Son devirde Suriye'de yetişen evliyÂdan. İsmi Ahmed'dir. Babası Hoca MurÂd Efendi olup, Mardin ilinin İdil (Hazah) ilcesine bağlı Banihe koyundendir. Suriye'nin Kamışlı kazÂsına bağlı Hızna veya Hazne koyunde doğduğu icin Haznevî nisbesiyle anıldı. Doğum tÂrihi bilinmemektedir. 1949 (H.1369) senesi Suriye'de Kamışlı kazÂsına bağlı Telma'rûf koyunde vefÂt etti. Kabri oradadır.

Babasının İmÂm-Hatiplik yaptığı Hazne koyunde dunyÂya gelen Ahmed-i Haznevî, tahsil cağına gelince, zamÂnının Âlimlerinden ilim oğrendi. Diyarbakır'ın Silvan kazÂsına gidip, o civarda meşhûr olan Muderris molla Huseyin Kucuk Efendiden zamÂnın usûlune gore okuyup tahsîlini tamamladı ve icÂzet, diploma aldı.

Tasavvufa karşı alÂka duydu. Nurşinli Şeyh AbdurrahmÂn TÂgî'nin halîfesi Hizanlı Şeyh AbdulkÂdir Efendinin sohbetlerinde bulundu. Birinci CihÂn Harbinden once hocası Şeyh AbdulkÂdir Efendinin vefÂtından sonra AbdurrahmÂn TÂgî'nin oğlu yuksek ilim ve irfan sÂhibi buyuk velî Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerinin sohbetlerine devÂm edip talebe oldu.

Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerine talebe olduktan sonraki hÂlini şoyle anlattı:

Nurşin'e gittikten on beş-yirmi gun sonraydı. Hazretin (Muhammed ZiyÂuddîn Nurşîn&#238 evindeydim. MÂlûm yemeğimiz darı ekmeği ve darı corbasıydı. Bir gun Muş taraflarından, o bolgenin ileri gelenlerinden birisi Hazret'i ziyÂrete gelmişti. Hazret'i ve talebelerini yemeğe dÂvet etti. Hazret de dÂveti kabûl edip, icÂbet edeceğini bildirdi. Nasıl olsa ben de ziyÂfete gideceğim, guzel yemekler yiyeceğim diye duşundum ve sevindim. Bu durumdan nefsim cok zevklendi. Hemen carıklarım ıslansın da rahat giyeyim diye suya bıraktım. Nihayet Hazret yolculuk hazırlığını yaptı. Ben de diğer talebelerle birlikte hazırlandım. Hazret cıktı, yuzunu bana dondurup; "Haydi gidiyoruz. Butun mollalar benimle berÂber gelsin. Yalnız Molla Ahmed kalsın. O gelmeyecek" buyurdu. Ben gitmeyip kaldım. O zaman hocamın nicin oyle dediğini anladım ve nefsime donup dedim ki: "Butun suc senindir. Sen guzel yemekler yerim diye iştahlandın. Guzel yemeklere tamah ettin. İşte bunun icin Hazret seni goturmedi. Ey nefsim! Senin uslanman icin bu kapıda cok sabırlı olman ve kendi isteklerini bir kenara bırakman lÂzımdır. Bunu yaparsan Allahu teÂlÂnın ve sevdiklerinin rızasına kavuşursun."

Bir gun Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretleri Almed Haznevî'ye sordu: "Molla Ahmed! Sen yemeklerini nerede yiyorsun?" Ahmed Haznevî; "Sofilerle berÂber yiyorum efendim." dedi. "Peki nerede yatıyorsun?" diye sorunca da; "Aşağı divanda yatıyorum." cevÂbını verdi. Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretleri Ahmed Haznevî'nin bu cevaplarından cok hoşlandı, sevindi ve buyurdu ki: "Cok iyi yapıyorsun. Aşağı divan cok hoştur. SeydÂ-i TÂgî (AbdurrahmÂn TÂg&#238 orada sohbet ettiği ve talebelerine mÂnevî feyzleri ihsÂn ettiği icin oranın bereketi fazladır. Yukarı divan ağaların yeri, aşağı divan ise Seyda'nın divanıdır. Oranın kıymetini bil."

