Meşhur Osmanlı Âlimi ve kerÂmetler sÂhibi velî. İsmi, Abdulganî bin İsmÂil bin Abdulganî en-Nablusî ed-Dımeşkî'dir. 1640 (H.1050) senesinde Şam'da doğdu. 1731 (H.1143) senesinde Şam'da vefÂt etti. Kabri Şamda'dır.

Abdulganî Nablusî'nin annesi ona hÂmile iken, babası İsmÂil binAbdulganî İstanbul'a gitmişti. O zaman, Şam'da bulunan evliyÂdan Şeyh Mahmûd adında bir zÂt, İsmÂil bin Abdulganî'nin hanımına bir dirhem gumuş hediye gonderip, bir erkek cocuğu olacağını mujdeledi ve; "Bu cocuğun ismini Abdulganî koysun. Cunku o, Allahu teÂlÂnın ihsÂnına ve iltifÂtına kavuşacaktır." diye haber verdi.

Şeyh Mahmûd, bu cocuğun doğumundan once vefÂt etti. Doğduktan sonra, ona bu zÂtın soylediği isim kondu. Babası, kucuk yaşta iken ona Kur'Ân-ı kerîmi okutup oğretti. 1652 senesinde babası vefÂt etti. On iki yaşında yetim kaldı. İlim tahsîline ara vermedi. Fıkıh ve usûl-i fıkıh ilimlerini; Hanefî Âlimi Şeyh Ahmed-i Ka'îden; nahiv, meÂnî, beyÂn ve sarf ilimlerini, Şam'da Şeyh Mahmûd-i Kurdî'den; hadîs ve ona Âit ıstılahları, Hanbelî mezhebi ÂlimlerindenAbdulbÂki'den; tefsîr ve nahvi, Şeyh Mahmûd-ı MehÂsinî'den okudu. Butun bu hocaları, ona icÂzet (diploma) verdiler. Ayrıca Necmuddîn-i Gazzî'nin dersine de devÂm edip, ondan da icÂzet aldı. Bunlardan başka, Şeyh Muhammed bin Ahmed el-UstuvÂnî, Şeyh İbrÂhim bin Mensûr el-FettÂl, Şeyh AbdulkÂdir bin Mustafa es-Safîrî, Şam'daNakîb-ul-eşrÂf Seyyid Muhammed bin KemÂleddîn el-Huseynî el-Hasenî bin Hamza, Şeyh Muhammed el-AysÂvî, Huseyin bin İskender er-Rûmî, Şerh-ut-Tenvîr kitabının muellifi Şeyh KemÂleddîn-i Arabî ve Muhammed bin BerekÂt el-KevÂfî gibi pek cok Âlimden ders alıp, ilim tahsîl etti. Mısır'daŞeyh Ali ŞebrÂmelisî de ona icÂzet vermişti. Tasavvufta, KÂdiriyye yolunu Seyyid AbdurrezzÂk el-Hamevî el-GeylÂnî'den, Nakşibendiyye yolunu da, Şeyh Ahmed-iYekdest hazretlerinin halîfesi olan Şeyh Saîd el-Belhî'den tÂlîm eyledi. Bu iki yolun feyz ve mÂrifetlerine kavuştu. EvliyÂlıkta yuksek derecelere erişti.

Resûlullah efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem medheden, oven cok guzel bir şiir yazdığında, bÂzıları bu şiirin kendisinin olmadığını iddi edip, ona şerh yazmasını teklif ettiler. O da bu teklifi kabûl edip, bir ay icinde bu şiirine bir cild hÂlinde cok guzel şerh yazdı. Bundan başka bir şiir daha yazdı. Boyle olan meşgûliyeti bir muddet devÂm etti.

