On yedinci yuzyılda Kuzey Afrika'da yetişmiş olan fıkıh Âlimlerinden ve evliyÂdan. İsmi, Arabî FeştÂlî olup, Mağribî nisbesiyle bilinir. Doğum yeri ve tÂrihi bilinmemektedir. 1679 (H.1090) senesinde vefÂt etti.

ZamÂnının usûlune gore ilim tahsîlinde bulunan ArabîFeştÂlî el-Mağribî, fıkıh ilminde yuksek Âlim oldu. Pekcok Âlim ve evliyÂnın ilim meclislerinde ve sohbetlerinde bulundu. Kendisini zÂhirî ilimler yanında tasavvuf ilminde de yetiştirdi. İlim ve tasavvufta yuksek dereceye ulaşan Arabî FeştÂlî, ders okutup talebe yetiştirdi. Bircok Âlim ve velî onun meclisinde yetişti. Ebû Mesûd ed-Debbağ ondan ilim oğrenen kimselerdendir.

Arabî FeştÂlî'nin RÂdiye isminde bir kız kardeşi vardı. Bu kız kardeşi zengin ve varlıklı bir kimse olan AlÂl el-KımÂrişî ile evliydi. Kız kardeşinin bu kocasından FÂriha isminde bir kız cocuğu vardı. Bir muddet sonra AlÂl el-KımÂrişî vefÂt etti. Arabî FeştÂlî onun vefÂtından sonra kız kardeşini başka bir kimseyle evlendirdi. Yeğeni olan FÂriha'yı da yanına alıp yetiştirdi ve terbiye etti. FÂriha evlenme cağına geldiği sıralardaydı. Arabî FeştÂlî bir gun talebelerine ders verdi. Ders bittikten sonra, talebelerinden Ebû Mesûd'a donerek; "Seni kızkardeşimin kızıyla evlendirmek istiyorum." buyurdu. Ebû Mesûd; "Eğer sen onu bana verirsen ben de kabûl ederim." dedi. Arabî FeştÂlî, Ebû Mesûd'un bu sozu uzerine; "Eğer sen yeğenimle evlenirsen her turlu ceyizini ben vereceğim ve evinizin her ihtiyÂcını karşılayacağım." buyurdu. Bu işe Ebû Mesûd'un babası da cok sevindi. NihÂyet onları nikahlayıp evlendirdi. Gerek evlenme sırasındaki gerekse evlendikten sonraki masraflarını Arabî FeştÂlî karşıladı. Bu evlilikten Abdulazîz isminde bir oğlan cocuğu dunyÂya geldi.

Derin Âlim ve kerÂmet ehli bir velî olan Arabî FeştÂlî yeğeninin Abdulazîz isminde bir oğlunun dunyÂya geleceğini Allahu teÂlÂnın bildirmesiyle kerÂmet olarak onceden haber verdi. Bir gun yeğeni FÂriha Hanıma buyurdu ki; "Sizin Abdulazîz isminde bir oğlunuz dunyÂya gelecek, onun şÃ‚nı yuce olup, buyuk bir velî olacak. Cunku bir gece ruyÂmda Resûlullah efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem gordum. Bana; "Senin yeğeninin, buyuk velî olacak bir cocuğu dunyÂya gelecek." buyurdu. Ben; "Y Resûlallah onun babası kimdir?" diye sordum. Resûlullah efendimiz; "Onun babası Ebû Mesûd ed-Debbağ'dır." buyurdu. Arabî FeştÂlî'nin yeğenini Ebû Mesûd ile evlendirmek isteyişinin sebebi bu ruy idi.

Arabî FeştÂlî, yeğeninin Abdulazîz ismindeki cocuğunun doğumunu gormeyi cok isterdi. Fakat, meydana gelen bir veb salgınında hastalandı. VefÂt edeceği sırada talebesi Ebû Mes'ûd'a haber gonderip yanına getirtti. Ebû Mesûd'a buyurdu ki; "Zevcen nerededir? Onu da benim yanıma getir." Ebû Mesûd zevcesiyle birlikte Arabî FeştÂlî'nin yanına geldi. İkisine birden hitÂb ederek ve yanındaki emÂnetlere işÃ‚ret ederek; "Bunlar, Allahu teÂlÂnın size emÂnetidir. Sizin Abdulazîz isminde bir oğlunuz dunyÂya geldiği zaman bu emÂnetleri ona veriniz." buyurdu.Bir sarık, bir nalin, bir de kitab emÂnet bıraktı. Bu emÂnetleri yeğeni aldıktan sonra, helalleşti ve 1679 (H.1090) da vefÂt etti.

