EvliyÂnın buyuklerindendir. Kunyesi Ebû Ali olup, babasının ismi İbrÂhim’dir. İbrÂhim Edhem’in talebesi, HÂtim-i EsÂm’ın hocasıdır. DunyÂya gonul bağlamayıp, haramlardan ve şuphelilerden şiddetle kacardı. Şupheli korkusuyla mubahların da coğuna yaklaşmadı. TicÂretle uğraşırdı. 790 (H.174) senesinde vefÂt etti.

Şakîk-i Belhî’nin tovbe etmesine Turkistan’daki bir putperest sebeb oldu. TicÂret icin Turkistan’a gitti. Merak edip bir puthaneye girdi. Puta, isteklerini yana yakıla anlatan bir putpereste; “Seni ve her şeyi yoktan var eden, alîm ve kudretli bir yaratanın var. Sana hic bir fayda ve zararı olmayan puta tapacağına Allahu teÂlÂya ibÂdet et.” dedi. Putperest, “Eğer soylediğin doğru ise, O, sana senin memleketinde rızk vermeye kÂdirdir. MÂdem oyledir, nicin t buralara kadar geldin?” dedi. Şakîk-i Belhî hazretleri, bu soz uzerine derin duşuncelere daldı ve Belh şehrinin yolunu tuttu. Yolda gelirken bir mecûsi ile yolculuk yaptı. Mecûsi, Şakîk-i Belhî’nin tuccar olduğunu oğrenince; “Eğer kısmetin olmayan bir rızık peşindeysen, kıyÂmete kadar gitsen onu ele geciremezsin. ŞÃ‚yet kısmetin olan bir rızk peşindeysen onun arkasında koşmana luzum yoktur. Cunku sana ayrılan rızkın seni bulur.” dedi. Bu soze Şakîk-i Belhî hayran kaldı. DunyÂ’ya karşı meyli azaldı. Artık Âhiret icin calışacağına kendi kendine soz verdi. Belh şehrine geldi. Belh’de muthiş bir kıtlık vardı. İnsanlar yiyecek bir şey bulamıyorlardı. Bu yuzden kimsenin yuzu gulmuyordu. Şakîk-i Belhî, carşıda neşeli bir koleye; “Ey kole, herkes uzuntu icindeyken, senin neşene sebep nedir?” deyince, kole, “Nicin uzuleyim. Benim efendim zengin bir kimsedir. Beni ac, cıplak bırakmaz ki!” dedi. Şakîk-i Belhî, bu soze şaştı ve; “Aman y Rabbi! Az bir dunyÂlığı olan şu zenginin kolesi boyle neşeli. Halbuki, sen butun canlıların rızıklarına kefil oldun. Biz nicin gam ve keder icinde olalım.” deyip duny meşgûliyetlerinden elini cekti. Samîmi bir tovbe ile Âhirete yoneldi. Allahu teÂlÂya olan tevekkulu son derece fazlalaştı. İbrÂhim Edhem hazretlerinin sohbetlerine başladı. Ondan feyz alarak olgunlaştı.

İbrÂhim Edhem’le olan sohbetlerinden birini kendisi şoyle anlattı: “Hocam ile Mekke’de buluştum. Bana Hızır aleyhisselÂm ile olan karşılaşmasını anlattı. Buyurdu ki: “Hızır ile bir defa goruştum. Bana yeşil bir kabın icinde, guzel kokulu sekbac ismindeki ekşili bir yemekden verdi. “Bunu ye, ey İbrÂhim!” dedi. Almadım. Hızır bana; “Meleklerden duyduğuma gore, bir kimse verileni kabûl etmezse, bir şey verilmesini istediği yerden eli boş doner.” buyurdu.”

