meyvesi C vitamini bakımından cok zengindir. 100 gram taze meyvede 100-400 mg C vitamini bulunur. Bu miktar yabani ceşitlerde 1100 mg'a kadar cıkar. Pazarlanabilir meyve ağırlıkları 80-120 gr. olduğuna gore yarım kivi meyvesi yetişkin bir insanın gunluk C vitamini ihtiyacını fazlasıyla karşılamaktadır. 100 gr. meyve eti yalnızca 66 kalori verir. Bu bakımdan kivi sağlık meyvesi olarak adlandırılır. Kivi meyvesinin icerisinde bulunan klorofil pigmentleri meyvelere yeşil renk verirler.
Yaprak: Bir kivi bitkisinde toplam 2.000-3.000 adet yaprak bulunur. Yapraklar surgun uzerinde boğumların dip kısmından cıkarlar. Yaprakların ortalama capı 20 cm kadardır. Bir bitkide ortalama yaprak alanı 40-60 m 2' dir. Bu da omcanın iz duşumunun 2-3 katı kadardır. Bu durum kivi omcalarında fazla miktarda su tuketiminin nedenini acıklamaya yeterlidir.
Kokler: Kivi sacak koklu bir bitkidir. Kokler coğunlukla toprağın 40 cm'lik ust kısmında bulunurlar. Kok hacmi toprak ustu organlarına oranla daha azdır. Toprak ustu aksamın su tuketimini karşılayabilmesi icin toprakta yeterli miktarda su bulunması gerekir. Bu durum kivi yetiştiriciliğinde su ve sulamayı onemli hale getirir. Kokler kuraklıktan zarar gordukleri gibi topraktaki aşırı sudan da zararlanırlar.
YETİŞME İSTEKLERİ
Kivinin yetiştiği doğal ortamlarda oransal nem % 70-80, yukseklik en az 300, coğunlukla 800-1400m dır. Buralarda sık yoğun sis gorulse de yıllık 2000 saatin uzerinde guneşlenme vardır. Vejetasyon do*neminde su tuketimini karşılayacak bol yağış olur. Vejetasyon doneminde en az 260 gun don olayı meydana gelmez. Genel olarak kivinin yetiştirildiği ulkelerin coğrafik konumlarına bakıldığı zaman bu ulkelerin kuzey ve guney yarım kurede 40. paraleller uzerinde veya bu paralele yakın oldukları gorulur. Ulkemizde de aynı paralel uzerinde bulunan Karadeniz ve Marmara Bolgeleri kivi yetiştiriciliğine en uygun yorelerdir.
Vejetasyon doneminde 8°C'nin uzerinde 1800-3.000 saat sıcaklık toplamına sahip ekolojilerde kivi yetiştirilebilmektedir. Don olayları kivi yetiştiriciliğine en cok kısıtlama getiren etmenlerden birisidir. Gozlerin surmesi ile hasat ve yaprak dokumu arasında 230-260 gun don olmayan gelişme suresi gereklidir. Cok genel bir ifade ile bitkiler kışın -6,5 ile -10°C, ilkbaharda surgunler -0,5 °C, sonbaharda meyveler -2 °C'nin altındaki sıcaklıklarda zarar gorurler.
Yağış, kivi yetiştiriciliğinde en onemli iklim etmendir. Kivi bitkisi yaklaşık 8-9 ay suren vejetasyon donemi icinde iklime gore topraktan 800-1400 mm su tuketir.
Kivi, derin ve gecirgen toprakları sever. Suyu fazla tutan killi topraklar kivi yetiştiriciliğine uygun değildir. Kivi tesisi edilecek bahcede taban suyu seviyesinin toprak yuzeyinde en az 90 cm aşağıda olması, bu derinliğin kesinlikle 60 cm'nin uzerine cıkmaması gerekir. Bu durumda dahi kiviler yaklaşık 30 cm yukseltilmiş şerit yastıklar uzerine dikilmelidir.
BAHCE TESİSİ
Kivi bahcesi kurulmadan once arazinin tesviye edilmesi gerekir. Elverişli bir toprak hazırlığı icin kivi tesis edilecek toprağa iki yıl ust uste hububat ekilmesi, toprakta bulunması muhtemel nematodların yok edilmesi bakımından gereklidir.