Bir gun Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretleri ata binmiş gidiyordu. Ahmed Haznevî'yi gorunce atının yularını cekerek durdu

Onu yanına cağırdı ve; "Molla Ahmed! İnsanın şu kadar, zerre mikdarı kadar nefsi olsa, o, Allahu teÂlÂdan uzaktır. ZîrÂ, insanın evini yıkan en buyuk duşmanı kendi nefsidir. Onun icin insanın kendinden haberi olmalı. Nefsin tuzaklarına duşmemeye calışmalıdır." buyurarak atını surdu, yoluna devÂm etti.

On beş sene muddetle bÂzan yaya bÂzan binekli Nurşin'e gidip gelerek Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerinin sohbetlerinde bulunan Ahmed Haznevî, bu ilim, irfÂn ve feyz kaynağından cok istifÂde etti. Tasavvuf yolunda yuksek derecelere kavuştu. Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretleri ona ilim oğretmek ve insanlara İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak husûsunda icÂzet ve hilÂfet verdi. Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerinin sohbetlerine devÂm ederken kendisine zÂhirî ilimleri oğreten Silvanlı Molla Huseyin Efendiyle de irtibÂtını kesmedi. Molla Huseyin Efendiye şu ifÂdelerin bulunduğu bir mektup yazarak duÂsını istedi:

"...Bu mektup mubÂrek dergÂhın rÂkımı, kopeği olan Ahmed'den ilmiyle iftihÂr ve îtimÂd edilen meşhûr buyuk hocamadır. Allah bizim ve butun muslumanların menfaatleri icin omrunu uzatıp, onu sevdiği ve rÂzı olduğu şeylerle muvaffak kılsın.

Ahmed yuce kişilerce opulen ayakkabınızın tozunu opmekle teberruk eder. Değerli vakitlerde inci gibi temiz kalbinizden cıkan duÂnızı diler, gece-gunduz himmetinizi bekler. Yıldızlara benzeyen cocuklarınızın gozlerinden oper. Allah onları, din ve halk icin faydalı şeylere muvaffak eyleyip guzel insan olarak yetiştirsin. Kendisine du etmelerini ric eder, durumlarınızı sorar, Allah şimdilik ve gelecek zamanda durumunuzu Âfet ve musîbetlerden uzaklaştırsın..."

Hocası Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerinin vefÂtından sonra doğum yeri olan Hazne koyunde ve Telma'rûf koyunde ilim okutup talebe yetiştirdi. İnsanları Allahu teÂlÂnın rızÂsına kavuşturan saÂdet ve kurtuluş yoluna sevk etmeye calıştı. Yakından uzaktan gelerek sohbetleriyle şereflenen insanlar ondan istifÂde ettiler. Bircok din Âlimi, tasavvuf erbÂbı yetiştirdi. Onun yetiştirdiği zÂtların en başında, kabri Adıyaman ilinin Kahta ilcesine bağlı Menzil koyunde bulunan Abdulhakîm Huseynî gelmektedir.

Ahmed Haznevî hazretleri bereketli sohbetleriyle insanların duny ve Âhiret saÂdetine kavuşmaları icin cırpındığı ve şohreti etrafa yayıldığı sırada bircok kimseler hocalarını bırakıp Ahmed Haznevî'nin etrafına toplanmaya başladılar. O sıralarda Suriye'de kendinin şeyh olduğunu iddi eden pekcok kimse arasında bir de "Yeşil Şeyh" diye anılan biri vardı. Elbisesi, cubbesi, sarığı, entarisi, hulÂsa baştan aşağı butun giydikleri yeşil renkten olduğu icin herkes ona "Yeşil Şeyh" derdi. İşte bu Yeşil Şeyh'in de talebeleri kendisini terk edip Ahmed Haznevî'nin kapısına gittiler. Onun yanında hic kimse kalmadı. O da kalkıp o civarda ne kadar ağalar ve ileri gelenler varsa hepsini topladı. Ahmet Haznevî'ye de haber gonderip toplantıya cağırdı. Topladığı kişilere guvenip bir şeyler yapmaya calışıyordu.

