Edirne'de yaşamış buyuk velîlerden. Adı, Mûs veya Mehmed'dir. Buyuk velî İbrÂhim Gulşenî hazretlerinin halîfesidir. Âşık Efendi adıyla meşhûr oldu. Aslen Edirne yakınlarındaki Âhûr koyunde doğdu. Doğum tÂrihi bilinmemektedir. Kucukpazar yakınındaki Şah Melik ZÂviyesinde şimdiki ismiyle Hasan SezÂi dergÂhında talebe yetiştirirken, 1567 (H.975) senesinde vefÂt etti. ZÂviyenin yakınına defnedildi.

Şeyh Âşık Efendi, once bir muddet ilim oğrendi. Daha sonra Yavuz Sultan Selîm Han ile berÂber Mısır'ın fethine gitti. Mısır'da iken, İbrÂhim Gulşenî hazretlerinin meclisine katıldı. Burada Şeyh Kerîm ile konuşurlarken, İbrÂhim Gulşenî kulağına bir kere "Hû" deyip ona teveccuh eyleyince, kalbini tamÂmen ona bağladı. O nefesin tesiriyle, kalbine aşk ateşi, Allahu teÂlÂnın sevgisi duştu. Bir sure kendinden gecmiş bir hÂlde Mısır'da gezinip durdu. Devamlı şu beyti soylerdi:

Ser-i kûya ki sehv ile n'ola basma kadem Âşık?
Ser-u-pÂy fikrin etmez, n'eylesin hem mest hem Âşık?

(Sevgilinin bulunduğu yere yanlışlıkla gelmekten ne cıkar? Cunku o kendinden gecmiş bir Âşık olduğu icin baş ve ayak duşuncesinde değildir.)

Daha sonra, Edirne hacıları hac donuşu Mısır'a uğradılar. İbrÂhim Gulşenî hazretlerinden, Edirne'ye halkı irşÃ‚d etmek, doğru yolu gostermek icin bir talebesini gondermesini ric ettiler. İbrÂhim Gulşenî hazretleri; "Hemşehriniz Âşık Efendi'yi gonderelim." dedi. Hemen Âşık Efendi'yi cağırttı. Teveccuhleriyle yuksek mÂnevî makamlara kavuşturup, tarîkatını yayması icin icÂzet verdi. Hacılarla Edirne'ye gonderdi.

Edirne'ye gelen Âşık Efendi, Kucukpazar yakınında Şah Melik ZÂviyesine yerleşti ve talebe yetiştirmeye başladı. İbrÂhim Gulşenî hazretleri, daha kendisi hayatta iken, insanları yetiştirmek icin iki tÂne halîfesini başka şehirlere gondermişti. Bunlardan biri, Edirne'ye giden Âşık Mûs Efendi, diğeri de DiyÂrbakır'a gonderilen Sarı Saltuk'tur. SarıSaltuk'a, SÂdık Efendi de denirdi. Şeyh Âşık Efendi, İbrÂhim Gulşenî hazretlerinin vefÂtından sonra, Edirne'de yirmi beş sene duny duşuncelerinden uzak talebe yetiştirdi. Cok kimsenin doğru yola girip, sÂlih bir mumin olmasına vesîle oldu. Civar şehirlere de talebeler gonderip, oralardaki insanlara doğru yolu gosterirdi. Âşık Efendi; ilim ve irfÂn sÂhibi, dînî ilimleri iyi bilen, Hak Âşığı bir kimse idi. VefÂt edince yerine talebelerinden Abdulkerîm Efendi halîfe oldu.

Âşık Efendi, ruyÂsında KÂbe'ye dÂvet olundu. DÂvet uzerine hemen hazırlanıp yola cıktı. KÂbe'ye giderken Mısır'a uğradı. Kendi kendine; "Eğer Gulşenî zÂviyesine uğrarsam, bir muddet orada kalmam gerekir. İceri girmeden, dışarıda du edip geceyim." diye aklından gecirdi. Bulak İskelesine geldi. İbrÂhim Gulşenî'nin, Âşık Efendiyi karşılamaya gonderdiği talebeleri onu alıp, bir bahceye goturduler. O bahceye girince, orada İbrÂhim Gulşenî'yi gordu. İbrÂhim Gulşenî, Âşık Efendiye; "Senin zÂviyeye gelmen haccını geciktirir. Haccın gecikmesin diye biz seni karşılamaya cıktık." buyurdu. Âşık Efendi de; "Benim maksadım, sizin mezÂrınızı ziyÂret etmekti. Fakat bizzÂt sizi gorunce cok şaşırdım." diye ozur diledi. (O zaman İbrÂhim Gulşenî hayatta değildi.) Gulşenî; "MÂdemki senin niyetin haccetmekti, hemen ihrÂmını giy!" deyip, bir ihrÂm verdi. Şaşkınlık icinde uyanan Âşık Efendi, kendini yatağında buldu.

