TÂbiîn devrinin tanınmış, hadîs ve tefsîr Âlimlerinden. Ebû Eyyûb, Ebû Osman, Ebû Muhammed, Ebû SÂlih Belhî kunyeleri vardır. 670 (H.50) senesinde doğup, 752 (H.135) tÂrihindeEriha'da vefÂt etti. İbn-i AbbÂs, Adiy bin Adiy el-Kindî, Mugîre bin Şu'be, Ebû Hureyre, EbudderdÂ, Enes bin MÂlik, Ka'b bin Ucre, Muaz bin Cebel ve daha başka sahÂbeden r.anhum hadîs-i şerîf rivÂyet etmiştir. Ondan da, Şu'be, Ebû AbdurrahmÂn, İshak bin Useyd el-HorasÂnî, DÂvûd bin Ebî Hind, EvzÂî, MÂlik bin Enes gibi buyuk Âlimler, r.aleyhim hadîs-i şerîf rivÂyetinde bulunmuşlardır. İbn-i Muîn, İbn-i Ebî HÂtim, NesÂî ve DÂrekutnî, onun hadîs ilminde sika, guvenilir, sağlam bir Âlim olduğunu soylemişlerdir. At bin Ebî Muslim'in rivÂyet silsilesinde yer aldığı hadîs-i şerîfler, Sahîh-i Muslim, Sunen-i Ebî DÂvûd, Sunen-i Tirmizî, Sunen-i NesÂî ve Sunen-i İbn-i MÂce'de mevcuttur. İlmi ile amel eden mubÂrek bir zÂttır.

AbdurrahmÂn bin Yezîd bin CÂbir şoyle anlatır: AtÂ-i HorasÂnî ile berÂber gazÂya, savaşa gitmiştik. Gecelerini, namazla gecirirdi. Gecenin ucte biri veya yarısı gecince, bize isimlerimizle seslenir, "Kalkınız, abdest alınız, namaz kılınız. Cunku geceleri ibÂdet ve gunduzleri orucla gecirmek, Cehennem'den irinler icip, ceşitli azaplara yakalanmaktan daha kolaydır." der ve namaz kılmaya başlardı. Seher vaktine kadar ibÂdet eder, sonra biraz uyurdu.

Nasîhat isteyenlere: "DunyÂya cok duşkun olduğunuzu goruyorum. Size Âhireti tavsiye ederim. Duny işleriyle uğraşırken Âhiretinizi unutmayınız. Bir kimsenin dunyÂda makam, mal ve mulk sÂhibi olması, herkesin yanında sozunun gecmesi, ÂhiretteCehennem'e duşmesine, ateşte yanmasına mÂni olamaz. Orada hukum, Allahu teÂlÂnındır. Dilerse azÂb eder, dilerse Cennet'ine koyar. Onun icin bu dunyÂda, Allahu teÂlÂnın rızÂsını kazanmaya, şu imtihan yurdunda, îmÂn edip, sÂlih ameller yapan, iyiliği emredip, kotulukten alıkoyan, bu uğurda gelen sıkıntılara katlananlardan olmaya calışmak lÂzımdır." buyururdu.

Bir defÂsında şoyle buyurdu: "GunÂh işlendiği zaman, Allahummağfir lî, Allah'ım! Beni bağışla demeli. Boyle yapmak, Allahu teÂlÂya teslimiyet ve boyun eğmenin ifÂdesidir."