Ahmed Haznevî dÂveti kabûl edip gitmeye karar verdi. Talebeleri ona; "MusÂde ederseniz biz de otuz-kırk kişi sizinle birlikte gelelim." dediklerinde;"Ne diye geleceksiniz? Biz aşîret dÂvÂsına mı gidiyoruz?" buyurdu ve onların isteklerini kabûl etmedi. DevÂm ederek; "MÂdem dÂvet etmiş, icÂbet edelim, ne sozu varsa soylesin, yalnız iki kişi bana refÂkat etse kÂfidir." buyurdu. Yanına iki talebesini alarak yola cıktı. Yeşil Şeyh'in koyune vardı, kapısını caldı. Kapı acıldığında o civarın ağaları ve halkın ileri gelenlerinden kırk-elli kadar kişinin orada olduğunu gordu. İceri girerek selÂm verdi. Yeşil Şeyh hic iltifÂt etmedi. Fakat Ahmed Haznevî hazretleri Yeşil Şeyh'in bu davranışına aldırış etmeden yanına gidip musÂfeha yaptıktan sonra oturdu. Ahmed Haznevî oturur oturmaz, Yeşil Şeyh konuşmaya başladı; "Yetmez mi bize yaptığın, hakÂret ve zulum, butun talebelerimizi elimizden aldın. EtrÂfımızda hic talebe bırakmadın. Nedir bu senin yaptığın? Ne kadar benim babamdan, dedemden kalan talebem varsa, hepsini etrafına topladın. Olur mu boyle şey?" diyerek uzun uzun konuştu.

Yeşil Şeyh'in hakaret dolu bu sozlerini sabır ve tahammulle dinleyen Ahmed Haznevî, susarak dinlemeye devÂm etti. Ahmed Haznevî'nin bu derece sabırla susmasına dayanamayan Yeşil Şeyh; "Sen niye konuşmuyorsun?" deyince, Ahmed Haznevî; "Benimki sÂdece iki kelimedir, dinle! Eğer işim ve niyetim Allah icinse, vallahi değil sen, senin gibi yuz kişi daha olsa bunu bozamaz. Yok eğer işim Allah icin değilse, sabret altı aya kalmaz, darmadığın olur giderim." buyurdu. Yeşil Şeyh; "Cok doğru soyledin. Hakîkaten oyle, eğer Allah icinse yuz tÂne benim gibisi gelse sana hic bir zarar gelmez. Cunku Allah icin calışana kimse dokunamaz. Yok eğer Allah icin değilse, talebelerimiz hÂliyle geri gelirler." diyerek hakkı teslim etti ve Ahmed Haznevî hazretlerinin buyukluğunu kabûl etti.

İşte Ahmed Haznevî boyleydi. O kadar sabırlı ve yumuşak huyluydu ki, muhÂtabı o kadar konuştuğu ve hakÂretlerle dolu sozler soylediği hÂlde cevap vermedi. Rahatsız da olmadı. O kendisine eziyet edenlere bile yardımcı olurdu.İlim, irfÂn ve guzel ahlÂk sÂhibi olan Ahmed Haznevî, sohbetleriyle insanların duny ve Âhiret saÂdetine kavuşmalarına vesîle oldu. Sohbetlerinden birinde buyurdu ki:

"Zaman fırsatı, bir ganîmettir. Kişi sıhhatini ve boş vaktini kendine ganîmet bilmelidir. Oyle ise omrunu faydasız şeylere harcaması lÂyık değildir. Omrun hepsinin Allahu teÂlÂnın rızÂsının olduğu şeylere sarf edilmesi daha lÂyıktır. Beş vakit namazı cemÂatle kılmalı; teheccud, gece namazını terk etmemeli, seher vakitlerinde istiğfÂra, tovbeye devÂm etmelidir. Tavşan uykusu gibi uyuyarak, ibÂdetlerden geri kalmamalı, duny nîmetlerinin lezzetine aldanmamalıdır. Olum ve Âhiret hallerini anıp goz onunde bulundurmalıdır. Hatt vakitlerin devamlı olarak Allahu teÂlÂnın ismini anarak gecirilmesi vÂciptir. Parlak olan İslÂm dînine uygun olan her şey alış-veriş de olsa, kişinin yaptığı ameller zikir sayılır. Oyle ise yapılan butun işlerin zikir olması icin butun davranışlarda İslÂmiyetin hukumlerine uyulması gerekir. Cunku zikir gafleti kovmaktan ibÂrettir. Butun fiillerde Allahu teÂlÂnın emirlerine ve yasaklarına riÂyet edildiğinde gafletin etkisinden kurtuluş mumkun olup, Allahu teÂlÂya devamlı zikrin sevÂbı hÂsıl olur.

