EvliyÂnın buyuklerinden. Peygamberimizin soyundan olup, seyyiddir. Silsile-i aliyye denilen evliyÂnın meşhûrlarından SeyyidEmîr KulÂl hazretlerinin ikinci oğludur. Doğum tÂrihi bilinmemekte olup, 1475 (H.880) senesinde vefÂt etti. Babası ona, kendi babasının ismi olan "Hamza" ismini koydu. Ona "Baba" diye hitÂb ederdi.

Seyyid Emîr Hamza, kucuk yaşta babasının sohbetlerinde bulundu. Sonra babası onu, yetişmesi icin, talebelerinin meşhûrlarından olan MevlÂn Ârif DikgerÂnî'ye havÂle eyledi. O da onu yıllarca calıştırarak, ilimde ve tasavvuf hÂllerinde zamÂnın bir tÂnesi olacak şekilde yetiştirdi. Babasının vefÂtından sonra, onun yerine gecip, yıllarca insanlara doğru yolu gosterdi. Ehl-i sunnet îtikÂdını anlattı. Talebeleri, onun derslerine akın akın koşarlardı. Binlerce talebe, teveccuhleri ile yetişti. En meşhûr talebeleri şunlardır: MevlÂn HusÂmeddîn BuhÂrî, MevlÂn KemÂl MeydÂnî, Emîr Buzurk, Emîr Hard, BÂb Şeyh, MubÂrek BuhÂrî, Şeyh Omer BuhÂrî, Şeyh Ahmed Harezmî, MevlÂn AtÂullah Semerkandî, HÂceMahmûd Hamevî, MevlÂn Hamîduddîn Kermînî, MevlÂn Nûreddîn Kermînî, Şeyh Hasan Nesefî, Şeyh TÂceddîn Nesefî, Şeyh AliNesefî.

Hocam MevlÂn Ârif bize derdi ki: "Yukunuzu cekecek bir dost isterseniz, bu cok az bulunur. Eğer yukunu cekeceğiniz birini ararsanız, butun duny size dosttur."

Seyyid Emir Hamza'nın talebelerine vasiyeti şoyledir: "Ey talebelerim! Bizim bulunduğumuz bu yol, sıdk ve doğruluk uzerine kurulmuştur. Muhterem babam Seyyid Emîr KulÂl buyurdu ki: "İnsanların Hakk'a kavuşmaktan mahrum kalmalarının sebebi, İslÂmiyete tam uymadıklarındandır." Once îtikÂdı duzeltmek lÂzımdır. Şekten, şupheden, bid'at ve dalÂletten ve gayr-i meşrû olan her şeyden kalbi temizlemelidir. Bir kimsenin, anlamadan, mezheblerin ihtilÂflarından ve ittifaklarından konuşması cirkin bir iştir. Bir kimse bu hususta bilmeden konuşursa, cÂhilliğinin alÂmetidir. Cunku tasavvuf ehlinin yolu, yolların en aydınlığıdır. Hepsinden daha yakındır ve en nûrlu olanıdır. Yolların en doğrusu ve en iyisidir. Necmeddîn Omer Nesefî buyurdu ki: "Tasavvuf; kalbden, Allahu teÂlÂnın sevgisinden başka her şeyi cıkarmaktır. Bedeni de, Allahu teÂlÂnın emirlerine ve Resûlullah efendimizin sunnetine uymakla suslemelidir. Allahu teÂlÂnın rÂzı olduğu şeyleri yapmalı ve Resûlullah efendimizin sunneti uzere hareket etmelidir. ZamÂnımızdaki dalÂlet fırkaları, tasavvufu yanlış anlayıp, yanlış yorumlayarak başka yollara sapmışlardır.