Bu ruy uzerine Âşık Efendi, hemen hacca gitmek icin hazırlıklarını tamamladı. 30 kadar talebe ve Yeniceli Kerîm Efendi ile Mısır'a gitti. Mısır'a vardıklarında, İbrÂhim Gulşenî'nin oğlu ve halîfesi HayÂlî, talebesini Âşık Efendiyi karşılamaya gonderdi. O dervişler onları alıp, ruyÂsında gorduğu bahceye getirdiler. HayÂlî Efendi, t kapıya kadar cıkıp onları karşıladı. Hasretle birbirlerine sarıldılar. Ahmed HayÂlî; "Eğer acele gitmek istiyorsanız, bu gunlerde Hicaz tarafına bir gemi gidecek, siz birkac gun bahcede kalıp istirÂhat edin. Burada her turlu ihtiyÂcınız gorulsun. Suveyş'ten gecip hacca gidin!" dedi. Âşık Efendi, hemen talebesi Kerîm Efendi'ye bakıp; "RuyÂnın bundan daha acÂip bir şekilde gercekleşmesi olur mu?" diye hayretini bildirdi. SonraAhmed HayÂlî'ye; "Biz sizi merhum hocamız İbrÂhim Gulşenî hazretleri olarak gormuşuz." dedi. O sırada Âşık Efendinin talebesi, hocasının gorduğu ruyÂyı anlatıyordu. İbrÂhim Gulşenî'nin Âşık Efendi'ye ihrÂm verdiğini anlatmamıştı. Ahmed HayÂlî, o anda Âşık Efendiye bir ihrÂm getirdi. Boylece ruyÂ, aynen gercekleşmiş oldu. Bu hÂdise uzerine orada bulunanlar cok etkilendiler. Hatt ºık Efendi, memnûniyetinden o gun ihrÂmı uzerinden cıkarmadı. Daha sonra hacca gitti. Hacdan donuşte tekrar Mısır'a uğradı. Burada Ahmed HayÂlî'nin teklifi ile Mueyyidiyye CÂmiinde bir muddet vÂz ve nasîhat eyledi.

Mısır'da bir mecliste sohbet ediyordu. Yuksekce bir yerde bulunuyorlardı. Talebelerinden biri kendi kendine; "Aşağı atlamak, goklere cıkmak gibi zor bir şey." diye duşundu. Boyle duşunen talebe, sohbetin tesiriyle kendinden gecerek, aşağı atladı. Hicbir yerine bir şey olmayıp ayak ustu yere duştu. O talebe; "Kendimi aşağı attığımdan haberim yoktu. Sanki bir kuşun kanatları uzerinde yere indim." dedi.

Ahmed HayÂlî'nin talebelerinden Dede BÂlî adında bir derviş vardı. Bu derviş, Âşık Efendinin meclisinde dÂim suÂl sorar ve anlattıklarına itirazlarda bulunurdu. Bir gun Âşık Efendi, YÂsîn sûresinin; Rahîm olan yÂni muminleri rahmetiyle murÂda erdiren Rab'den doğrudan doğruya bir selÂm vardır. meÂlindeki 58. Âyet-i kerîmesini tefsîr ediyordu. VÂzı esnÂsında; "Allahu teÂlÂ, Cennet'tekilere selÂm eder. Kimine melek vÂsıtasıyle, kimine de ikrÂm olarak (derecelerinin yuksek olması bakımından) vÂsıtasız olarak selÂm eder." dedi. O anda Âşık Efendi duygulanarak ağlamaya başladı. "İnşÃ‚allah bize de vÂsıtasız olarak selÂm eder." diye du etti. Bu sozleri dinlemekte olan Dede BÂlî, ne denilmek istenildiğini anlayamadı. Âşık Efendiye; "Cennet ehlini umûmî olarak soylediniz. Halbuki peygamberlerden başkasına melek nasıl gelir? Hak teÂl nasıl selÂm verir? Nasıl olur da cennetliklerin bÂzılarına ikrÂm eder? Bu şekilde konuşmak sapıklıktır." gibi bÂzı uygunsuz sozler soyledi. Dede BÂlî Efendinin Âşık Efendiye karşı yaptığı bu hareketleri hocası Ahmed HayÂlî Efendiye bildirdiler. Bir talebesini cağırıp; Âşık Efendi'nin vÂzında anlattığı, KÂdı Beydavî'nin tefsîrinde yazılıdır. Dede BÂlî gereksiz yere ileri geri soz soyleyip, azîz bir kimsenin sohbetinde huzursuzluk cıkarmasın. Eğer tekkede rÂhat edeyim diyorsa, ona gore davransın. Git ona haber ver." dedi. O anda cok kızgın bir hÂlde idi. Ayrıca; "Âşık Efendiye de soyle, bizden Pîr'e (İbrÂhim Gulşenî'ye) şikÂyet etmesine izin vardır. Yoksa o haddini bilmez talebenin yaptığı işe rÂzı olmuş oluruz. Hem Dede BÂlî'nin yanına git, şu kıt'ayı oku!" dedi. Kıt'a:

