Buyuk Âlim ve velî, hazret-i Ali'nin oğlu. Annesi Havle binti CÂfer bin Kays-ı Hanefiyye olduğu icin, İbn-i Hanefiyye denilir. 641 (H.21) senesinde doğdu. 700 (H.81)de Medîne'de vefÂt etti. Muhammed Hanîf, Muhammed Hanefiyye ve Muhammed-ul-Ekber de denir. İsmi Muhammed, kunyesi Ebu'l-KÂsım'dır. Nesebi,Muhammed bin Ali bin Ebî TÂlib bin Abdulmuttalib bin HÂşim binAbd-i MenÂf bin Kusey'dir.

Kunyesinin Ebu'l-KÂsım olması, Peygamber efendimiz tarafından hazret-i Ali'nin evlÂdına verilen husûsî bir izin iledir. Muhammed bin Hanefiyye, hazret-i Hasan ve hazret-i Huseyin'den sonra, hazret-i Ali'nin oğullarının en ustunuydu. Munzir-i Sevrî bildirdi ki: "Ben, bir def Muhammed bin Hanefiyye'ye; "Senin hem ismin hem de kunyen, Peygamber efendimizin isim ve kunyesi gibidir, bu ise cÂiz midir?" dedim, cevap olarak; "Ben, babam hazret-i Ali'den duydum. Buyurdu ki: "Resûlullah'a sallallahu aleyhi ve sellem; "Y Resûlallah, sizden sonra Allahu teÂl bana bir erkek evlÂd ihsÂn ederse, ismini ve kunyesini sizin mubÂrek isminiz ve kunyeniz gibi versem bir mahzuru var mıdır?" diye arz edince, Resûlullah efendimiz; "Evet oğlunuzun ismini ve kunyesini benim ismim ve kunyem ile verebilirsiniz. LÂkin ondan başka ismimin ve kunyemin aynı kişide birlikte bulunması helÂl değildir." buyurdu. Babam bunu soyledikten sonra bana; "Resûlullah efendimizden musÂde almıştım. Onun icin sana, Muhammed ismini ve Ebu'l-KÂsım kunyesini verdim." dedi.

Ebû Hamza bildirdi ki: "Bir gun bir kimse Muhammed binHanefiyye'nin yanına geldi ve; "EsselÂmu aleyke y Mehdi." diye selÂm verdi. İbn-i Hanefiyye buyurdu ki: "Doğru soyluyorsun. Ben insanları, hidÂyete, doğru yola ve hayra dÂvet etmek ve doğru yolu gostermek bakımından Mehdi'yim. LÂkin Âhir zamanda gelecek olan Mehdi (aleyhirrahme) değilim. Oyle anlaşılmaması icin bana selÂm vereceğiniz zaman "EsselÂmu aleyke y Muhammed veya y Ebe'l-KÂsım, deyin. Başka isim ile hitÂb etmeyin" buyurdu.

Muhammed bin Hanefiyye, ilimde ustun derecelere sÂhipti. Abdullah ibni AbbÂs ile berÂber, fıkıh, hadîs, tefsîr gibi ilimleri kitaplara yazdılar. Muhammed bin Hanefiyye haramlardan ve şupheli şeylerden sakınmakta ve guzel huyları kendinde toplamakta cok ustun olup, bu hÂliyle mubÂrek babaları hazret-i Ali'nin husûsî muhabbet ve takdirine kavuşmuştu. İbn-i Hanefiyye aynı zamanda cok cesur ve fevkalÂde kuvvet ve şecÂat sÂhibiydi. Bu durumu bildiren ceşitli misÂller vardır. Bir defÂ, hazret-i Ali'nin aldığı zırh uzunca olduğundan, alt kısmından biraz kesilmesi îcÂb ediyordu. Hazret-i Ali kesilmesi gereken kısmı işÃ‚retledi. Oğluna işÃ‚retli yerin alt tarafını kesmesini soyledi. İbn-i Hanefiyye, zırhı bir eline aldı. Diğer eliyle de, işÃ‚retli yerden cekip kopardı.

Muhammed ibni Hanefiyye Cemel ve Sıffîn MuhÂrebelerine karışmak istemedi ise de, babasının; "Babanın bulunduğu tarafın haklı olduğundan şuphen mi var?" sozu uzerine babasının yanında yer almış ve babasının sancağını taşımıştır. Kahramanlık ve şecÂatte eşsizdi. Hazret-i Ali şehîd olduktan sonra Abdullah ibni Zubeyr veAbdulmelik bin MervÂn arasındaki hÂdiselere karışmamak icin Kûfe'ye hicret etti. Abdullah ibni AbbÂs TÂif'de 684 (H.65)de vefÂt edince cenÂze namazını Muhammed bin Hanefiyye kıldırdı. Muhammed bin Hanefiyye hazretleri Kûfe'de iken, iki def hac yapmak istedi ise de siyÂsî karışıklıklar sebebi ile yapamadı. İkinci def da hac yapamayınca cok sayıda kimse etrafında toplanıp; "Biz sizin emrinizdeyiz. Eğer emrederseniz harb bile yaparız." dediklerinde, İbn-i Hanefiyye, onlara cok guzel nasihat ve tavsiyelerde bulunup, hepsini sakinleştirdi. Daha sonra Abdulmelik bin MervÂn duruma hÂkim olup, herkes kendisine bîat etti. Muhammed bin Omer, İbn-i Hanefiyye'ye bir mektup yazarak buyurdu ki: "Ben Abdulmelik'e bîat ettim. Siz de bîat edin. Cunku bîat edilmiyecek hicbir sebeb kalmamıştır. Butun ummetAbdulmelik'e bîat etti." Bunun uzerine Muhammed binHanefiyye, Abdulmelik'e bir mektup yazdı. Mektubunda buyurdu ki: "BismillÂhirrahmÂnirrahîm. Bu mektup, Muhammed bin Ali'den muminlerin emiri Abdulmelik'e. Ben bu ummetin icinde meydana gelen ihtilaflardan uzak durdum ve hic kimseye bîat etmemiştim. Artık bu ihtilÂflar bitti ve herkes sana bîat etti. Biliniz ki ben de bu ummetten biriyim. Sulh ve iyilik isterim. Ben de sana bîat ettim. Gordum ki, insanlar sizin etrÂfınızda toplandı. İsterim ki siz de vefÂkÂrlık yaparsınız. Eğer haksızlık ve zulum yaparsanız hicbir hayrınız kalmaz. Buna rağmen bize haksızlık yaparsanız ve bîatımızı kabul etmezseniz, biliniz ki yeryuzu geniştir."

