TÂbiînin buyuklerinden. AdÂleti, insÂfı ve guzel ahlÂkı ile meşhur sekizinci Emevî halîfesi. Hazret-i Omer’in oğlunun torunu. İsmi Omer bin Abdulazîz, kunyesi Ebû Hafs’tır. 679 (H.60) tÂrihinde Medîne’de doğdu. 720 (H.101) tÂrihinde kolesi tarafından zehirlenerek şehîd edildi. CenÂzesi Şam yakınlarındaki Hunasi’den alınıp Humus yakınlarındaki Deyr es-Sim’an denilen yere defnedildi. Kabr-i şerîfi ziyÂret mahallidir.

Hazret-i Omer, halîfeliği zamÂnında bir gece Medîne’de kol gezerken sabaha karşı bir evden, bir kadının kızına; “Sute su koy!” dediğini işitti. Kızın da; “Emîr-ul-Muminîn hazret-i Omer sute su katmayı yasak etti.” cevÂbını verdiğini ve annesinin; “Emîr-ul-Muminîn nereden bilecek.” demesi uzerine de; “O gormuyorsa Allahu teÂl goruyor.” dediğini işitti. Hazret-i Omer bu hÂdise uzerine o kızı araştırıp, oğlu Âsım’a nikÂh etti. Âsım’ın bundan bir kızı oldu, bundan da Omer bin Abdulazîz hazretleri dunyÂya geldi.

Babası Abdulazîz bin MervÂn, adÂlet, insÂf ve diyÂnet sÂhibi biriydi. Mısır vÂliliğine tÂyin edilince, oğlunu da berÂberinde goturdu. Omer bin Abdulazîz, orada mukemmel bir İslÂm terbiyesi ile buyutulup, yetiştirildi. İlim tahsîli icin Medîne’ye gonderildi. Enes bin MÂlik, Abdullah bin CÂfer-i TayyÂr, Saîd bin Museyyib ile devrin başka Âlim ve buyuklerinden ders aldı. Onların sohbetinde bulunup, kendilerinden hadîs-i şerîf dinledi.

Babası Abdulazîz bin MervÂn 705 tÂrihinde vefÂt edince amcası halife Abdulmelik onu Şam’a getirdi ve kızı FÂtıma’yı ona nikÂhladı. Omer bin Abdulazîz cok nîmet ve servete sÂhipti. Yaratılışındaki comertlik ve muruvvetini butun insanlara sacıyordu. GÂyet fazîletli, Âlim, Âdil ve eşine pek az rastlanan bir insandı. Halife Velîd bin Abdulmelik devrinde 706 Rebîulevvel ayında Haremeyn, Mekke ve Medîne vÂliliğine tÂyin edildi. Bu vazifesini yurutmek uzere Medîne’ye gidip, oranın buyuk Âlimlerinden on kişi topladı. Meclisteki Âlimlere; “Ey kardeşlerim. Ben Haremeyn’in vÂliliğine değil, hizmetciliğine tÂyin olundum. Asıl mesleğimin adÂlet yolundan ayrılmamak olduğunu bilmenizi isterim. Bunun icin soz veririm. Gerek zorbalık yapanın, gerekse buna sebep olanın, yolsuzluk yapanın ve doğru yoldan ayrılanın yaptıklarını bana haber vermezseniz bunun mesûliyyeti size Âittir. Sizi ancak bana muşÃ‚vir ve muÂvin olmak uzere cağırdım. Kendi reyimle bir iş gormek istemem. Her hususta sizinle muşÃ‚vere yapacağım. Ayrıca memurlarımın da ahÂliye iyi hizmet etmeleri icin onları teftiş ederek, bana yardımcı olacaksınız.” dedi. Bu Âlimler de onun bu isteklerinden memnun olup, dÂim yardımcı oldular. Hicazlılar; idÂresinden, adÂletinden cok memnundular.

Enes bin MÂlik hazretleri onun hakkında: “İmÂmlık yapmakta Resûlullah efendimize, Omer bin Abdulazîz’den daha cok benzeyen kimse gormedim.” buyurdu.

Unu her tarafa yayıldı. Pek cok kimse, kendi memleketini terk edip, Hicaz’a geldi. Mescid-i Nebî’yi genişletmeye ve esaslı bir tÂmiratını yaptırmaya başladı. Genişletmede Mescid-i Nebî'nin dort duvarı da yıkılıp, doğu tarafındaki zevcÂt-ı tÂhirÂt odaları mescide katıldı. Hucre-i seÂdetin dort duvarı yıkılıp, temelden yontma taşlarla yeniden yapıldı. Temel acılırken hazreti Omer’in bir ayağı goruldu. Hic curumemişti. Hucrenin etrafına ikinci bir duvar daha yapıldı. Hic kapısı olmayan bu duvar beş koşeliydi. Duvarlar, direkler ve tavan altın ile suslendi. İlk olarak mihrÂb ve dort minÂre yaptırdı. Bu iş uc sene surdu. Omer bin Abdulazîz 711 senesine kadar Haremeyn vÂliliği yaptı. Halîfe Suleyman bin Abdulmelik iki oğlu olmasına rağmen ahidnÂme yazıp, muhurleterek Omer bin Abdulazîz’i kendisine halef gosterdi. Bunu veziri RecÂ’ya verdi.

Halîfe Abdulmelik’in 717 tÂrihinde vefÂtı ile vezîri Rec emirleri toplayıp muhurlu ahidnÂmeyi acarak okudu. Omer bin Abdulazîz hazretleri ahidnÂmede kendi ismi okunduğu zaman şaşırıp kaldı. İstif isteğinde bulunduysa da kabûl edilmedi. Emirler, Omer bin Abdulazîz’in İslÂm halîfeliğine bîat ettiler. Vezir RecÂ, halîfenin koluna girip, mimbere cıkardı. Omer bin Abdulazîz cenÂb-ı Hakk’a hamd ve senÂdan sonra; “Ey insanlar! Bizimle berÂber olacak kimsede şu beş şartı istiyorum. Bunlar: Bize hÂlini bildiremeyecek olan halkımın hÂlini anlatmak, hayırlı işlerde bize yardım ve hayra delÂlet eylemek, kimse hakkında gıybet etmemek ve boş şeyler ile meşgûl olmamak. Bunlar yoksa bize yaklaşmasın.” dedi. Boylece ikinci halîfe hazret-i Omer bin HattÂb’ın yolunda olarak işe başladı. Omer bin Abdulazîz’in hÂllerini anlatmak icin şÃ‚irler ve hatîbler hutbeler okudular. Onun medh ve senÂsını dillerde dolaştırdılar. ZÂhidler ve fakihler dahi; “Biz bu zÂtın sozune aykırı fiilini gormedikce ondan ayrılmayız.” dediler.

ReyyÂh bin Ubeyde anlatır: “Omer bin Abdulazîz hazretleri Medîne’de vÂli iken bir gun koluna girdiği zayıf bir ihtiyarla birlikte gordum. Bu ihtiyarın onun yanında boyle durmasına hayret ettim. Sonra Omer bin Abdulazîz’in yanına gidip ona; “Allahu teÂl sana iyilikler versin. Yanınızdaki elinizden tutan ihtiyar kimdi?” dedim. Bunun uzerine bana; “Ey ReyyÂh! Bu kardeşim Hızır aleyhisselÂmdır. Bana ileride Âdil bir idÂreci olacağımı haber vermeye gelmiş.” diye cevap verdi.”