HulÂsÂ; Allahu teÂlÂnın yoluna tÂlib olan kimsenin dunyÂdan yuz cevirip, kalbi ile Âhiret işine yonelmesi, zarûret mikdÂrı duny işleriyle uğraşması diğer butun vakitlerini Âhiret işlerine safretmesi gerekir.

Duny ve icindekilere gonul bağlamamak ve Peygamber efendimize tÂbi olmak husûsunda ise; "İyi bilmelidir ki, dunyÂsını Âhiretine vesîle eden kimseden başkasına esenlik yoktur. Cunku duny meşakkat ve aldanma evidir. Zîr hadîs-i şerîfte; "Duny lÂnetlenmiştir (kıymetsizdir) ve dunyÂnın icindeki şeyler de lÂnetlenmiştir. Ancak Allah'ın zikri ve Allah'ın sevdiği şeyler bu lÂnetlenmenin dışındadır." buyrulmuştur. İşte bundan dolayı akıllı kimse Allahu teÂlÂnın dostu ve sevgilisi olan Muhammed aleyhisselÂmın şerîatine, Nakşibendiyye buyuklerine, fakirlik, zenginlik, rahatlık ve sıkıntılı zamanlarında dahi tÂbi olmalı, uymalıdır. Cunku onların boyalarıyla boyanmak en ustun maksat ve arzu edilen şeydir. Boyanmayana pişmanlık vardır. Beyt:

"Omrunu beyhûde yere geciren kimse

Allah'ın muhabbetinden bir nasibi olmadığı icin ağlasın."

Şeyh Ahmed-i Haznevî hazretleri insanları duny ve Âhiret saÂdetine kavuşturan Nakşibendiyye yolunun fazîletiyle ilgili olarak buyurdu ki:

"HÂce BehÂeddîn Nakşibendî hazretleri; "Hakîkaten yolumuz, Allah'a giden yolların en yakını ve en kısasıdır. Allahu teÂlÂdan kat'î olarak kulu kendisine ulaştırıcı bir yol diledim. Dileğimi yerine getirip duÂmı kabûl etti." buyurdu. Bu tarîkate ilk girişte bir tad ve zevk olup, sonunda aşk harÂreti ve sekr, kendinden gecme hÂli vardır. İşte bunun icindir ki, Ârif kimse kendini hice sayıp frenk kÂfirlerinin bile kendinden daha iyi olduklarını duşunur."

Bir sohbeti esnasında da ramazÂn-ı şerîf ayının fazîletiyle ilgili olarak buyurdu ki:

"RamazÂn-ı şerîf ayında Peygamber efendimizin Âdet-i şerîfi, esirleri serbest bırakmak, istedikleri şeyleri onlara vermekti. Bu ayda akşam olunca orucu acele acmak, sahuru tehir etmek, terÂvih namazı kılıp, Kur'Ân-ı kerîm okuyup hatim etmek sunnet-i muekkede olup bircok iyi neticeler verir.

Bu ayda sÂlih ve iyi ameller yapmayı başaran bir kimse o senenin sonuna kadar da iyi işleri başarmış olur. Bu ayı gunÂh işlemekle gecse ki (bundan Allahu teÂlÂya sığınıyorum) o yılı sonuna kadar gunah işlemekle gecirecektir. Oyle ise muslumanın, mumkun olduğu kadar bu ayda aklını Allah yoluna verip calışması, bu ayı kendine ganîmet bilmesi gerekir. Bu ayın her gecesinde, Cehennem ateşine mustehak binlerce kimse ÂzÂd edilip serbest bırakılır. Cehennem kapıları kapatılıp, şeytanlar bağlanır, rahmet kapıları acılır."

