Turkistan'ın Fergana bolgesinde son asırda yetişen velî ve mucÂhid Âlimlerden. İsmi SÂbit, kunyesi Ebu'l-MeÂnî'dir. Hazret-i Ali'nin soyundandır. Hanefî mezhebine mensûb Âlimlerdendir. 1866 (H.1283) senesinde Nemnekan'da doğdu. 1927 (H.1346) senesinde aynı yerde vefÂt etti.

Cocukluğu doğum yeri olan Nemnekan'da gecen SÂbit Ebu'l-MeÂnî kucuk yaşta ilim oğrenmeye başladı. ZamÂnının ve memleketinin usûlune gore tahsîlini tamamladı. Akranlarından ustun oldu. NemnekÂn Âlimlerinden ilim oğrendikten sonra Hokand şehrine gitti. Bir muddet orada kalıp ilmini ilerletti. Gerek memleketinde, gerek gittiği yerlerdeki velîlerle goruşup sohbetlerinde bulundu ve tasavvuf yolunda ilerledi. Hocalarından ilim oğretmek ve talebe yetiştirmek husûsunda icÂzet, diploma aldı. İlim, fazîlet ve guzel ahlÂk yonunden ustun bir dereceye ulaştıktan sonra memleketine donerek ilim oğretmeye başladı. Ayrıca defalarca hacca gitti. Son hac ibÂdeti sırasında Medîne-i munevvereye gidip, orada uc sene kaldı. Burada pekcok feyz ve bereketlere kavuştu.Pekcok Âlim ve velî ile goruşup sohbet etti. Peygamber efendimizden aldığı mÂnevî bir işÃ‚ret uzerine tekrar memleketine dondu. İlim oğretip talebe yetiştirdi ve insanlara İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlattı. İlim meclislerinde yuzlerce Âlim ve sÂlih zÂt bulundu.

Gencliğinden îtibÂren haram ve şuphelilerden sakınan ve Allahu teÂlÂnın rızÂsına kavuşmak icin gayret eden SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri insanlara guzel ahlÂkı ve yaşayışıyla ornek oldu. Peygamber efendimizin sunnet-i seniyyesine titizlikle uyup, bid'atlerden şiddetle kacındı. Bid'at ehli olan kimselerle ve İslÂm dînini yok etmeye calışan İslÂm duşmanlarıyla cetin mucÂdelelerde bulundu. İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak ve yaymak husûsunda hicbir engele boyun eğmedi, hicbir kınayıcının kınaması onu yolundan donduremedi.

İslÂm duşmanlarının uzerine cekilmiş bir kılıc olan SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri bilhassa komunistlere karşı buyuk mucÂdeleler verdi. Komunistlere karşı olan duşmanlığını acıkca soyleyip, insanları komunizmin ve komunistlerin şerrinden sakındırmaya calıştı. Bolşevikler onun karşısına en şeytÂnî adamlarını gonderdiler. Kendisini hapse atmak ve işkence etmekle tehdîd ettiler. Fakat SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri bu tehditlere boyun eğmedi. Onlara; "Benim sevdiklerim zÂten gitti. Onlara kavuşma şevkim ve arzum da fazlalaştı. Bu fÂnî dunyÂya ihtiyÂcım kalmadı." diye cevap vererek, meydan okudu.

Yaşadığı beldedeki pekcok Âlim ve sÂlih zÂtın komunistler tarafından şehîd edildiklerini gormesine rağmen hic korku ve umidsizliğe kapılmadı. Bilhassa onlara karşı mucÂdele azmi kuvvetlendi.