Omer bin Abdulazîz halîfe olduktan sonra hilÂfet konağına goturulmek uzere alay atları getirdiklerinde; “Bunlar ne?” dedi. “HilÂfete mahsus bineklerdir.” cevÂbını işitince; “Kendi atım, benim hÂlime daha muvÂfıktır.” diyerek saltanat bineklerini geri cevirip, kendi hayvanına bindi. HilÂfet otağına gitmeyip; “HilÂfet otağında Suleyman’ın Âilesi var. Ben onların rahatsız olmalarını uygun gormem. Onlar yerleşinceye kadar, benim kıl cadırım bana yeter!” buyurdu. Bu sozleri, insafı ve ahlÂkî buyukluğunu ne guzel ifÂde etmektedir. Evine gitti. ÂzÂdlı kolesi, onun pek kederli ve duşunceli olduğunu gorunce: Bu hÂlinizin sebebi nedir? diye sordu. CevÂbında buyurdu ki: “Doğudan batıya kadar olan Ummet-i Muhammed’in hukukunu yerine getirme vazifesi bana verildi. Bundan buyuk endişe edecek şey olur mu?” Daha sonra hanımı ve amcasının kızı olan FÂtıma binti Abdulmelik’i yanına cağırıp, buyurdu ki: “Eğer benimle birlikte yaşamak istersen ziynet ve mucevherlerini beytulmÂle bırak. Zir onlar senin yanında iken ben seninle berÂber olamam.” FÂtıma, butun ziynet ve mucevherlerini beytulmale verdi. FÂtıma’nın bu davranışı, Peygamber efendimizin kızı hazreti FÂtıma gibi mÂnevî susler ve rûhî meziyetler ile yaşamaya karar verdiğini gostermekteydi. Omer bin Abdulazîz’in elli bin altını vardı, hepsini dağıttı. Bir elbisesi kaldı. CÂriyelerine de; “Serbestsiniz. İsteyeniniz olursa, ÂzÂd ederim. Benden bir talepte bulunmamak şartı ile kalmak isteyen varsa kalabilir. Cunku verilen vazife beni sizinle meşgûl olmaktan alıkoyuyor.” buyurdu. Hepsi ağladılar, uzulduler. Hanımı FÂtıma’yı dahi serbest bıraktı. O da uzulup ağladı. Efendisinden ayrılmadı.

Omer bin Abdulazîz halîfe olduğu sene Medîne-i munevverede bulunan, oğlu Abdulmelik’e şoyle yazdı: "Şahsımdan sonra kendisine nasîhatte bulunup, gozetip, muhafaza etmek mecbûriyetinde olduğum, ilk insan sensin. Hamd, Allahu teÂlÂya mahsustur. Allahu teÂl bize cok lutuf ve ihsÂnda bulundu. O’ndan, ihsÂn ettiği nîmetlere karşı şukur yapabilme kuvveti vermesini dileriz. Allahu teÂlÂnın babana ve sana olan lutfunu hatırla. Kendine, gencliğine ve sıhhatine dikkat et. Eğer hamd (Elhamdulillah), tesbîh (SubhÂnallah), tehlil (L ilÂhe illallah) diyerek, dilini zikirle meşgûl edebilirsen bunu yap."

Omer bin Abdulazîz hazretleri hilÂfet makÂmına gectiği gun, zamanının tanınmış fıkıh Âlimlerinden SÂlim bin Abdullah, Rec bin Hayve ve Muhammed bin Ka’b Kurazî’yi dÂvet edip, onlara; “Halk her ne kadar bir nîmet olarak goruyorsa da ben bu halîfelik makÂmını; taşıyamayacağım bir yuk ve cok ağır bir mesûliyet olarak goruyorum. Bu yukun altına girdim. Benim icin cÂre ve tedbir olarak nasîhatleriniz nedir?” diye sordu. Onlardan biri dedi ki: “YÂrın kıyÂmet gunu kurtulmak istersen muslumanların ihtiyarlarını baban, genclerini kardeşin ve kucuklerini evlÂdın bil. O zaman butun muslumanlara, kendi evindeki, ana-baba, kardeş ve evlÂdın gibi muÂmele etmiş olursun.” Omer bin Abdulazîz, halîfe olunca, uzerine aldığı mesûliyetin ağırlığından dolayı iki ay muddetle uzuntu ve keder icinde kaldı. Millet ve memleket işlerini adÂletle idÂre etmekte ve hak sÂhiplerine haklarını iÂde etmekte cok hassas davranıyor, kendisini hic duşunmuyordu.

Omer bin Abdulazîz, yakın dostu hazret-i SÂlim’e; “Kardeşim SÂlim! Allahu teÂl beni halîfelik ile imtihan ediyor. Yemin ederim ki, kurtulamıyacağımdan korkuyorum. Bana, dedem hazret-i Omer’in mektuplarını, hayÂtı hakkında bilinenleri, muslumanlara ve gayr-i muslimlere olan hukumlerini bildir. Hazret-i Omer’i kendime numûne kabûl ettim. Ona gore hareket edeceğim.” dedi.

Halîfeliği zamanında yaptığı butun işlerde gozleri onune kıyÂmet gununu getirirdi; halkının haklarını lÂyıkıyla yerine getirememekten cok korkuyordu. Halîfeliğini adÂlet ile yurutup, HulefÂ-i RÂşidîn’in (Dort buyuk halîfe) yolundan ayrılmadı. Onemli memuriyetlere dirÂyetli ve Âdil bildiklerini tÂyin etti.

Muslim ve gayr-i muslim tebeasına cok Âdil davranıp, yaptığı işlerde adÂleti yaygınlaştırdı. Ehl-i Beyte dil uzatanların cirkin hareket ve sozlerine mÂni olup, son verdi. Ehl-i Beyte cok saygı gosterir ve yardım ederdi. Hazret-i MuÂviye’nin vefÂtından sonra, hutbelerde Ehl-i Beyte lÂnet okumak Âdet olmuştu. Halîfe olunca, ilk iş olarak bu Âdeti kaldırdı. Ehl-i Beyte karşı cok saygılıydı. Onlara devamlı yardım ederdi. Peygamberimizin vakıf ettiklerinden, Fedek bahcesini tekrar Ehl-i Beytten Muhammed BÂkır’a iÂde etti. Toprak hukûku ve mÂliye alanlarında Peygamber efendimizin emirlerini yerine getirdi. Musluman olan gayr-i muslimlerden cizye vergisini kaldırdı. Her tarafta musluman olanların sayısı arttı. Doğuda ve batıda milyonlarca gayr-i muslim, musluman oldu. İslÂm orduları doğu ve batıda fetihlere girişti. Malatya şehri, Rumlar’dan yuz bin esir karşılığı satın alındı. Preneler aşılıp Fransa’ya girildi. Narbonne ele gecirildi. Burada guclu usler kuruldu. Afrika’da butun Berberîler onun zamanında musluman oldu. Mûsevî, hıristiyan ve ateşperestlere gosterdiği yapıcı siyÂset karşısında, onların arasında İslÂmiyet geniş olcude yayıldı. Musluman ve gayr-i muslim butun tebeası tarafından sevildi. Hak ve adÂletin yayılmasında ve zulmun kalkmasında cok hizmet etti. Zamanında kurt ile kuzu berÂber yaşadı.

Devrinin Âlim ve velîlerinden MÂlik bin DinÂr hazretleri anlatır: “Omer bin Abdulazîz halîfe olduğunda bir cobanın şoyle dediği işitildi: “Acaba bu temiz, Âdil halîfe kimdir?” Cobana; “Boyle olduğunu nereden anladın?” diye sorulduğunda; vazîfesi dağ bayır demeyip koyun otlatan, ceşitli yırtıcı hayvanların tehlikesini pek iyi bilen coban, sÂfiyetle bulduğu teşhisiyle şu cevÂbı verdi: “Âdil bir halîfe başa gecince, kurtlar kuzulara saldırmaz. Oradan anladım.”

Halîfe Omer bin Abdulazîz hazretleri her gun Âlimleri cağırır, onlarla olum ve kıyÂmet hÂllerinden konuşurlardı. Konuşmalar onlara o kadar tesir ederdi ki, sanki iclerinden biri vefÂt etmiş gibi ağlarlardı.

Omer bin Abdulazîz hazretleri Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını yerine getirmede ve halka bildirmede cok dikkatliydi. Onun devrinde halk dahi ibÂdet ve tÂat yoluna girdi. Meclislerinde: Bu gece ne okudun? Kur’Ân-ı kerîmden kac Âyet ezberledin? Bu ay kac gun oruc tuttun? gibi sozler soylenmeye başlandı.

