Mevleviyye yolunun buyuklerinden. Gorunen ve gorunmeyen kemÂlÂt, olgunluklar, yuksek hÂller sÂhibi velî. Konya'da doğdu. Doğum tÂrihi bilinmemektedir. 1631 (H.1040) yılında vefÂt etti.

Henuz dunyÂyı teşrif etmeden once, buyuk bir velî olacağı ve insanlara İslÂmiyeti oğreteceği, buyuk mevlevî şeyhi Celebi Ferruh tarafından mujdelenmişti. Bu mujdenin verilmesinden birkac ay sonra dunyÂya gelen cocuğa Bostan ismini verdi. Celebi Ferruh hazretleri, Bostan'ın eğitim ve terbiyesiyle bizzat ilgilendi. Onu din ve fen ilimleriyle tasavvuf ilminde en yuksek mertebeye cıkardı ve kendi yerine halîfe tÂyin etti.

Bostan Celebi gerek cocukluğunda, gerekse gencliğinde, tabîatı îcÂbı dunyÂya gonul bağlamayanlar gibi giyinirdi. Hocası Celebi Husrev hazretlerine ve diğer tasavvuf ehline ziyÂdesiyle hurmet gosterip cok hizmet ederdi. Gurur ve kibirden uzaktı. Cehresi gÂyet nûrÂnî idi. Bir kuru ekmek parcasıyla kanÂat ederdi. Ceşitli yemekler yemeye duşkunluk gostermez istek duymazdı. Vakitlerinin coğunu halvetle, yalnızlıkla, Allahu teÂlÂyı zikir ve sukûnet hÂli uzere gecirirdi. Onda kucuk yaştan îtibÂren gorulen bu haller, herkes tarafından sevilmesine yolactı.

1592 yılında Celebi Ferruh hazretlerinin vefÂtından sonra, MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerinin turbesi yanındaki mevlevîhÂnede talebelerin yetiştirilmesi işiyle meşgûl olmaya başladı. Konya'da devlet adamları ve halk ondan istifÂde edebilmek icin sohbetlerine koşarlardı. Hic isim vermeden sohbetine gelenlerin hallerine ve yaşayışlarına gore konuşurdu. Herkes onun sohbetinde ya bir bilmediğini oğrenir veya hatÂlarının neler olduğunu anlar, ona gore hareketlerini ayarlardı.

Bostan Celebi hazretlerinin hal, hareket ve tavırlarında gizli mÂnÂlar ve işÃ‚retler bulunduğu firÂset sÂhipleri ile halkın coğu tarafından bilinirdi. Mesel av ile fazlaca ilgilenirse, muridlerinin cokluğuna; harp Âletleriyle meşgûl olsa, ordunun cihÂda cıkacağına; elbise ve sarıklarını sık sık değiştirseler, devlet kademelerinde tÂyinler olacağına; giyinişlerinde değişiklik yapmayıp aynı elbiseleri uzun sureli giyseler, umûmî rahatlık ve ferahlığa; fazla ihsÂn ve bağışlarda bulunsalar, bolluk olacağına; tutumluluk gosterseler, kıtlık ve pahalılığa; sadaka vermekte gayret gosterseler, veb hastalığı cıkacağına işÃ‚ret olurdu. Her bir tavrı ve hÂli boş değildi ve bir mÂnÂya işÃ‚retti. Butun hareketleri ve davranışlarının gelecekte olacak işlere Âit birer numûne, ornek olduğunu basîret sÂhipleri, kalp gozleri acık olanlar bilirdi. Bilhassa bÂzı muşkillerine, meselelerine cevap bekleyenlerin onun soz ve hareketlerinden durumlarına gore cevap mÂhiyetinde işÃ‚ret aldıkları pek yaygındır. Mesel yolculuğa cıkmış birisi hakkında kotu bir haber duyulsa, doğru mu yalan mı bilinmese, fakat Bostan Celebi; "Falanca şehirdedir, uzulme!" buyurursa, bu sozu o kimsenin hayatta olduğuna mujdedir. "Falanca yerdedir, uzulme." demez, susarsa, o haberin acı, kotu olduğuna yorumlanırdı. O murşid-i kÂmil olup, Allahu teÂlÂnın nûru ile bakan bir zÂt idi. Bu sebeple bir işin başından ve sonundan haberi olurdu.