Şeyh Ahmed-i Haznevî hazretleri uzaktan yakından sohbetlerine gelen kimselere İslÂm dîninin emir ve yasaklarını anlatarak kurtuluşlarına vesîle olduğu gibi sevenlerine ve talebelerine de mektuplar yazarak onlara yol gosterdi. Deyrezorlu Molla Ahmed, Muhammed ve Hacı Hayreddîn'e yazdığı mektupta buyurdu ki:

"...Arka arkaya gelen kıymetli mektuplarınız bize ulaştı. İcindekilerini anlayınca cok sevindik. Cunku onlar, sizin bu yuce Nakşibendiyye yoluna olan şiddetli muhabbetinizin, samîmi azim ve arzûnuzun cokluğunun habercisidirler. Bu muhabbet ve arzu cok buyuk nîmetlerdir. Nasıl buyuk olmasınlar ki, bu yolun buyukleri, muridin, talebenin Allahu teÂlÂnın mÂnevî feyz istemesini kendisine verilen manevî nîmetlerin yarısı, arzusunu da Allah'a kavuşmanın yarısı saymışlardır. Zîr istek ve talep ile Allahu teÂlÂya kavuşmak Azîz ve Yuce olan Allah'tandır. Kerem sÂhibi olan Allahu teÂl kulun kalbine isteme ve arzuyu attığında, bu o kula mÂnevî bir mertebe vermesine ve kendine kavuşmasını irÂde ettiğine delÂlet eder.

İşte kardeşlerim! Bu beyandan anlaşıldı ki, sizde hÂsıl olan talep sizin icin buyuk bir nîmet olup şukretmeniz gerekiyor. TÂ ki icinizdeki talep kuvvetten fiiliyete cıksın. "Nîmetlerimin kıymetini bilir, emrettiğim gibi kullanırsanız, onları artırırım..." (İbrÂhim sûresi: 7) meÂlindeki Âyet-i kerîmesi de buna kesin bir delildir. Bununla berÂber şunu da ilÂve edelim ki, bu zamanda İslÂmiyet garîb oldu. Bu zamanda az bir dindarlık, diğer zamanlardakinden cok hayırlıdır.

Yine size şu tavsiye olunur ki: Bu parlak şerîate (İslÂmiyete) ve mubÂrek sunnete tÂbi olmanız lÂzımdır. Zîr tarîkat şerîatın cekirdeğidir. Hatt bu tarîkatın imÂmı yÂni ŞÃ‚h-ı Nakşibend BuhÂrî hazretleri buyurdular ki: "Şerîata aykırı olan herhangi bir tarîkat zındıklıktır." Bu yolun buyukleri buyurdular ki: "Bu tarîkat uc esas uzeredir: Muhabbet, ihlÂs ve kendine dînini oğreten mÂnevî hocasına, murşidine tÂbi olmaktır." Bu yolun buyukleri bunları şoyle acıklamışlardır: "Muhabbetin en aşağı derecesi, Allahu teÂlÂyı seven kişinin, kendini nefsÂnî arzu ve dileklerinden tamamiyle sıyırıp, sevgilisi olan Allahu teÂlÂnın irÂde buyurduğu şeylere teslim olmasıdır. İhlÂsın en aşağı derecesi de; murîd yÂni talebenin, duny yuksek evliyÂlarla dolu olsa bile, yine hidÂyetin ancak murşidinin kapısının eşiğinde olduğunu kesinlikle bilmesi ve buna kalben karar vermesidir. Teslimiyetin en aşağı derecesi de; muridin kendini murşidinin huzûrunda, olunun yıkayıcının elinde istediği gibi cevrildiği şekilde olduğunu bilmesidir."

Kısaca; talebe kendi nefsinin irÂde ve arzusundan sıyrılıp, hocasının irÂdesine bağlanmalıdır. Oyle ise şerîat ve tarîkattaki bid'atlardan sakın. Sakın. Sakın. Cunku sermÂyemiz bu yolun buyuklerine uymaktan başka bir şey değildir...