Omer bin Abdulazîz hazretleri dîne sokulan bid'atleri ortadan kaldırıp, unutulmuş sunnetleri meydana cıkarmaya calıştı.

Hadîs-i şerîfleri toplatıp, kitap hÂline getirdi. Mezhepler hakkında; “EshÂb-ı kirÂmın ictihadları farklı olmasaydı, dinde ruhsat, kolaylık olmazdı.” buyurdu. Hazret-i Ali ile ictihad ayrılığından muharebe edenler icin buyurdu ki: “Allahu teÂlÂ, ellerimizi bu kanlara bulaşmaktan koruduğu gibi, biz de dilimizi tutup, bulaştırmayalım!” İmÂm-ı ŞÃ‚fiî hazretleri de boyle soylemiştir.

Omer bin Abdulazîz hazretleri EvzÂî’ye yazdığı bir mektubunda; “Biliniz ki, olumu cok hatırlayan kimse, az bir dunyÂlık ile iktif eder, konuştuğu kelimelerin hesÂbını vereceğini duşunen cok az konuşur, ancak luzumlu sozleri soyler.” buyurdu. Yine buyurdu ki: “Kendimi overim korkusu ile bir cok sozleri soylemekten kacınırım.”

Meymûn bin Mihran anlatır: “Omer bin Abdulazîz ile berÂber bir kabristana uğradık. O, kabirleri gorunce ağladı. “Ey Meymûn! Şu gorduğun kabristanda yatanlar, babalarım Emevîlerdir. Bunların hepsi gelip gectiler. LÂkin şimdi sanki dunyÂya hic gelmemişler, duny lezzetlerini hic tatmamışlardır. Şu anda toprak altında yatıyorlar ve cesetlerini kurtlar yemektedir...” Hem boyle soyluyor, hem de ağlamaya devam ediyordu. Sonra buyurdu ki: “Vallahi burada, kimin azÂbda olduğunu, kimin Allahu teÂlÂnın azÂbından emin olduğunu bilemiyorum.”

Omer bin Abdulazîz hazretleri yine buyurdu ki: “Gecen gece oluleri duşundum. En samîmi bir dostun olse, onu uc gun sonra mezarında gorsen, oradan kacarsın. Orada dolaşan kurt ve bocekleri, akan irinleri, pis kokular arasında kurtların kendisini nasıl parcaladığını, kefeninin bozulduğunu, vucûdunun pis hÂle geldiğini gorup kendisinden nefret ederdin.” Bunları soyledikten sonra bayılıp duştu.

Âlimlerden birisi Omer bin Abdulazîz’i ziyÂret etti. Cok ibÂdet etmekten yuzunde ve rengindeki değişikliği gorerek; “Bu ne hÂldir?” dedi. Omer bin Abdulazîz “Sen beni olumumden bir kac gun sonra mezarımda ziyÂret etsen, gozlerimin cıkıp, yanaklarımın uzerine akdığını, dudaklarımın dişlerimi kapayamadığını, ağzımın acık kalıp oradan irin ve cerahatin akmakta olduğunu, karnımın şişip goğsumun uzerine geldiğini, bağırsaklarımın dokulduğunu, burun deliklerinden irin ve kurtların cıktığını gormekle şimdi gorduğunden cok daha feci bir manzara ile karşılaşırdın.” dedi.

Halîfeliğinde, yanına bir heyet gelmişti. Heyetten bir genc nutuk soylemeye başladı. Bunun uzerine; “Sen dur, yaşlınız konuşsun.” diyerek genci uyarmak istedi. Genc: “Ey Emir-ul-muminîn! İş yaşa gore ise, muslumanların icinde senden daha yaşlı olanlar yok mu?” deyince; “Konuş bakalım.” diyerek gence soz verdi. Genc; “Biz senden bir şey isteyen ve senden korkan bir heyet değiliz. Bir şey istemiyoruz. Cunku lutuf ve ihsÂnınız o kadar cok ki, bu bize kadar ulaşmıştır. Senden korkmuyoruz. Cunku adÂletin bizi korkmaktan emin kılmıştır.” dedi. “Siz kimsiniz?” deyince, “Teşekkur heyetiyiz. Teşekkur edip geri donmek icin geldik.” dedi.

Yezîd-i RakkÂşî, Omer bin Abdulazîz’in huzûruna geldi. Omer bin Abdulazîz, RakkÂşi'ye; “Bana nasîhat et.” dedi. O da “Ey muslumanların emîri! Senden onceki halîfeler olduğu gibi sen de oleceksin.” dedi. Omer bin Abdulazîz bunu duyunca ağladı ve “Devam et.” dedi. Yezîd-i RakkÂşî: “Âdem aleyhisselÂmdan sana gelinceye kadar hic bir baban hayatta değildir. Hepsi vefÂt ettiler.” dedi. Omer bin Abdulazîz ağlıyarak, yine “Devam et” dedi. Yezîd-i Rakkaşî; “Oldukten sonra Cennet ile Cehennem’den başka gidilecek yer yoktur.” dedi. Halîfe Omer, bunu duyunca duşup bayıldı.

Omer bin Abdulazîz hazretlerinin yanına birisi gelerek; “Falanca kimse, sizin icin şoyle, şoyle soyluyor.” dedi. Omer bin Abdulazîz; “İstersen bu işi araştıralım. Eğer yalancı isen, HucurÂt sûresinin altıncı Âyet-i kerîmesinin hukmune gore; soylediğin yanlış ise, Kalem sûresi on birinci Âyet-i kerîmesinin hukmune gore mesûl olursun. Her iki hÂlde de mesûl olursun. İstersen ucuncu hÂli tercih edip, seni affedelim ve bu meseleyi kapatalım.” dedi. Bunun uzerine o kimse tovbe edip, bir daha boyle bir şey yapmam dedi.

Bir kimse, Omer bin Abdulazîz hazretlerine gelip, birinin kendisine zulmettiğini soyledi. Gelen kimseye; “O kimseden hakkını almış olarak, Allahu teÂlÂnın huzûruna gitmektense, o kimsede hakkın olarak Allahu teÂlÂnın huzûruna gitmen daha iyidir.” buyurdu.

Bir Cuma namazını kıldırdıktan sonra, insanların arasında oturdu. Sırtındaki elbisenin iki tarafı da yamalı idi. Birisi kendisine; “Ey muminlerin emîri! İmkÂnlarınız var. Daha kıymetli elbise giyseniz olmaz mı?” dedi. Omer bin Abdulazîz hazretleri bir muddet duşundu ve başını kaldırıp; “Varlıklı halde iken iktisad etmek ve hakkını almaya gucu yettiği halde affetmek, hakkını helÂl etmek cok makbûl ve cok fazîletlidir” buyurdu.

Omer bin Abdulazîz hazretleri bir sarhoşu gordu. Onu yakalayıp cezÂlandırmak istedi. Ama sarhoş, ona hakÂret etti. O da sarhoşu bıraktı. CezÂlandırmaktan vaz gecti. “Nicin, size hakÂret edince bıraktınız?” dediler. Buna cevÂben; “O hakÂret etmekle beni ofkelendirdi. Eğer ona cez verseydim, kendim icin cez vermiş olurdum, kendi şahsım icin bir muslumanı cezÂlandıramam.” buyurdu.

Kendisine Allahu teÂl kimleri cok sever diye sordukta o; “Allahu teÂl şu uc kimseyi cok sever: 1) Gucu yettiği halde affedeni, 2) Hiddetli Ânında ofkesine hÂkim olanı, 3) Allahu teÂlÂnın kullarına şefkatli olanı.” buyurdu.

İnsanlara olduğu gibi hayvanlara da merhametliydi. Bir katırı vardı. Bunu pazarda calıştırır, gelen parayla da ihtiyaclarını temin ederdi. Katırı calıştıran işcisi, bir gun normalden fazla para getirince: “Neden boyle fazla para geldi?” dedi. “Pazar kalabalık ve bereketliydi.” cevÂbına karşılık; “Hayır, boyle değil. Sen katırı cok calıştırıp, yordun. Katırı, uc gun dinlendir.” emrini verdi.

