Konya'ya gelen buyuk velîlerden. İsmi Muhammed bin Ali'dir. Tebriz'de doğdu. Doğum tÂrihi bilinmemektedir. Şems-i Tebrîzî lakabıyla meşhûr oldu. 1247 (H.645) tÂrihinde Konya'da şehîd edildi. MevlÂnÂ'nın medresesinde defnedildi.

Şemseddîn-i Tebrîzî hazretleri, Tebriz'de ilim oğrendi ve edeb uzere yetişti. Daha kucuk yaştayken mÂnevî hallere, ustun derecelere kavuştu. Kendisi şoyle anlatır:

"Henuz ilk mektepteydim. Daha bulûğ cağına girmemiştim. Peygamber efendimizin sevgisi bende oyle yer etmişti ki, kırk gun gectiği halde, O'nun muhabbetinden aklıma yemek ve icmek gelmedi. BÂzan yemeği hatırlattıklarında, onları elimle yÂhut başımla reddederdim. Goklerdeki melekleri ve yerde gayb Âlemini, kabirdekilerin hallerini muşÃ‚hede edebilirdim. Hocam Ebû Bekr, hallerimi başkalarına haber vermekten beni men ederdi. Bir gun babam bu hallerimden urktu ve beni karşısına alıp;

- Yavrucuğum! Ben senin acÂyip işlerinden bir şey anlamıyorum. Bunun sonu nereye varacak? Korkarım ki sana bir zarar erişir? dedi.

Ben de ona;

-Babacığım! Bir tavuğun altına konan bir ordek yumurtasından cıkan ordek yavrusunun dereye dalıp yuzduğu gibi ben de mÂnevî deryÂya dalmış bir haldeyim, diye cevap verdim.

Şems-i Tebrîzî hazretleri, Ebû Bekr-i KirmÂnî'den ve BÂb KemÂl-i Cundî'den feyz aldı. Onunla berÂber, BÂb KemÂl'in yanında, Şeyh Fahreddîn-i IrÂkî de ders aldı. Şeyh Fahreddîn, her keşf ve hÂlini, şiirler hÂlinde BÂb KemÂl'e arz eder bildirirdi. Birgun BÂb KemÂl, Şemseddîn-i Tebrîzî'ye;

-Sana esrÂrdan ve hakîkatlerden bir şey hÂsıl olmuyor mu? Neden hic soylemiyorsun? dedi.

CevÂbında;

-Ondan daha cok oluyor. Fakat, ben onun gibi şiir soyleyemiyorum, dedi.

Bunun uzerine BÂb KemÂl;

-Allahu teÂlÂ, sana oyle bir arkadaş ihsÂn eder ki, o senin adına her mÂrifet ve hakîkatleri soyler, buyurdu.

Şems-i Tebrîzî hocalarını cok sever, derslerine cok calışırdı. Bu bağlılık ve calışmalarının sonunda, mÂnevî ilimlerde yuksek derecelere ulaştı.

Şems-i Tebrîzî hazretleri dunyÂya hic kıymet vermez, haram ve şuphelilerden son derece sakınır, mubÂhların fazlasını terk ederdi. Bir yerde durmaz, talebelerin bulundukları yerlere giderek onları yetiştirirdi. Bu şekilde bıkmadan, yorulmadan pekcok yerler dolaştı. Bunun icin kendisine "Ucan guneş" dediler. Şems-i Tebrîzî hazretleri seyÂhat ettiği yerlerde, uğradığı memleketlerde iyi bir dost bulunması icin du ederdi.

ARADIĞIN VELİ

Kendisi anlatır:

"Bir zaman Rabbime, beni kendi velîleri arasına koyup onlara arkadaş et diye yalvarırdım. Bunun uzerine bir gece ruyÂmda bana;

-Seni bir velîye arkadaş edeceğiz, dediler.

Ben de;

- Peki o velî zÂt nerede bulunur? dedim.

Bana;

-Aradığın velî Rum diyÂrındadır, dediler.

Sonra onu bir zaman aradım. Bana ruyÂmda;

- Daha bulacağın zaman gelmedi, dediler.

Bir zaman gectikten sonra bana;

- Ey Şems-i Tebrîzî! Senin en şerefli dostun ve arkadaşın MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretleridir, diye ilhÂm edildi.

Bundan sonra Rum diyÂrına gitmek ve o sevgili zÂt ile goruşmek ve yolunda başımı fed etmek uzere yollara duştum."

Şems-i Tebrîzî hazretleri bu ilhÂm uzerine tam bir doğruluk ve buyuk bir aşkla Tebriz'den Anadolu'ya hareket etti. OnceŞam'a oradan Konya'ya geldiği de rivÂyet edilmiştir. Bu yolculuğu esnÂsında başından bircok hÂdiseler gecti.

Şems-i Tebrîzî hazretleri uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra 1244 senesi Ekim ayında Konya'ya geldi.Buyuk kapıdan şehre girerek bir han sordu. Gosterilen ŞekerrîzÂn Hanına yerleşti.

Şemseddîn-i Tebrîzî onceleri cok riyÂzet eder, nefsini ıslÂh ile uğraşırdı. On veya on beş gunde bir kerre iftar ederdi. GıdÂsı yarım bayat corek parcasıydı. Onu da paca suyuna doğrar, tirid yapardı. Bir gun corba pişiren onun bu hÂlini oğrenip corbaya biraz fazlaca yağ karıştırmıştı. Şemseddîn hazretleri bunu gorunce o dukkan sÂhibiyle bir daha alış-veriş yapmadı.