Bostan Celebi hazretleri Konya'da talebeler yetiştirmekte iken, Mevleviyye yoluna duşman olanlar, kendisine cok eziyet vermekte idiler. Tam bu sıralarda Osmanlı tahtında değişiklik oldu ve Ucuncu Mehmed Hanın olumuyle tahta Birinci Ahmed Han gecti (21 Aralık 1603). Birinci Ahmed Hanın sultÂn olduğu zaman, Osmanlı Devleti cok zor şartlar ile karşıkarşıya idi. Devlet batıda Avusturya ve doğuda İran ile harp hÂlinde bulunduğu bu sırada; icte celÂlî adı verilen Âsîler yirmişer otuzar bin kişilik gruplar meydana getirmişler, koyleri yakıp yıkmaya, uzerlerine gonderilen orduları bozmaya başlamışlardı. Bu ic gÂile, Osmanlı Devletini temelinden sarsacak bir manzara gorunumundeydi. Bilhassa İran, bu ic fitneyi korukluyor ve Osmanlı Devleti icerisindeki hurûfîler de butun gucleri ile bu fitne hareketlerini destekliyorlardı.

Bostan Celebi hazretleri, Sultan Birinci Ahmed'in tahta gecmesinden sonra buyuk ceddi MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerinin mÂnevî işÃ‚reti uzerine İstanbul'a geldi. Kadir gecesi olması muhtemel bir gecede Ebû Eyyûb el-EnsÂrî hazretlerinin kabr-i şerîfini ziyÂret etti. Aynı gece Sultan Ahmed Han da şoyle bir ruy gordu:

Saray-ı humÂyûndaki husûsî koşkun etrÂfında heybetli ve nûrÂnî zÂtlar geziniyordu. Onların kimler olduğunu araştırınca, yakın adamlarından birisi gelerek; "SultÂnım! MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretleri koşkunuzu teşrif ettiler. Peşindekiler, onun dervişleri ve talebeleridir." dedi. Bu haberi alan Sultan buyuk bir sevincle sarayın icine girdi ve orada MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerini gordu. İkrÂm ve iltifÂt olmak uzere ona saltanat tahtına oturmasını teklif etti. O zaman MevlÂn hazretleri; "Arşın golgesi altında oturanlar, bu birkac ağac parcasından yapılmış tahta iner mi? Bu tac ve taht sizindir." buyurdu. Bu sırada Sultan Ahmed Han, MevlÂn hazretlerinin orada bulunuşunu fırsat bilip, ondan devlete isyÂn eden, azgınlık ve taşkınlık yapan celÂlîlerin hakkından gelebilmek icin himmet ve hayır duÂda bulunmalarını istedi. MevlÂn hazretleri ona; "Sen eğer bizim cocuklarımıza karşı azgınlık ve taşkınlık edip onlara sıkıntı verenlere mÂni olursan, biz de bunun mukÂfÂtı olarak mÂnevî yolla size karşı gelenlerin zararlarını ve cıkardıkları fitneleri def ederiz. Bostan'ımıza var, himmetine sarıl!" diye tenbih eyledi. MevlÂn hazretleri oradan Ebû Eyyûb el-EnsÂrî hazretlerini ziyÂrete gitti. Sultan Ahmed de kendisini tÂkib etmişti. Gordu ki, Ebû Eyyûb el-EnsÂrî hazretleri hayatta ve MevlÂn hazretlerinin torunlarından biriyle sohbet etmektedir. MevlÂn hazretleri de oraya varıp bu buyuk sahÂbîyle sohbetten sonra ved edip ayrılırken; "Benim Bostan'ım budur." diye işÃ‚ret etti.