Abdulmelik bin MervÂn mektubu okuyup etrafındakilerle istişÃ‚re ettikten sonra yazdığı cevabî mektûbda şoyle dedi: "Ey Muhammed bin Ali, siz bize yakınsınız. AkrabÂmsınız. MÂdem ki siz bize bîat ettiniz, biliniz ki, sizin bîatınızı kabûl ettim. Size vÂd ediyorum ki, bundan sonra Allahu teÂlÂnın ve Resûlunun emÂnındasınız. Bizden size ve arkadaşlarınıza hicbir zarar gelmez. Şehrinize donup, istediğiniz gibi hareket ediniz. Ben sağ oldukca size hic kimse bir zarar veremez." Abdulmelik bin MervÂn daha sonra, HicÂz ve Irak'ın valisi olanHaccÂc binYûsuf'a mektup yazarak Muhammed bin Hanefiyye'ye hic zarar vermemesini, ona karışmamasını, iyilik ve ikrÂmda bulunmasını emretti. Bunun uzerine Muhammed bin Hanefiyye, Medîne-i Munevvere'ye dondu. BÂki mevkiinde bir ev yaptırıp, oraya yerleşmek arzûsunda olduğunu Halife Abdulmelik'e bildirdi. Halîfe derhal izin verip evi kendisi yaptırdı. Muhammed bin Hanefiyye Âilesi ile berÂber o eve yerleşti. 700 (H.81)'de Medîne'de vefÂt etti.CenÂze namazını hazret-i Osman'ın oğlu hazret-i Eban kıldırdı. Abdullah, Hamza,CÂfer, Hasan, İbrÂhim, KÂsım, AbdurrahmÂn ve Rukayye isimli cocukları olmuştu.

Muhammed bin Hanefiyye, babası hazret-i Ali'den şoyle bir hadîs-i şerîf rivÂyet etti.

Resûlullah efendimiz; "Ummetime şefÂat edeceğim. Hatt Rabbim; "Y Muhammed! RÂzı mısın?" diye nid edecek. Ben de; "Evet y Rabbî, rÂzıyım." diyeceğim." buyurdu.

CENNET'İN KARŞILIĞI

Muhammed bin Hanefiyye buyurdular ki: "Bir kimse seyyidleri ve Âlimleri severse, o kimse cok gunahkÂr bile olsa, Allahu teÂl o kimseye pekcok ihsÂnlarda bulunur."

"KanÂatkÂr olup, elini ve dilini kotulukten muhÂfaza edip, evinde oturan kimseye Allahu teÂl merhÂmet etsin. Allahu teÂlÂnın sevdikleriyle goruşmek onların sohbetlerine katılmak buyuk bir nîmettir. Kim bu nîmete kavuşmuş olarak olurse, şuphesizAllahu teÂlÂnın ihsÂnlarına ve Cennet'ine kavuşur ve orada sevdikleriyle berÂber olur."

"Allahu teÂlÂnın rızÂsı icin olmayan her şey boştur, mÂnÂsızdır."

"Kimin nefsi ıslÂh olmuş ise, onun nezdinde dunyÂnın zerre kadar kıymeti yoktur."

"Allahu teÂlÂ, Cennet'i nefslerinize karşılık kıldı. Nefsinizi, Cennet dururken, başka şeylere satmayınız."

1) TabakÂt-ı İbn-i Sa'd; c.5, s.91
2) Hilyet-ul-EvliyÂ; c.3, s.179
3) Tam İlmihÂl SeÂdet-iEbediyye; (49. Baskı); s.1090
4) VefeyÂt-ul-A'yÂn; c.1, s.449, c.4, s.169
5) EnsÂbu'l-EşrÂf; c.5, s.214, 223, 260
6) TabakÂt-ıŞîrÂzî; s.62
7) El-A'lÂm; c.6, s.270
8) KÂmûs-ul-A'lÂm; c.6, s.2190
9) EshÂb-ı KirÂm; (8. Baskı) s.364
10) Nûru'l-EbsÂr; s.103
11) İslÂm ÂlimleriAnsiklopedisi; c.1, s.373
12) TarÂik-ul-HakÂyık; c.2, s.228
__________________