VELİ OLSAM OLMASAM SİZE NE

Şems-i Tebrîzî hazretleri Konya'ya geldiğinde halk onun hakkında;

- Acab bu zÂt Allahu teÂlÂnın bir velîsi midir? dediler ve onun sohbetlerini dinlemeyi arzu ettiler.

Şems-i Tebrîzî hazretleri kimseyle goruşmek istemedi. Konuşmalar coğalınca, mecbur kalıp;

- Benim bir huyum vardır. Nedir derseniz! Ben bir yahûdî ve hıristiyan gorduğumde onlara Hak teÂlÂnın hak yola kavuşturması icin du ederim. Bir kimse ki bana sovse, rencide etse ben yine ona du edip; "Y Rabbî! O kimsenin dilini sovmekten kurtar, iyiye cevirip sovmek yerine tesbihle, tehlille meşgûl olsun demekten başka işim yoktur. Ben velî olsam olmasam size ne?" buyurdu ve bir zaman insanlarla goruşmekten uzak durdu.

HANGİSİ BUYUK

Şems-i Tebrîzî hazretleri gunlerini orada gecirirken, bir gun kapıda oturmuş Allahu teÂlÂnın mahlûkÂtı hakkında tefekkur ediyordu. O sırada MevlÂn hazretleri talebeleriyle oradan gecerken, kapı onunde tefekkur hÂlindeki, Şems hazretlerine baktı, ona selÂm verdi. Ve yoluna devÂm etti. Kendi kendine de; "Bu, yabancı bir kimseye benziyor. Buralarda boyle birisini hic gormedim. Ne kadar da nûrlu bir yuzu var." diye duşunurken Âniden atının yularını bir elin tuttuğunu gordu. Atı durduran MevlÂn hazretleri, elin sÂhibinin o yabancı olduğunu gorunce;

- Buyurunuz! Bir arzunuz mu var? dedi.

O da;

-İsminizi oğrenmek istiyorum, deyince,

MevlanÂ;

- CelÂleddîn Muhammed, diye cevap verdi.

Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî;

- Bir suÂlim var. Acab Muhammed aleyhisselÂm mı, yoksa BÂyezîd-i BistÂmî mi buyuktur? diye sordu.

Boyle bir soruyu ilk def duyan MevlÂn hazretleri;

- Elbette ki Muhammed aleyhisselÂm buyuktur. Butun mahlûkÂt ve BÂyezîd O'nun hurmetine yaratıldı, dedi.

Bu cevÂbı bekleyen Şems-i Tebrîzî;

- Peki, Muhammed aleyhisselÂm; "Biz seni lÂyıkıyla bilemedik y Rabbî!" dediği hÂlde, BÂyezîd-i BistÂmî, nicin "SubhÂnî, benim şÃ‚nım ne yucedir" diye soyledi. Bunun hikmetini soyler misiniz?diyerek tekrar sordu.

MevlÂn hazretleri, buna da şoyle cevap verdi:

- Peygamber efendimizin mubÂrek kalbi oyle bir dery idi ki, ona ne kadar mÂrifet, aşk-ı ilÂhî tecellî etse, ne kadar muhabbet, Allahu teÂlÂnın sevgisi dolsa onu icine alır, kuşatırdı. Hatt daha coğunu isteyip;"Y Rabbî! Verdiğin bu nîmetleri daha da arttır." buyurdu. Fakat, BÂyezîd-i BistÂmî'nin kalbi o kadar geniş olmadığı icin, ilÂhî feyzlere tahammul edemeyerek ufak bir tecelli ile dolup taşardı. Az bir feyzle taşınca da boyle şeyler soylerdi.

Bu îzÂhata hayran kalan Şems-i Tebrîzî, "Allah" diyerek yere yığıldı. Bayılmıştı.

MevlÂn hazretleri, hemen atından inerek Şems-i Tebrîzî'yi kucakladı, ayağa kaldırdı. Bu nûr yuzlu zÂta cok ısınmıştı, kalbinde o kadar muhabbet hÂsıl olmuştu ki, ayılınca buyuk bir hurmet ve edeb ile evine goturdu. Bu zÂtın, geleceğini ilk hocası Seyyid BurhÂneddîn hazretlerinin soylediği Şems-i Tebrîzî olduğunu oğrenince;

- Ey muhterem efendim! Gerci evimiz size lÂyık değil ise de, zÂt-ı Âlinize sÂdık bir kole olmaya calışacağım. Kolenin nesi varsa efendisinindir. Bundan boyle bu ev sizin, cocuklarım da evlÂtlarınızdır, diyerek hizmetine koşmaya başladı.

Gece-gunduz hic yanından ayrılmayıp, onun sohbetlerini buyuk bir zevk icinde dinlemeye başladı. Ondan hic ayrılmıyor, talebelerine ders vermeye, insanlara cÂmide vÂz u nasîhata gitmiyordu. Yanlarına dahî, hizmetlerini gormek uzere buyuk oğlu Sultan Veled girebilirdi. Her gun Şems-i Tebrîzî ile sohbet ederler, Allahu teÂlÂnın yarattıkları uzerinde tefekkure dalarlar, namaz kılarlar, CenÂb-ı Hakk'ı zikrederek muhabbetlerini tÂzelerlerdi.

