Bu yazı cok uzun diyorsanız dinlemek icin tıklayın
BİR UNİVERSİTELİYE CEVÂB
Abdulhakîm efendinin, İstanbulda, SultÂn Selîm CÂmi-i şerîfi bağcesindeki, (Medrese-tul-mutehassısîn)de tesavvuf muderrisi [Ya’nî, ilÂhiyyÂt fakultesinde, tesavvuf kursîsi, ordinaryus profesoru] iken, bir universitelinin suÂline karşı, yazmış olduğu mektûbu, kelimelerini sÂdeleşdirerek, aşağıya yazıyoruz:
Butun kuvvetinizle, Allahu teÂlÂnın kudreti sÂhasından dışarı cıkabilirseniz, cıkınız! Fekat, cıkamazsınız. Bu sÂhanın dışı, adem diyÂrıdır. O adem [ya’nî yokluk] diyÂrı da, Onun kudreti icindedir.
Bir sırası duşerek, İbrÂhîm-i Edhemden “kuddise sirruh”, birisi nasîhat istedi. Buyurdu ki, altı şeyi kabûl edersen, hicbir işin sana zarar vermez. O altı şey şudur:
1 — GunÂh yapacağın zemÂn, Onun rızkını yime! Rızkını yiyip de, Ona ısyÂn etmek, doğru olur mu?
2 — Ona Âsî olmak istersen, Onun mulkunden cık! Mulkunde olup da, Ona ısyÂn etmek, lÂyık olur mu?
3 — Ona ısyÂn etmek istersen, gorduğu yerde gunÂh yapma! Gormediği bir yerde yap! Onun mulkunde olup, rızkını yiyip, gorduğu yerde gunÂh yapmak, uygun değildir.
4 — Can alıcı melek, rûhunu almağa geldiği zemÂn, tevbe edinceye kadar izn iste! O meleği kovamazsın. Kudretin var iken, o gelmeden once tevbe et! O da, bu sÂatdir. ZîrÂ, Melek-ul-mevt, Ânî gelir.
5 — MezÂrda, Munker ve Nekîr ismindeki iki melek, suÂl icin geldikleri vakt, onları kov, seni imtihÂn etmesinler! Soran kimse dedi ki, (Buna imkÂn yokdur). Şeyh buyurdu ki, (Oyle ise, şimdiden onlara cevÂb hÂzırla!)
6 — KıyÂmet gunu Allahu teÂl (GunÂhı olanlar, Cehenneme gitsin!) diye emr edince, ben gitmem de! Soran kimse dedi ki, (Bu sozumu dinlemezler). Bunun uzerine, o kimse, tevbe etdi ve olunceye kadar, tevbesinden vazgecmedi. EvliyÂnın sozunde, rabbÂnî te’sîr vardır.
İbrÂhîm-i Edhemden “kuddise sirruh” sordular ki, Allahu teÂlÂ, (Ey kullarım! Benden isteyiniz! Kabûl ederim, veririm) buyuruyor. HÂlbuki, istiyoruz, vermiyor? CevÂb buyurdu ki, Allahu teÂlÂyı cağırırsınız, Ona itÂ’at etmezsiniz. Peygamberini “sallallahu aleyhi ve sellem” tanırsınız, Ona uymazsınız. Kur’Ân-ı kerîmi okursunuz, gosterdiği yolda gitmezsiniz. CenÂb-ı Hakkın ni’metlerinden fÂidelenirsiniz, Ona şukr etmezsiniz. Cennetin, ibÂdet edenler icin olduğunu bilirsiniz, hÂzırlıkda bulunmazsınız. Cehennemi, Âsîler icin yaratdığını bilirsiniz, Ondan sakınmazsınız. Babalarınızın, dedelerinizin ne olduklarını gorur, ibret almazsınız. Aybınıza bakmayıp, başkalarının ayblarını araşdırırsınız. Boyle olan kimseler, uzerlerine taş yağmadığına, yere batmadıklarına, gokden ateş yağmadığına şukr etsin! Dah ne isterler? DuÂlarının netîcesi, yalnız bu olursa, yetmez mi?
