Kilisede Namaz Kılan Hristiyanlar
Zulkuf KIŞANAK

Tarihin en eski Hristiyan Topluluğu Suryaniler secde ile ibadet ediyor.
Mardin ve cevresinde dort bin Ortodoks Suryani yaşıyor. Kırklar Kilisesi başta olmak uzere, kiliselerinde ibadet ediyorlar. Ancak diğer Hıristiyan mezheplerinden bir farkları var: Namaz kılıyorlar. Suryani namazı gunde yedi vakit. Namaz kılmak icin oncelikle bedensel ve ruhsal temizlik şart.
Başortulu kadınlar, cocuklar, başları acık erkekler, onlerinde ise papazları… Benim şaşkın bakışlarımın arasında secdeye gidiyorlar. Ardından ayağa kalkıp dua ederek ibadetlerine devam ediyorlar. Mardin’de, Kırklar Kilisesi’ndeyim. Secde edenler, gunluk ibadetlerini yerine getiren Suryani “mumin”ler.
Tarihin bilinen en eski Hıristiyan topluluğu Suryaniler gunde yedi kere “namaz” kılıyor. Hem de kıyam, kıraat ve secdesiyle birlikte. Tıpkı Muslumanlar gibi once beden temizliğini yapıyorlar, ardından da namaza duruyorlar. Yaptıkları bu ibadete Suryanice “slawotho” diyorlar.

TEK PAPAZLARI VAR
Bugun Turkiye’de 30 bin Suryani yaşıyor. Kadim Suryani Cemaati’nin 25 bin uyesi İstanbul’da. Dort bini Mardin’de, geriye kalan bin kişi ise başta Guneydoğu Anadolu bolgesi olmak uzere Turkiye’nin dort bir yanına dağıldı. Biz ise Suryaniler’i bulmak, onların namazlarına tanıklık etmek icin Mardin’deyiz.
Mardin şehir merkezinde yaklaşık 350 Hıristiyan yaşıyor. Mardin’de bu 350 kişinin on bir kilisesi var. Ancak varolan kiliselerden sadece ikisi ziyaretcilere acık. Diğerleri ise kapalı. Kiliselerin beşi Ortodoks Suryaniler’e, ikisi Katolik Suryaniler’e, ikisi Ermeni Katolikler’e, bir tanesi ise Keldaniler’e ait. On birinci kilisenin hangi topluluğa ait olduğu ise bilinmiyor. Zaten bu yapı da bugun ambar olarak kullanılıyor.
Kiliseler Kırklar, Mor Şimuni, Mor Yusuf, Meryem Ana, Mor Hurmuz, Mor Petros ve Pavlos, Kucuk Mor Mikayil, Buyuk Mor Mikayil, Surp Kevork, Suryani Protestan Kilisesi ve Mor Efrem Manastırı isimleriyle anılmakta. Kırklar Kilisesi ve Mor Şimuni Kilisesi ziyaretci kabul etmekte. Diğerleri ise sadece ibadet icin kullanılmakta.
Bolgenin en meşhur kilisesi Ortodoks Suryaniler’e ait olan Kırklar Kilisesi. Soylenceye gore altıncı yuzyılda, babaları Asur Kralı Senharib tarafından Hıristiyanlığı kabul ettikleri icin katledilen Benham ve Saro kardeşlerin anısına inşa edildi Kırklar Kilisesi. Adı ise Hıristiyanlığın ilk yuzyılından kalma. Bu isim putperest bir Roma İmparatoru’nun Hz. İsa’ya inanan 40 Hıristiyan’ı Sivas’ta bir golde boğdurarak katletmesinden geliyor. Tarihi efsanelerle orulu Kırklar Kilisesi, 639 yıldan beri Mardin’in 5 kilometre kadar doğusunda bulunan Deyrulzafaran Manastırı ile birlikte Suryani Ortodoks Kilisesi Patriği’ne ev sahipliği yapıyor.
Patrikler, yuzlerce yıl Kırklar Kilisesi’nde halkla ilişkilerini surduruyorlar. Yapılışından bugune kadar hep acık olan Kırklar Kilisesi, 1799-1928 yılları arasında da Ruştiye Okulu (Ortaokul) olarak hizmet vermişti. Mardin’de gorev yapan tek papaz P. Gabriyel Akyuz. Papaz Akyuz ile yaptığımız kısa bir sohbetten sonra birlikte, akşam namazının kılınacağı kiliseye geciyoruz.
Namaz hemen her Musluman’ın bildiği şekliyle kılınıyor. Once hac cıkartılıp kıyama duruluyor. Yani ayakta dua ve ilahiler okunuyor. Ardından da secde. Muslumanlar’ın kıldığı namazdan bicimsel olarak tek farkı rukunun, yani belden eğilmenin olmaması. Kadın ve erkekler birlikte namaza duruyor. Bazı kadınların ise ellerinde cocukları var.
Suryanice olu bir dil. Bugun gunluk konuşmalarda yoresel aksan ve diller hakim. Kimse Suryanice konuşmuyor. Ama ibadetler oyle değil; Suryanice yapılıyor. Namazda da okudukları dua ve ilahilerin tamamı Suryanice. Dualar ezberden okunduğu halde, ilahiler kitaptan ve koro şeklinde dillendiriliyor.
Namazda kadınlar ve erkekler aynı safta dursa da belli bir duzen var. Kadınlar sol tarafta, erkekler ise sağda saf tutuyor. Tum dua ve ilahiler ayakta okunuyor. Suryani namazı Muslumanlar’ın kıldığı namazdan cok daha uzun. Tam 45 dakika.