"İster misin ki yerin ola tekke-i huzûr?
Benden bu pendi yuru kabûl eyle ey dede!
Buğz edip kimseye hışımla soyleme!
Bir soyleyenler iki işitir bu vakitte."

Talebe gidip durumu Âşık Efendiye de bildirdi. Bu duruma hayret edip, cok istigfÂr etti. Talebe hayretinin sebebini sorunca, Âşık Efendi; "Dede BÂlî'nin uygunsuz îtirÂzından dolayı bu gece hocamız İbrÂhim Gulşenî'ye teveccuh ettim. HayÂlî Efendinin dervişlerinden biri meclisimizin huzûrunu bozdu, diye şikÂyette bulundum. Senin bu haberin, benim bu hareketime cevaptır." dedi.

Daha sonra Dede BÂlî'nin yanına gitti. Ahmed HayÂlî'nin soylediklerini ona bildirdi. Emrettiği kıt'ayı da okudu. Dede BÂlî, o anda hungur hungur ağlamaya başladı ve şoyle dedi: "Bu gece Pîr hazretleri (İbrÂhim Gulşen&#238 beni orta yere cıkardı. Oradaki bÂzı kimselere emretti, beni yatırdılar. Tabanlarıma ve sırtıma vurarak beni cok dovduler. Şu anda bile o dayağın acısından hareket edecek hÂlde değilim. Her tarafım şiddetli şekilde ağrıyor." dedi. Sırtını acıp, dayak izlerini gosterdi. Sopa vurulan yerler kara bere icinde idi. Cok ozur diledi, ağlayıp sızladı, tovbe ve istigfÂr etti. Talebe, ozrunu hocası HayÂlî Efendiye bildirdi. Dede BÂlî'nin perişanlığını anlatıp, affetmesini ric etti. Ahmed HayÂlî ona; "Gitsin Âşık Efendiden af dilesin. Dede BÂlî'nin işi ona havÂle edildi." buyurdu. Hemen hocası HayÂlî Efendinin saÂdethÂnelerinden cıkıp, Âşık Efendinin yanına gitti ve ona Dede BÂlî'nin durumunu anlattı. Affedilmesinin kendisine havÂle edildiğini soyledi. Âşık Efendi şoyle buyurdu: "Onun tovbe ve istigfÂr etmesi, yaptığı hareketin uygunsuzluğunu anlamış olması af yerine gecer. Biz onu affettik. Ancak Dede BÂlî'nin bize yaptığı uygunsuz hareketlerine karşılık, YÂsîn-i şerîf sûresinin; "Ey gunahkÂrlar! SÂlih muminlerden ayrılıp, yalnız kalınız." meÂlindeki 59. Âyet-i kerîmesini okumuştum. Bunun icin bir mikdÂr zÂviyeden cıkıp uzak olsun." dedi. Talebe de gidip bu durumu Dede BÂlî'ye bildirdi. Dede BÂlî zÂviyeden cıkıp, kırk gun muddetle hic gorunmedi. Daha sonra cıkıp dergÂha geldi. Cok zayıflamış, sararıp solmuştu. Nerede ve nasıl riyÂzet cektiğini araştırdılar, kendisinden sorulduğunda, bir turlu cevap alamadılar. Âşık Efendinin işÃ‚reti ile yedi gun halvete cekildi. Bundan sonra insanları doğru yola dÂvet etmek icin icÂzet, diploma verildi.
__________________