ÎmÂnsızlığın, insanlığı duny ve Âhirette felÂkete gotureceğini acıkca ifÂde eden SÂbit Ebu'l-MeÂnî'yi yakalayıp hapsetmek uzere gelen komunistler onun uzerini ve evini aradılar. Cok dikkatli arama ve tarama yapmalarına rağmen suc Âleti ve unsuru sayılacak bir şey bulamadılar. Fakat Şeyh SÂbit Ebu'l-MeÂnî'yi alıp reislerinin yanına goturduler. Oraya varınca da; "Biz seni buraya seninle tanışmak ve aramızda dostluk kurmak icin getirdik. Bizim aleyhimizde konuşmayı bırak. İnsanları bize yaklaşmaktan sakındırma. Bizi kotulemekten vaz gec. Eğer vaz gecmezsen senin hÂlin de senden oncekiler gibi olur." dediler.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri onlara şoyle dedi: "KÂfirlerle dostluk kurmak istemem. Onlarla benim aramda en ufak bir yakınlık olmasın." Komunistlerin reisi onun beyazlaşmış sakalından tutarak; "Başak olgunlaştı ve hasad zamÂnı yaklaştı." diyerek tehdid etti. Fakat SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri bu soz karşısında da en ufak bir korku ve tedirginlik hissetmedi. Onun bu hÂlini goren reis sustu. Şeyhi getirenlerden birisi ise; "Şeyh acıktı. Ona bir şey yedirmemiz uygun olur mu?" dedi. Reis onun rahat hÂlini gorunce; "Onu serbest bırakınız." diye emir verdi. Şeyh SÂbit Ebu'l-MeÂnî evine sağ ve sÂlim dondu. Allahu teÂlÂya hamdetti. İnsanlaraİslÂmiyetin emir ve yasaklarını ve İslÂm duşmanlarının tuzaklarını anlatmaya yılmadan devÂm etti.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin on kardeşi vardı. İclerinden Seyyid Yahy Han ustun ilim ve fazîlet sÂhibiydi. Ebu'l-MeÂnî hazretleri ona saygı gosterirdi. Kardeşlerinden hayatta olan diğerleri de SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin ilim meclislerine devÂm ettiler. Onların hepsi, ilim ve fazîlet sÂhibiydi. Buyukleri olan Seyyid Yahy Han ise takv sÂhibi bir kimseydi. Allahu teÂlÂdan korkusu sebebiyle cok ağlardı. İnsanlara vÂz ve nasîhat ederek İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlatırdı. Onun ders halkasında da pekcok Âlim ve fazîlet sÂhibi kimse yetişmişti. Seyyid Yahy Han vefÂt ettiği zaman, talebeleri SÂbit Ebu'l-MeÂnî'ye ağabeyinin yerine gecmesini, insanlara vÂz ve nasîhat etmesini, onlara hak yolu gostermesini tavsiye ettiler ve; "Sen bizim bu isteğimizi yerine getirmelisin. Eğer boyle yapmazsan hayırlı bir işe mÂni olmuş olursun. Halbuki sen hayırlı bir işe engel olmazsın." dediler. Allahu teÂlÂ, SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin kalbine bir yumuşaklık verdi. Talebelerinin istediği gibi insanlara vÂz ve nasîhat etmeye başladı. İnsanlar uzaktan yakından onun vÂz ve sohbetlerine koşup, istifÂde etmeye calıştılar. Pekcok kimse bu sohbetlerin bereketiyle hak yolu buldu, gecmişteki gunÂhlarına tovbe ettiler.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri sabahleyin insanlara vÂz ve nasîhat etmeye başlamadan once CelÂleyn Tefsîri'nden okuturdu. Oğle namazına yakın zamÂna kadar bu derse devÂm eder, Kur'Ân-ı kerîmin mÂn inceliklerini, emir ve yasaklarını acıklardı. Onun bu dersini iki yuz kişiden fazla kimse dinlerdi. Onun dersini dinleyenler sanki kıyÂmet kopmuş sanırlardı. Cunku hem SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri hem de onu dinleyenler hungur hungur ağlarlardı. Sozleri, dinleyenler uzerinde buyuk tesir bırakırdı. Taşlaşmış kalpler bile bu sozlerin tesiriyle yumuşardı. Oğle namazından sonra da halka vÂz ve nasîhat ederek onların kurtuluşu icin cırpınırdı.