Tasavvuf ehli olanlar, Resûlullah efendimizin sunnetine uyarlar. YÂni İslÂmiyete uyarlar. Haram işlerden ve haram yemekten sakınırlar. İnsanların yukunu cekip, kimseye yuk olmazlar. Şohretten sakınırlar. Muslumanlara acıyarak, onlara yumuşak davranırlar. DÂim Allahu teÂlÂdan korkarlar ve gunahlarının affedilmesi icin yalvarırlar. Gıybet etmezler. DunyÂya, dunyÂnın rahatlığına ve zînetine guvenmezler. SÂlihlerin ve EshÂb-ı kirÂmın yolunda ve onların ahlÂkı uzere olurlar. Buyukleri inkÂr etmezler ve bid'at ehline uymazlar. Bunlar Ehl-i sunnettir. Hak uzere olan cemÂattir. Sakın onların sevgisini kalbinizden cıkarmayınız. Cunku onların sevgisi,Allahu teÂlÂnın ve Resûlunun rÂzı olmasına sebeb olur. Allahu teÂlÂ, Kur'Ân-ı kerîmin HucurÂt sûresi ucuncu Âyet-i kerîmesinde meÂlen; "Allah onların kalblerini takv icin imtihÂn etmiştir. Onlara bir magfiret ve buyuk bir mukÂfat vardır." buyurdu. Bu tÂifenin hÂlini oğrenmiş oldunuz. O hÂlde onlara tÂbi olunuz ve onlarla sohbet ediniz. Bid'at ve dalÂlet ehli olan fırkalardan ve onlarla sohbet etmekten sakınınız da, Âhirette zarar etmeyesiniz. Bid'at sÂhibi olanları aşağılamak husûsunda cok calışmalı ki, Resûlullah efendimizin mujdesine kavuşulsun. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: "Bid'at sÂhibini aşağılayanı, Allahu teÂl buyuk korkudan emin eder."

Ey talebelerim! DÂim namaz vakti ne zaman girecek de namaz kılacağım diye bekleyin. Abdesti, namaz vakti girmeden alınız. Namazı huşû ve hudû ile kılınız ve Allahu teÂlÂdan korkunuz. Namaz vaktinde hicbir şeyle meşgûl olmayınız. Nitekim Resûl-i ekrem; "Vakit gecmeden namaza, olum gelmeden tovbeye acele edin." buyurdu. DÂim tovbe ediniz. Resûlullah efendimiz; "GunÂhına tovbe eden, gunÂhı olmayan gibidir." buyurdu. Gaflet uykusundan kendinizi uzak tutunuz ki, uyanık olasınız. Mumkun mertebe luzumsuz konuşmayın. Sakın boş soz soylemeyin. DÂim namaz ve orucla suslenin.

Elinizden geldiği kadar hicbir mahlûka hakÂret gozu ile bakmayınız. Cunku o, Alahu teÂlÂnın katında sizden daha makbûl olabilir. Birbirinizi cok seviniz. Sevdiğiniz kimse, Allahu teÂlÂnın dostlarından biri olabilir. Buna cok dikkat ve gayret ediniz. kimseye dunyÂlık icin tÂzim etmeyiniz ki, dîniniz duny uğruna gitmesin. ZîrÂ, dunyÂnın Allahu teÂl katında hic değeri yoktur. DunyÂyı sevmek aşağılıktır ve her şeyden aşağıdır. Dîninizi dunyÂya fed etmeyiniz. Dînini başkalarının dunyÂsı icin satan ve bu yuzden Allahu teÂlÂnın rahmetinden mahrum kalan kimseden daha cÂhili yoktur. Boyle kimse, hem dunyÂda, hem de Âhirette zavallıdır. Allahu teÂlÂnın rÂzı olmasını duşunmeyip de insanların rızÂsını duşunen, onların rÂzı olmasını arayan kimse, Allahu teÂlÂnın gadabını istemiş olur. Allahu teÂlÂ, insanları da ona karşı gadablandırır. Allahu teÂlÂnın kendisinden rÂzı olmasını isteyip, insanların rÂzı olmasına bakmayan kimseden Allahu teÂl rÂzı olur. İnsanları da ondan rÂzı ve hoşnûd kılar.

Birisi size husûmet, duşmanlık ederse, onunla meşgûl olmayınız. Cunku husûmetin sonu gelmez. Allah korusun, bu uğurda dîniniz elden cıkabilir! İnsanların sevgisine de aldanmayınız! Zîr bu sevgileri devamlı değildir. İnsanların elinde olana tam etmeyiniz. Allahu teÂlÂnın size verdiğine kanÂat ediniz. Cunku tam eden, dÂim sıkıntı ve uzuntu icinde olur. KanÂat eden de, her zaman neşeli ve rahattır. Beyt:

"Beni kanÂatle eyledi dÂim azîz,
Husûmet ve temÂdan eteğim oldu temiz"

Namazı oyle kılınız ki, yalnız ve kalabalıkta iken namazdaki hÂliniz değişmesin. İnsanların yanında iken cok yavaş kılmayın ki, bu, kendini insanlar nzarında iyi gostermek olur. Beyt:

"Gizli şirk var riy ile tÂatte,
Ya Hak icin ol, ya ukb iste."

