Nuzûl

Mushaftaki sıralamada yuz birinci, iniş sırasına gore otuzuncu sûredir. Kureyş sûresinden sonra, KıyÂmet sûresinden once Mekke’de inmiştir.

Adı/Ayet Sayısı

Sûre, ilk Âyeti oluşturan ve “sert nesne, korkunc olan, ses ve kapı calan” anlamlarına gelen kÂria kelimesiyle isimlendirilmiştir.

Konusu

Sûrede bazı kıyamet tasvirlerine yer verilmekte, Âhiret sorumluluğu bilinci aşılayan uyarılarda bulunulmaktadır.

Ayet

Kapı calan! Nedir o kapı calan? O kapı calanın ne olduğunu bilir misin? (1-3)

Tefsir

“Kulakları patlatan o ses” diye cevirdiğimiz kÂria kelimesi sozlukte “şiddetle vurmak, carpmak” anlamına gelen kar‘ kokunden turemiş bir isim olup kıyameti ifade eder. Arapca’da buyuk felÂket ve belÂya da kÂria denir (bk. Ra‘d 13/31). Kıyamet dehşet verici halleriyle kalplere korku saldığı ve o gunde suclular cezaya carptırıldığı icin kıyamete kÂria denmiştir. Bu Âyetler, gerek uslûp gerekse anlam bakımından kıyamet olayının buyukluğunu ve şiddetini ifade ettiği gibi kıyametin ne zaman meydana geleceğinin bilinemeyeceğini de gostermektedir.

Ayet

İnsanların, ateşin etrafını sarmış pervaneler gibi olduğu, dağların da atılmış renkli yune donuştuğu gundur (o KÂria!) (4-5)

Tefsir

Kıyamet gununde insanların kabirlerinden kalkarak mahşer yerine gidişleri tasvir edilmektedir. İnsanlar o anda korku ve dehşet icerisinde dağınık bir halde bulunacaklarından yuce Allah onları sağa sola dağılmış kelebeklere benzetmiştir. Kabirlerinden kalkan insanlar buyuk kalabalıklar oluşturacakları icin de başka bir Âyet-i kerîmede (Kamer 54/7) dağılıp savrulmuş cekirgelere benzetilmektedirler. O gun insanlar birbirlerini ciğnercesine hareket edip mahşerde toplanacaklardır (krş. Kehf 18/99). 5. Kıyamet gununde dağların yok olma safhalarından biri dile getirilmektedir. Başka Âyetlerde anlatıldığına gore o gun dağlar parca parca olacak (Fecr 89/21), akıp giden kum yığını haline gelecek (Muzzemmil 73/14), atılmış renkli yune donuşecektir. Sonra da serap olacaktır (bk. Nebe’ 78/20).

Butun bu tasvirler, kıyamet gununde yerkurede meydana gelecek olan sarsıntının ne derece şiddetli olacağını gosterir. Dağlar da atılmış renkli yune donuşur.

Ayet

O gun kimin tartılan ameli ağır gelirse işte o, hoşnut edici bir yaşayış icinde olur. (6-7)



Ameli yeğni olana gelince, işte onun anası (yeri, yurdu) HÂviye' dir. (8-9)



Nedir o (HÂviye) bilir misin? Kızgın ateş!(10-11)

Tefsir

“Tartılan ameller” diye cevirdiğimiz mevÂzîn kelimesi ya “tartılan şey” anlamına gelen ve amelleri ifade eden mevzûn kelimesinin veya “terazi” anlamına gelen mîzanın coğuludur. MeÂlde birinci anlam tercih edilmiştir. İkinci anlama gore de kelime kinaye olarak yine tartılan amelleri ifade eder. Zira terazilerin ağır gelmesi, “onlarda tartılan eşyanın ağır gelmesi” demektir. “Tartılan amellerin ağır gelmesi” hayır ve iyiliklerin fazla olmasını anlatmakta ve Allah’ın rızÂsının bu sayede kazanılacağını gostermektedir. 6-7. Âyetler iyilikleri kotuluklerinden cok olan kimselerin nimetlerle donatılmış cennetlerde ebedî olarak mutlu ve mureffeh bir hayat sureceklerini ifade eder. Amellerin hafif olması ise kulun dunyada yaptığı iyiliklerin azlığı veya bulunmaması demektir. Bu Âyet, dolaylı olarak “gunahları ağır basarsa” anlamını da icermektedir. Âhiret olayları gayb Âleminden olduğu icin amellerin nasıl tartılacağı veya olculeceği hakkında soz soylemek yahut fikir yurutmek mumkun değildir.

9. Âyette “kucaklayacak olan” diye cevirdiğimiz umm kelimesi sozlukte “anne” anlamına gelir. Burada mecaz olarak “barınak” mÂnasında kullanılmıştır. Âyette, annenin cocuğuna kucak acıp onu bağrına basmaya can attığı gibi cehennemin de suclulara kucak acarak onları icine almak icin iştiyakla beklediğini ifade eden kinayeli bir anlatım soz konusudur (bu ve başka yorumlar icin bk. İbn Âşûr, XXX, 514-515). 8-9. Âyetler, boyle iyi işleri az, kotulukleri cok olan kimselerin gidecekleri yerin cehennem olduğunu gostermektedir. Tefsirlerde hÂviye kelimesinin cehennemin isimlerinden biri olduğu belirtilmiş, son Âyet de buna kanıt gosterilmiştir.

__________________