Şakîk-i Belhî gencliğinde genclerin reisi idi. Bir gun arkadaşlarıyla birlikte, mecûsilerin taptıkları ateşin bulunduğu tapınağa geldiler. Arkadaşlarına, “Haydi iceri girelim. Mecûsiler ne yapıyorlar, ateşe nasıl tapıyorlar, bakalım.” dedi. İceride guzel yuzlu bir gencin ateşe tapınmakta olduğunu gorduler. Şakîk-i Belhî o gence, musluman olmasını teklif etti. O genc, Şakîk-i Belhî’nin yanına gelip ona bir tokat vurdu. Şakîk-i Belhî ve arkadaşları buna bir mÂn veremeyip, dışarı cıktılar. Şakîk-i Belhî; “Kendi kusurlarım sebebiyle bu mecûsi musluman olmadı. Sozum tesir etmedi.” diyerek, tovbe ve istigfÂr eyledi. HattÂ, kusur ve gunahlarının affı icin ağladı, cok gozyaşı doktu. Uzun yıllar ilim oğrendi. Buyuk Âlimler arasına girdi. Allahu teÂlÂnın katında sevilen kimselerden oldu. Aradan uzun yıllar gecmişti. Bir gun talebeleriyle yine o mecûsilerin tapındığı yere geldiler. Talebelerine; “Geliniz mecûsileri gorelim de, onlar gibi olmadığımız icin Allahu teÂlÂya şukredelim.” buyurdu. İceri girdiklerinde, ihtiyar bir mecûsinin ateşe tapınmakta olduğunu gorduler. Şakîk-i Belhî ona; “Nicin musluman olmuyorsun? Guzel simÂlı bir ihtiyarsın.” deyince, ihtiyar; “Bana İslÂmı anlat.” dedi. Şakîk-i Belhî ona İslÂmiyeti anlattı, o da musluman oldu. BerÂberce dışarı cıktılar. Giderken, Şakîk-i Belhî, yeni musluman olan ihtiyara; “Filan tÂrihte, mecûsilerin bu tapınağında bir genc vardı. Şimdi ne hÂldedir?” diye sordu. İhtiyar; “İşte ben o gencim.” dedi. Şakîk-i Belhî cok hayret etti ve; “Sana o zaman muslumanlığı anlattım, musluman olmanı teklif ettim, kabûl etmedin. Şimdi anlattım, hemen musluman oldun. Hikmeti nedir?” diye sordu. İhtiyar bunu şoyle cevaplandırdı: “O zaman senin sozun bana tesir etmedi. Şimdi ise o kadar temiz ve nurlusun ki, benim pislik ve zulmetimi giderip temizledin. Allahu teÂl da senin nûrunu arttırsın.” dedi. Oradakiler “Âmin” dediler.

Zengin zÂtlardan birisi, Şakîk-i Belhî’ye dedi ki: “Ben senin ihtiyaclarını, kendi malımdan karşılayayım.” Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Kabûl ediyorum, ama şu şartla, bana verdiklerinden dolayı hazinende noksanlaşma olursa, malların hırsızlar tarafından calınıp telef olursa, -olur ya- bir gun bu niyetinden ayrılıp bana nafaka vermekten vazgecersen, bende bir kabahat gorup vermekte olduğun nafakayı kesersen ve omrun bitip olursen ve ben de nafakasız kalırsam ne olacak. Butun bunların olmıyacağına dair bana bir teminÂt verebilirsen teklifini kabûl edeyim. Halbuki, benim rızkımı oyle bir zÂt veriyor ki, butun mahlûkların rızıklarını verdiği halde hazinelerine zarar verme durumu yoktur. Bu kadar gunahlarımız olduğu ve en ince teferruatına kadar butun yaptıklarımızı bildiği halde ihsÂnı ve merhameti o kadar boldur ki, kimsenin rızkını kesmiyor. Sonra onun icin olum diye bir şey yoktur. Boyle bir zÂt rızkıma kefil olmuş iken başkasından bir şey beklemekliğim kulluğuma yakışır mı? Her turlu ayıb ve kusurlardan uzak boyle bir zÂtı bırakıp da, kendim gibi Âciz bir kula el acarsam Rabbim gucenmez mi ve boyle yapan kimselerin ne kadar zavallı ve akılsız oldukları meydanda değil midir?” Bunun uzerine o zengin kimse bir şey diyemedi.

Bir gun, kendilerine nasîhat kÂr etmeyen bir grub insanlara şoyle buyurdu: “Eğer cocuk iseniz mektebe, deli iseniz tımarhÂneye, olu iseniz kabristana gidin. Ama musluman iseniz musluman olmanın şartlarını yerine getiriniz!”