İnsanlardan ve makamlarından yardım beklemekten umîdi kesip, Allahu teÂlÂya bağlanmalıdır. Başkalarından yardım bekleyen kimse, insanlar yanında hor gorulur. İnsanlarla tam etmeyi bırakan kimse, dunyÂda da, Âhirette de azîz ve mukerrem olur. Yardımı Allahu teÂlÂdan isteyin. Birinin size karşı kusûru olursa, şikÂyet etmeyin. Kabahati kendinizde arayın. DÂim ozur dileyici olun. Kimsenin ayıbını aramayın. Nasîhat kabûl eder gorunen munÂfıklara nasîhat etmeyin. Onu ayıblarsanız, duymasın. Size duşman olur. Bir kimse yanlış konuşmuşsa, insanlar arasında yanlışını ona soylemeyin. Yalnız olduğu zaman ve nasîhat kabûl edici olduğunu bilirseniz, o zaman soyleyin. Ama gunÂhla ilgili ise, lutf ile, yumuşaklıkla soyleyin.

İnsanlardan bir sıkıntı gelirse, affedin. Karşılığında iyilik yapmaya bakın. Biri size tÂzim etmezse, sakın ondan dolayı hatırınız kırılmasın. FilÂn kimse bana saygı gostermedi gibi sozlerden cok sakınınız. Bir kimse size tÂzim eder ve sizden iyi olarak bahsederse, ona sevinmeyin. Bu soz uzerinde durmayın ve; "Benim iyi kalbim vardır" deyip kendinizi aldatmayın. İnsanların medhini ve zemmini (ovup kotulemesini) aynı tutarsanız, felÂket ucurumuna duşmezsiniz. Size bir acı haber gelir veya hasta olursanız, Allahu teÂlÂdan rÂzı olmaya dikkat edin ve Allah'a hamd edin. Ne kadar hasta olsanız, ayağa kalkamayacak hÂlde bulunsanız da, namazı kazÂya bırakmayınız. Îm ile kılınız. Eğer Allah korusun, kazÂya kalırsa, en kısa zamanda kaz ediniz. Hastalığınızı, gunahlarınıza keffÂret biliniz. Zîr kula gelen belÂlar, onlara sabır ve tovbe ile kalkar.

Onunuze bakın. Her tarafa, oteye beriye bakmayın. Her gorduğunuzle değil, îcÂbedenlerle konuşun. Konuşmak îcÂbederse, yavaş konuşun. Birisi sizinle konuşursa, onu iyi dinleyin. Guldurucu sozler konuşmayın. Mecbur olmadıkca insanlardan bir şey istemeyin. İsterseniz, az isteyin. Hic kimseye zulum ve gunahta yol gostermeyin. Evinizde iyi ahlÂklı olun. Ağır soz soylerlerse, siz dilinizi koruyun. Duşunerek soz soyleyin. Hurmet ehli, kendisine hurmet gosterilenler sizi yanına cağırırsa, onunla mağrûr olmayın. Duny ve dunyÂyı sevenlerden kacın. Elden geldiği kadar ilmiyle amel eden Âlimelrin sohbetinde bulunun. İlim oğrenmekten bir adım geri ve uzak durmayın. Zîr ilimsiz amel, şeytanın oyuncağı olur. İlminiz azsa, onunla amel edin, coğalır.

Her işte esas, ilim ve takvÂdır. ÎmÂndan guzel hicbir nîmet yoktur. Allah'a ibÂdetten daha iyi amel, iş yoktur. Olumden iyi ibret yoktur.

Kendini; ucbdan (kendini begenmekten), riyÂdan (gosterişten), tekebburden (boburlenmekten), hasseden (cekememezlikten), gıybetten (dedikodudan), bahillikten (cimrilikten), kin tutmaktan, duşmanlıktan ve nifaktan korumalıdır. Bunlar, kişinin kotuluğune alÂmettir.

DÂim kalb temizliği ile meşgûl olmalıdır. Kalbini pisliklerden temizlemedikce, hakîkî maksada kavuşulamaz.