GUNDE YEDİ VAKİT
Suryani Ortodokslar, namazı gunde yedi vakit kılıyor. İnanışa gore, kilisenin kurulduğu ilk yıllarda Hz. Davut’un Mezmurları’nda varolan “Senin adaletli hukumlerin icin, gunde 7 kere sana hamd eylerim” ayetinden ilham alınmış namazın kac vakit kılınacağına. Suryaniler’de akşam, yatsı, gece yarısı, sabah, kuşluk, oğle saat on iki ve ikindi namazından ibaret vakitler. Bu vakitlerde namazını kılamayanlar ise daha sonra namazın kazasını yapabiliyor. Ancak bugun yedi vakit yerine uc vakit uygulanıyor. Namazlar birleştirilerek kılınıyor.


Namazın ilk vakti gun doğumundan bir saat once, ikinci vakti oğlen saatinde, ucuncu vakti ise gun batışından bir saat once kılınıyor. Sabah namazı on turdan, oğle namazı altı turdan, akşam namazı da oğle namazında olduğu gibi altı turdan oluşuyor. Her tur ise uc secdeden meydana geliyor. Pazar gunleri bayram sayıldığı icin kılınan namazda secde yok.
Mart ve Nisan aylarında tutulan 50 gunluk oruc zamanında ise sabah namazında 30, oğle namazında 40, akşam namazında ise altı secde art arda zorunlu olarak gercekleştiriliyor. Tum bunların dışında gucu yerinde olan bir Ortodoks Suryani serbest bir ibadetle daha fazla secde gercekleştirebiliyor.
Oruc zamanında kılınan namazda diz kapakları, kapatılan avucların dışı ve alın yere değdirme suretiyle secde ediliyor. Boylece ibadet daha fazla eziyet cekilerek yerine getiriliyor ve daha fazla sevap kazandırıyor. Her Ortodoks Suryani, namazını toplu olarak kilisede kılabildiği gibi ev ve işyerlerinde de tek başına kılabiliyor. Ortodoks Suryaniler’e gore her erkek, kadın ve cocuğa namaz kılmak farz. Toplu namazlarda, farklı saflarda olmak kaydıyla kadın, erkek ve cocuklar birlikte namaz kılabiliyor.
Namaz ve ayin sırasında bedenen ve ruhen temiz olma zorunluluğu var. Ortodoks Suryanileri’nin inancına gore gece Cehennem’i, gunduz ise Cennet’i temsil ediyor. Sabahları okunan dualarla birlikte geceden yani Cehennem’den kurtarılıp aydınlığa kavuşturuldukları icin, gunduzleri ise her turlu kotuluk ve tehlikeden korundukları icin Allah’a şukur ediliyor.