[Allahu teÂlÂ, Mu’min sûresinin altmışıncı Âyetinde, (Du ediniz, kabûl ederim), isteyiniz, veririm buyuruyor. DuÂnın kabûl olması icin, beş şart vardır: Du edenin muslimÂn olması, Ehl-i sunnet i’tikÂdında olması, harÂm işlemekden, bilhÂssa harÂm yimekden, icmekden sakınması, farzları yapması, bilhÂssa beş vakt nemÂz kılması, RamezÂn oruclarını tutması, zekÂt vermesi, Allahu teÂlÂdan istediği şeyin sebebini oğrenip, bunu araması lÂzımdır. Allahu teÂlÂ, herşeyi bir sebeb ile yaratmakdadır. Birşey istenince, o şeyin sebebini gonderir ve bu sebebe te’sîr ihsÂn eder. İnsan bu sebebi kullanıp, o şeye kavuşur. EvliyÂsının hÂtırı icin, Âdetini bozarak, bunlar du edince vey EvliyÂyı kirÂm vesîle edilerek du edilince, bunlara (KerÂmet) olarak, sebebe hÂcet kalmadan, doğruca istenileni verir.]
Siz, adem diyÂrından, bu varlık Âlemine, kendiliğinizden gelmediğiniz gibi, oraya, kendiniz gidemezsiniz. Gorduğunuz gozler, işitdiğiniz kulaklar, duygu edindiğiniz organlar, duşunduğunuz zekÂlar, kullandığınız eller ve ayaklar, gececeğiniz butun yollar, girip cıkdığınız butun mahaller, hulÂsa, rûh ve cesedinize bağlı butun Âletler, sistemler, hepsi ve hepsi, Allahu teÂlÂnın mulk ve mahlûkudur. Siz Ondan hicbir şey gasb edemez, mulk edinemezsiniz! O, hayy ve kayyûmdur. Ya’nî, gorur, bilir, işitir ve her var olan şeyi, her Ân varlıkda durdurmakdadır. Hepsinin idÂresinden, hÂllerinden bir Ân gÂfil olmaz. Mulkunu kimseye caldırmaz. Emrlerine uymayanların cezÂsını vermekden de, Âciz kalmaz. MeselÂ, Ayda, Merihde ve diğer yıldızlarda insan olmadığı gibi, bu Erd kuresinde de bulunmasaydı, birşey lÂzım gelmezdi. Bundan dolayı, buyukluğunden birşey eksilmezdi.
Hadîs-i kudsîde buyuruyor ki, (Once gelenleriniz, sonra gelenleriniz; kucuğunuz, buyuğunuz; dirileriniz, oluleriniz; insanlarınız, cinleriniz; en muttekî, itÂ’atli kulum gibi olsanız, buyukluğum artmaz. Aksine olarak, hepiniz, bana karşı duran, Peygamberlerimi “aleyhimusselÂm” aşağı goren, duşmanım gibi olsanız, ulûhiyyetimden bir şey eksilmez. Allahu teÂlÂ, sizden ganîdir, Ona hicbiriniz lÂzım değildir. Siz ise, var olmanız icin ve varlıkda kalabilmeniz icin ve her şeyinizle, hep Ona muhtÂcsınız).
Guneşden ziy ve harÂret gonderiyor. Aydan ışık dalgaları aks etdiriyor. SiyÂh toprakdan, tatlı renkli, hoş kokulu nice cicekler, guzel yuzler yaratıyor. RuzgÂrdan gonullere ferahlık veren nefesler dokuyor. Bircok senelik uzaklıkdaki yıldızlardan, şu cıkdığınız, sonunda gomuleceğiniz topraklara nûrlar yağdırıyor. Zerrelerinde nice nice titreşimlerle te’sîrler uyandırıyor. [Bir tarafdan, beğenmediğiniz, iğrendiğiniz pislikleri, en kucuk, en hakîr mahlûkları [mikroplar] vÂsıtası ile, toprağa cevirip, ciğnediğiniz bu toprakları bitki fabrikasında, vucûdunuz makinasının yapı taşı olan, protein, ya’nî yumurta akı maddesi hÂline donduruyor. Bir tarafdan da yine nebÂtÂt fabrikasında, toprağın suyunu, havÂnın boğucu gazı ile birleşdirerek ve icerisine, semÂdan gonderdiği enerjiyi, kudreti depo ederek, nişastalı, şekerli maddeleri ve yağları, ya’nî vucûdunuz makinesini işletecek kudret kaynağını yaratıyor.] Boylece, tarlalarda, collerde, dağlarda, derelerde, bitirdiği nebÂtlarda ve yer yuzunde ve denizlerin dibinde gezdirdiği hayvanlarda, mi’delerinize gidecek, sizi besliyecek rızk, gıd hÂzırlıyor. Akciğerlerinizde kimyÂhÂneler