SUYA ATILAN KİTAPLAR

Bir gun MevlÂn havuz kenarındaydı. Yanında kitaplar vardı. Şems-i Tebrîzî hazretleri gelip, kitapları sordu ve hepsini suya attı. Kitapların suya atılması uzerine, MevlÂnÂ;

-Âh babamın bulunmaz yazıları gitti, diyerek cok uzuldu.

Şems-i Tebrîzî hazretleri elini uzatıp kitapların her birini aldı. Hicbiri ıslanmamıştı.

MevlÂn :

- Bu nasıl işdir? dedi.

- Bu zevk ve hÂldir. Sen anlamazsın, buyurdu.

MevlÂnÂ, Şems-i Tebrîzî'nin bu kerÂmetini gorunce, ona olan bağlılığı daha da artıp, sarsılmaz bir kale gibi oldu.

MevlÂnÂ'nın oğlu Sultan Veled, onların hÂllerini şoyle anlatır: "Ansızın Şems-i Tebrîzî hazretleri gelip babam ile goruştu. Babamın golgesi, onun nûrunda yok oldu. Onlar birbirlerine oyle muhabbet gosterdiler ki, etraflarında kendilerinden başkasını gormuyorlardı. Şems-i Tebrîzî, babama mÂrifetten, Allahu teÂlÂnın zÂtına ve sıfatlarına Âit ince bilgilerden ve O'na muhabbetten bahsediyordu. Babam da bunları buyuk bir haz ile dinliyordu.

Eskiden herkes babama uyardı, şimdi ise, babam, Şems'e uyar oldu. Şems babamı muhabbete dÂvet ettikce, babam, Allahu teÂlÂnın muhabbetinden yanıp kavrulurdu. Babam artık onsuz yapamıyor, yanından bir Ân ayrılmıyordu. Bu şekilde aylarca sohbet ettiler. Boylece babam pek buyuk mÂnevî derecelere yukseldi."

Şems-i Tebrîzî, Peygamber efendimizin guzel ahlÂkını ornek alıp, butun işlerini, Âdetlerini, ahlÂkını O'na uydurmaya gayret ederdi. ŞÃ‚yet bir kimseden rahatsız olsa;

"Y Rabbî! Bu kimsenin malını ve cocuklarını cok eyle" derdi. Cunku, Peygamber efendimiz de boyle du ederdi. Resûlullah efendimizin beddu etmek Âdetleri değildi.

Şems-i Tebrîzî hazretleri;

"Eğer bir kimse bana Âhiretim ile ilgili bir def iyilik edip, duny ile ilgili binlerce kotuluk etse, ben onun bir def yaptığı iyiliğe nazar ederim. Cunku iyi ahlÂk bunu icÂbettirir." buyururdu.

AŞIK MAŞUKA KAVUŞMAK İSTER

Şems-i Tebrîzî hazretleri her nerede bir cenÂze gorse;

- Âh! Bu cenÂzenin yerinde ben olsaydım. Onun yerine beni defnetselerdi, derdi.

Bunu işitenler;

- Nicin boyle soyluyorsun? dediklerinde,

Onlara;

- Âşık olanlar mÂşuklarına bir an once kavuşmak isterler. Maksatlarına en kısa zamanda ulaşmaları makbûl değil midir? diye cevap verirdi.

Kendisine bir şey ikrÂm etseler veya bir şey istediğinde getirseler, onlara mutlaka karşılığında bir şey verirdi. Ayrıca bu iyiliği yapanlara teveccuh ve du ederdi. Onun duÂsına kavuşanların kalb gozleri acılır, keşif, kerÂmet sÂhibi olurlardı.

Şems-i Tebrîzî hazretleri guzel halleri ve kerÂmetleri ile meşhûr oldu.

BİR DEMET GUL

SirÂceddîn anlatır:

Kış mevsiminin ortasıydı. Bir kimse bahcesine gul dikmişti. Bunu Şems-i Tebrîzî'nin bulunduğu bir mecliste;

- Efendim! Ben bu gunlerde bahceye gul ağacı diktim. Acaba tutup gul verir mi? Yoksa emeğim boşa mı gider?diye sordu.

Bu kimsenin tereddutlu hÂlini goren Şems-i Tebrîzî;

- CenÂb-ı Hak isterse, boyle sebepsiz de yaratır, derken, hırkasının altından bir demet gul cıkardı.

Orada bulunan bizler bu kerÂmeti gorunce, hayretimizden şaşırıp kaldık."

HER GUN BİR CUZ

SultÂnın bir oğlu vardı. Cok yiğit ve yakışıklı idi. Fakat bir şeyi hemen ezberleyemez cok kısa zamanda da unuturdu. Hocaları, onun unutkanlığından usanmışlardı. Babası bir gun Şems-i Tebrîzî'nin huzûruna gelip, oğlunun durumunu anlattı ve himmetini istirhÂm edip, Kur'Ân-ı kerîm oğretmesini istedi. Şems-i Tebrîzî de kabûl buyurup;

- İnşÃ‚allah her gun Kur'Ân-ı kerîmin bir cuzunu (yirmi sahife) ezberler." dedi. Orada bulunanlar, bu soze şaşırdılar.