Sultan Ahmed tam bu esnÂda uyandı. Boyle mubÂrek bir ruy gormenin şukrÂnesi olarak Allahu teÂl icin kurbanlar kestirdikten başka, derhal Eyub Sultan'a ziyÂrete gitti. Orada Bostan Celebi'yi gorunce sevindi. MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerinin tenbihi uzere saray-ı humÂyûna dÂvet etti. O da bu dÂveti kabûl etti. Sultan ona MevlÂn hazretlerinin oturduğu yere oturmasını teklif ettiğinde; "MubÂrek dedemin yerine oturmam edebe sığmaz." diyerek, Sultanın akşamki ruyÂsına işÃ‚ret etti. Boylece Ahmed Han, MevlÂn hazretlerinin; "Bostan'ımıza yapış." sozundeki inceliği ve Bostan Celebi'nin de hÂlinin yuksekliğini ve velî olduğunu anladı. Kendisine pekcok hurmet ve saygı gosterdi. Sohbetlerinden bereketlendi ve butun sıkıntılarının giderilmesi icin emirler verdi. Bu mubÂrek zÂta ve mevleviyye yolunun buyuklerine eziyet edenlerin, rahatsızlık verenlerin cezÂlandırılmasını istedi. ZÂten Sultan Ahmed Hanın, Bostan Celebi'ye gosterdiği hurmeti duyan fesadcılar, buyuk bir korkuya kapılmışlar ve sozlerini kesmişlerdi. Bostan Celebi bir muddet sonra Konya'ya gitmek uzere pÂdişÃ‚htan izin istedi. Bu mubÂrek zÂttan ayrılmak, genc pÂdişÃ‚h Ahmed Hana cok ağır geldi. Buyuk bir kalabalıkla kendisini İstanbul'dan uğurladı. Ayrılırken memleketin isyÂncıların şerrinden kurtulması icin pekcok du eden Bostan Celebi, Konya'da da muhteşem bir kalabalık tarafından karşılandı. Bostan Celebi'nin ayrılışının uzerinden cok gecmeden Ahmed Hanın Anadolu'da celÂlîler uzerine gonderdiği ordunun zafer haberleri gelmeye başladı ve kısa surede Âsîlerin tamÂmı temizlendi.

Bostan Celebi bundan sonra daha rahat ve huzurlu bir şekilde talebelerine ders verdi. Bir gun yine MevlevîhÂnede talebeleri ile meşgûlken iceriye bir haberci girdi. Şeyhe, kendisini Lala Mustafa Paşanın gonderdiğini ve ondan Şam'da boş bulunan Mevlevî DergÂhına bir halîfe gondermesini istirhÂm ettiğini bildirdi. Bostan Celebi bu istek uzerine himmet ve teveccuhlerine kavuşmuş olan Kartal Dede'yi oraya halîfesi sıfatıyla gondermek istedi. Ancak Kartal Dede'ye hocasından ayrılık cok zor geldi. Gozyaşları icinde bu husûsu hocasına arzetti ve ayrıca; "VÂiz ve zikr meclisleri icin lÂzım olan ilmim de yok." diyerek kendisinin bu vazîfeden bağışlanmasını arz eyledi. Bunun uzerine Bostan Celebi ona:

"Ağız senden, soz bizden. Sana buyuk bir Âlim de murid olur." diyerek onu teselli etti ve mÂzeret kapısını kapadı. Kartal Dede hocasının duÂları bereketiyle Şam'a vardı. Vardığı gun şehrin buyuk cÂmilerinden birinde vÂz verdi. Halkın yanısıra buyuk Âlimler ve devlet adamları da vÂzına geldi. VÂzında derin ve ince mÂnÂlardan bahseden Kartal Dede'yi dinleyenler hayran kaldı. Onu umduklarından da daha yuksek buldular. Yine aynı gun cÂmide bulunan buyuk Âlim Alemî Dede de onun sozlerine hayran kaldı. Alemî Dede, BağdÂdlı olup, Irak'ın ceşitli yerlerinde ilim tahsîl etmişti. Tahsîlini tamamladıktan sonra İstanbul'da FÂtih CÂmiinde ders vermiş, talebeleri Mısır'a kÂdı gonderilmiş, boylece orada da tanınmıştı. Allahu teÂlÂnın hikmeti bu sırada hacdan donerken Şam'a uğradı ve boylece Kartal Dede ile tanışarak kendisine talebe oldu.