Size, evlÂdınıza, ev halkınıza, yanınızda bulunan dostların cumlesine selÂm ederiz. Cocuklarımız, tÂbilerimiz hepsi size selÂm edip duÂnızı diler. Size du ederler. SelÂm sizin ve MustafÂ'nın sallallahu aleyhi ve sellem şerîatına tÂbi olanların uzerine olsun..."

İlim meclislerinde ve sohbetlerinde pek cok Âlim ve evliy yetiştiren Ahmed Haznevî'nin bircok kerÂmetleri de gorulmuştur.

Ahmed Haznevî'nin talebelerine ve sevdiklerine yazdığı nasihat veren mektupları oğlu Şeyh İzzeddîn tarafından toplanmıştır. Nusaybin Muftusu Hasip Seven tarafından tercume edilerek hocası Muhammed ZiyÂuddîn Nurşînî hazretlerinin mektuplarıyla birlikte MektûbÂt adıyla 1982 senesinde İstanbul'da bastırılmıştır.

İBRET ALIN

Sevdiklerinden birisinin kardeşinin vefÂtı uzerine tÂziye, başsağlığında bulunduğu sırada buyurdu ki:

"Ey kardeş! Hakikaten olum, musîbetlerin en buyuklerindendir. Ondan gafil olmak da ondan daha buyuk bir musîbettir. Oyle ise fukahÂnın cenÂze bÂbında soyledikleri gibi olume hazırlık yapılması her mukellefin uzerine vÂcibdir. Hele kendisiyle arasında alış-verişi olan kimselerle helallaşması gerekir. Allah'ın mağfiretine kavuşanınızın musîbeti şiddetli ve guc olsa da, kulun Hak subhÂnehû ve teÂlÂnın yaptığı işe rÂzı olması lÂzımdır. Cunku bizler dunyÂda ebedî kalmak icin yaratılmadık. Belki faydalı işler yapmak icin yaratıldık. Oyle ise calışmak lÂzımdır. EsÂsen olum musîbet olmayıp, belki olumden sonra, dost olan Allahu teÂlÂya kavuşmaktır. Murşidim (Şeyh Muhammed ZiyÂuddîn Nurşîn&#238 bÂzı sevenlerinin tÂziyesinde şoyle yazmıştır: "Ey kardeş! Olumden nasîb ibret almaktır. İbret alıp onu nasîhat kabûl ederek işlek bir yol olduğunu, ondan hicbir kimsenin kurtulamayacağını bilen ve o yola evliyÂnın sevgilerini kazanarak ve Allahu teÂlÂnın emirlerine uyup, yasaklarından sakınarak hazırlanan kimseye ne mutlu. Ondan ibret almayana ne yazık. Allahu teÂlÂnın rahmetine kavuşanın bizdeki nasîbi, ona, bağışlanması icin du etmektir. Allah'ım! Kusurlarını affedip ona rahmet eyle."

İbn-i AbbÂs'dan radıyallahu anh rivÂyet edilen hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz buyurdu ki: "Olunun mezardaki hÂli imdÂd diye bağıran denize duşmuş kimseye benzer. Boğulmak uzere olan kimse kendisini kurtaracak birini beklediği gibi, meyyit de, babasından, anasından, kardeşinden, arkadaşından gelecek bir duÂyı bekler. Kendisine bir du gelince dunyÂnın hepsi kendine verilmiş gibi sevinmekten daha cok sevinir. Allahu teÂl yaşayanların duÂları sebebiyle olulere dağlar gibi cok rahmet verir. Dirilerin de olulere hediyesi onlar icin du ve istiğfÂr etmektir." Şuphesiz rahmetli Hacı SuleymÂn, oz kardeşindi. Yaptığı iyiliğine karşı mukÂfÂt olarak iyilik etmek, zaman zaman ona du edip rûhuna sadaka vermeniz, onu unutmamanız, olumunden kendinize ibret alıp, oleceğinizi hatırlayarak, Hak subhÂnehû ve teÂlÂnın rÂzı olduğu şeylere butunuyle yonelmeniz lÂzımdır. Allah sevÂbınızı artırsın, uzuntunuzun mukÂfÂtını versin, olunuzun kusurlarını affeylesin. Kalplerinize sabır versin."
__________________