Şakîk-i Belhî bir gun hocalarından Ebû HÂşim er-RummÂnî’yi ziyÂret etti. Hocası Şakîk-i Belhî’nin cebini kabarık gorunce ne olduğunu sordu. Şakîk-i Belhî; “Dostlarımdan biri, orucunu bunlarla acmanı arzu ediyorum. Lutfen kabûl et diye yiyecek bir şeyler verdi. Cok ısrÂr ettiği icin ben de kabûl ettim.” dedi. Bunun uzerine hocası; “Demek sen akşama kadar yaşıyabileceğini duşunebiliyorsun.” diyerek sitem etti.

Şakîk-i Belhî, Mekke’ye gitti. Orada pekcok kimse etrÂfında toplanır, sohbetlerinden ve nasîhatlerinden istifÂde ederlerdi. Birisine dedi ki: “Gecimini nasıl temin ediyorsun. Bir şey bulamazsan ne yapıyorsun?” O kimse dedi ki: “Bir şey bulursam şukrediyorum, bulamazsam sabrediyorum.” Şakîk-i Belhî; “Belh şehrinin kopekleri de boyledir. Buldukları zaman, sevinirler. Bulamazlarsa bekleyip sabrederler.” buyurdu. O kimse dedi ki: “Peki bu hususta sizin yaptığınız nedir." CevÂbında; “Elimize bir şey gecerse, başkalarını kendimize tercih eder, başkalarına veririz. Gecmezse şukrederiz.” Bunun uzerine o kimse Şakîk-i Belhî’ye sarıldı ve; “Vallahi sen buyuk bir zÂtsın.” dedi. Hacdan donup BağdÂt’a geldiğinde vÂz vermeye başladı. Hep, Allahu teÂlÂya tevekkul etmenin luzumunu anlatırdı. Birisi gelip, kendisine; “Hacca gitmek istiyorum.” deyince, o kimseye; “Yol harclığın nedir?” diye sordu. O kimse; “Allahu teÂlÂnın benim icin takdir ettiği rızkın mutlaka bana ulaşacağını, bu rızkı başkalarının alamıyacağını, Allahu teÂlÂnın takdirinin her zaman benimle berÂber olduğunu, hangi halde ve durumda bulunursam bulunayım, Allahu teÂlÂnın benim durumumu benden daha iyi bilmekte olduğunu bilirim.” dedi. Bunun uzerine Şakîk-i Belhî; “Cok guzel, ne guzel yol harclığın var. Tevekkul boyle olmalı. Gule gule git kardeşim. Yolun acık olsun.” buyurdu.

Şakîk-i Belhî, İmÂm-ı A'zam Ebû Hanîfe’yi cok medheder şoyle buyururdu: “İmÂm-ı A'zam Ebû Hanîfe bu zamanda insanların en ver sÂhibi (haram ve şuphelilerden sakınanı), en Âlimi, en cok ibÂdet edeni, en comert olanı, dînin emirlerine uymakta en ihtiyatlı davrananı, Allahu teÂlÂnın dîninde, kendi goruşu ile bir şey soylemekden en cok sakınanı idi. Bir meseleyi acıklıyacağı zaman, butun talebelerini toplar, hepsi bu meselenin dîne uygun olduğunda ittifak edince; “Bu meseleyi filan bolume yazınız.” derdi.”

Şakîk-i Belhî’nin bir gun yanına bir ihtiyar gelip, Allah’a tovbe etmek istediğini bildirdi. Ona buyurdu ki: “İyi ama, keşke tovbe etmek icin bu zamÂna kadar beklemeseydin.” O kimse: “Oyle ama, yine de olmeden once geldiğim icin erken gelmiş sayılırım.” dedi. Şakîk-i Belhî; “Hoş geldin ve ne iyi ettin.” buyurdu. Bunun uzerine o kimse tovbe etti ve tovbesinden vazgecmedi.

Buyurdular ki:

“Bir musîbet geldiğinde feryÂd u figÂn eden kimse, Allahu teÂlÂya karşı gelmiş olur. Ağlayıp, sızlamak, bel ve musîbeti geri cevirmediği gibi, insanın sabredenlere verilen sevÂb ve mukÂfÂttan da mahrum olmasına sebeb olur.”