Kivi bahcesi tesis edilirken sıralar arası ve sıralar uzerinde bırakılacak mesafe 3 ile 5m arasında değişir. Bahce tesis edilirken her 7 veya 8 dişi omcaya 1 erkek omca hesap edilmelidir. Fidanlar sonbahar veya ilkbaharda dikilebilir. Kış donları tehlikesi olmayan yorelerde sonbahar dikimi daha uygundur.
Kivi, kendi ağırlığını taşıma ozelliğinde olmayan bir bitki turudur. Bitkiyi meydana getiren vejetatif ve generatif aksamın askıya alınması ve desteklenmesi gerekir (Şekil 14). Bitki habitusunun destek sistemi ile yukarıya kaldırılması, verim uzerine muspet yonde etkili olduğu gibi, toprak işleme, sulama, mucadele ve hasat gibi işlerinin daha kolay yapılmasına imkan sağlar. Bitki ağırlığını taşıyan ve destekleyen direkler, teller ve herekler destek sisteminin unsurlarını oluştururlar.
Direkler, ağac, beton veya demir malzemeden yapılabilir. Beton direkler 10 x 10 cm kesitinde olabilir. Direk boyları ise uygulanacak terbiye şekline gore 2,5 – 3 m ara sında olur. Ağac direklerin capı ise cinsine ve kullanılacağı yere gore 8 - 12 cm arasında olmalıdır. Ağac direkler curumeye karşı uygun bir yolla dayanıklı hale getirilmeli veya emprenye edilmiş olmalıdır. Ağac ve beton direkler toprağın 50-60 cm derinliğine cakılmış veya gomulmuş olmalıdır.
Modern kivi yetiştiriciliğinde omcalara şekil verilmesi ve bu şeklin yıllar boyu surdurulmesi verimin devamlılığını mumkun kılar. "T" sistemi dunyada en yaygın kullanılan bir terbiye şeklidir. Bu terbiye şeklinde govde yuksekliği 1.8m'dir. Govdenin tepesinde, taşıyıcı telin hemen altından sağa ve sola birer adet sabit kol bırakılır. Kollar orta tel uzerine bindirilerek desteklenir. Kollar uzerinde 30-40 cm aralıklarla takriben 100 cm uzunluğunda urun cubukları oluşturulur ve cubuklar uclarından dıştaki tellere bağlanarak desteklenir.

Şekil Budaması
Kivi omcalarına dikildikleri yıldan itibaren şekil verilmeye başlanır. İlk yıl fidanlar dikildikten sonra alttan ikinci goz uzerinden budanır. Gozler surmeye başlayınca kuvvetli olan surgun bırakılıp diğerleri tırnak bırakmadan dipten kesilir. Ancak dipteki yapraklar koparılmamalıdır. Bırakılmış olan surgunun dik buyumesini sağlamak amacıyla omcanın yanına bir herek dikilmelidir (Şekil 15). Govdeyi oluşturacak olan bu surgun hereğe fazla sıkı bağlanmamalı ve surgunun kıvrım oluşturacak şekilde hereğe sarılmamasına dikkat edilmelidir. Govde oluşturulurken dipten cıkan obur surgunler surekli temizlenmeli, buyume mevsimi boyunca govde uzerinde gelişen yan dallar da temizlenmelidir. Eğer zamanla govde cılızlaşırsa tepesi ustten vurularak kuvvetli gelişecek olan yeni bir yan surgunun lider duruma gecmesi sağlanmalıdır. Eğer govde kuvvetli gelişip erken bir zamanda tel seviyesine ulaşmış ise ilk yıl yan kolların oluşturulması yoluna da gidilebilir. Bunu yapmak icin govde tepesi telin 10 cm altından kesilerek tepeden iki adet surgunun kuvvetli gelişmesi sağlanır. Bu surgunler ters istikamette olmak uzere orta tele bağlanarak gelişmeleri sağlanır. Bu surgunler sonraki yıllarda omcanın ana kollarını oluşturacaklardır.
İkinci yıl yapılan budamanın amacı kalıcı ana kollar ve bunlara bağlı yan dalları oluşturmaktır. Kolların dengeyi sağlamak icin eşit kalınlıkta olması, orta tel boyunca duzgun olarak uzatılması gerekir. Bunu sağlamak icin bu kolların orta tele 45-60 cm aralıklarla fazla sıkıp boğmadan bağlanması gerekir. Yan dallar kollardan 20-30 cm aralıklarla sağlı-sollu olarak cıkan dallardır. Bu dalların dış tele bağlanması, kalan diğer dalların kesilerek atılması gerekir. Aksi taktirde istenmeyen dallar zamanla diğerlerine sarılarak onların duzgun olarak gelişmelerini engellerler. İkinci yılı izleyen kış doneminde kollar ve yan dallar uclarından geriye doğru 0.65 cm kalınlığa kadar olan yerden itibaren kesilip atılmalıdır. İlk urun, ucuncu yılda bu dallardan cıkan surgunlerden elde edilmektedir.


