Adet gecikmesi, adet duzensizliğiA. Adet Gecikmesi Tanımı:Adet gecikmesi,normal adet duzeninin bozulması ve adetlerin daha seyrek olarak gorulmesidir. Kadınlar icin oldukca endişe verici bir durumdur. Adet gecikmesinin nedeni mutlaka bulunmalıdır.
Normal duzenli bir adet (mensruasyon) olması icin, sağlam fonksiyonel bir hipotalamo-hipofizer-ovaryan aks, fonksiyonel bir rahim ic zarı (endometrium), normal bir vagina yapısı olması gerekir.
Bu sistemin herhangi bir aşamasında tespit edilen anormallik adet duzensizliği ile sonuclanabilir.
B. Adet duzensizliğinin değerlendirilmesi: Adet duzensizliğini değerlendirebilmek icin cok iyi bir oyku alınmalıdır. Gebelik olasılığı, adet duzensizliği ya da sut salgılanmasına neden olan ilac kullanma oykusu, her ay tekrarlayan karın ağrısı, gorme bozukluğu, baş ağrıları, ateş basması, vajinal kuruluk, erkek tipi kıllanma, memelerden sut gelmesi, kafa travması, pelvik travma veya operasyon durumu, aşırı kilo kaybına neden olan diyet yapma ya da aşırı sportif aktivitelerde bulunma, ailede erken menopoz durumu gibi adet duzenine etki eden faktorler yonunden sorgulanmalıdır.
C. Fizik muayene: Adet gecikmesi durumunda cok dikkatli bir jinekolojik muayene yapılarak ic ve dış genital organlar muayene edilmelidir. Adet gecikmesi halinde genc kadınlarda herşeyden once gebelik olasılığını ekarte etmek zorunludur. Gebelik durumu olup olmadığı muayene ile tespit edilebileceği gibi şupheli durumlarda kanda Beta HCG araştırması yapılmalıdır.
D. Adet gecikmesine neden olan hastalıklar:
a. Polikistik over sendromu: Adet gecikmelerinin yaklaşık %25-30'unun nedeni polikistik over sendromu (PCOS)'dur. PCOS, yumurtalama bozukluğu, kıllanma ile seyreder. Kıllanma aşırı olduğunda bu sendromu bobrek ustu bezi ve diğer androjen ureten tumorlerden ayırt etmek gerekir. PCOS' da adetler cok gecikirse ileri yaşlarda rahim ic duvar kanserine engel olmak icin uc ayda bir ilaclarla hastanın adet olması sağlanmalıdır.
b. Hormonal bozukluklar: Hormonal nedenlere bağlı adet gecikmelerini anlayabilmek icin serolojik olcumler yapılmalıdır. İlk planda genc kadınlarda gebelik olasılığını ekarte etmek icin kanda beta HCG testi yapılmalıdır. Yumurtalıkları uyaran hormon (FSH) , sut salgılatan hormon (prolaktin), bobrek ustu bezi ile ilgili hormonlar (testesteron, DHEAS04) olculerek adet gecikmesine neden olan değişimler saptanmalıdır. Ozellikle troid hormonunun az calışması (hipotroidizm) ya da cok calışması (hipertroidizm)adet duzenini oldukca etkiler, bazen ara kanamalara da neden olabilir.
Onceden adet olduğu halde daha sonra adet gecikmesinin bir sebebi de Asherman sendromu adı verilen rahim ic duvarının yapışıklığıdır. Bu duruma ozellikle doğumdan sonra (postpartum) kurtaj olan kişilerde sık rastlanır. Ayrıca myom operasyonu, rahim icinden septum rezeksiyonu, sezaryen gibi uterin kaviteyi etkileyen operasyonlardan sonra da bu durum ortaya cıkabilir. Bunlardan başka rahim ici arac, tuberkuloz gibi bir takım enfeksiyonlar, rahim icinde adezyona; bunun sonucunda adet miktarının azalması ve tamamen kesilmesine neden olabilir. Endometrial kavitede yapışıklık (adezyon) durumu histeroskopi ya da ilaclı rahim filmi (histerosalpingografi) ile doğrulanmalıdır.
c. Hipotalamik amenore: Hipotalamusta herhangi bir patoloji olmaksızın, aşırı egzersiz, aşırı kilo kaybı, fiziksel ve psikolojik stress, aneroksiya nervoza gibi durumlarda hipotalamustan salgılanan GnRH sekresyonu bozulur, bu hormonun bozulması ise hipofiz bezi ve yumurtalıkları etkileyerek adet gecikmesine neden olur.
SSS'de bulunan hipotalamik tumorler gibi patolojik lezyonlar, kafa travması,kranial radyasyon, adet gecikmesine neden olabilir.
d. Hipofiz hastalıkları: :Hipofizde bulunan lezyonlar,ozellikle prolaktinoma, hipofiz adenomları, hipofiz nekrozu gibi ceşitli hastalıklar adet gecikmesine neden olabilir.
Hiperprolaktinemi:Hipofiz bezinde prolaktin adı verilen sut salgılatan hormonun artması sonucu adet gecikmesi olabilir. Prolaktin hormonunun normalden daha fazla salgılanmasına hiperprolaktinemi adı verilir. Hiperprolaktinemi durumunda memelerden sut salgısıyla (galaktore) birlikte adet gecikmesi (amenore) gorulebilir. Hiperprolaktinemi kullanılan psikiyatrik ilaclara bağlı ya da patolojik nedenlerle ortaya cıkabilir. Yaygın kullanılan antidepresan ilaclar, antipsikotik ilaclar, mide ilacları, metildopa gibi ilaclar prolaktin seviyesini artırır. Hipofizde patolojik bir olaydan ileri gelen prolaktin yukselmelerini araştırmak icin MRI ile hipofiz goruntulenmelidir. Kadınların %40'ında hipofizde adenom nedeniyle prolaktin yuksekliği tespit edilir.
Sheean sendromu: Sheean sendromu adı verilen hastalık, doğum sonunda aşırı kanama ve takip eden tansiyon duşukluğu sonucunda hipofiz bezinin nekroz olması durumudur. Bu durumda hastalar adet goremez, memelerden sut gelmez.
e. Primer ovarian yetmezlik (POY): POY, 40 yaşından once yumurtalıkta oositlerin tukenmesi sonucu adet olamama durumudur. ''Erken menopoz'' olarak değerlendirmekle birlikte bazı durumlarda aradan aylar gectikten sonra tekrar bir sure adetler devam edebilir, hatta bu sırada gebelik tespit edilen vakalar da mevcuttur. POY %90 nedeni bilinmemekte, %6'sında gen bozukluğu mevcuttur. Bu hastaların %20'sinde otoimmun hipotroidizm gelişmektedir.
f. İlaclar ve radyasyon:: Endometriozis gibi ceşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan GnRH analogları gibi ilaclar hipofiz bezini baskılayarak yumurtalıkların calışmasına engel olur ve gecici menopoz belirtileri ortaya cıkarak adet gecikmesine neden olur. Radyasyonve ozellikle alkilleyici ajanlar gibi kemoterapatik ilaclar yumurtalıklarda follikul azalmasına sebep olarak adet gecikmesine ya da tamamen kesilmesine yol acabilir.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]