Şeytanın hîlelerine aldanmamak, bu hususda cok dikkatli olmak gerektiğini şoyle anlatmıştır:

"Kim bir fenÂlık yapar veya nefsine zulmeder de Allah'tan mağfiret dilerse, Allah'ı cok bağışlayıcı, cok merhametli bulur." meÂlindeki Nis sûresinin yuz onuncu Âyet-i kerîmesi nÂzil olunca, şeytan korkunc bir sesle feryÂd etti. Sesi oyle yuksek cıktı ki, yeryuzundeki butun askerleri işitip, yanına geldiler ve; "Nedir bu hÂlin? Bu şiddetli feryÂdın sebebi nedir?" diye sordular. O da; "Benim hîlelerim ile bu ummete işlettiğim gunahların af ve mağfireti hakkında Muhammed'e bir Âyet nÂzil oldu." dedi. Askerleri bunun hangi Âyet olduğunu sorunca, Nis sûresi yuz onuncu Âyetini onlara okudu. Sonra şoyle dedi:

"Bu Âyette Allahu teÂl istiğfÂr edenlere af ve mağfiretini vÂd etti. Allahu teÂlÂnın vÂdinde donmek yoktur. Şimdi duşunun. Acab buna bir hîle yolu bulabilir misiniz?" Onlar; "Hayır, biz boyle bir hîle yolu bilmiyoruz." dediler. Bunun uzerine şeytan onlara; "Hele siz gidip biraz duşunun. Belki bir hîle yolu bulabilirsiniz. Bu arada ben de duşuneyim." dedi. Şeytanın askerleri oradan ayrıldıktan bir sure sonra, şeytan yine bir nÂra attı. Butun askerleri tekrar toplanıp geldi. Şeytan onlara; "Bir yol bulabildiniz mi?" diye sorunca, onlar; "Hayır!" cevÂbını verdiler. Şeytan; "Ben bir hîle yolu buldum." dedi. AvÂnesi bunun ne olduğunu sorunca şoyle dedi:

"O buyuk Peygamber Âhirete intikÂl ettikten sonra, ummetine guzel amel sûretinde ceşitli bid'atler işletelim. Bunları ne Peygamberler, ne halîfeleri ne de eshÂbı yapmış olsun. Boyle amelleri onlara guzel gostermek sûretiyle, onlar o bid'atleri sunnet sanıp ısrÂrla uzerine duşup yaparlar. O yaptıkları amelden de tovbe ve istigfÂr etmezler. Bu işledikleri bid'atlerle onların Cehennem'e girmelerini sağlar, murÂdınıza erersiniz." dedi. Allahu teÂl cumlemizi şeytanın şerrinden muhÂfaza eylesin. Âmin!.

Komşuluk ve komşu hakkının onemi husûsunda Hasan-ı Basrî'den (r.aleyh) naklen bildirmiştir. Resûlullah efendimiz şoyle buyurdu:

"Komşular uc kısımdır. Birinin bir hakkı vardır. Bu, (hakkı) en az olan komşudur. İkincisinin iki hakkı vardır. Ucuncusunun uc hakkı vardır. En fazla hakkı olan budur. Bir hakkı olan muşrik komşudur. Akrab da değildir. Bunun sÂdece, komşuluk hakkı vardır. İki hakkı olan, musluman komşudur. AkrabÂlığı da yoktur. Haklarından birisi, muslumanın, muslumana olan hakkı, diğeri komşuluk hakkıdır. Uc hakkı olan, musluman komşudur ki, aynı zamanda, akrabÂlığı da vardır. Haklarından biri, muslumanın, musluman uzerinde olan hakkı, komşuluk hakkı, diğeri akrabÂlık hakkıdır. Komşuluk hakkının en aşağısı, et ve benzeri yiyeceklerden cıkan koku ile komşuya eziyet vermemektir. Ancak tencerede pişenden bir mikdÂr verilirse, eziyet edilmemiş olur."

Buyurdu ki:

"Zikr meclisleri, Allahu teÂlÂnın helÂl ve haram kıldığı şeylerden bahsedilen yerlerdir."

"Buyuklerimizden birisi, hat ve noksanlarını avucunun icine yazar, avucuna bakıp, hat ve noksanlarını gorup hatırlayınca, eli titrerdi."

"Kişi, hesÂbının mukemmel bir şekilde olabilmesi icin, tanıdıklarının yanında hesÂba cekilir."