Şekil 15. Fidanlar yanlarına dikilen hereklere bağlanarak dik ve duzgun buyumeleri sağlanır
Ucuncu yıl kolların bitişikteki omcaya 30-50 cm yaklaşıncaya kadar uzatılması gerekir. Bunu sağlamak icin uctaki kuvvetli surgunlerden biri lider olarak secilip orta tele bağlanır. Kollardan cıkan yan dalların kollara dik olarak gelişmesi sağlanır. Kollarla rekabet edecek olan ve dış tel boyunca buyuyen paralel dallar kesilir. Ucuncu yıl yapılan şekil budamalarıyla omca iskeleti oluşturulur. Meyveler son yılın surgunlerinden elde edilir. Ucuncu yılda yeterince golgelenme olmadığı icin meyvelerde guneş yanıklıkları gorulebilir. Ucuncu yıl vejetatif gelişmeyi teşvik etmek icin meyve seyreltmesine gidilmelidir. Ucuncu yılın sonundaki kış dinlenme doneminde yapılan budamalarla omca uzerinde eşit aralıklı ve karşılıklı olarak dengelenmiş 15-20 adet cubuk bırakılmalıdır. Bu donemde yine obur dallar ve govde uzerinden cıkan dallar kesilip atılır. Kollar ve yan dallar dorduncu yıla girinceye kadar oluşturulmalıdır. Bundan sonra yapılacak budamalarla meyve veren dallar yenilenir, omcanın catısı korunur ve urun yuku ayarlanır.
Urun Budaması

Optimum duzeyde her yıl verim almak ve omcalara verilen şekli uzun yıllar muhafaza etmek icin kivilerde budamanın surekli olarak yapılması zorunludur.
Kış Budaması: Kış budaması yapılırken once omca uzerinde bulunan fakat varlıkları istenmeyen ters yonde buyumuş, eğilmiş, bukulmuş, birbirini ustlemiş, ruzgardan zarar gormuş dallar, komşu omcaların icerisine kadar girmiş dallar ve kollardan cıkan obur dallar dipten cıkarılır. Cok kuvvetli dallar altında yaz boyunca golgede kalmış zayıf dallar, zayıf cicek gozu teşekkul ettirdiklerinden bir sonraki yıl bu dallardan meydana gelen meyveler de zayıf ve kalitesiz olacaktır. Genellikle daha kucuk dallar kuvvetli dallara gore daha az sayıda ve daha kucuk meyve oluştururlar. Dik buyuyen kuvvetli dallar coğunlukla tellere bağlanırken kırılırlar. Boyle dallar aşırı geliştiklerinden zamanla diğer dalların golgede kalmalarına neden olurlar. Ayrıca bu dallar her ne kadar iri ve kaliteli meyveler meydana getirmiş olsa da bu meyveler ana govdeden cok uzakta teşekkul ettiklerinden arzu edilmezler.
Daha sonra omcanın gelişme durumu ve yaşına gore omca uzerinde belirli sayıda cubuk bırakılır. Bu sayı dorduncu yaşta 12, beşinci yaşta 18, altıncı yaşta 24, yedi ve yukarı yaşlarda 30 ile 40 arasında değişir. Cok gerekmedikce ana kollar uzerinden cıkan kısa boğumlu meyve dallarının budanmamaları gerekir. Cunku bu dallar cok verimli dallardır. Yaşlı dalların derin budanması gerekir. Eğer normal olarak bırakılacak bir yaşlı dallar arasındaki mesafe 45 cm'den fazla ise bu durumda iki yaşlı dallar da bırakılabilir. Ancak bu dalların bir onceki yıl meyve vermiş gozlerin 2-4 goz ilerisinden budanması gereklidir. Dallar arasında sıkışıklığa yol acmamak icin 1-2 bazen 3 yaşlı meyve dallarının omcanın her tarafına eşit bir şekilde dağıtılmasına dikkat edilmelidir. Yaşlı dallar kesildikten sonra eğer geriye yenilenecek dal kalmamış ise bu gibi durumlarda uzunluğu 3-5 cm olan yaşlı dal parcaları bırakılarak bunlardan sonraki yıllar icin yeni surgunler oluşturulması yoluna gidilir. Yeni surgunler elde edildikten sonra bu dal parcaları uygun yerlerinden kesilip atılmalıdır.