Abdulganî Nablusî hazretleri sabahleyin erkenden CÂmi-i Emevî'ye gidip, ceşitli dersler okutur ve ikindiden sonra da CÂmi-i Sağîr'de devÂm ederdi. Sonra da,İmÂm-ı Nevevî'nin, Hadîs-i Erba'în, EzkÂr ve başka eserleri okuturdu. Sonradan bu hÂlini terk ederek yedi sene muddetle, Şam'daki Emeviyye CÂmii yakınında bulunan evinden dışarı cıkmadı. Evinde, Muhyiddîn-i Arabî'nin veAfifuddîn-i TilmsÂnî'nin tasavvufla ilgili eserlerini tetkîk ve mutÂlaa etti. Bu yuksek zÂtların feyz ve bereketlerine kavuştu. Devamlı ibÂdet ve istiğfÂr ile meşgûl olunca, kendisini yuksek haller kapladı. Şaşılacak haller icinde kaldı.ZÂhirî ve bÂtınî ilimlerde cok yukseldi.Rabbinin ihsÂnları, yağmur gibi uzerine sacıldı.Kalb gozu acıldı, Şamlılardan onun bu hÂlini cekemeyenler, aleyhinde uygunsuz sozler soylemeye başlayınca, tekrar ortaya cıkıp, kendisine murÂcaat edenlere kapısını actı. Yeniden ilim oğretmeye, vÂz ve nasîhata, insanlara hak yolu anlatmaya başladı. İkbÂli ve şohreti o kadar yukseldi ki, evi, feyz ve bereketlerine kavuşmak isteyenlerle dolup taştı. Uzaktan ve yakından, boluk boluk insanlar ona geldiler. Herkes ondan ilim oğrenmeye ve makbûl olan duÂsından istifÂde etmeye calışıyordu. İlim talebeleri ve tasavvuf yolcuları, onun evini sığınak yapmışlardı.

Abdulganî Nablusî, 1664 senesinde İstanbul'a gelip, bir muddet burada kaldı ve ders okuttu. 25 yaşlarında ikenBağdÂt'a gittiği ve orada da kaldığı kaynaklarda zikredilmektedir. Daha bu yaşlarında, tasavvufta yuksek derecelere kavuşması, onu cok meşhûr etti. ZamÂnının meşhûr evliyÂsını tanımak ve sohbetlerinde bulunmak, bir de onceki evliyÂnın kabirleri ile mukaddes makamları bulup ziyÂret etmek niyeti uzerine bircok yerlere gidip, bilhassa kendi memleketi dÂhilinde seyahatler yaptı. 1688 senesinde BikÂ'ya, bir sene sonra Lubnan'a, Kudus'e ve HalîlurrahmÂn'a, 1693 senesinde Mısır'a, 1696'da Hicaz ve 1700 senesinde Trablus'a gitti. 1702 senesinde yeniden Şam'a gelerek, eski yeri olan SÂlihiyye'ye yerleşti. Bu ziyÂretlerini ve seyahatlerini kitap hÂlinde yazdı.

Nablusî, 1707 senesinde, Şam'daki Selimiyye CÂmi-i şerifinde, Şeyh-i Ekber Muhyiddîn-iArabî hazretlerinin mezÂrı yanında,BeydÂvî Tefsîri'ni okutmaya başlamıştı. O, kendisini guzel ahlÂk, beğenilen sıfatlar ve huylar ile suslemişti. Herkese iyilik etmek icin elinden geleni yapardı. TorunlarındanKemÂluddîn Muhammed el-Gazzî el-Âmirî, tercume-i hÂlini anlatan mustakil bir kitap yazmıştır.

Omru ilim oğrenmek, oğretmek, kitap yazmak, irşad, doğru yolu gostermek ve ibÂdetle gecmiştir. 1143 senesinin ŞÃ‚ban ayının on altısında Cumartesi gunu ikindi vakti vefÂt etti. CenÂzesindeki cemÂat otuz bin kişiden fazlaydı.