Bir gun hanımına; “Bir dirhemin var mı? Biraz uzum alalım.” dedi. Hanımı; “Senin gibi bir Sultanın bir dirhemi olmazsa, benim olur mu.” deyince, hanımına; “Doğru soyluyorsun ey FÂtıma! Fakat boyle olması, Cehennem'de kızgın zincirleri boğazımda taşımaktan iyidir.” dedi.

Omer bin Abdulazîz hazretleri, oğlunun bin dirheme bir yuzuk taşı satın aldığını haber aldı. Hemen bir mektup yazarak, o yuzuk taşını satmasını ve bin kişinin karnını doyurmasını emretti. Ayrıca iki dirhemlik bir yuzuk kullanmasını ve yuzuğun uzerine; “Allahu teÂl haddini bilene merhamet eylesin.” diye yazmasını istedi.

Bir gun etrafındakiler Omer bin Abdulazîz’e; “İnsanların en ahmağı kimdir.” diye sorunca; “Âhiretini duny icin satan, ahmaktır, Âhiretini başkasının dunyÂsı icin satan daha da ahmaktır.” buyurdu.

Omer bin Abdulazîz hazretleri, hutbe okurken kalbine ucb (kendini beğenmek) hÂli gelirse hutbeyi yarıda keser, yazı yazarken olursa o kÂğıdı yırtardı ve; “Allah’ım nefsimin şerrinden sana sığınırım.” derdi.

Omer bin Abdulazîz hazretleri bir gece namaz kıldı. Namazda; “Boyunlarında demirden halkalar ve zincirler bulunduğu zaman, bu vaziyette sıcak suyun icinde suruklenecekler, sonra ateşte yakılacaklar." meÂlindeki (Mu’min sûresi: 71-72) Âyet-i kerîmelerini okudu. Namazdan sonra bu Âyet-i kerîmeyi tekrar tekrar okudu ve cok ağladı.

Yer altında bir mahzeni vardı. Gece olunca oraya iner, boynuna demir bağlardı. Sabaha kadar boylece, Allahu teÂlÂnın korkusuyla goz yaşı doker ve O’na yalvarırdı.

Omer bin Abdulazîz hazretleri akrabÂlarından birisine gonderdiği bir mektupta şunları yazdı: “Eğer gece ve gunduzunde olumu hatırlamağı şiÂr edinmek istersen fÂnî ve gecici olana rağbet etmeyip, bÂkî ve devamlı olana yonel. VesselÂm.”

Omer bin Abdulazîz, Şam’da, bir mimber uzerinde hutbe okudu. Allahu teÂlÂya hamd ve senÂdan sonra uc şey soyledi. “Ey insanlar! İcinizi, kalblerinizi duzeltirseniz, zÂhiriniz, dışınız da iyi olur. ÂzÂlarınız, gozunuz, kulağınız, elleriniz, ayaklarınız, hayır işler, Allahu teÂlÂnın beğendiği şeylerle meşgûl olur. Âhiretiniz icin sÂlih ameller işleyiniz. Boylece dunyÂnızı da korumuş olursunuz. Hazret-i Âdem’den îtibÂren, kendisine kadar butun dedeleri olup gitmiş olan kimse de bir gun olecektir.”

Omer bin Abdulazîz başka birisine yazdığı mektubunda; “İmdi, sana Allahu teÂlÂdan korkmayı, Allahu teÂlÂnın sana ihsÂn ettiği şeylerle, Âhirete hazırlanmayı tavsiye ederim. Sen sanki olumu tatmış, olumden sonra olan şeyleri gorur gibi amel yap. Gunler ve geceler, suratle gidiyorlar. Omur her gun noksanlaşıyor. Ecel ise yaklaşıyor. Kotu amellerimizden dolayı Allahu teÂlÂdan af ve magfiret dileriz. Gunahlarımızdan ve bu yuzden bize gazab etmesinden O’na sığınırız.”

Omer bin Abdulazîz hazretleri, veliahd Yezîd bin Abdulmelik’e şoyle yazdı: “BismillÂhirrahmÂnirrahîm. Muminlerin emîri Omer bin Abdulazîz’den, Yezîd bin Abdulmelik’e. Sana selÂm eder ve sana kendisinden başka ilÂh olmayan Allahu teÂlÂya hamdimi bildiririm. Ben hastayım. Ağrı ve sızıya tutuldum. Buna rağmen uzerime aldığım işlerden mesûlum. Allahu teÂl yarın beni bunlardan hesÂba cekecek, orada yaptıklarımı gizleyemeyeceğim. Eğer Rabbim, benden rÂzı olursa, ancak orada zelîl ve hakîr olmaktan kurtulurum. Bir de rÂzı olmazsa, yazık bana. O zaman benim hÂlim nasıl olur. Allahu teÂl bizi, yuce rahmetiyle Cehennem’den muhafaza buyurup, rızÂsına kavuştursun. Bu bakımdan sana Allahu teÂlÂdan korkmanı, haram kıldığı şeylerden sakınmayı tavsiye ederim. İnsanlar hakkında Allahu teÂlÂdan kork, zulum ve haksızlıktan uzak dur.

En guzel soz, Allahu teÂlÂya hamdetmek (Elhamdulillah demek) ve O’nu anmaktır. Kim Cennet’i seviyorsa, Cehennem’den kacar. Şimdi ecel gelmeden, ameller sona ermeden, Allahu teÂl insanları ve cinleri hesÂba cekmek icin huzûruna getirmeden once, tovbeyi fırsat bilmeli ve af ve magfirete kavuşmayı kazanc bilmelidir. KıyÂmette, hesap gununde, mÂzeret kabûl edilmez. O zaman butun gizli şeyler ortaya cıkarılır. Herkes kendi başının cÂresini arar. İnsanlar, amelleriyle gelirler. Herkesin amellerine gore durumu ayrı ayrıdır. O gun, dunyÂda Allahu teÂl ve Resûlunun emirlerine uyup, yasaklarından uzak kalmış olanlara ne mutlu! DunyÂda Allahu teÂlÂya isyÂn ederek Âhirete gocenlere o gun cok yazık! Onların o gun cok acınacak hÂlleri var. Allahu teÂl seni, zenginliklerle imtihan ederse, onda orta yolu tut. Onu Allahu teÂlÂnın rızÂsına uygun yerlere sarfet, ondan fakirleri de faydalandır. Allahu teÂlÂnın emri olan zekÂtını ver. Sakın ovunme! Kendini beğenme! Kendini başkalarından ustun gorme!” dedi.

Bir vÂlisine şoyle yazdı: “Ellerini muslumanların kanından, mideni malından, dilini ırzından uzak tut! Boyle yaparsan sana zeval yoktur.”

“Namaz, seni yolun yarısına getirir, oruc, tam Melik’in kapısına iletir. Sadaka da, Melik’in huzûruna cıkarır.”

“Allahu teÂl bir kuluna verdiği nîmeti alıp da karşılığında sabrı nasîb ederse, nîmete mukabil verdiği (sabır), o nîmetten daha efdaldir (kıymetlidir).”

“Olumu cok hatırla. Eğer gecim rahatlığı icindeysen bu sana darlık, urperti getirecek; gecim darlığı icindeysen genişlik, ferahlık kazandıracak.”

“Siz seferdesiniz. Yuklerinizin bağlarını bu diyÂrın dışında bir yerde cozeceksiniz. Siz, uzerinden cağlar gecmiş bir kokun dallarısınız. Kokleri yok olup gitmiş bir dalın hayÂtından ne cıkar?”