“Bir kimsenin yanında mubÂrek bir zÂtın iyilik ve guzel hÂlleri anlatılır da, o kimse bundan zevk duymaz ve o mubÂrek zÂta karşı kalbinde muhabbet hÂsıl olmazsa, bilsin ki kendisi kotu kimsedir.”

“Sıkıntının mukÂfÂtını bilen, ondan kurtulmağa heves etmez.”

“Şeytanı en cok kızdıran iki şey, onun vesvesesine aldırmamak ve Allahu teÂlÂnın zÂtı hakkında duşunmemektir”. (Allahu teÂlÂnın yarattıkları hakkındaki tefekkur makbûldur.)

“Bir kusuru ve ayıbı var diye bir kimseyi kotuleyen, hakÂret eden kimse, kendi kendini helÂk etmiş demektir. İnsanlar, bir kimse hakkında; “Bundan bize zarar gelmez bu emin bir kimsedir.” derlerse, o kimse butun insanların zarar ve kotuluklerinden emindir. Kim muslumanların aleyhinde konuşur, onları gıybet eder, onlara iftira ederse, aralarında soz taşıyıp koğuculuk yaparak muslumanları birbirine duşururse, muslumanların hakkını gozetmez, onların kalblerini kırar, incitirse ve onları kendinden aşağı gorurse, o kimse şeytanın hizmetcisi olmuş olur, dunyÂda fakir olur, Âhirette iflÂs etmiş vaziyette hakir ve zelîl olur.”

“Rızkı hususunda Allahu teÂlÂya tevekkul eden kimsenin guzel huyları fazlalaşır, comert olur ve ibÂdetlerinde vesvese bulunmaz.”

“Allahu teÂlÂnın azÂbından korkmanın alÂmeti haramları terk etmektir. Allahu teÂlÂnın rahmetinden umidli olmanın alÂmeti de cok ibÂdet etmektir.”

“İleride tovbe ederim diye gunaha devam edenler, daha yaşarız umidiyle, tovbeyi geciktirenler, hattÂ, Allahu teÂlÂnın azÂbını duşunmeyip, rahmetini umid ederek tovbe etmeyenler, cok buyuk gaflet ve felÂket icindedirler.”

“Gonul ferahlığı, hesap kolaylığı ve can rahatlığı fakirlerin hÂlidir. Gonul meşgûliyeti, hesapların zorluğu ve can sıkıntısı da zenginlerin hÂlidir.”

“Olume şimdiden hazırlanmanız lÂzımdır. Cunku, bir geldi mi geri gonderemezsiniz.”

“Kendisine bir şey ikrÂm ettiğin kimse ile, sana ikrÂmda bulunan iki kişinin senin kalbindeki yerlerine dikkat et. Eğer kalbindeki muhabbet, kendisine ikrÂmda bulunduğun kimseye karşı daha fazla ise, bu ikrÂm ve muhabbetin Allah icin olduğu anlaşılır. Ama kalbindeki muhabbet, sana ikrÂmda bulunan kimseye karşı daha fazla ise, bu dostluk menfaat icindir.”

“MisÂfiri cok severim. Cunku, rızkını Allahu teÂl veriyor. Ben hicbir şey yapmıyorum. Bununla berÂber, Allahu teÂl bana sevÂb veriyor

Akıllı, zeki, derviş, zengin ve cimrinin kimlere denildiğini yedi yuz tane Âlimden sordum. Hepsi de birbirine yakın cevaplar verip şoyle dediler: “DunyÂyı sevmeyen kimse, akıllıdır. DunyÂnın aldatıcı ve yalan olan zevklerine aldanmayan kimse, zekîdir. Allahu teÂlÂnın takdir ettiğine rÂzı olan, kanÂat eden, zengindir. DunyÂya Âit arzusu bulunmayan, Allahu teÂlÂnın rızÂsını isteyen kimse, dervişdir. Allahu teÂlÂnın verdiği nîmetlerden, mahlûkuna faydalı olanları vermekten kacınan, cimridir.”

“Dilini muhÂfaza et. Amel defterinde ve terÂzide sevÂbını bulamıyacağın soz soyleme. Sozu soylemeden once duşun; hayırlı ise soyle, yoksa sukût et."