Dedelerinden Şeyh Ebû Omer, İbn-i KudÂme hazretlerinin SÂlihiyye'de yaptırdığı Medrese-i Omeriyye yanındaki kutuphÂnede bir kabir kazılıp oraya defnedildi.

Daha sonra burası torunu Şeyh Mustafa tarafından turbe hÂline getirildi.

Yûsuf-i NebhÂnî CÂmiu KerÂmÂt-il-Evliy adındaki eserinde diyor ki: "Abdulganî Nablusî hazretleri, Hanefî mezhebi Âlimlerinin buyuklerinden, mÂrifet sÂhibi evliyÂnın meşhurlarındandır. HÂrika ve kerÂmetler sÂhibidir. Sayılamayacak kadar cok kitap yazması en buyuk kerÂmetidir. Eserlerinin hepsi de guzeldir."

Abdulganî Nablusî hazretleri İslÂm Âleminde en cok kitap yazanlardandır. Kitaplarından yuz seksenden ziyÂdesinin ismi, KÂmûs-ul-A'lÂm'ın dorduncu cildinin 3081-3083'uncu sahifelerinde, Silk-ud-Durer, CÂmiu KerÂmÂt, EsmÂ-ul- Muellifîn ve ÎzÂh-ul-Meknûn kitaplarında yazılıdır. Başlıcaları şunlardır: 1) Tahrîr-ul-HÂvî bi-Şerh-i Tefsîr-il-BeydÂvî: Uc cildlik bir eserdir. 2) BevÂtın-ul- Kur'Ân ve MevÂtın-ul-İrfÂn: Manzum bir tefsîrdir. 5000 beyt kadardır. 3) Kenz-ul-Hakk-ıl-Mubîn fî EhÂdîs-il-Murselîn, 4) El-Hadîkat-un-Nediyye Şerh-ut-Tarîkat-il-Muhammediyye: Birinci cildi İstanbul'da İhlÂs Holding A.Ş. tarafından neşredilmiştir. 5) CevÂhir-un-Nusûs fî Hall-i KelimÂt-il-Fusûs liş- Şeyh Muhyiddîn İbn-il-Arabî, 6) Keşf-us-Sirr-ıl-GÂmid fî Şerh-i DîvÂn-ı İbn-i FÂrıd, 7) Zehr-ul-Hadîka fî Tercemet-i RicÂl-it-Tarîka, 8) Ez-Zıll-ul-Memdûd fî Ma'n Vahdet-il-Vucûd, 9) RÂihat-ul-Cennet, 10) MiftÂh-ul-Ma'iyye fî Şerhir-RisÂlet-in-Nakşibendiyye, 11) El-CevÂb-ut-Tam an Hakîkat-il-KelÂm, 12) EnvÂr-us-Sulûk fî EsrÂr-il-Mulûk, 13) El-FutûhÂt-ul-Medeniyye-fil- HadarÂt-il-Muhammediyye, 14) El-Feth-ul-Mekkî vel-Lemh-ul-Melîki, 15) El-HÂmil fil-Mulk vel-Mahmûl fil-Felek fil AhlÂk-ın Nubuvveti ver-RisÂleti vel-HilÂfeti vel-Mulk. Şam matbaasında ilk basılan eserdir. 16) Keşf-un-Nûr an EshÂb-il-Kubûr; İstanbul'da İhlÂs Holding A.Ş. tarafından neşredilmiştir. 17) El-Kavl-ul-Âsım fî KırÂet-i Hafs, Bu eserini, "Kaf" kÂfiyesi uzerine nazm hÂlinde yazmış ve bu nazmı şerh etmiştir. 18) Ta'tîr-ul-EnÂm fî Ta'bîr-il-MenÂm, 19) KitÂb-ul-MetÂlib-il-Vefiyye Şerh-ul-FerÂid-is-Seniyye, 20) CevÂbu Su'Âlin Verede min Taraf-i Batrik-in-NasÂrÂ, 21) VesÂil-ut-Tahkîk fî FedÂil-it- Tedkîk; İlmî mektuplardır. 22) HulÂsat-ut-Tahkîk fî BeyÂni Hukm-it-Taklîd vet-Telfik İhlÂs Holding A.Ş. tarafından neşredilmiştir. Mezheblerin birleştirilmeyeceğini ve bir mezhebe uymanın lÂzım olduğunu bildirmektedir. 23) Es-Sulhu Beyn-el-İhvÂn fî Hukmi İbÂheti Şurb-id-DuhÂn; Bu eserinde tutunun mubah olduğunu delîllerle isbÂt etmektedir. Bu kitap, SuleymÂniye ve Nûr-ı OsmÂniye kutuphÂnelerinde mevcuttur.