NAMAZI İNCİL’DEN OĞRENDİK
Her dinde olduğu gibi Ortodoks Suryaniler’de de dua cok onemli bir yer tutuyor. İnanışlarına gore dua, insan aklının Allah’a yonelmesi ve ruhi sozlerle isteklerin sunulmasıdır. Hz. Adem ve Hz. Havva’nın bulunduğu Ferdus Bahcesi’nin evrenin doğusunda olduğuna inanılıyor. Hz. İsa’nın dunyaya ikinci defa gelişi de Suryani inancına gore doğudan olacak. İşte bu yuzden Ortodoks Suryaniler’in namazda ve ayinde yuzlerini doğuya cevirdiklerini soyluyor Gabriyel Akyuz:
“Namaz veya dua, doğrusu ben bu ikisini birbirinden ayıramıyorum. İsa, daha yeryuzundeyken kendi oğrencilerine, Hıristiyanlığın temel bir ibadeti olan bir namazı, bir duayı oğretiyor. Biz bu namazı İncil’den oğrenerek halen devam ettiriyoruz. Sizin namaz diye tabir ettiğiniz ’slawotho’ sırasında uc temel duayı okuyoruz. Birinci duamız, ‘Baba, Oğul ve Kutsal Ruh Bir Allah adına. Amin.’
İkinci duamız, ‘Kutsalsın Ey Allah / Kutsalsın Ey Guclu Olan / Kutsalsın Ey Olmeyen / Bizler icin haca gerildin / Bizlere merhamet eyle / Bize merhamet eyle / Bize şefkat kıl / Dualarımızı ve namazlarımızı kabul et / Sana ovguler olsun / Ey yaratıcı sana ovguler olsun / Ey Kral Mesih sana ovguler olsun / Gunahkar kolelerini bağışlayan / Amin.’


Deyrulzafaran Manastırı
Ucuncu duamız ise, ‘Ey goklerde olan babamız / Adın kutlu olsun / Melekutun gelsin / Goklerde iraden olduğu gibi yeryuzunde de aynısı olsun / Bizlere gunluk ihtiyaclarımızı ver / Bizi denemeye sokma / Bizi şeytandan kurtar / Cunku egemenlik ve hukumranlık senindir / Amin’ şeklindedir.
Hafta arası kılınan namazlarda her 15 gunde bir başa donuluyor ve dualarla birlikte okunan ilahiler tekrarlanıyor.”
Ayrıca sadece sabah namazında okunan bir dua var. Ortodoks Suryaniler’in inancına gore, Hz. İsa doğduğu sırada gokyuzunde bir melek goruluyor ve ‘En yucelerde ovguler olsun / Yeryuzunde barış ve huzur olsun’ diyor. Bu beyit duyulduktan sonra inananlar tarafından soyleniyor. İlk Hıristiyanlar da Hz. İsa’yı oven bu beyti coğaltarak dağıtıyor. Ortodoks Suryaniler de bu nedenle, Hz. İsa’nın doğum vakti olan gece yarısından sonra ve gun doğumundan bir saat once, sabah namazında bu duayı tekrarlıyor.
Her Pazar gununun ayrı bir anlam taşıdığını soyleyen Papaz P. Gabriyel Akyuz, “Dolayısıyla her pazar gununde okunan ilahiler farklıdır ve o gunun anlamına gore secilirler. Bir yılda 52 pazar var ve her gunun programı farklı. Hıristiyan aleminde en fazla ilahinin Ortodoks Suryani Kilisesi’ne ait olduğunu soyleyebilirim. İlahiler konusunda cok zengin ve buyuk bir birikime sahibiz. Bu ilahilerin hemen hemen tamamı da notalıdır” diyor.