Cubuklar seyreltildikten sonra kalan cubukların ucları 10-14 goz uzerinden kısaltılarak uclarından kenar tellere bağlanır. Eğer kollardan uc ve daha yaşlı dallar varsa bu dalların dipten kesilerek yenilenmesi gerekir (Şekil 16). “Yenilenen Dal” olarak adlandırılan bu dal 15 ile 40 cm kadar ana kollara yakın olmalı ve en az kendisinin uzerinde meydana geldiği yaşlı meye dalı uzunluğunda olmalıdır. Budama, omcanın bir ucundan başlanıp diğer ucuna doğru yapılır. Prensip olarak 1 cm kalınlığındaki dalların tamamında uc alma veya kesme işlemi yapılmalıdır. Bırakılacak dal uzunluğu normal gelişen dallarda 80-100 cm, kuvvetli gelişmiş dallarda 120-150 cm ve zayıf gelişen dallarda 40 cm olmalıdır. Eğer bir onceki yıl meyve verimi az olmuş ise o zaman aynı yıl meyve verimini normalin ustunde beklemek gerekir. Boyle bir durumda bırakılacak dal uzunluğu olması gerekenden 20 cm kadar daha kısa olmalıdır. Boylece daha az sayıda ve fakat daha iri meyve elde edilmesi teşvik edilmiş olacaktır. Tersine olarak bir onceki yıl aşırı miktarda verim elde edilmiş ise aynı yıl az sayıda meyve teşekkul edecek demektir. Bu gibi durumda verimin daha da aşağı duşmemesi icin şiddetli budamadan kacınılmalı dallar normale gore biraz daha uzun bırakılmalıdır. İzlenecek bir başka yontem de dallar uzerindeki meyve gozlerini sayıp bunlardan %10-14'unu bırakıp diğerlerini kesmektir. Genel olarak bırakılan bu gozlerin yarısından uzerinde 4-6 adet meyve veya meyve salkımı veren surgunler elde edilir. Orneğin eğer bir dal 10 goz uzerinden budanmış ise bu gozlerin 5 tanesi surecektir. Her bir surgunden 5 adet meyve elde edileceğinden bu daldan toplam 25 adet (yaklaşık 2.5 kg) meyve elde edilecek demektir. Bu orana gore normal bir kivi omcasından 75-100 kg meyve elde edilebilir. Bu şekilde bir verim, zamanında sulanmış, bakım ve seyreltme işlemleri usulune gore yapılmış omcalar icin gecerlidir.


Şekil 16. Budanmamış (1) ve budanmış (2) kivi omcaları, iki yaşlı kivi dalları (3) ve uc yaşlı (4) dallarda dal yenilemeleri.
Erkek kivi omcalarını budamaktan maksat bunlardan cicek zamanı maksimum sayıda cicek elde etmek ve bu cicek verimliliğini her yıl devam ettirmektir. Ancak omca catısının genel yapısını bozmamaya dikkat etmek gerekir. Aksi taktirde budama ilaclama ve diğer bakım işleri gucleşir. Erkek omcalar budanırken izlenecek yollardan biri, ciceklenme bittikten sonra dalların coğununun 15-30 cm uzerinden kesilip atılmasıdır. Aynı yıl meydana gelecek yeni surgunlerden ertesi yıl yeteri oranda cicek elde edilebilecektir. Erkek omcalar dişi omcalara oranla daha hafif budanırlar. Sadece ışık girişini engelleyen bir birine girmiş dallarda şiddetli budama yapılır. Diğer dallarda hafif uc alma ile daha fazla sayıda erkek cicek actırılması yoluna gidilir.