İLME VERİLEN DEĞER

Bir gun yolda bir gayr-i muslim Şakîk-i Belhî’ye dedi ki: “Bir kimse, kendisine rızık verdiği icin Allahu teÂlÂya îmÂn ve ibÂdet ederse, o kimsenin bu yaptığı yalancılıktır.” Şakîk-i Belhî bunu duyunca yanındakilere; “Bu kimsenin soylediği sozu bir yere yazınız." buyurdu. O gayr-i muslim dedi ki: "Nasıl olur, senin gibi yuksek bir zÂt, benim gibi birinin soylediği sozu kaydeder mi?” Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Evet biz, kim olursa olsun doğruyu soyleyen kimsenin sozunu alır, kabûl ederiz. Peygamber efendimiz; “Hikmet, muminin gayb ettiği malıdır. Nerede bulursa alsın.” buyurdu. Bu sozler karşısında hayrette kalan gayr-i muslim; “Bana İslÂmiyeti anlat. Ben de musluman olacağım. Senin dînin hak dindir. TevÂzu ve hakkı kabûl etmeyi emretmektedir.” dedi ve musluman oldu.

OĞUNMEĞE DEĞER Mİ?

Bir gun Şakîk-i Belhî, hac icin cıktı yola,
Bağdat'a vardığında, bir muddet verdi mola.

HÂrun Reşîd, Şakîk'in, Bağdat'a geldiğini,
Duyunca dÂvet etti, yanına kendisini.

Geldiğinde dedi ki: "Nasîhat eyle bana."
Buyurdu ki: "Ey HÂrun, al aklını başına!

Hukumdar olmak ile, muhim bir mevkîdesin,
Sen şu buyuk zÂtları, rehber edinmelisin!

Rabbimiz Ebû Bekr-i Sıddîk'ın makamını,
Sana ihsÂn etti ki, veresin tam hakkını.

O nasıl doğru ise, sen de oyle olasın,
Onun gittiği yoldan, asl ayrılmayasın!

Ve verdi ki hazret-i Omer'in makamını,
Sen de ayırt edesin, haktan bÂtıl olanı.

OsmÂn-ı Zinnûreyn'in, makamını da sana,
Verdi ki sarılasın, hay ile ihsÂna.

Hazret-i Ali'nin de, makamını verdi ki,
Sen de ilim sÂhibi, olasın onun gibi!

Sen bu buyuk zÂtların yolundan ayrılırsan,
Şimdiden Cehennim'in, azÂbına hazırlan!"

HÂrun dedi ki: "DevÂm et, oğutlerin ne guzel."
Buyurdu ki: "Ey HÂrun, dikkat et, kendine gel!

Aldanma bu dunyÂnın, mal ve saltanatına,
Âhirette bunların, faydası olmaz sana.

Duşun şimdi bir colde, gunlerce kaldığını,
Hararetten susayıp, pekcok bunaldığını.

Tam olecek duruma, gelmişken susuzluktan,
O anda biri gelse, hem de serin su satan.

Senin de susuzluktan, yanmışken boyle icin,
Ne kadar mal verirsin, o suyu almak icin?"

Dedi ki: "Ne isterse, veririm her serveti,
Olur mu hic o zaman, malın ehemmiyeti?"

Buyurdu: "Yarısını, isterse servetinin,
Verir miydin meselÂ, o suyu almak icin?"

HÂrun Reşid dedi ki: "Verirdim hemen elbet,
Zîr ben oluyorken, neye yarar bu servet?"

Buyurdu ki: "PekÂlÂ, ictin ve kandın suya,
LÂkin atamıyorsun, o suyu dışarıya,

YÂni bir damla bile, idrar yapamıyorsun,
Şiddetli sancı ile, kıvranıp duruyorsun.

O sırada biri de, cıkagelse Âniden,
Dese ki kurtarırım, seni ben bu derdinden.

Ve lÂkin servetinin, obur yarısını da,
Bu kimse isteseydi, verir miydin onu da?"

Dedi: "GÂyet tabiî, seve seve verirdim,
Zîr ben kıvranırken, neye yarar servetim?"

Buyurdu ki: "Oyleyse, ovunme malın ile,
Bir icimlik su kadar, kıymeti yokmuş bile."