KADIN-ERKEK EŞİT
Ortodoks Suryaniler’deki namaz ibadetinin anlamını ise şoyle acıklıyor Akyuz:
“Hıristiyanlık’a gore papaz olmadan ayin yapılamıyor. Ama her Ortodoks Suryani, bulunduğu her yerde ve tek başına da olsa namazını kılabilir. Bizde pazar gunu bayram sayıldığından cemaatimizin her uyesi o gun kiliseye gelmek ve ibadetini yapmak zorunda. İlahi dinlerin ibadetinin hedefi birdir; Allah’ı yuceltmek, O’na yakın olmak,


Suryani Kilisesi’nde kadınlar cok erken cağlardan beri erkeklerle eşit haklara sahip.
O’na hizmet etmek, itaat etmek, O’nu sevmek, O’nun emirlerini yerine getirmektir. Namaz hoşnutluktur, gonul almaktır. Kultur ve adetler birbirlerinden ayrı olsa da amac ve hedef aynıdır. Hedef Allah’a yakın olmaktır. Bizce namaz muminin ruhsal silahıdır. Kotu ruhlara karşı iyi bir silahtır. İnsanların duşmanı olan kotuluklere, şeytana karşı kullanılan iyi bir silahtır. İnsanların kendi imkÂnlarıyla bunları alt etmesi mumkun değildir. Ancak ruhsal bir silahla bunu gercekleştirebilir. Bu silahın başında dua gelmektedir, tevazu gelmektedir, oruc gelmektedir, tum iyilikler gelmektedir.”
Mardin ve ilcelerinde ceşitli dillerde konuşan Hıristiyanlar var. Bolgedeki Keldaniler, Aramca’nın doğu koluna ait olan Surit dilini; Ermeni Protestan ve Katolikler Ermenice; Mardin’in Mazıdağı İlcesi’nde yarı gocebe yaşayan Protestanlar ise Kurtce konuşuyorlar. Arapca ve Turkce konuşan Hıristiyanlar da bulunuyor. Papaz Gabriyel Akyuz namaz dili konusunda şunları soyluyor:
“Dua ve ilahiler Suryanice okunur. Ancak cemaatimiz Suryanice bilmiyorsa, Ermenice, Arapca, Kurtce veya Turkce de dua okuyabiliyor veya ilahi soyleyebiliyoruz. Cemaat hangi dili biliyorsa o dilde ibadet edilmesinin hicbir sakıncası yoktur. Onemli olan iceriktir, ozdur, mesajın kendisidir. Ayrıca Yeni Ahit, Eski Ahit’ten esinlenmiştir. Yani Hz. İsa donemindeki kilise, Hz. Musa donemindeki eski kiliseden etkilenmiştir, Yahudiler’in eski kiliselerinden ornekler alınmıştır.”
Ortodoks Suryani Kilisesi, pek cok Hıristiyan mezhebinden farklı olarak yuzyıllar oncesinden kadın ve erkeği eşitledi. Hıristiyan mezhepleri arasında kadın haklarını ilk tanıyan kilise Ortodoks Suryani Kilisesi. Dorduncu yuzyılın ilk yarısında Suryani teolog Mor Efrem, reform yaparak hem ilahilerin kilisede okunmasına, hem de kadınların kiliseye alınmasına izin verdi.
Bu yuzden Mor Efrem’in Suryaniler arasında inanılmaz bir saygınlığı var. “Suryaniler’in peygamberi, Suryaniler’in guneşi, kilisenin sutunu ve kutsal ruhun gitarı” gibi sıfatlarla anılan Mor Efrem, aynı zamanda Suryaniler’in en onemli şairi. Yazmış olduğu “İlim” ilahisi de her namazda okunmakta:
“Altını olculu bir miktarda kazanmaya calış,
Ama ilmi sınırsız olarak oğrenmeye gayret et.
Cunku altın sıkıntıları coğaltır,
İlim ise rahatlık ve hoşnutluk kazandırır.

Kucukluğunde mutevazı ol ki,
İhtiyarlığında yucelebilesin.
Kendine iyi davranışlar kazandır ki,
Mutlu bir hayat yaşayabilesin”
Yuzyıllar icinde azala azala, sayıları 30 bin rakamına duşsede, “İsa’dan emanet bir halk: Suryaniler” gelenek, gorenek ve ibadetlerini devam ettiriyor. Hem de en saf ve el değmemiş haliyle…
ALINTIDIR
http://www.chronicledergisi.com/kili...-hristiyanlar


Hristiyanların namaz kılmasıyla ilgili video

http://www.youtube.com/watch?v=ENOHmBZMznY
__________________