Yaz Budaması: Kivilerde yaz budamaları, dallar arasına guneş ışığının surekli olarak nufuz etmesini sağlamak, kış budaması ile omcalar arasında sağlanmış olan mesafe ve duzeni surdurmek, yeterli yaprak alanı oluşturarak meyve gelişimini sağlamak, budama sonrası cubuklar uzerinde kalan gozlerin pişkinleşmesini ve ertesi yıl daha fazla urun almak amacıyla yapılır. Yaz budamalarına ciceklenmeden hemen sonra başlanabilir. İlk once cicek acmayan tellerden dışarıya sarkmış dallar kesilip atılır. Ayrıca cicek acmış koltuk altı meyve dalları da son meyveden itibaren 4-6 yaprak sayılarak kalan kısmı kesilir. Yaşlı dallardan cıkan obur dallar ve diğer dallara sarılmış dallar da kesilip atılır. Yaz boyunca vejetatif buyume cok kuvvetli olabilir. Ertesi yıl varlığı istenmeyen dalların yaz budamaları ile kesilip atılması gerekir. Yaşlı dalların yerine konacak dallarda uc alma yapılarak bunların diğer dallara sarılması onlenmiş olunur. Yaz budamaları yapılırken aşırıya kacmamaya dikkat etmek gerekir. Aksi taktirde meyve yanıklıkları soz konusu olabilir. Yaz budamalarında govdeden cıkan obur dalların dipten kesilip cıkarılması gerekir (Şekil 17).


Şekil 17. Yaz budamaları ile bir birine girmiş olan surgunle budanarak omcanın her tarafının guneş ışığından yararlanması sağlanır.
Meyve Seyreltmesi
Kivilerde diğer meyvelerdeki gibi meyve dokumleri olmaz. Meydana gelen tum meyveler hasat zamanına kadar omca uzerinde kaldığından seyreltilmenin elle yapılması gerekir. Kivilerde meyve seyreltmeye daha cicekler acmadan başlamak mumkundur. Cunku cicek acma doneminde yassılaşmış (fan) meyve oluşturacak gozleri normal meyve gozlerinden ayırmak mumkundur. Meyveler teşekkul ettikten sonra seyreltme işine ne kadar erken başlanılırsa kalan meyvelerin irileşmesi o oranda fazla olur. Eğer kış budamaları usulune uygun olarak yapılmış ise uclu gruplar halinde oluşan meyvelerde ortadaki iri olanının bırakılıp diğer ikisinin seyreltilmesi gerekir. Prensip olarak yan yana duran her iki gozden 3 adet meyve oluşması, kalan meyvelerin seyreltilmesi tavsiye edilir



Şekil 18. Seyreltilmiş ve normal yukleme yapılmış bir meyve dalı
Yabancı Ot Kontrolu
Kivi yuzlek koklu bir bitki olduğundan toprak işleme yolu ile yabancı otların kontrol altına alınması doğru değildir. Cunku toprak işleme sırasında koklerin onemli bir kısmı zarar gorebilir. Toprak işleme yerine omca altlarının govdeye zarar vermeden ot oldurucu ilaclarla ilaclanması, sıra aralarının ise cimenli bırakılarak surekli bicilmesi gerekir (Şekil 19).


Şekil 19. Yabancı ot kontrolunun sadece sıralar uzerinde yapıldığı bir kivi
bahcesi
Sulama
Kivi su tuketim ihtiyacı fazla alan bir meyve turudur. Bir vejetasyon doneminde 1500 mm'nin uzerinde su tuketilmektedir. Verim cağındaki bir dekar kivi bahcesinden yaz aylarında her gun yaklaşık 6.5 ile 7.5m 3 su tuketilmektedir. Genel olarak hava sıcaklığının 21°C'nin uzerine cıktığı gunlerde verim cağındaki bir omcanın her gun 100-150 litre su tuketebileceğini soylemek mumkundur.
Kivi yetiştiriciliğinde en cok damla sulama ve mini yağmurlama (mikrojet) sistemleri tercih edilmektedir. Minisprinkler veya mikrojet sulama sistemi verim cağındaki kivi omcalarının sulanmasında tercih edilmektedir. Cunku omca altında daha fazla alan daha mutecanis bir şekilde sulanır. Sulama sistemi kolay kurulur. Damla sulamada olduğu gibi sık sık tıkanma olmaz. Oransal nemi duşuk olan bolgelerde omca cevresindeki havanın nem oranı yukseltilmiş olunur. Suda eriyen gubrelerin bu sistemle uygulanması kolaydır. Mini sprinkler sulamada 180–540 cm yarıcaplı bir dairesel alan sulanabilir. Bu sulama yontemi haftada 2 ile 4 kez tekrarlanmalıdır. Her seferde 8 -12 saat sulama yapılmalıdır. Sulama başlıklarının kapasitesi ortalama 60 Litre/saattir (Şekil 20).