acarak, burada kanınızın zehrini ayırıp, yerine oksijen yakıcı maddesini sokuyor. DimÂglarınızda, fizik laboratuvarları acarak, burada his uzvlarından, sinirlerden gelen haberler alınıp, demir taşına miknÂtis kuvvetini yerleşdirdiği gibi, beyninize yerleşdirdiği akl ve yureğinize yerleşdirdiği kalb kuvvetleri te’sîri ile, bir Ânda, ceşidli plÂnlar hÂzırlanıp, emrler, hareketler meydÂna getiriyor. Yureğinizi cok karışık ve hÂrika dediğiniz te’sîrlerle, geceli gunduzlu calışdırıp, damarlarınızda kan nehrleri akıtıyor. Sinirlerinizde, akllarınızı şaşırtan, nice nice yol şebekeleri dokuyor. Adalelerinizde sermÂyeler gizliyor. Dah ve dah bircok hÂrikalarla, vucûdunuzu techîz ediyor, temÂmlıyor. Hepsine fizik kanûnları, kimy reaksiyonları ve bioloji olayları gibi ismler takdığınız, bir nizÂm ve Âhenkle, te’sîs ediyor, montaj yapıyor. Kuvvet merkezlerini icinize yerleşdiriyor. Gereken tedbîrleri rûh ve şu’ûrunuza tersîm ediyor. Zihn denilen bir hazîne, akl nÂmında bir mi’yÂr, fikr dedikleri bir Âlet, irÂde dediğiniz bir anahtar da, ihsÂn ediyor. Her birini yerinde kullanabilmeniz icin size tatlı, acı ihtÂrlar, işÃ‚retler, meyller, şehvetler de veriyor. Dah buyuk bir ni’met olarak, sÂdık ve emîn Resûllerle acıkca, ta’lîmÂt gonderiyor. NihÂyet, vucûdunuz makinesini işletip ve tecribelerini gosterip, maksada gore kullanmanız ve istifÂde etmeniz icin elinize teslîm ediyor. Butun bunları, size ve irÂdenize ve yardımınıza muhtÂc olduğundan değil, mahlûkları arasında size ayrı bir mevkı’, bir salÂhiyyet vererek, mes’ûd ve bahtiyÂr olmanız icin yapıyor. Ellerinizi, ayaklarınızı, kullanabildiğiniz her uzvunuzu, arzûnuza bırakmayıp da, yureğinizin atması, ciğerlerinizin şişmesi, kanlarınızın dolaşması gibi, sizden habersiz kullansaydı, her işinizde, zorla, refleks hareketleri ile, colak el, kuru ayak ile yuvarlasaydı, her hareketiniz bir titreme, her kımıldamanız bir siğirme olsaydı, kendiliğinize ve emÂnetlere mÂlik olduğunuzu iddi’ edebilir mi idiniz? Sizi, cansızlar gibi, sÂde dış kuvvetler te’sîri ile vey hayvanlar gibi, yalnız dış ve ic kuvvetler ile aklsız, şu’ûrsuz hareket etdirse idi ve evlerinize taşıdığınız ni’metlerden, yuk hayvanı gibi, ağzınıza bir lokma verseydi, onu alıp yiyebilecek mi idiniz?
Doğmadan evvelki, doğduğunuz zemÂnki hÂlinizi duşunuyor musunuz? Uzerinde yatıp kalkdığınız, yiyip icdiğiniz, gezip dolaşdığınız, gulup oynadığınız, derdlerinize devÂ, korkulara, sıcağa, soğuğa, aclığa, susuzluğa, yırtıcı ve zehrli hayvanların ve duşmanların hucûmlarına karşı koyacak vÂsıtaları bulduğunuz şu yer kuresi yapılırken, taşları, toprakları hilkat fırınlarının ateşlerinde pişirilirken, suyu ve havÂsı, kudret kimyÂhÂnesinde inbiklerden cekilirken, siz nerede idiniz, ne icinde idiniz, hic duşunuyor musunuz? Bugun, bizim dediğiniz karaların, denizlerden suzulup ayrıldığı, dağların, derelerin, ovaların, tepelerin doşenildiği zemÂn, acaba nerede idiniz? Denizlerin acı suları, Hakkın kudreti ile buharlaşdırılarak, gokde bulutlar yapılırken, o bulutlardan yağan yağmurlar, [cakan şimşeklerin ve guneşden gelen kudret, enerji dalgalarının hÂzırladığı gıd maddelerini,] yanmış, kurumuş toprakların zerrelerine işletip, o maddeler, [ziy ve harÂret şu’Âları te’sîri ile] oynayıp titreşerek hayÂtın hucrelerini yetişdirirken, nerede idiniz ve nasıldınız?