HÂrun Reşid ağlayıp, dedi: "Soyle az daha."
Buyurdu ki: "Ey HÂrun, tovbe et, don Allah'a!

Tovbeyi bir an bile, asl geciktirme ki,
Tovbe etmeden once, olebilirsin belki.

Muhakkak pişman olur tovbeyi gec yapanlar,
Zîr ecel cok zaman, Âni gelip yakalar."

Bu mubÂrek velînin hurmetine İlÂhî,
Pişman olmayanlardan, eyle sen bizi dahi.

HER ŞEYİN OZU

Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Dort bin hadîs-i şerîf icinden dort yuz tÂne, bundan da kırk tÂne ve nihÂyet bunların icinden de şu dort hadîs-i şerîfi sectim: “1) Kalbini kadına bağlama. Zîr bugun senin ise yarın başkasındadır. Eğer kadına itÂat edersen Cehennem’e atılırsın. 2) Kalbini mala bağlama. Zîr mal sana emÂnettir. Bugun senin ise yarın başkasınındır. Başkasının malı icin kendini yorma. Başkasına hoş gelir, fakat gunahı sanadır. Eğer kalbini mala bağlarsan, Allahu teÂlÂnın haklarını gozetemezsin. Kalbine fakirlik korkusu girer ve şeytana itÂat edersin. 3) Herhangi bir şey hususunda kalbinde bir sıkıntı olursa o şeyi terk et. Zîr muminin kalbi, şÃ‚hit yerindedir. Şuphelilerden sıkılır, helÂlde ise sukûnet bulur (sÂkin olur). 4) Bir işin makbûl olacağı hukmune varmadan o işi yapma.

AKILLI KİMMİŞ

Bir gun zengin birisi, Şakîk hazretlerine,
Gelip şoyle soyledi, o gun kendilerine:

Dedi ki: “Ey efendim, ben zengin bir kimseyim,
Her ihtiyacınızı, karşılamak isterim.”

Bu teklîfi dinleyip, buyurdu ki: “Kardeşim!
Olabilir ve lÂkin, şartlarım vardır benim.

Bana verdiğin icin, malın noksanlaşırsa,
Veya hırsız gelip de, malların calınırsa,

YÂhut da vaz gecersen, ilerde bu fikrinden,
Bir kabÂhatim ile, donersen niyetinden.

YÂhut vefÂt edersen, bir gun Âni olarak,
Nafakasız kalırsam, o zaman ne olacak?

Butun bu hususlarda, temin edersen beni,
DerhÂl kabûl ederim, senin bu teklifini,

Zîr şu Ân rızkımı, verir ki oyle bir zÂt,
Butun bu hususlara, kefildir kendi bizzat.

Sacar ihsÂnlarını, mahlûkatın hepsine,
Yine bir zarar gelmez, O’nun hazînesine.

Her canlının rızkını, verir de fazla fazla,
Yine hazînesinde, azalma olmaz asla.

Hem o kadar coktur ki, şefkÂt ve merhameti,
Kulları yapsalar da, her turlu kabÂhati.

Buna rağmen, bakmayıp isyankÂr hÂllerine,
Kesmez rızıklarını, devamlı verir yine.

Ayrıca, O’nun icin, olum yok, etmez vefÂt,
Butun bu hususlardan, berîdir her Ân o zÂt.

Boyle kudretli biri, kefilken şimdi bana,
Nicin O’nu bırakıp, gideyim başkasına?

Her ayıp ve kusurdan, uzak olan Rabbimi,
Bırakıp, bir Âcize, gitmem akıl işi mi?”

O zengin bu sozleri, dinleyince Şakîk’ten,
Mahcup ve pişman oldu, yaptığı bu tekliften.