Bu emÂnetleri, FÂriha Hanım yanında muhÂfaza edip sakladı.Bir muddet sonra Abdulazîz dunyÂya geldi. Buyudukten sonra bir RamazÂn-ı şerîf ayında oğlunu yanına cağırdı ve emÂnetleri ona teslim etti. Dayısı Arabî FeştÂlî'nin ustunluk ve fazîletlerini anlattı. Abdulazîz, sarığı başına sardıktan ve nalini ayağına giydikten sonra vucudunda bir ateşlenme meydana geldi. O derece oldu ki gozlerinden yaş geldi. Bu hÂlin Arabî FeştÂlî hazretlerinin bıraktığı emÂnetler sebebiyle olduğunu anladı.

Buyuk velî Seyyid Ahmed bin Abdullah el-Mağribî bir gun bir yolculuk sırasında Arabî FeştÂlî hazretlerinin yanında bulunuyordu.Says adıyla bilinen yere geldiklerinde Arabî FeştÂlî buyurdu ki; "Bir hÂdise oldu." Seyyid Abdullah; "Nedir o hÂdise?" dedi. Arabî FeştÂlî; "Seyyid Muhammed bin NÂsır vefÂt etti. Seyyid Abdullah; "Nereden biliyorsun?" deyince; "O şuphesiz vefÂt etti." buyurdu. Seyyid Abdullah bu sozleri şaşkın bir halde duşunurken karşıdan gelen atlılar gorundu. Seyyid Abdullah'a; "Şu karşıdakilere bak, onlar bize Seyyid Muhammed bin NÂsır'ın vefÂt ettiği haberini verecekler..." buyurdu. Biraz daha yuruyup gelenlerle karşılaştıkları zaman onlara; "Ne haber var?" diye sordular. Toplulukta bulunanlardan biri; "Seyyid Muhammed bin NÂsır vefÂt etti." dedi.

Seyyid Abdullah bin Muhammed el-Mağribî bir toplulukla birlikte oturuyordu.Bu sırada oraya gelen Arabî FeştÂlî ona; "SÂliha bir hanım var. Sen onunla evleneceksin buyurdu. Seyyid Abdullah bin Muhammed evlenmeyi duşunmuyordu. Arabî FeştÂlî'ye dedi ki: "Hangi kadından bahsediyorsun?" O da; "Senin evleneceğin kadından bahsediyorum." buyurdu. Seyyid Abdullah; "Benim evlenmek hatırımdan bile gecmiyor." dedi. Arabî FeştÂlî; "Sen o kadınla evleneceksin." buyurdu. Aradan bir hafta bile gecmeden Seyyid Abdullah o kadınla evlendi.

Arabî FeştÂlî hazretleri yuksek ilim, guzel ahlÂk ve kerÂmet sÂhibi idi. Gizli hallerini ve kerÂmetlerini kimseye bildirmek istemezdi. Bir gun bir cemÂatle otururken buyurdu ki; "Siz keşf sÂhibi olmayı cok buyuk mu zannediyorsunuz. Eğer bundan şuphe ediyorsanız bana bakınız. Beni ve hallerimi biliyorsunuz. Benim velî olmadığımı da biliyorsunuz." Topluluk; "Evet biz seni ve senin velî olmadığını biliyoruz." dediler. Arabî FeştÂlî orada bulunanlardan birine goz işÃ‚retiyle; "Sen filÂn zamanda şoyle şoyle yapmak istemiyor musun?" buyurdu. O kimse; "Evet o işi yapmak istiyorum." dedi. Ona cevÂben; "Keşf sÂhibi olmanın buyuk bir iş olmadığını anladın mı?" buyurdu.

Seyyid Ahmed bin Abdullah bir gun Arabî FeştÂlî ile birlikte carşıda gidiyordu. Arabî FeştÂlî etrafa bakıp; "Sultan Mevl Reşîd memlekete hÂkim oldu. Karşısına cıkan bir kimse de yok. O saltanat ve rahatlık icerisinde yaşıyor." buyurdu. Aradan biraz zaman gectikten sonra Seyyid Ahmed'e donerek buyurdu ki; "Sultan Mevl Reşîd'in olduğune işÃ‚ret eden sesler işitiyorum. O Merrakûş'da vefÂt etti." Seyyid Ahmed; "Nasıl olur efendim? O mulkunde ve idÂresinde yeni rahatlığa ermişti." Aradan bir gece bile gecmeden Sultan Mevl Reşîd'in vefÂt haberi geldi.
__________________