Bugun kendinize maymun tohumu derler, inanırsınız. Allah yaratır, yaşatır, oldurur, herşeyi O yapar derler inanmak istemezsiniz.
Ey insan! Acab sen nesin? Babanın damarlarında neydin? Bunak, orumcek kafalı, gerici diye hakÂret etdiğin babana, vaktiyle damarları icinde sıkıntı verirdin. O zemÂn, seni oynatan kimdi ve sen onu, nicin rÂhatsız ediyordun? O, istese idi, seni bir copluğe atabilirdi, fekat atmadı. Seni, bir emÂnet gibi sakladı. Bol bol besleneceğin bir gulşen serÂy-ı ismete tevdi’ etdi ve nice zemÂn himÂyene uğraşdı ise, sen nicin sıkıntılarından babanı mes’ûl tutarak tahkîr ediyorsun da, ni’metlerinden ona ve yaratanına bir şukr payı ayırmıyorsun? Sonra sen, emÂnetini nicin herkesin kirletdiği copluklere dokuyorsun?
EtrÂfın, arzû ve emellerine uyduğu zemÂn, herşeyi, aklınla, ilminle, fenninle, gucunle, kuvvetinle yaratarak yapdığına, butun başarıları îcÂd etdiğine inanıyorsun. Hakkın sana verdiği vazîfeyi unutuyor ve o yuksek me’mûrlukdan isti’f ediyor ve emÂnete sÂhib cıkmağa kalkıyorsun. Kendini mÂlik ve hÂkim tanımak ve tanıtdırmak istiyorsun. Ote tarafdan, etrÂfın, arzûlarına uymaz, dış kuvvetler seni mağlûb etmeğe başlarsa, o zemÂn da, kendinde hasret ve husrÂndan, acz ve yeisden başka birşey gormuyorsun. Hicbir irÂde ve ihtiyÂra sÂhib olmadığını, herşeyin cebr elinde esîr olduğunu ve varlığının, otomatik ve fekat zembereği kırık bir makina gibi olduğunu iddi’ ediyorsun. Kaderi bir (İlm-i mutekaddim) değil, bir (cebr-i mutehakkim) ma’nÂsında anlıyorsun. Bunu soylerken, ağzının, gramofon gibi olmadığını da, sezmez değilsin.
Sofrana, sevdiğin yemekler gelmediği zemÂn eline gecirebileceğin kuru ekmeği yimekle, yimeyip aclıkdan olmek arasında hur ve serbest bulunduğun ve kuru lokmalar, ağzına zorla tıkılmadığı hÂlde, elini, dilini uzatır, onları yirsin. Hem yirsin, hem de birşey yapmadığına hukm edersin. Duşunmezsin ki, elin ve ağzın, yine arzûnla oynamış ve bu oynayış bir sıtma, bir titreme olmamışdır. Fekat, boyle mecbûr olduğun zemÂnlarında bile, irÂdene mÂlik olduğun hÂlde, seni Âciz bırakan, hÂricî kuvvetler karşısında kendini mecbûr, esîr, hÂsılı bir hic bilirsin.
YÂhû! İşin yolunda, muvaffakıyyet ve muzafferiyyet yanında olunca (Hep), işlerin aksi, ters olduğu zemÂnında ise, kaderin cebri altında oyuncak bir (Hic) diye iddi’Â etdiğin o sen, bunlardan hangisisin? Hep misin, hic misin?