Bostan Celebi hazretlerine talebeleri kendisinden sonra dergÂhın ve talebelerin işleri ile kimin ilgileneceğini sorduklarında; "HilÂfet, Ebû Bekr Celebi'nindir." buyurdu. Ebû Bekr Celebi, Ferruh Celebinin oğlu idi. Bostan Celebi, 1631 (H.1040) senesinde Konya'da vefÂt etti. Kabri, MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerinin turbesi icerisindedir.

Bostan Celebi hazretleri, kendisine gelenlere dînin emirlerini oğretir, onları her bakımdan yetiştirirdi. Hatt ozel olarak dergÂhına getirmek sûretiyle, pekcok kimseyi naklî ilimlerde kemÂle kavuşturduğu rivÂyet edilmektedir. Bunlardan bir tÂnesi şu şekildedir:

Gelibolu'da kerÂmetleri acıkca bilinen AğazÂde Şeyh Muhammed Efendi, gencliğinde bile tÂattan ayrılmamış ve bu şekilde yetişmişti. Daha pekcok guzel vasıfları vardı. İlim tahsîlinde ilerlemek ve ilmine gore amel etmek arzusuyla dolup taştığı bir gecede şoyle bir ruy gordu. Ceşmeleri ve cimenleri olan guzel bir yerde etrÂfı seyredip dinlenirken Âniden bir mevlevî yiğidi gorunup; "Sizi MevlÂnÂ'nın Bostan'ına dÂvet ediyorlar." dedi ve kayboldu. Uyanınca gorduklerine hayret etti. Kendi kendisine biraz duşundukten sonra, ruyÂsında gorduğu o dinlenme yerine gitti. Orada aynen ruyÂda gorduğu zÂtı gordu ve peşinden yine kayboldu. Şeyh Muhammed Efendi bu hal uzerine artık bir an olsun gecikmeden Anadolu'ya gecti. Konya'ya varıp MevlÂn hazretlerinin turbesini ziyÂrete gitti. Oraya varınca ruyÂsında kendisini dÂvet eden zÂtı yeşil renkli mihrapta buyuk dedesi MevlÂn hazretlerinin rûhÂniyetine teveccuh etmiş ve bu sebeple kendinden gecmiş bir vaziyette buldu. Fakat iceri girmesiyle birlikte; "Hoş geldin, safÂlar getirdin." diyerek kendisine seslendi ve iltifatta bulundu. Bu zÂt BostanCelebi idi. Muhammed Efendi derhal Bostan Celebi'ye talebe oldu. Allahu teÂlÂnın ihsÂnı, hocasının himmet ve bereketiyle kısa zamanda yetişip icÂzet, diploma aldı. Bostan Celebinin sohbetlerinde ve ders halkasında boyle mÂnevî derecesi yuksek zÂtların bulunduğunu İsmÂil Ankaravî Rusûhî Dede gazellerinde ifÂde etmişlerdir.

USTÂDDAN OĞRENİNİZ!

Uzun yıllar verdiği derslerle yuzlerce kıymetli talebe yetiştiren Bostan Celebi, vefÂtına yakın onlara şu nasîhatlarda bulundu:

"Halîfelerimize itÂat ediniz. Onların himmetleri ile dedelerimizin bereketlerine kavuşmaya calışınız. Onlar hakkında îtikÂdınız ve inancınız temiz olsun. MuhÂlefet edenlerin vesveselerinden sakınınız. Mesnevî'nin işÃ‚retlerini ustÂddan, ehlinden oğreniniz. Vakitlerinizi Allahu teÂlÂnın beğendiği şeyleri elde etmeye calışmakla geciriniz. Nefsin arzu ve isteklerinden sakınıp, ibÂdetleri yerine getirmekte gevşeklikten sakınınız. Bunlardan geri durmayınız. Hallerinizi ve niyetlerinizi duzeltiniz. AhlÂkınızı guzelleştiriniz. Boylece kıyÂmet gunu pişmÂn olmak durumu ile karşı karşıya kalmazsınız."
__________________