İLK LÂZIM OLAN ŞEY

Abdulganî Nablusî hazretleri buyurdu ki: "Ehl-i sunnet îtikÂdını, farzları ve haramları oğrenmek farzdır. Bunları oğretmek, kendine lÂzım olandan başka fıkıh bilgilerini oğrenmek ve Kur'Ân-ı kerîmin tefsîrini ve hadîs ilmini oğrenmek farz-ı kifÂyedir. Fıkıh bilgileri, Kur'Ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden oğrenilmesi farz olan bilgilerdir. Fıkıh kitabı okuyan mukallidler, Âyetten ve hadîsden hukum cıkarmak ihtiyÂcından kurtulur. Farz-ı kifÂye olanları bilen, yapan var iken, bunları oğrenmek mustehÂb olur. Bunları yapmak nÂfile ibÂdet olur. Namaz kılacak kadar Kur'Ân-ı kerîm ezberleyen kimsenin, boş zamanlarında daha cok ezberlemesi, nÂfile namaz kılmasından daha cok sevÂb olur. İbÂdetlerinde ve gunluk işlerinde lÂzım olan fıkıh bilgilerini oğrenmesi ise, bundan daha cok sevÂb olur. Luzûmundan fazla fıkıh bilgilerini oğrenmek de, nÂfile ibÂdetlerden daha sevÂbdır. Luzûmundan fazla fıkıh bilgisi oğrenirken, tasavvuf bilgilerini ve hakîmlerin yÂni Allahu teÂlÂya Ârif olanların sozlerini ve hayatlarını oğrenmesi de mustehÂb olur. Bunları okumak, kalbde ihlÂsı arttırır. Derin Âlimler, fıkıh bilgilerini, Âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden cıkarmışlardır. Bunlar, ancak fıkıh kitaplarından ve fıkıh Âlimlerinden oğrenilir."

1) Mu'cem-ul-Muellifîn; c.5, s.271
2) Silk-ud-Durer; c.3, s.30-38
3) AcÂib-ul-ÂsÂr; c.1, s.154
4) EsmÂ-ul-Muellifîn; c.1, s.590
5) TÂrihu ÂdÂb-ıLugat-il-Arab; c.3, s.348
6) El-A'lÂm; c.4, s.32
7) Sefînet-ul-EvliyÂ; c.1, s.94
8) CÂmiu KerÂmÂt-il-EvliyÂ; c.2, s.85
9) KÂmûs-ul-A'lÂm; c.4, s.3080, 3083
10) TabakÂt-ul-Usûliyyîn; c.3, s.125
11) Tam İlmihÂl SeÂdet-iEbediyye; (49. Baskı) s.1040
12) Rehber Ansiklopedisi; c.1, s.24
13) ÎzÂh-ul-Meknûn; c.1, s.8, 9, 13, 19, 20
14) FÂideli Bilgiler; (6. Baskı) s.163
15) KıyÂmet ve Âhiret; (5. Baskı) s.191
16) Herkese LÂzım Olan ÎmÂn; (10. Baskı) s.48
17) Brockelmann Sup-2, s.473
18) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.17, s.146
__________________