“Ey insanlar! Allahu teÂl mahlûkları yarattı ve onları uyuttu. Sonra onları uykularından uyandırıp, diriltecek. Her biri ya Cennet’e, ya Cehennem’e sevk edilecek. Allah’a yemîn ederim ki, biz eğer bu hakîkati tasdik etmiş isek, buna uygun yaşamadığımız icin ahmağız. Eğer bu gerceği inkÂr ediyor isek, o takdirde hepimiz helÂkteyiz.”

“Her yolculuğun kendine has bir azığı, hazırlığı vardır. Âhiret yolculuğu icin de takvÂyı azık edinin. Allahu teÂlÂnın vereceği nîmetleri gormuş gibi sevinin ve vereceği cezÂyı, azÂbı da gormuş gibi korkunuz. Tûl-i emele kapılmayın, zîr tûl-i emel, bitmeyen istek, hic olmeyecekmiş gibi dunyÂya dalmak kalbinizi katılaştırır, duşmanınız olan şeytanın eline duşersiniz... DunyÂya aldanmış nice insanlar gorduk. Huzur ve saÂdet, ancak Allah’ın azÂbından emin olanlar icindir. Neşe ve sevinc de kıyÂmetin zorluğunu anlatanlar icindir. KıyÂmet gunu zengin, fakir herkesin ameli meydana cıkar ve hesap verirken oyle bir muşkilÂt ile karşılaşırsınız ki, eğer yıldızlar bununla karşılaşsa kararıp dokulur, dağlar, dayanmaz erirdi. Cennet ve Cehennem’den başka bir yer bulunmadığını ve bunlardan birine mutlÂka gideceğinizi de biliyorsunuz. O halde ona gore hazırlanın...”

“Allah’tan korkun ve aşırı şakadan kacının; zîr aşırı şaka, kin tutmağa, kin de kotuluklere sebeb olur.”

Omer bin Abdulazîz yanındaki toplulukla berÂber bir cenÂzeyi defnetmişlerdi. Herkes gitmiş, fakat Omer bin Abdulazîz bÂzı yakınları ile berÂber orada kalmıştı. Yanındakiler ona: “Ey muminlerin emîri! Sen bu cenÂzenin sÂhibi misin de, burada kaldın. Halbuki falanca cenÂzeleri icin boyle beklememiştin” dediler. Omer bin Abdulazîz onlara şoyle cevap verdi: “Kabir bana arkamdan şoyle seslendi: “Ey Omer bin Abdulazîz! Dostlarını ne yaptığımı hic sormuyorsun.” dedi. Ben de; “Soyle ne yaptın.” dedim. Bana; “Onların kefenlerini yırttım, vucutlarını parcaladım. Kanlarını emdim. Etlerini yedim.” dedi. TekrÂr şoyle seslendi: “Ey Omer bin Abdulazîz! Bana o dostlarının mafsallarını ne yaptığımı hic sormuyorsun.” deyince, ona, “Ne yaptın?” diye sordum. Bana, “Onların ellerini kollarından ayırdım. Kollarını, pazularından, pazularını omuzlarından, kalcalarını uyluklarından, uyluklarını dizlerinden, dizlerini okcelerinden, okcelerini ayaklarından ayırdım.” dedi. Kabirden bu sozleri naklettikten sonra, Omer bin Abdulazîz ağlamaya başladı ve şoyle buyurdu: “Duny ne kadar aldatıcı. DunyÂda ustun ve kıymetli, makam ve mevki sÂhibi olmak, hic fayda vermiyor. Genc olan ihtiyarlıyor. Her canlı sonunda oluyor. Gecici ve aldatıcı olduğunu bildiğiniz halde sakın duny lezzetleri ve zevkleri sizi aldatmasın. Birkac gunluk duny hayatındaki gecici lezzetlere sarılıp, Âhireti unutan, aldanmıştır. Hani, nerede bizden once bu dunyÂda yaşıyanlar. Hani onlar, buyuk ve modern şehirler kurmuşlardı. Buyuk ve derin kanallar kazmışlar ve barajlar yapmışlardı. Onlar, bir goz acıp kapama denecek kadar, az bir muddet dunyÂda kaldılar. Burada, sıhhatlerine guc ve kuvvetlerine aldandılar. Bu yuzden gunahlar işlediler. Halbuki, herkes onlara mallarının cokluğundan dolayı, keşke, onun serveti gibi bizim de olsa diyorlardı. Şimdi onların hÂli ne oldu. Toprak onların bedenlerini yedi. Kemikleri kurtlara azık oldu. Fakat onlar, dunyÂda iken, kuvvetli bir Âile icerisinde idi. Evleri, guzel eşyÂlarla doşeli ve hizmetcileri vardı. Herkes kendisine ikrÂmda bulunuyor, Âciz kaldığı işlerde kendisine yardımcı oluyorlardı.”

Kabir yine Omer bin Abdulazîz’e şoyle dedi: “Sen, kabirlere uğradığın zaman, dunyÂda iken zengin olanlara, zenginliğinizden ne kaldı, fakirlere de fakirliğinizden ne kaldı diye sor. Yine onlara, dunyÂda kendileriyle guzel guzel konuştukları dillerini sor. Ne oldu o konuşan dillere? Nicin susuyorlar? O duny guzelliklerini kendileriyle seyrettikleri gozlerine de sor. Nicin şimdi bakmıyorlar? Hani nerede o nÂzik tenleri, nerede o guzel yuzleri. Bu cukurun kurtları onlara ne yaptı. Hani burada yatanların o guzelim renkleri. Etlerine ne oldu. Nicin o yuzler toprak olmuş. Nerede o guzellikler. İşte onların uzuvları tamamen ortaya cıkmış, paramparca olmuş. Halbuki dunyÂda guzel bir hayatları vardı. DunyÂya dalıp, sÂlih amel yapmadılar. Âhireti unuttular. Onun icin hazırlık yapmadılar. Fakat, olum kendilerini yakalayıverdi. Dostlarından ayrıldılar. Buraya şu sessiz sedÂsız, yere geldiler. Vucûdları curudu. Başları boyunlarından ayrıldı, ÂzÂları parca parca oldu. Gozbebekleri yanaklarına akıp gitti. Ağızları kan ve irinle doldu. Haşereler, kurtlar, bocekler, bedenleri uzerinde gezer oldu. Bir muddet sonra, kemikleri de curudu. Onlar, dunyÂdaki rahatlıklarını bırakıp, bu dar yere geldiler. Arkalarında bıraktıkları hanımları başkalarıyla evlendi. Cocukları yetim kaldı. Yollarda, şurada burada kimsesiz, sÂhipsiz dolaşır oldu.

Oyleyse, ey yarın bu kabirlerin sÂkini olacak insan! Seni şu fÂnî dunyÂda aldatan nedir? Sen dunyÂda devamlı kalacağını mı sanıyorsun? Elinde bir senedin var mı? Gormuyor musun, olum her gun birisine geliyor! Yoksa susuzluktan, terlere boğan o korkudan sana rahatlık ve teselli veren bir şey mi var? Keşke sen o sert toprak uzerindeki hÂlini bilseydin!

Ey insan! RuyÂda ceşit ceşit lezzetlere ve zevklere kavuşan bir insan gibi, dunyÂnın şu gecici faydalarıyla seviniyor, kucuk ve basit işlerle uğraşıyorsun. Ey aldanma icerisinde bulunan insan! Gunduzun yanılma ve gaflet, gecen uyku icinde geciyor. Sonunda pişman olacağın işleri yapıyorsun. Hayvanlar da dunyÂda boyle yaşar.”

Omer bin Abdulazîz hazretleri oradan ayrılıp gitti. Aradan bir Cum gecti ve vefÂt etti.