"Bir kimse herhangi bir yerde Allahu teÂlÂya ibÂdet ve tÂatte bulunursa, o kimse olduğu zaman o yer onun icin ağlar ve kıyÂmet gununde, ona kendi uzerinde ibÂdet ve tÂatte bulunduğuna dÂir şÃ‚hidlik eder."

"Şu uc husus, gercek kardeşliğin îcÂblarındandır: Birincisi, hasta oldukları zaman, birbirini ziyÂret etmek. Sıkışıp, daraldıkları zaman birbirine yardımcı olmak. Bir şeyi unuttukları zaman birbirlerine hatırlatmak."

"Bir mil uzakta da olsa, hasta bir kardeşini ziyÂret et. İki mil uzakta da olsa, git, iki kardeşinin arasını bul, onları barıştır. Uc mil uzakta bile olsa, yuru, Allahu teÂlÂnın rızÂsı icin sevdiğin bir kardeşini ziyÂret et."

"Cehennem'in yedi kapısı vardır. Bunlardan en pis kokan, ateşi en şiddetli olan, haram olduğunu bildikten sonra zin yapanlara Âid olandır."

"En guvendiğim amel olarak ilim oğretmemi, Allahu teÂlÂnın emirlerini ve yasaklarını insanlara anlatmamı goruyorum."

"Şeytanın insanların gozune surduğu bir surmesi vardır. Bu surme, insanlar, Allahu teÂlÂyı anacağı zaman gelen uykudur."

TUYLER URPERTEN YOLCULUK

AtÂ-i HorasÂnî şoyle nasîhat ederdi:

"Hep iyilik yapın. Zîr yapılan iyilikler, işlenen kotulukleri yok eder. Sonunda dunyÂdan ayrılacağınız icin, kendinizi ondan ayrılmış kabûl ediniz. Bir gun mutlaka tadacağınız icin olumu tatmış gibi olunuz. Bir gun Âhiret Âlemine gocup, oraya yerleşeceksiniz. O halde şimdi kendinizi oraya gidip yerleşmiş tasavvur ediniz. ZÂten butun insanların varacağı son durak burasıdır. Her insan yolculuğa cıkacağı zaman mutlaka hazırlık yapar. Yolculukta luzumlu eşyÂlarını yanına alır. Sıcağa karşı korunmak icin golgeliğini, yemek icmek icin azığını, soğuğa karşı elbiselerini ve yorganını temin eder, oyle yola cıkar. Sefere, hazırlıklarını yaparak cıkan kimseye gıpta edilir. Hazırlıksız yola cıkan pişman olur. Cunku, yola cıkıp, guneş altında kalınca, golgelenecek bir şey bulamaz. Guneşin sıcağı altında nice sıkıntılarla karşılaşır. Susadığı zaman, susuzluğunu gidereceği bir su bulamaz. Soğukla karşılaştığında uzerine alacak bir şeyi yoktur. İşte boyle kimsenin, o sıkıntılı halde iken, hazırlıksız yola cıktığına ne kadar cok pişman olacağını siz duşunun. Bu sıkıntı dunyÂdadır. DunyÂnın sıkıntısı gecicidir. İnsan bir gun sıkıntı ile karşılaşır. Obur gun, o sıkıntıdan kurtulabilir. Fakat ya Âhiretin devamlı olan dayanılmaz acı ve ızdıraplarına yakalanırsak, hÂlimiz nice olur? Bu bakımdan insanların en akıllısı, sonsuzluk Âlemi, gercek vatan olan, Âhiret icin iyi hazırlanandır. Dehşeti tuyler urperten kıyÂmet gununde, Allahu teÂl kimi arşının golgesi altında golgelendirirse o kimseyi, o gun guneşin sıcaklığı asl rahatsız etmez. Oradaki sıkıntılardan kurtulur."
__________________