Cum gunleri ise sabah namazından sonra vÂz ve nasîhata başlardı. Onun sohbetine binlerce kimse gelerek dinlerdi. Âlimler, sÂlihler ve velîler bu sohbette bulunurlardı. Onun irşÃ‚d meclisinde guzel sesli hÂfızlardan birisi Kur'Ân-ı kerîmden bir Âyet-i kerîmeyi okur, SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri de o Âyet-i kerîme ile ilgili emir ve yasakları beliğ ve tatlı bir lisanla anlatırdı. Bundan sonra sorulan suÂlleri yazar, onlara uygun cevaplar verir, fıkhî meselelerle ilgili fetvÂyı bildirir, kapalı yerleri îzÂh ederdi. Bu ders ve sohbetleri sırasında anlattıklarını risÂleler hÂlinde yazardı. VÂz meclisi sonrasındaki vakitlerinde de elinden kalemi duşmezdi.

Onun telif ettiği eserlerden bÂzıları şunlardır: 1) BeşÃ‚retu'n-NecÂt fî-İrşÃ‚di's-SalÂt, 2) Techîzu'l-EmvÂt, 3) Keşfu'n-NikÂb an Mes'eleti'l-HicÂb, 4) El-FetÂvÂ. 5) Feth-ur-RahmÂnî.

Bu eserlerinin hepsi faydalı ilimle doludur. Onun ilim yoluyla yaptığı cihÂdının en faydalı tarafı tefsir ve hadîs kitaplarını talebelerine okutmasıydı. MÂverÂunnehr bolgesinde, tefsîr ve hadîs ilmi hÂricindeki ilimlerle meşgûl oluyorlardı.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri zuhd sÂhibi olup dunyÂya meyletmezdi. Eline gecen duny nîmetlerine sevinmezdi. DunyÂya ve dunyÂdakilere kıymet vermezdi. Ona cok hediyeler gelmesine rağmen bunları; fakirlere, ilim ehline ve ihtiyac sÂhiplerine verirdi. Cok ihtiyac icinde olsa da meclislerinde duny ile ilgili hicbir mesele konuşulmazdı. Buna rağmen kapısında insanların toplanmasını duşunerek; "İcinde bulunduğum nîmetlerin, beni Allahu teÂlÂnın rızÂsından uzaklaştıran istidrac olmasından korkuyorum." derdi.

İlim ve fazîlette yuksek derece sÂhibi olan SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin bircok kerÂmetleri de gorulmuştur.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin fakir bir talebesi vardı. Bu talebesinin de zengin bir hanımı vardı. Hanımı ona elinde bulunanları verir, yardımcı olurdu. Fakat bir gun duşuncelerinde ve hareketlerinde bÂzı değişiklikler olan hanımı kocasına; "Eğer sen benim zevcim (kocam) isen bana bir ipekli elbise al." dedi. O kimse hanımına; "Benim fakir hÂlimi biliyorsun. Benim sana elbise alacak durumum yok." Bu soz uzerine kadın sinirlenerek uzucu sozler sarfetti. Kocası bu kadının hÂline cok hayret etti. İcinde bulunduğu sıkıntılı hÂlini arz etmek uzere SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin evine gitti. Kapısına vardığı zaman, SÂbit Ebu'l-MeÂnî elinde bir kese ile dışarı cıktı ve buyurdu ki: "Bu keseyi al. İcindeki parayla hanımına ipek elbise alıp hediye et." buyurdu. Bu hÂle hayret eden talebesi gidip ipekli elbise aldı ve hanımına goturdu. Olanları da hanımına anlattı. Hanımı yaptıklarına pişman olup tovbe etti ve ozur diledi.