Omer bin Abdulazîz’in sulh, sukûn idÂresini cekemeyenler vardı. Bunlar, ehl-i bid'atten HÂricîler ve menfaatı zedelenenlerdi. Halîfenin hayÂtına kıymak icin cÂreler aradılar. NihÂyet hizmetci kolesini bin altınla kandırarak, bu mubÂrek zÂtı zehirlettiler. Omer bin Abdulazîz zehirlendiğini anlayınca kolesini cağırdı. “Ben sana bir fenÂlık yapmadığım hÂlde bu ihÂneti bana nicin yaptın. Doğru soyle, seni affedeyim.” deyince; kole, yaptığı bu cirkin harekete pek pişman olup, uzuldu. Ağlayarak yerlere kapandı, yalvararak: “YÂ Emir-el-muminîn! Bana bin altın vermek sûretiyle bu ihÂneti yaptırdılar.” dedi. Halîfe altınları getirterek, devlet hazînesine gonderdi. Koleyi affetti. Hasta hÂlindeyken, kayın birÂderi Mesleme ibni Abdulmelik ziyÂretine geldi. Omer bin Abdulazîz’in uzerinde bir gomlek vardı. Kızkardeşi FÂtıma’ya; “Emir-ul-muminînin elbisesini yıkayınız.” dedi. Tekrar geldiğinde gomleğin yıkanmamış olduğunu gorup kardeşi FÂtıma’ya; “Ben size gomleği yıkayınız, demedim mi?” deyince, butun tebeasının hayat seviyesini yukseltip, iki bucuk yıl bile surmeyen hilÂfetinin sonunda yirmi beş yıl zekÂt verilecek kimse bulunamamış olmasına rağmen, aldığı cevap hayret vericidir: O zaman kendisine; “Vallahi başka gomleği yok ki, onu giydirelim de, bunu yıkayalım.” cevÂbı verildi.

Yine yakınları; “BeytulmÂldan Âilene bir şeyler vasiyet et, senden sonra onlar sıkıntıya duşmemeli.” dediler. CevÂbı akıllara durgunluk verecek ve tuyleri urpertecek kadar muthiş oldu: “Cocuklarım şu iki tip insanlardan birisi olacaktır: İyi, sÂlih insan veya kotu şerîr insan. SÂlih insan olurlarsa, Kur’Ân-ı kerîmin A’raf sûresi, yuz doksan altıncı Âyet-i kerîmesinde meÂlen; “Ey Resûlum! Muşriklere de ki; size karşı benim yardımcım, Kur’Ân-ı kerîmi indiren Allah’tır ve O butun sÂlihlere de yardımcıdır.” buyurulan Âyeti yetişir. Kotu insan olurlarsa, o takdirde ben onları, gunah işlemeleri icin guclendiremem. Cocuklarına donerek: “Evlatlarım! İki ihtimÂl var. Ya sizi zengin edeceğim; o takdirde babanız Cehennem’i boylayacak. YÂhut da fakir kalacaksınız; babanız Cennet’e gidecek. Babanızın Cennet’e girmesi şartıyla fakir kalmayı yÂhud da, onun Cehennem’i boylaması şartıyla zengin olmayı tercih edin. Şimdi yanımdan ayrılın ve benden sonra sakın beytulmÂl mesûllerini tÂciz etmeyin. Şunu iyi bilin ki, size verilmesini vasiyet ettiğim para mikdÂrı sadece yirmi bir dinÂrdır.”

Omer bin Abdulazîz hazretlerinin hastalığı ağırlaşınca tabib cağırdılar. Tabib; “Bu zehir icmiştir. HayÂtı hakkında teminÂt veremem.” dedi. Halîfe; “SÂde bana değil, zehir icmemiş olanların hayatı hakkında da teminat verme!” buyurdu. Tabib; “Zehir ictiğinin farkında mısın?” dedi. Halîfe; “Evet, mîdeme inince anladım.” buyurdu. Tabib; “TedÂviye hemen başlıyalım.” dedi. Omer bin Abdulazîz; “Hayır. İlacı, kulağımın arkasında olsa uzanıp onu almam. Rabbime kavuşmam, benim icin daha guzeldir.” buyurdu. Olum doşeğinde, bir ara ağlamaya başladı. “Nicin ağlıyorsun. Allahu teÂlÂnın yardımı ile nice sunnetleri ihy ettin. AdÂletin ise cok yuksekti.” dediler. Bunlara cevÂben buyurdu ki: “Ben, Allahu teÂlÂnın huzûruna butun milletin hesÂbını vermek uzere cıkacak değil miyim? Herkese Âdil olarak davranabildiğimden emin değilim. Yaptığım kusurlar da ayrı. Tabiî ki ben bundan dolayı korkuyorum ve ağlıyorum.” Bir ara; “Beni oturtun.” buyurdu. Oturttular. “Allah’ım, ben o kimseyim ki, bana emirlik verdin. Ben kusur ettim. Yanlış işleri yapmaktan beni nehyettin. Ben ise isyÂn ettim.” diye uc defa soyledi. Sonra da:

“LÂ ilÂhe illallah. İbÂdete lÂyık olan ancak Allahu teÂlÂdır” dedi ve başını goklere cevirip dikkatle baktı ve; “Ben oyle kimseleri goruyorum ki onlar ne insan ne de cindir.” dedi ve biraz sonra rûhunu teslim etti.

VefÂtından once şoyle vasiyet etti: “Ey Meymûn bin MihrÂn! Velid mezara konduğunda oradaydım. Yuzunu acıp baktım, yuzu simsiyahtı. Ben de mezara konduğum zaman yuzumu acıp bakınız.” VefÂt edince vasiyeti gereği yuzunu acıp baktılar, yuzu en genc gunlerinden daha parlak, daha aydınlık ve guzeldi.

Omer bin Abdulazîz beyaz, ince ve nÂzik yuzlu, zaîf, guzel sakallı, tatlı ve sevimli idi. Halîfe olmadan once cok gurbuz iken, halîfeliğinde cok zayıfladı.

VefÂt edince, zamÂnın Âlimleri tÂziyede bulunmak icin hanımının yanına gittiler. Halîfenin vefÂtıyla muslumanların buyuk kayba uğradığını ve bu sebeple uzuntulerinin cok fazla olduğunu bildirdiler ve hanımına; “Omer bin Abdulazîz hazretleri hakkında bize mÂlumÂt ver. Cunku onu en fazla tanıyan sizsiniz.” dediler. O mubÂrek hÂtun şoyle anlattı: “O da sizin gibi ibÂdet ederdi. LÂkin bir hususiyeti vardı. O da, Allah korkusunun cok fazla olmasıydı. Oyle ki, Allah korkusundan onun kadar titreyen birini daha gormedim. O her şeyini, insanlara hizmette harcadı. Halkın ihtiyaclarını karşılamak, sıkıntılarını gidermek icin butun gun vazîfesi başında kalırdı. Akşam olduğu halde, bÂzı kimselerin işleri bitmezse, gece de devam ederdi. Eve girince, kendini namazgÂhına atar, durmadan ağlardı. Gozleri şişerdi. Sonra baygın duşerdi. Her geceki hÂli buydu. Bir gece, halkın ihtiyaclarını, işlerini bitirdi. Sonra kendi şahsî malından olan kandili istedi. Sonra iki rekat namaz kıldı. Namazdan sonra elini cenesine dayayıp tefekkure daldı. Goz yaşları yanaklarından akıyordu. Sabaha kadar bu şekilde ağladı. Şafak sokunce oruca niyet etti. Kendisine; “Ey muminlerin emîri! Sizde bir hÂl var. Sizi bu geceki gibi hic gormemiştim.” dedim. Bana; “Ben duşunuyorum ki, bu milletin beyazına siyahına halîfe oldum. Fakir, garib, kanÂatkÂr kendi hÂlindeki bicÂreleri, muhtacları, zorla tutulan esirleri, memleketin dort koşesindeki nice dertli ve kederlileri duşunuyorum ve anlıyorum ki, Allahu teÂl onların hepsinin hesÂbını benden soracak ve Muhammed aleyhisselÂm da onların lehine ve benim aleyhime şÃ‚hidlik yapacak. Bu hÂlde olan birinin sonunun ne olacağını duşunuyorum ve cok korkuyorum.” cevÂbını verdi.