Ertesi gunden îtibÂren, cocuk derse gelmeye başladı ve her gun yirmi sahife ezberledi. Bir ayda Kur'Ân-ı kerîmin tamÂmını ezberlemiş oldu.

KEŞKE UYANIK OLSALAR

Şems-i Tebrîzî hazretleri ile MevlÂnÂ, mehtaplı bir gecede medresenin damında oturmuş sohbet ediyorlardı. Bir ara Şems, etrÂfına bir goz gezdirerek;

- Hicbir pencereden ışık gorunmuyor, herkes olu gibi yatıyor. Keşke uyanık olsalar da, Âhiret icin birazcık calışıp, kıyÂmet gununde guc durumda kalmasalar. Yoksa bu hÂlleriyle oluden farkları yok, dedi.

Bunun uzerine MevlÂn hemen ellerini kaldırıp;

- Y Rabbî! Şems-i Tebrîzî hazretlerinin hurmetine bu uykuda olu gibi yatan kullarını uyandır!diye du etti.

DuÂnın akabinde, gokyuzunde bir anda bulutlar toplanmaya, şimşekler cakmaya ve gok gurlemeye başladı. Bu şiddetli gurultulerden uyuyan herkes uyandı. Yakın evlerden "Allah!Allah!" sesleri gelmeye başladı.

Bir muddet bu sesleri dinlediler ve Şems;

- İnsanların, Rabbimizin hıfz-u emÂnında (korumasında) olabilmeleri icin, Âlim, kÂmil bir rehbere ihtiyacları vardır. Ancak boyle bir rehbere kavuşanlar, yer ve gok Âfetlerinden, maddî ve mÂnevî butun zararlardan korunabilirler. Goruldu ki, şu insanların uykudan uyanıp "Allah! Allah!" demeleri, gok gurlemesinden dolayıdır. Onun gibi, bu insanların hakîkî uykudan uyanmaları, CenÂb-ı Hakk'ın sevdiği bir Âlimi veya velîsi sebebiyle olmaktadır." buyurdu.

BİN TANE ŞEMS

MevlÂn bir gun talebelerine, Şems-i Tebrîzî hazretlerinin ustunluklerinden, bÂzı kerÂmetlerinden ve onun ustun vasıflarından bahsetti. Bunları işiten Sultan Veled şoyle anlatır;

Babam MevlÂnÂ, Şems-i Tebrîzî'yi o kadar cok medhetti ki, hemen Şems'in huzûruna koştum.

Geldiğimi gorunce;

- Ey BehÂeddîn! Baban MevlÂnÂ'nın hakkımda soyledikleri doğrudur. Fakat, MevlÂnÂ'nın yanında bin tÂne Şems, onun yanında zerreler gibi kalır. Bunun icin onu bırakıp da benim hizmetime gelmek munÂsib olmaz, buyurdu.

ŞEFAAT

Şems-i Tebrîzî hazretleri bir gun kalb gozuyle gayb Âlemini seyrederken, kırk bin talebesi olan evliyÂnın buyuklerinden birini gordu. Ellerini acmış, buyuk bir gonul kırıklığı icerisinde CenÂb-ı Hakk'a;

- Y Rabbî! Y Rabbî! diye du ediyordu.

Oyle bir yalvarışı vardı ki, butun rûhlar, onunla birlik olmuşlar,

- YÂ Rabbî! YÂ Rabbî! diyorlardı.

Şems-i Tebrîzî de o anda CenÂb-ı Hakk'a munÂcaat edip, yalvardı. Bu sırada yalvarışlarına cevap olarak;

-İste ey Şems! Butun dileklerin yerine getirilecek, diyen bir ses işitti.

Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî; "YÂ Rabbî! Sana butun rûhlarla birlikte

- YÂ Rabbî! YÂ Rabbî! diye yalvaran bu velî kuluna ihsÂn eyle, dedi.

Şems-i Tebrîzî hazretlerinin bu şefÂatiyle, o velî, derhal isteğine kavuştu.


MevlÂn CelÂleddîn ile Şems-i Tebrîzî hazretlerinin zÂhiri ve bÂtınî calışmaları devam ederken, onların bu sohbetlerini hazmedemeyen ve MevlÂnÂ'nın kendi aralarına katılmamasına uzulen bÂzı kimseler, Şems-i Tebrîzî hakkında uygun olmayan sozler soylemeye başladılar. Bu soylentiler, MevlÂnÂ'nın kulağına kadar geldi. Diyorlardı ki:

- Bu kimse Konya'ya geleli, MevlÂn bizi terk etti. Gece gunduz hep birbirleriyle sohbet ediyorlar da, bizlere hic iltifÂt gostermiyorlar. Yanlarına kimseyi de koymuyorlar. MevlÂnÂ, SultÂn-ul-ulemÂ'nın oğlu olsun da, Tebrîz'den gelen ve ne olduğu belli olmayan bu kimseye gonul bağlasın. Onun icin bize sırt cevirsin. Hic Horasan toprağı ile (MevlÂn hazretlerinin memleketi) Tebrîz toprağı bir olur mu? Elbette Horasan toprağı daha kıymetlidir.

Bu soylentilere MevlÂnÂ;

- Hic toprağa îtibÂr olunur mu? Bir İstanbullu, bir Mekkeliye gÂlip gelirse, Mekkelinin İstanbulluya tÂbi olması hic ayıp sayılır mı? diyerek cevap verdi.