Şekil 20. Yeni tesis edilmiş bir kivi bahcesinde destek ve sulama sitemi
Bir dekarlık sulama sistemi icin gerekli malzemeler
Basınclı pompa
1 adet
Filtre
1 adet
Ana hat borusu (63mm cap, 6 atuye dayanır)
35 m
Lateral boru (20mm cap, 6 atuye dayanır)
250 m
Damlatıcı (4 l/h, 0.5-5 atude sabit debili)
100-200 adet
Mini sprinkler
40-56 adet
Bağlantı elemanları, kor tapalar, vanalar, dirsekler, T'ler, tel askılardır.




Gubreleme
Kivi bahcesi tesis edilmeden 1-2 ay once bahce toprağı analiz ettirilmeli, toprağın organik yapısı, kirec iceriği, kukurt ve diğer besin element seviyeleri saptanmalıdır. Normal olarak 1 dekar alana dikim oncesi 4-6 ton ahır gubresi ve analiz sonuclarına gore fosfor ve potasyumlu gubreler verilmelidir. Dikimde azotlu gubre kullanılmamalıdır. Ancak ilk iki yıl az, fakat sık aralıklarla azotlu gubre uygulanmalıdır. Azot genc asmalarda buyumeyi sağlayan temel besin maddesidir. Azotlu gubrelerden amonyum nitrat ve ure cok iyi azot kaynaklarıdır. Yıllara gore verilmesi gereken temel bitki besin element miktarları (Cizelge 3)'de verilmiştir. Azotlu gubreler asma kok bolgesine granul halde uygulanabildiği gibi sulama suyu ile sıvı formda da verilebilir. Eğer azotlu gubreler sıvı formda veriliyorsa her iki haftada bir verilmelidir. Azotlu gubreler asmalara Temmuz ayından sonra uygulanmamalıdır. Aksi taktirde bitkilerdeki vejetasyon periyodu uzayarak yaprak dokumu geciktirilir ve surgunler kışa pişkinleşmeden girdikleri icin kış soğuklarından zarar gorurler.
Gubrelerin uygulanma donemde toprağın yeterince nemli olması gerekir. Bunu sağlamak icin gubrelemenin ya sulamadan 1-2 gun sonra yapılması veya kuvvetli bir yağmurdan sonra verilmesi gerekir.
Bitki yaşı
1
2
3
4
5
6
7

HASAT- DEPOLAMA
Kivi meyveleri omca uzerinde olgunlaşmayıp hasat edildikten belirli bir sure sonra yeme olumuna gelirler. Diğer meyve turlerinde meyvelerin hasat olumuna gelmeleri kolay anlaşıldığı halde kivilerin hasat olumuna gelip gelmedikleri sadece refraktometre ile suda cozunen kuru madde (SCKM) miktarı olculerek anlaşılır (Şekil 21). Hasat zamanı SCKM miktarı % 6.5 ile 7.5 arasında olmalıdır. Standart olgunluğuna erişmiş kivi meyvelerinin tamamı bir seferde hasat edilir. Hasat yapılırken yumuşak dokulu onluk giyilmelidir. Meyvelerin depolama esnasında hicbir şekilde etilen gazına maruz bırakılmamalıdır. Bunun icin elma gibi hasat sonrasında etilen gazı yayan meyvelerle aynı depoya konmamalıdır. Aksi taktirde cok kısa surede meyveler yumuşar ve depolama omurleri kısalır. Meyveler depolamadan once boy ve kalitelerine gore sınıflandırılarak depoya konmalıdır. Meyveler depoya konurken sandıkların etrafı strec film veya polietilen ile sarılması su kaybını ve solunumu azaltacağından depolama suresi uzatılmış olur.
Meyveler mumkun olduğu olcude 0 ° C'de ve %95 nispi nem oranında depolanmalıdır. Kivi meyveleri dona karşı cok hassas olduklarından depolama esnasında sıcaklığın 0 ° C'nin altına duşmemesi şarttır. Kivi meyvesi hasat zamanında dahi bunyesinde yuksek oranda nişasta ihtiva eden birkac meyve turunden biridir. Nişasta parcalanması veya nişasta hidrolizi hasattan sonra başlar.
__________________