Omer bin Abdulazîz hazretlerinin vefÂtından sonra Halîfe Zeyd ibni Melik, FÂtıma binti Abdulmelik’in beytulmaldeki ziynet ve mucevherlerini iÂde etmek isteyince, FÂtıma; “Vallahi kabûl etmem. Ben Omer’e sağlığında itÂat edip de, vefÂtından sonra isyÂn etmem.” diyerek sadÂkatini ifÂde etti.

Omer bin Abdulazîz’in vefÂtına butun tebeası uzuldu. CenÂzesi arkasında ağlayan bir rÂhibe; “Bu kimse senin dîninde değildi. Neden ağlıyorsun?” diye sordular. “Ben şunun icin ağlıyorum: Yeryuzunde bir guneş vardı. Şimdi battı...” cevÂbını verdi.

Mus’ab bin A'yun anlatır: “Omer bin Abdulazîz halîfe iken Kirman’da koyun guderdim. Koyunlar ile kurtlar birlikte dolaşırlardı. Bir gece ansızın kurtlar koyunlara saldırdı. İcimden “Şu Âdil halîfe olmuş olmalı.” dedim. Araştırıldı. Omer bin Abdulazîz’in o gece vefÂt ettiği anlaşıldı.” VefÂtını cinniler de haber verdi.

Omer bin Abdulazîz’in vefÂtıyla ilgili, şÃ‚irler mersiyeler soyliyerek onun kıymetini dile getirdiler.

O, buyuk bir guneşti, doğmaz, gayri bir daha
MÂtemini tutarak sacamaz nûr ve ziyÂ.
Sarardı guneş artık, karardı cihan bile.

Yûnus bin Ebû Şebib; “Omer bin Abdulazîz hazretlerini, halîfeliğinden once gordum. Etli ve gurbuz bir kimseydi. Halîfe olduktan sonra da gordum. Oyle zayıflamıştı ki uzaklardan kaburga kemiklerini saymak mumkundu.” dedi.

Omer bin Abdulazîz, Ehl-i Beyt’e cok hurmet, izzet ve ikrÂmda bulunduğundan, hazret-i Ali’nin torunu FÂtıma binti Huseyin; “Omer bin Abdulazîz kalsaydı biz bir şeye muhtac olmazdık.” buyurdu.

Buyuk velî ve Âlimlerden SufyÂn-ı Sevrî hazretleri ve İmÂm-ı ŞÃ‚fiî hazretleri; “Halîfeler beştir; Ebû Bekir, Omer, Osman, Ali ve Omer bin Abdulazîz’dir.” buyurdular.

Fıkıh Âlimlerinden Meymûn bin MihrÂn, Omer bin Abdulazîz hakkında: “Âlimler, Omer bin Abdulazîz’in yanında talebeydi.” buyurdu. Hocası meşhûr fıkıh Âlimlerinden MucÂhid; “Biz, Omer bin Abdulazîz’e oğretmek icin geldik. Halbuki dÂim ondan oğrenir olduk.” buyurdu.

MÂlik bin DinÂr buyurdu: “Dili donen, zÂhidim deyip duruyor. ZÂhid, Omer bin Abdulazîz gibi olur. Duny onun ayağına geldiği halde hepsini reddeder.”

Omer bin Abdulazîz’in insanlara rehber olan sozlerinden bÂzıları şoyledir:

“Ofke ve hırstan korunmuş olan kurtulmuştur.”

“Takv sÂhibinin ağzına gem vurulmuştur.”

“Ey insanlar! Allah’tan korkun. Cunku Allah’tan korkmak her şeyin yerine gecer ve hic bir şey onun yerine gecemez.”

“Bizden once helÂk olanlar, hakkı engellemek ve zulum yapmak yuzunden mahvoldular. Hak onlardan satın alınırdı ve zulumden korunmak icin de fidye verilirdi.”

“Muslumanlardan bir soz işittiğinde onu hayra yor, sakın şerre yorma!”

"Sizden oncekilerin kabul ettikleri bilgileri alınız. Onların soylediklerine muhÂlif, zıt olanları almayın. Cunku once gecen buyukler, sizden daha hayırlıdır."

SIRAT KOPRUSU

Omer bin Abdulazîz’in cÂriyesi yanına geldi. SelÂm verdi ve namaz kılınan odaya gecti. İki rekat namaz kıldı. Sonra uyuya kaldı. Biraz sonra kalktı ve halîfeye; “Tuhaf bir ruy gordum.” dedi. Halîfe; “Ne gordun anlat.” dedi. CÂriye; “RuyÂda Cehennem’i gordum. Cehennemlik olanların uzerine kukreyip duruyordu. Sonra Cehennem uzerinde Sırat koprusu kuruldu. Abdulmelik bin MervÂn geldi. Kopruye girdi. Bir kac adım attı, sonra devam edemeyip Cehennem’e duştu. Sonra Velîd bin Abdulmelik geldi. O da devam edemeyip Cehennem’e duştu. Sonra Suleyman bin Abdulmelik geldi. O da aynı şekilde Cehennem’e duştu.” dedi. Halîfe; “Devam et.” dedi. Kadın; “Sonra da seni getirdiler.” der demez, Omer bin Abdulazîz bir ah cekti, duştu ve kendinden gecti. Kadın, yuksek sesle; “Vallahi senin selÂmetle Sırat koprusunu gectiğini gordum.” dedi ise de halîfe bunu işitmiyor, yerde cırpınıp duruyordu.

MURUVVET

Bir gece ona misÂfir geldi. O bir şey yazıyordu. MisÂfiri de yanında oturuyordu. LÂmbasının yağı azaldı. Sonecek gibi oldu. MisÂfir; “YÂ Emir-el-muminîn! Kalkıp lambaya yağ koyayım mı?” deyince; “MisÂfirine iş gordurmek, insanın muruvvetine yakışmaz.” buyurdu. “O halde hizmetciyi kaldırayım mı?” “O da olmaz; daha akşamın ilk uykusundadır.” Omer bin Abdulazîz hazretleri kalkıp, lambaya yağ doldurdu. MisÂfir bu hÂli gorunce hayretle: “Ama, bu işi kendin yaptın, neden.” deyince; “Bu işi yapmaya giderken, Omer’dim. Yaptım, bitirdim; yine Omer’im. İnsanların Allah katında hayırlısı tevÂzu sÂhibi olanlarıdır.” buyurdu.

DUN GECTİ

Bir gun Omer bin Abdulazîz hazretleri cemÂate hitÂben: Ey insanlar! Sizler, olum icin hedefler durumundasınız. Olum sizden dilediğini secer. Size yeni bir nîmet verildiği zaman, onceki nîmet orada sona erer. Ağıza bir lokma alınmasın, bir yudum su icilmesin ki, onunla berÂber bir keder ve bir uzuntu olmasın. Dun gecti. O, sizin hakkınızda iyi bir şÃ‚hittir. Bugun muhim bir emÂnettir. Onun kıymetini bilmek ve iyi değerlendirmek lÂzımdır. YÂrın, icinde hÂdiselerle berÂber gelmektedir. Sizi almak icin gelen olumun elinden kacış nereye olacak. Sizler şu dunyÂda, eşyÂlarını bineklerine yuklemiş, yolcularsınız. Yuklerinizi, buradan başka bir Âlemde cozeceksiniz. Sizler, şu dunyÂda sizden once gelenlerin yerine gectiniz. Fakat siz de yerinizi, sizden sonra gelenlere vereceksiniz. Sizin aslınız ve dunyÂya gelmenize vesile olanlar kalmadı. Sizler, onlardan dunyÂya gelen kimseler olarak, nasıl bÂkî (devamlı) kalabilirsiniz. Sizler de bu dunyÂdan goceceksiniz.” dedi.

GELENLER DURMUYOR

Omer bin Abdulazîz'in son Cum hutbesi şoyleydi:

“Ey muhterem muslumanlar!