Fakat soylentiler durmadı. Şems-i Tebrîzî hazretleri artık Konya'da kalamıyacağını anladı. O cok kıymetli dostunu, o mubÂrek ahbÂbını bırakarak Şam'a gitti.

SER ve SIR

Şems-i Tebrîzî hazretlerinin gitmesi MevlÂnÂ'yı cok uzdu. Gunler gectikce ayrılık acısına sabredemiyor, kendisinde tahammul edecek bir hÂl bırakmıyordu. Şems'in ayrılık hasreti ve muhabbeti ile yanıyordu. "Şems! Şems!" diyerek ciğeri yakan kasîdeler soyluyor, goz yaşlarıyla dolu yazdığı mektupları Şam'a, Şems-i Tebrîzî hazretlerine gonderiyordu.

Eğer bir kimse;

-Şems-i Gordum, diye yalan soylese, ona mujdelik olarak uzerindeki elbisesini verirdi.

Bir defÂsında birisi;

-Şems-i Tebrîzî'yi Şam'da gordum. Sıhhati yerindeydi, dedi.

MevlÂnÂ, ona elinde bulunan ne varsa hepsini verdi. Orada bulunanlardan biri;

- O, Şems-i Tebrîzî'yi gormedi. Yalan soyluyor, deyince,

MevlÂn da;

-Ona verdiğim bu elbiseler, sevdiğimin yalan haberinin mujdesidir. Onun hakîkî haberini getirene canımı veririm, diye cevap verdi.

Boylece aylar gecti. Mevlan artık dayanamayacağını anlayınca, oğlu Sultan Veled'i Şam'a gondermeye karar verdi. Oğlunu cağırıp;

- Suratle Şam'a varıp, filanca hana gidersin. Şems-i Tebrîzî hazretlerinin o handa bir genc ile sohbet ettiğini gorursun. O genci kucumseme sakın. O, Allahu teÂlÂnın sevdiği evliyÂnın kutuplarından biridir. SelÂmımı ve du isteğimi kendilerine bildir. İcinde bulunduğum şu vaziyetimi, hasretimi dile getir. Buraya acele teşriflerini tarafımdan istirhÂm et, dedi.

Sultan Veled, hemen hazırlıklarını tamamlayıp yola cıktı. Şam'da, babasının tÂrif ettiği handa, Şems-i Tebrîzî'yi bir gencle konuşuyor buldu. Durumu dilinin donduğu kadar anlattı. Konya'da bu hÂdiseye sebeb olanların tovbe ettiğini ve MevlÂnÂ'dan cok ozurler dilediklerini de sozune ekledi. Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî, Konya'ya tekrar gitmeye karar verdi. Hemen yola cıktılar. Sultan Veled, Şems hazretlerini ata bindirdi, kendisi de arkasında yaya olarak yuruyordu. Şems-i Tebrîzî, Sultan Veled'in ata binmesi icin ne kadar ısrÂr ettiyse, o;

- SultÂnın yanında hizmetcinin ata binmesi bizce yakışık almaz, diyerek ata binmedi.

Sultan Veled, Konya'ya yaklaştıklarında MevlÂnÂ'ya haberci gonderip, Konya'ya girmek uzere olduklarını bildirdi. MevlÂn hazretleri mujdeyi getirene o kadar cok hediye verdi ki, o kimse zengin oldu. Konya'da tellÂllar bağırtılarak, Şems'in Konya'yı teşrif etmek uzere olduğu bildirildi. Konya'da başta pÂdişÃ‚h olmak uzere, ileri gelen vezîrler, hÂkimler, zenginler ve butun halk yollara dokuldu. Buyuk bir bayram havası icinde Şemseddîn Tebrîzî ile Sultan Veled gorunduler. Sultan Veled, atın yularından tutmuş, Şems de atın uzerinde, başı onunde ağır ağır ilerliyorlardı. Bu muhteşem manzarayı seyredenler, buyuk bir heyecana kapıldılar. MevlÂn koşarak ilerledi, atın dizginlerine yapıştı. Goz goze geldiler. Şems'in attan inmesine yardım eden MevlÂnÂ, ustÂdının ellerinden sevinc gozyaşları arasında doya doya optu. Bu arada yanık sesli hÂfızlar Kur'Ân-ı kerîm okumaya başladılar. Herkes buyuk bir haz icinde Kur'Ân-ı kerîmi dinledikten sonra, sıra ile Şems-i Tebrîzî hazretlerinin ellerini optuler. Sonra MevlÂnÂ'nın medresesine geldiler. Şems-i Tebrîzî, Sultan Veled'in kendisine gosterdiği hurmeti ve yaptığı hizmetleriMevlÂnÂ'ya anlattı. Bundan cok memnun olduğunu bildirerek;

- Benim bir serim (başım) bir de sırrım vardır. Başımı sana fed ettim. Sırrımı da oğlun Sultan Veled'e verdim. Eğer Sultan Veled'in, bin yıl omru olsa da hepsini ibÂdetle gecirse, ona verdiğim sırra, yÂni evliyÂlıkta yukselmesine sebeb olduğum derecelere kavuşamaz, dedi.