Butun iyiliklerin başı, dunyÂyı terk etmektir. Butun kotuluklerin başı da duny sevgisidir. Bununla birlikte, Server-i kÂinÂt efendimiz; "Duny Âhiretin tarlasıdır." buyurdu. O hÂlde dunyÂda Âhiret işleri yap ve dunyÂya ve dunyÂnın nîmetlerine bğlanma! Duny rahat yeri değildir. İbret yeridir. Bunun icin Resûl-i ekrem efendimiz; "Duny ibret yeridir, tÂmir etme yeri değildir." buyurdular.

"Duny bir kulubedir ve biz onda misÂfir,
İki cihÂnda bÂkî, sÂdece Allah'dır."

Demişlerdir ki, bir lokma haram yiyenin, ibÂdetleri kırk gun perde arkasında kalır. Elbisesinde haramdan bir iplik bulunanın, o haram iplik o elbisede bulundukca, tÂati kabûl olmaz. Yiyecek ve giyecek temiz olmazsa, namaz, oruc ve cihÂdınız kabûl olmaz. Din yolunda mahreminiz olmayanla birlikte oturmayın.

Seyyid Emîr Hamza hazretleri, bu vasiyetleri buyurduktan sonra, husûsî odalarına girip, uc gun uc gece, başını murÂkabe yakasının icine cektiler. Sonra başını kaldırıp; "Âlemlerin Rabbine hamd olsun ki, yuksek babamıza geldiği gibi, bize de aynı mujdeler geldi." buyurdular. Bunları soyledikten sonra, Kelime-i şehÂdet getirerek vefÂt edip, Hakk'ın rahmetine kavuştular.

Emîr Hamza hazretlerinin iki oğlu ve bir kızı vardı. Hepsi de babalarından feyz alarak, ilimde, ahlÂkta yetişmiş, yuksek derecelere kavuşmuşlardı. Kızı HÂtûn-ı KulÂn icin, "Herkes oğlu ile iftihÂr eder, biz de kızımızla iftihÂr ederiz. Allahu teÂl bize ne verdiyse, biz de kızımıza verdik." buyurmuştur. Bu kızı, her zaman Kur'Ân-ı kerîm okurdu. Odaya girip bir işle meşgûl olunca, odası nûrdan, kandile ihtiyac gostermeyecek derecede aydınlanırdı. Kilim dokusa, iplikler kendiliğinden duğumlenirdi. Bu işle uğraşırken namaza kalksa, onun cıkrığı kendiliğinden donerdi. Gunduz olsa, demetleri kendiliğinden iplik olurdu. Bu hÂlini, ancak sırdaşları bilirdi.

Emîr Hamza hazretlerinin bu kızının, ŞehÂbeddîn adında bir oğlu vardı. Emîr Hamza bu torununun yetiştirilmesi vazifesini MevlÂn HusÂmeddîn'e verdi. Uc sene MevlÂn HusÂmeddîn'in huzûrunda kaldı. Bu muddet zarfında Hak teÂlÂ, ona cok ilim ihsÂn etti. Hocası MevlÂn HusÂmeddîn ona dedi ki: "Ey MevlÂn ŞehÂbeddîn! Eğer bundan sonra sen bize ders okutacaksan burada kal, yoksa bende sana ders verecek guc kalmadı." Sonra MevlÂn HusÂmeddîn'in izni ile SûhÂrî'ye dondu. İnsanlara nasîhatle meşgûl oldu. Butun vakti ilim ve Âlimlerle gecerdi. Bir gun halka vÂz u nasîhattan sonra şoyle soyledi: Ey azîzler! Size bir vasiyetim var. Onu kabûllenin ki, Âhirette size faydası olsun. Nitekim Resûl-i ekrem; "Vakit gecmeden namaza, olum gelmeden tovbeye acele edin" buyurdu. Ey dostlarım! Allah'ın emirlerini yerine getirmede eksiklik etmeyin. Peygamber efendimiz; "Namaz dînin direğidir. Namazını kılan dînini kurmuş, terkeden dînini yıkmış olur." buyurdu.

1) ReşehÂt; s.44
2) Umdet-ulMakÂmÂt; s.62
3) AgÂhî Seyyid Emîr KulÂl; s.96 vd.
4) HadÂik-ul-Verdiyye; s.124
5) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.13, s.27
__________________