Şunu iyi biliniz ki, luzumsuz bir hic olarak yaratılmadığınız gibi, yaptığınız işlerden de sorgu ve sorumsuz kalacak değilsiniz. Gelmiş ve nihÂyete kadar gelecek insanların toplanacağı bir mahşer ve orada adÂlet terÂzilerinin kurulacağı bir mahkeme vardır. Onun tek hÂkimi, azamet ve kibriy sÂhibi yuce Allah'tır. Âhiret korkunc bir gundur. Yurekleri parcalayan, cocukları ihtiyar yapan, kişiyi kardeş, evlÂd ve iyÂlinden kacıran, peygamberleri, melekleri titreten bir gundur. CenÂb-ı Hakk'ın celÂl ve azametiyle tecellî edeceği o gunde, kimde kuvvet ve tahammul kalır! Bununla berÂber Allah’ın rahmetinden de umid keserek husrÂna duşmeyiniz.

Ey muhterem cemÂat!

Muhakkak biliniz ki; mahşer gununde emniyet ve korkusuzluk, bugunden o gunu duşunup de Allah’tan korkan, kufur ve gunahtan sakınan ve bu fÂnî Âlemi bek Âlemi olan Âhirete ustun tutarak, şehvÂnî hislerinin esiri olmayanlar icindir. Bunun aksi harekette bulunanlar muhakkak aldanır. Hayat ve omur sermÂyesini haksızlık ve yolsuzluk arkasında tuketen eli boş ve nedÂmet, pişmanlık icinde kalır. Bugun; siz, sizden oncekilerin yerini tutuyorsunuz. Fakat elbette sizin de yerinizi tutacaklar var. Goruyorsunuz ki, gelenler durmuyor, gidenler geri donmuyor. İster istemez gideceğimiz bu mahal, her şeye sÂhib olan cenÂb-ı Hakk’ın huzûrudur.

Âhiret Âlemine gidenleri her gun uğurluyor ve goturduğunuz kabirlerde kara toprak altında yataksız, yastıksız, tek ve tenha bırakıp donuyorsunuz. Olumun acısını duyan o fÂnîlerin hÂli ne kadar merhameti ceker ve ibrete değer. Tanımadıkları bir Âleme sefer etmişler, sevdiklerinden ayrılmışlar. Gelip gecici emÂnet bir hayatın gaflet uykusundan uyanmışlar, ama iş işten gecmiş, telÂfi imkÂnı elden cıkmış, naz ve nîmet icinde beslenmişlerken yatak ve yastıkları kuru toprak olmuş, terkettikleri duny malından istifÂdeleri yok. Yaptıkları incir cekirdeği kadar da olsa, bir hayrın imdÂdını bekliyorlar. Duşunmeğe değer bu hÂllerden ibret almaz mısınız?

Ey muhterem cemÂat!

Zannetmeyin ki, kendimde bir buyukluk gorduğum icin size boyle nasîhat ediyorum. İcinizde belki benden daha ziyÂde Allahu teÂlÂnın rahmet ve magfiretine muhtac kimse yoktur. Ben hem kendim, hem de sizin icin rahmet ve magfiret diliyorum. Yuce Allah’ın kitabını, Peygamberinin guzel ahlÂkını kendinize ornek yapınız, ancak selÂmet bundadır.” buyurduktan sonra gozyaşlarını tutamadı. Bu onun son hutbesiydi. Aynı zamanda evine de son gidişiydi.

EN AHMAK KİMSE

Omer bin Abdulazîz, bir sarhoş gordu yolda,
Yakalayıp bir cezÂ, verecekti orada.

LÂkin tam o sırada, hakaret etti sarhoş,
O ise saldı onu, kaldı yine başıboş.

Dediler ki: “Siz ona, cez verecektiniz,
O hakÂret edince, nicin salıverdiniz?”

Buyurdu: “Sarhoş hÂlde, gordum onu ilk defÂ,
Dînin emri îcÂbı, verecektim bir cezÂ,

O hakÂret edince, ofke geldi kendime,
Korktum nefsim karışır, bu hÂlis niyetime.”

Buyurdu: “Hak teÂlÂ, uc kişiyi cok sever,
Birincisi odur ki, herkese şefkat eder.

İkincisi, haklıyken, sucluyu affedendir.
Ucuncusu, kızgınken, ofkesini yenendir.”

Bir gece, hÂnesinde, misÂfiri var iken,
LÂmbasının ışığı, azalmıştı Âniden.

MisÂfirler dedi ki: “YÂ Emîr-el muminîn!
LÂmbanın yağı bitmiş, koyalım, izin verin.”

Buyurdu: “İş gordurmem, kendi misÂfirime,
Zîr bu, hic yakışmaz, benim muruvvetime.”

Dediler: “Hizmetciyi, kaldıralım, o koysun”
Buyurdu: “Yeni yattı, bırakın da uyusun.”

Sonra kalktı kendisi, yağ koydu lÂmbasına,
Şaştı herkes bu işi, kendinin yapmasına.

Buyurdu ki: “Bu işi, yapmadan da Omer'dim,
Kalkıp yaptım, bakınız, yine aynı Omer'im.

İnsanın hayırlısı, Hak teÂl indinde
TevÂzu gosterendir, her bir hareketinde.”

Bir gun tanıdıkları, sordular kendisine:
“İnsanların icinde, en ahmak kimdir?” diye.

Buyurdu: “Dunya icin, Âhireti satandan,
Daha ahmak bir kişi, olamaz insanlardan.”

Omer bin Abdulazîz, bir gun Hasan Basrî’ye,
Mektup yazdı “Bana bir, nasîhat eyle” diye.

Buyurdu: “Bilesin ki, bu duny bir konaktır,
En buyuk akıllılık, ona aldanmamaktır.

Zîr onun ustunde, yaşıyanlar olurler,
Sonra yaptıklarının, hesÂbını verirler.

Eğer ki bu dunyÂyı, ustun tutsa bir kişi,
Zillet icinde yaşar, cetin olur her işi.

Dunya zehir gibidir, bilmiyenler onu yer,
O da o kimseleri, oldurur, helÂk eder.

Diriler olulerden, hic mi ibret almıyor?
Olmiyecekmiş gibi, dunyÂya aldanıyor.

Her gun ayrı uzuntu, her gun ayrı bir keder,
RÂhata kavuşmadan, Âniden olup gider.

Zîr olmaz rahatlık, bu dunyada kat’iyyen,
Rahatlık Âhirette, olacak ebediyyen.

İnsan duşunmez mi ki, bir gun elbet olecek,
Ne yaptıysa, tek be tek, hesabını verecek.

Aklı olan yaşamaz, dunyÂda gaflet ile,
Aksi hÂlde ne kadar, uzulse azdır bile.

DunyÂya sarılanı, duny hep aldatmıştır,
Uzuntusu ustune, hep uzuntu katmıştır.

DunyÂda Allah icin, calışmak duny olmaz,
Muminin malı olur, lÂkin kalbine koymaz.”

1) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye; (49. Baskı) s.1133
2) FÂideli Bilgiler; s.69, 76
3) Hilyet-ul-EvliyÂ; c.5, s.253
4) Tehzîb-ul-Esm vel-Luga; c.2, s.19
5) Tezkiret-ul-HuffÂz; c.1, s.119
6) El-KÂmil fi’t TÂrih; c.5, s.60, 62
7) FevÂt-ul VefeyÂt; c.3, s.133
8) Tehzîb-ut-Tehzîb; c.7, s.475
9) VefeyÂt-ul-A’yÂn; c.6, s.301
10) ŞezerÂt-uz-Zeheb; c.1, s.119
11) TÂrîh-ul-Hamîs; c.2, s.315
12) TÂrih-i Taberî; c.8, s.137
13) İbni Haldun TÂrihi; c.3, s.76
14) MenÂkıb-ı Omer bin Abdulazîz (İbn-i Cevz&#238
15) Sıfat-us-Safve; c.2, s.63
16) Sîret-i Omer bin Abdulazîz (MenÂv&#238
17) TabakÂt-ı İbn-i Sa’d; c.5, s.330
18) TÂrih-ul-HulefÂ; s.212
19) Rehber Ansiklopedisi; c.14, s.19
20) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.2, s.334
__________________