MevlÂn CelÂleddîn ile Şems-i Tebrîzî, eskisi gibi yine bir odaya cekilip sohbete başladılar. Hic dışarı cıkmadan, yanlarına oğlundan başka kimseyi sokmadan, mÂnevî bir Âlemde ilerlemeye başladılar. Halk, Şems gelince MevlÂnÂ'nın sÂkinleşeceğini, aralarına katılıp, kendilerine nasîhat edeceğini, sohbetlerinden istifÂde edeceklerini umîd ederlerken, tam tersine, eskisinden daha fazla Şems'e bağlandığını ve muhabbetinin ziyÂdeleştiğini gorduler.

MUBAREK CESET

Şems-i Tebrîzî hazretleri, MevlÂnÂ'yı velîlik makamlarının en yuksek derecelerine cıkarmak icin elinden gelen butun tedbirlere başvuruyor, her turlu riyÂzet ve mucÂhedeyi yaptırıyordu. Gunler bu şekilde devÂm ederken, halk, MevlÂnÂ'nın hic gorunmemesinden dolayı Şems'e kızmaya başladı. Bir gun bu soylenenleri Şems-i Tebrîzî işitince, Sultan Veled'e;

- Ey Veled! Hakkımda yine sû-i zan etmeye başladılar. Beni MevlÂnÂ'dan ayırmak icin, soz birliği etmişler. Bu seferki ayrılığımın acısı cok derin olacak! dedi.

1247 senesi Aralık ayının beşine rastlayan Perşembe gecesiydi. MevlÂna ile Şems hazretleri yine odalarında sohbet ediyorlar, Allahu teÂlÂnın muhabbetinden ve ceşitli velîlik makamlarından anlatıyorlardı. Bir ara kapı calındı ve Şems hazretlerini dışarı cağırdılar. Şems-i Tebrîzî, MevlÂnÂ'ya;

- Beni katletmek icin cağırıyorlar." dedi ve dışarı cıktı.

Dışarda bir grup kimse, bir anda uzerine hucûm ettiler. Şems-i Tebrîzî hazretlerinin "Allah!" diyen sesi duyuldu. MevlÂn hemen dışarı cıktı, fakat hic kimse yoktu. Yerde kan lekeleri vardı. Derhal oğlu Sultan Veled'i uyandırıp, durumun tetkîkini istedi. Yapılan butun araştırmalarda Şems-i Tebrîzî hazretlerinin mubÂrek cesedini bulamadılar. Bu cinÂyeti işleyenler yedi kişi idi. İclerinde, MevlÂnÂ'nın oğlu AlÂeddîn de vardı. Yedisi de kısa bir sure sonra ceşitli belÂlara yakalanarak olduler.

Bir gece Sultan Veled, ruyÂsında Şems-i Tebrîzî'nin cesedinin bir kuyuya atıldığını gordu. Şems-i Tebrîzî hazretleri ona;

-Ben falan yerdeki kuyudayım. Beni buradan alıp defneyleyin, buyurdu.

Sultan Veled uyanınca, yanına en yakın dostlarından birkacını alarak, gorduğu kuyuya gittiler. Cesed hic bozulmamıştı. Bulunduğu yerden alıp cenÂze hizmetlerini gorduler ve MevlÂnÂ'nın medresesine defnettiler.

Şems-i Tebrîzî'nin kıymetli, hikmetli sozlerinden bÂzıları şoyledir:

KIYMETLİ SOZLERİNDEN

Şems-i Tebrîzî hazretlerine bir kimse;

- Efendim! MÂrifeti bana anlatır mısınız?" dedi.

O da;

- Bir gonul ki, Allahu teÂlÂnın muhabbetiyle yanıp, onunla hayat buluyorsa, bu mÂrifettir, buyurdu.

Soruyu soran;

- Peki ben ne yaparsam bu mÂrifeti elde edebilirim? diye tekrar sordu.

- Bedeni terk ederek. Cunku Allahu teÂl ile kul arasındaki perde, kişinin bedenidir. Allahu teÂlÂya vÂsıl olmasına mÂni olacak şey dort tÂnedir:
1) Şehvet,
2) Cok yemek.
3) Mal ve makam,
4) Ucb ve gurûr. İşte bu dort şey, kulun CenÂb-ı Hakk'a ulaşmasına mÂnidir." buyurdu.

Bir defÂsında da;

"Velîler, Allahu teÂlÂyı zikretmekten yorulmazlar ve O'nun muhabbetine doymazlar. Onların yanında dunyÂnın hicbir kıymeti yoktur. Onlar, her an Allahu teÂlÂyı zikrederler, şukrederler, ibÂdete devam ederler. Bir kalpten butun arzu ve istekler cıkarsa, orada Allahu teÂlÂnın sevgisinden başka bir sevgi kalmaz." buyurdu.

"İlim uc şeydir: Zikreden dil, şukreden kalp, sabreden beden."

"Perhizi olmayan bir vucûd, meyvesiz bir ağac; utanması olmayan bir beden, tuzsuz bir aş; gayreti olmayan bir vucûd, sÂhipsiz bir kole gibidir." buyurdu.

Şems-i Tebrîzî hazretlerine;

"İnsanların en ustunu, kıymetlisi kimdir?" dediler.