SU KADAR DEĞERİ YOK

Bir sene hacca gitmek uzere yola cıktı. BağdÂt’a vardığında Halife HÂrun Reşid bunun geldiğini haber aldı ve yanına cağırttırdı. Şakîk-i Belhî, halîfenin yanına geldi. Halîfe HÂrun Reşîd sordu: “ZÂhid olan Şakîk-i Belhî sen misin?” Şakîk-i Belhî; “Şakîk benim ama zÂhid değilim.” dedi. Halife nasîhat isteyince şoyle buyurdu: “Aklını başına topla ve cok dikkatli ol. Allahu teÂl sana Ebû Bekr-i Sıddîk’ın makÂmını verdi ki, senden, onda olduğu gibi doğruluk istiyor. Sana Omer-ul-FÂrûk’un makÂmını verdi ki, senden, onda olduğu gibi, hak ile bÂtılı ayırmanı istiyor. Sana Osman-ı Zinnûreyn’in makÂmını verdi ki, senden, onda olduğu gibi hay ve kerem (cok lutuf ve ihsÂn) sÂhibi olmanı istiyor. Sana Aliyyul MurtezÂ’nın makÂmını verdi ki, senden, onda olduğu gibi ilim ve adÂlet istiyor.” HÂrun Reşîd; “Biraz daha nasîhat et.” deyince, Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Allahu teÂlÂnın Cehennem diye bilinen bir yeri vardır ve seni de oraya bekci yaptı. Eline uc şey verdi. Bunlar mal, kılıc ve kırbacdır. İnsanları bu uc şeyle Cehennem’den uzaklaştır. Muhtac biri gelirse ona mal ver. Allahu teÂlÂnın emirlerine aykırı davrananları bu kırbacla edeblendir, yola getir. Başkalarına haksızlık edenlerin, haksız yere adam oldurenlerin karşısına bu kılıcla sen cık. Eğer bunları yapmazsan Cehenneme ilk gidecek sen olursun.” Halife biraz daha nasîhat istedi. Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Sen suyun menbaı, kaynağı gibisin. Senin vÂlilerin, kumandanların da bu suyun kolları gibidir. Suyun menbaı saf, temiz, berrak olursa, suyun kolları da berrak olur. Suyun menbaı temiz olup, kollarda hafif bulanıklık olursa da zararı olmaz. Ama menbaı bulanık olursa, artık suyun kollarının saf ve berrak olmasını umid etmek mumkun olmaz.” HÂrun Reşîd; “Biraz daha anlat” dedi. Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Duşun ki colun ortasında kaldın, susuzluktan olmek uzeresin. Birisi getirip bir icim su satsa bu suyu kaca alırsın?" O da; “Ne kadar istiyorsa onu verir, suyu satın alırım.” dedi. Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Elinde su bulunan kimse, bu suya mukÂbil senden servetinin yarısını istese, yine rÂzı olur musun?”. HÂrun Reşîd; “Evet rÂzı olurum.” dedi. Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “Duşun ki servetinin yarısını verip satın aldığın suyu ictin. Bir zaman gecince bu suyu dışarı atmak ihtiyÂcını duydun, fakat idrar yapamadın. Oyle ki olecek hÂle geldin. Birisi cıkıp dese ki, ben senin bu sıkıntıdan kurtulmana sebeb olurum, lÂkin buna mukabil olarak mulkunun obur yarısını isterim, dese ne yaparsın?” HÂrun Reşîd; “Elbette rÂzı olurum. Ben o sıkıntıda iken servetimin ne mÂnÂsı var?” dedi. Bunun uzerine Şakîk-i Belhî buyurdu ki: “O halde once ictiğin sonra idrar yoluyla dışarıya attığın bir icim su kıymetinde bile olmıyan şu servetine sakın guvenme. Bir kimseye karşı bununla oğunme!” Bu nasîhatlardan sonra HÂrun Reşîd cok ağladı. Şakîk-i Belhî’yi hurmet ve saygı ile uğurladı.

1) El-A’lÂm; c.3, s.171
2) TabakÂt-us-Sûfiyye; s.61, 66
3) FevÂt-ul-VefeyÂt; c.1, s.187
4) VefeyÂt-ul-A’yÂn; c.1, s.226
5) Hilyet-ul-EvliyÂ; c.8, s.58
6) TabakÂt-ul-KubrÂ; c.1, s.65
7) Tehzîb-ibn-i AsÂkir; c.6, s.327
8) MîzÂn-ul-İ’tidÂl; c.1, s.449
9) UlemÂ-ul-Muslimîn; s.70
10) Tenbîh-ul-GÂfilîn; s.75, 81
11) Tezkiret-ul-EvliyÂ; s.125
12) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.3, s.7
__________________