Talebelerinden birisi bir RamazÂn-ı şerîf ayının son gununde hocası SÂbit Ebu'l-MeÂnî ile birlikte îtikÂfa girmişti. Bir gece uyuduğu sırada yuksek sesle ismi cağrıldı. Korkarak uykudan uyandılar. Ebu'l-MeÂnî talebesine; "Bize ne oluyor? Odamıza şeytan girdi." buyurdu. Sonra etrÂfa bakındı. Yerde rastgele atılmış olan kaftanını gordu. Talebesine; "Bu kaftanı al ve onu katla." buyurdu. Talebesi cubbeyi alıp katladı ve bir kenara koydu. Ebu'l-MeÂnî buyurdu ki: "LÂnetlenmiş olan şeytan o elbiseyi giymek icin geldi.Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: "Elbiselerinizi katlayınız. Muhakkak ki şeytan o elbiseleri giyer." LÂnetlenmiş şeytan, yırtıcı bir hayvan sûretinde bu kaftanı giymeye geldi."

Talebelerinden HÂmid Mirz en-NemnekÂnî anlattı: "Benim Nemnekan'da tanıdığım biri vardı. Oğlu hastalandı. Uc ay muddetle devamlı hic uyku uyuyamadı. Butun ilacları kullanmasına ve doktorlara goturmelerine rağmen cÂre bulamadılar. Sonunda SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin huzûruna gidip, oğlunun hÂlini anlattı. Ebu'l-MeÂnî hazretleri eline bir kÂğıt aldı. Şif Âyetlerini ve Peygamber efendimizden nakledilmiş olan duÂlarını kÂğıt uzerine yazdı. CenÂb-ı Hakkın şifa vermesi icin du etti ve; "Bunu oğluna ver. İnşÃ‚allah şif bulur." buyurdu. O zÂt kÂğıdı alıp evine gitmek uzere yola cıktı. Evine geldiğinde oğlunun hic hastalanmamış gibi sıhhate kavuştuğunu gordu. Sonra oğluna; "Ey oğlum! Bu hÂlin nedir?" dedi. Oğlu; "Babacığım, bir saat kadar once ağrılarım kesildi ve rahata kavuştum. Sanki hic hasta olmamış gibi oldum elhamdulillah." dedi. O kimse oğlunun hastalığının Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin duÂsı bereketiyle iyileştiğini gordu.

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretleri 1927 (H.1346) senesinde NemnekÂn'da vefÂt etti. Talebelerinden HÂmid Mirz en-NemnekÂnî onun fetvÂlarını El-Fethu'r-RahmÂnî adlı eserde topladı.

EL KADAR EKMEK

SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin Cum sohbetlerine devÂm eden kimselerden birisi sohbetten sonra Ebu'l-MeÂnî'nin huzûruna girip musÂfeha edemiyordu. O kendi kendine; "Onun huzûruna girenler yanlarında hediyeler getiriyorlar. Ben ise hediye getiremiyorum." diye duşunuyordu. O kimsenin şeyhin huzûruna girmekten cekindiğini goren oğlu; "Babacığım nicin SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin huzûruna girmiyorsun?" diye sordu. Babası; "Ben Şeyhin huzûruna elimde hediye olmadan girmeye utanıyorum." dedi. Oğlu; "Babacığım boyle duşunme. Diğer insanlar gibi sen de gir." dedi. O kimse Şeyh SÂbitEbu'l-MeÂnî hazretlerinin huzûruna girip, onunla musÂfeha etti ve oturdu. Biraz sonra yemek sofrası getirildi. Şeyh Ebu'l-MeÂnî hazretleri buyurdu ki: "BÂzılarınıza şaşıyorum. Bizim yanımıza ellerinde bir hediye olmayınca gelmek istemiyorlar. Onların boyle duşunmeleri yanlıştır. Cunku biz el kadar ekmekle yetiniyoruz." buyurdu. O kimse duşuncesinin yanlış olduğunu anladığı gibi SÂbit Ebu'l-MeÂnî hazretlerinin kerÂmetini de gordu.

1) El-Fethu'r-RahmÂnî; s.6
__________________