CevÂbında;

"Şu dort kimsenin kıymeti, Allahu teÂl katında yuksektir:

1) Şukreden zengin,

2) KanÂatlı ve sabreden fakir,

3) İşlediği gunÂhlara pişmÂn olup, Allahu teÂlÂnın azÂbından korkan kişi,

4) TakvÂ, verÂ, zuhd sÂhibi; yÂni haramlardan sakınıp, şupheli korkusuyla mubahların coğunu terkederek dunyÂya zerre kadar meyletmeyen Âlimdir." buyurdu. "Bu kıymetli insanların icinde en ustunu hangisidir?" diye sordular.

Buyurdu ki: "İlim ve hilm (yumuşaklık) sÂhibi Âlimlerdir."

Comertliği sordular, buyurdu ki:

"Dort turlu sehÂvet, comertlikvardır:

1) Mal comertliği; zÂhidlere, dunyÂya kıymet vermeyenlere mahsustur. Onlar malı verirler, mÂrifeti, Allahu teÂlÂyı tanımayı alırlar.

2) Beden comertliği; muctehid olan Âlimlere mahsustur. Onlar da Allahu teÂlÂnın yolunda vucutlarını harcarlar ve hidÂyeti alırlar.

3) Can comertliği; şehidlere mahsustur. Onlar da canlarını vererek Cennet'i alırlar.

4) Kalb comertliği; Âriflere mahsustur. Onlar da gonul vererek muhabbeti alırlar."

"DunyÂ, insanı hev ve hevesine kaptırır, nefsin arzularına uydurur. Netîcede Cehennem'e goturur."

"İnsanoğlunun edepten nasîbi yoksa, insan değildir. İnsan ile hayvan arasını ayıran edeptir."

"Âhireti kazanmak icin calışmak lÂzımdır. Bu, insanı Cennet'e goturup, Allahu teÂlÂnın cemÂlini gormekle şereflenmesine sebeb olur."

Şems-i Tebrîzî hazretlerinin aşkla soylediği beytlerinden bÂzıları şoyledir:

1
Bihamdillah direm Allah
Alıp aklımı fikrullah
Dilimde zÂtın esmÂsı
Bana uns oldu zikrullah
SalÂtullah selÂmullah
Aleyke y Resûlallah 3
Ben ol pervÂneyim geldim
Duşup aşk oduna yandım
Yanuban kullu yandım
Beni yaktı aşkullah
SalÂtullah selÂmullah
Aleyke y Resûlallah 5
Şems-i Tebrîz bunu bilir
Ehad kalmaz fen bulur
Bu Âlem kullu mahvolur
Hemen bÂkî kalır Allah
SalÂtullah selÂmullah
Aleyke y Resûlallah
2
Bu tevhidden murÂd ancak
CemÂl-i zÂta ermektir
Gorunen kendi zÂtıdır
Değil sanma ki gayrullah
SalÂtullah selÂmullah
Aleyke y Resûlallah 4
Gonul Âyinesin sûfî
Eğer kılar isen sÂfî
Acılır sana bir kapı
AyÂn olur CemÂlullah
SalÂtullah selÂmullah
Aleyke y Resûlallah

YAPACAĞIM BİR ŞEY YOK

Şems-i Tebrîzî hazretleri Şam'dan Konya'ya gelirken, yol uzerinde bulunan bir hana uğrayarak burada yatmak istedi. Fakat uğradığı butun hanların dolu olduğunu, hic kalacak yerlerinin olmadığını oğrenince, cÂmide sabahlamak istedi. CÂmiye gidip yatsı namazını cemÂatle kıldı. CemÂat dağıldığında, o hÂl duÂya devÂm ediyordu. DuÂsını bitirdiğinde, cÂmide kimse kalmamıştı. Cubbesini cıkarıp başının altına koyarak uzandı. Gunlerce suren yolculuğun verdiği yorgunlukla hemen kendinden gecti. Bir muddet sonra cÂminin kapılarını kilitlemek uzere gelen gorevli, camide birinin yattığını gorunce, yanına yaklaşarak:

- Burada yatılmaz kalk! dedi.

Şems-i Tebrîzî hazretleri doğrularak:

- Benim kimseye bir zararım dokunmaz. Garibim, uzak yoldan geliyorum. Hanlarda da yatacak yer yokmuş, başka kalacak bir yerim de yok. Bırak da burada sabahlıyayım, dedi.

CÂmiyi kilitlemek icin gelen kişi;

-Beni uğraştırma, sana kalk dışarı cık dedim, yoksa yaka paca seni dışarı atmasını bilirim, diye karşılık verdi.

Şems-i Tebrîzî hazretleri, bu son sozler uzerine bir tuhaf oldu. Hemen ayağa kalktı. Cubbesini toplayarak sessizce kapıdan dışarı cıktı. CÂmiden cıkmasını isteyen gorevli, onun arkasından bakarken, Âniden boğuluyormuş gibi oldu. Bunun uzerine;

- İmdÂt boğuluyorum! diye bağırmaya başladı.

Bu sesi işiten imÂm efendi koşarak geldi ve ona;

- Ne oldu, niye bağırıyorsun? diye sordu.

Kayyum durumu anlatınca, imÂm efendi hemen cÂmiden cıkıp koşarak, Şems-i Tebrîzî hazretlerine yetişti.

Kendisine;

- Efendim, o cÂhildir, bir terbiyesizlik etmiş. Ne olur onu affedin!" dedi.