Ey Âdem oğlu! Ey noksanlık ve taşkınlık icinde yuzen insan! Siz, ne hepsiniz, ne de hicsiniz! Her hÂlde ikisi arası bir şeysiniz. Evet siz, îcÂd etmekden, herşeye hÂkim ve gÂlib olmakdan, şubhesiz uzaksınız. Fekat, inkÂr olunamayan bir hurriyyet ve ihtiyÂrınız, sizi hÂkim kılan, bir arzû ve secim hakkınız vardır. Siz, eşi ortağı bulunmıyan bir hÂkim ve mutlak, başlı başına bir mÂlik olan, Hak teÂlÂnın emri altında, ayrı ayrı ve muşterek vazîfeler alan, birer me’mûrsunuz! Onun koyduğu ahkÂm ve nizÂm ile, Onun ta’yîn etdiği mevkı’leriniz ve halk edip emÂnet olarak verdiği salÂhiyyet ve vÂsıtalarınız nisbetinde vazîfe yaparsınız. Âmir ancak O, hÂkim yalnız O, mÂlik yine Odur. Ondan başka Âmir, Ona benzer hÂkim, Ona ortak mÂlik yokdur. Sizin o kadar benimseyerek, hevesle atıldığınız maksadlar, gÂyeler, girişdiğiniz mucÂdeleler, sarf etdiğiniz gayretler, duyduğunuz iftihÂrlar, kazandığınız başarılar, Onun icin olmadıkca, hep yalan, hep boşdur. O hÂlde kalblerinizde, nicin yalana yer veriyorsunuz da, şirklere sapıyorsunuz? Nicin, eşsiz hÂkim olan, Hak teÂlÂnın emrlerine uymuyor, Onu ma’bûd tanımıyorsunuz da, binlerce, hÂyal olan, ma’bûdlar arkasında koşuyor, hepiniz sıkıntılar icinde boğuluyorsunuz? Her neye koşuyorsanız, sizi surukleyen bir emel, bir ihtiyÂr, bir îmÂn değil midir? Nicin o emeli Hakdan başkasında arıyorsunuz? Nicin, o îmÂnı Hakka tahsîs etmiyor, o ihtiyÂrı bu îmÂna ve îmÂnın netîcesi olan amellere sarf etmiyorsunuz?
Hak teÂlÂnın hÂkimliğini tanıdığınız, emÂneti ve emniyyeti bozmayarak calışdığınız zemÂn, birbirinizi ne kadar sevecek, ne kadar bağlı kardeşler olacaksınız. Sizin o kardeşliğinizden, Allahın merhameti, neler yaratacakdır. Kavuşduğunuz her ni’met, hep Hakka îmÂnın hÂsıl etdiği kardeşliğin netîcesi ve Allahu teÂlÂnın merhameti ve ihsÂnıdır. Gorduğunuz her musîbet ve felÂket de, hep kızgınlığın, nefretin ve duşmanlığın netîcesidir. Bunlar ise, hakkı tanımamanın, zulm ve haksızlık etmenin cezÂsıdır. Bu da, hukûku kendiniz kurmağa kalkışmanın, Hak teÂl ile yarış edebilecek şerîklere tÂbi’ olmanın, hÂsılı, hÂlis tevhîd ile, yalnız Hak teÂlÂya îmÂn etmemenin netîcesidir.
HulÂsa, insanlığı kaplayan sıkıntıların birinci sebebi, Hakka karşı şirk ve muşriklikdir. İlm ve fen, ilerlediği hÂlde, insanlığın ufklarını sarmış olan fesÂd karanlığı, hep şirkin, îmÂnsızlığın, vahdetsizliğin ve sevişmezliğin netîcesidir. Beşeriyyet ne kadar uğraşırsa uğraşsın, sevip sevilmedikce, ızdırÂb ve felÂketden kurtulamaz. Hakkı tanımadıkca, Hakkı sevmedikce, Hak teÂlÂyı hÂkim bilip, Ona kulluk etmedikce, insanlar, birbiri ile sevişemez. Hakdan ve Hak yolundan başka her ne duşunulse, hepsi ayrılık ve perîşanlık yoludur. Gormez misiniz, cÂmi’e gidenler sevişir, meyhÂneye gidenler doğuşur.
Hak teÂlÂdan başka herneye gonul verseniz, herneye tapınsanız, hepsinin zıddı, mukÂbili vardır. Bunların hepsi de, Hakkın kudreti ve irÂdesi altındadır. Şerîki, nazîri, misli, zıddı, mukÂbili olmayan, yegÂne hÂkim, ancak Hak teÂlÂdır ve ancak Onun mukÂbili bÂtıldır, yanlışdır ve varlığı mumkin olmıyan bir yoklukdur.
Hak teÂlÂdan başka, herneye tÂbi’ olur, herneye tapınır, Onun yerine, herneyi sever ve hakîkî hÂkim tanırsanız, biliniz ki, onlar da sizinle berÂber yanacakdır. [Yukarıdaki mektûbun ingilizce tercemesi, Abdulhakîm efendinin ingilizce hÂl tercemesi ile birlikde, (The Proof of Prophethood) kitÂbının icinde, Hakîkat KitÂbevi tarafından neşr edilmişdir.]
Merkez-i dÂire-i iflÂs ve bî nevÂî
Ser şÃ‚r-ı sahbÂy-ı hodgÂmî ve n ºinÂî
esseyyid Abdulhakîm efendi
__________________