Şems-i Tebrîzî hazretleri imÂm efendiye baktı. Uzuntulu bir şekilde:

- Onun işi benden cıktı. Benim yapabileceğim birşey yoktur. Ancak îmÂnla olmesi icin du edebilirim, buyurdu.

UC SUÂL VE BİR CEVAP

MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî'ye felsefecilerden bir grup geldi. SuÂl sormak istediklerini bildirdiler. MevlÂn hazretleri bunları Şems-i Tebrîzî'ye havÂle etti. Bunun uzerine onun yanına gittiler. Şems-i Tebrîzî hazretleri mescidde, talebelere bir kerpicle teyemmum nasıl yapılacağını gosteriyordu. Gelen felsefeciler uc suÂl sormak istediklerini belirttiler, Şems-i Tebrîzî;

- Sorun! buyurdu.

İclerinden birini başkan sectiler. Hepsinin adına o soracaktı. Sormaya başladı:

- Allah var dersiniz, ama gorunmez, goster de inanalım

Şems-i Tebrîzî hazretleri;

-Obur sorunu da sor! buyurdu.

O;

-Şeytanın ateşten yaratıldığını soylersiniz, sonra da ateşle ona azÂb edilecek dersiniz hic ateş ateşe azÂb eder mi? dedi.

Şems-i Tebrîzî;

-Peki oburunu de sor! buyurdu.

O;

-Âhirette herkes hakkını alacak, yaptıklarının cezÂsını cekecek diyorsunuz. Bırakın insanları canları ne istiyorsa yapsınlar, karışmayın! dedi.

Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî, elindeki kuru kerpici adamın başına vurdu. Soru sormaya gelen felsefeci, derhÂl zamÂnın kÂdısına gidip, dÂvÂcı oldu. Ve;

- Ben, soru sordum, o başıma kerpic vurdu, dedi.

Şems-i Tebrîzî;

- Ben de sÂdece cevap verdim, buyurdu.

KÂdı bu işin acıklamasını istedi. Şems-i Tebrîzî şoyle anlattı:

- Efendim, bana Allahu teÂlÂyı goster de inanayım, dedi. Şimdi bu felsefeci, başının ağrısını gostersin de gorelim.

O kimse şaşırarak;

- Ağrıyor ama gosteremem, dedi.

Şems-i Tebrîzî;

- İşte Allahu teÂl da vardır, fakat gorunmez. Yine bana, şeytana ateşle nasıl azÂb edileceğini sordu. Ben buna toprakla vurdum. Toprak onun başını acıttı. HÂlbuki kendi bedeni de topraktan yaratıldı. Yine bana; "Bırakın herkesin canı ne isterse onu yapsın. Bundan dolayı bir hak olmaz." dedi. Benim canım onun başına kerpici vurmak istedi ve vurdum. Nicin hakkını arıyor? Aramasa ya! Bu dunyÂda kucuk bir mesele icin hak aranırsa, o sonsuz olan Âhiret hayÂtında nicin hak aranmasın? buyurdu.

Felsefeci, bu guzel cevaplar karşısında mahcûb olup, soz soyleyemez hÂle duştu.

BAŞKA CÂRE YOK

Şems-i Tebrîzî hazretleri, bir gun dostlarına şoyle nasîhatta bulundu: "Âhireti terk edip, dunyÂya tÂlib olup muhabbet edenlere, mal kazanıp zengin olmaktan başka cÂre yoktur. Âhirete tÂlib olan kimselere de, olmeden once ibÂdet yaparak, dîn-i İslÂma hizmet ederek gayretle calışmaktan başka cÂre yoktur. Allahu teÂlÂnın tÂlibi olan kimselere, O'na kavuşmak arzusu icinde olanlara, mihnet, meşakkat, dert ve belÂlara katlanmaktan başka cÂre yoktur. İlmi taleb edenlere, yÂni Âlim olmak isteyenlere, herkesin gozunde hakîr olmak ve yalnız, kimsesiz, garip kalmaktan başka cÂre yoktur. Cunku, kim ilim oğrenmek arzusunda olursa, onun uzuntusu cok olur. Onu rencide ederler. Huzura kavuşması icin her turlu derde, belÂya sabretmesi lÂzımdır. Her kim kendini ustun gorurse, onun sonu zillete duşmektir. Hesapsız, sonunu duşunmeden malını sarfedenler, fakir olurlar. Her kim fakirliğe sabreder, kanÂatkÂr olursa, sonunda zenginliğe ulaşır. Her kimsenin, kendisinde bulunan iki şeyin birisini oldurup, birisini diri tutmaya calışması lÂzımdır. Oldurmesi îcÂb eden şey nefsidir. Cunku nefsi oldurmedikce, rahata ermek duşunulemez. Diri tutması lÂzım gelen şey de, gonuldur. Cunku gonlu olu olanların mesûd ve bahtiyÂr olması duşunulemez."

1) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye; (49. Baskı) s.1150
2) Rehber Ansiklopedisi; c.16, s.69
3) NefehÂt-ul-Uns; s.520
4) Hadîkat-ul-EvliyÂ; s.16
5) KÂmûs-ul-A'lÂm; c.4, s.2872
6) MenÂkib-ul-Ârifîn; c.1, s.82
7) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.9, s.283
8) MenÂkıb, Millet KutuphÂnesi, Feyzullah Efendi Kısmı, No: 2142
9) RisÂle-i Sipahsalar
__________________