Rumeli evliyÂsının buyuklerinden. Sınır boylarında yetişerek, Rumeli'de İslÂmiyetin yayılması icin gayret gosteren gÂzî dervişlerdendir. Doğum tÂrihi ve yeri bilinmemektedir. 1575 (H.982) senesinde Dimitrofca'da vefÂt edip, orada defnedildi.

Muslihuddîn Efendi, ilim tahsîlinden sonra, memleketinde sanat ile meşgûl oldu. İnsanlara bildiklerini oğretir, yanlışlıkları duzeltir, garib ve kimsesizlere yardımda bulunur, herkese iyilik ederdi. Soğuk bir kış gununde, coluk-cocuğunun maîşetini temin ettiği dukkÂnında calışırken, bir kadın ve iki cocuğunun yoldan gectiğini gordu. Cocukların hÂline cok acıdı. Garîblerin uşudukleri, yuruyuşlerinden belli oluyordu. Hemen peşlerinden koşup:

"Bre kadın, bu garibleri bu kış gununde sokağa dokup de nereye gidiyorsun?" dedi. CÂresiz kadın, iki gozu iki ceşme ağlayarak; "Bu garîblerin babaları vefÂt etti. Yakınımızda bulunan bir zÂlim de, eline gecirdiği sahte huccetle (senetle), yetimlere babalarından mîrÂs kalan ciftliği elde etmek istedi. Bu kış gunu bizi tÂciz ediyor." dedi. Kadıncağız bunları anlatırken, hasmı da geldi. Muslihuddîn Efendi, adama cıkışıp; "Behey adam, bu garîbleri nicin incitirsin? Senin gibiler bunlara yardım edecek yerde, bu fakirleri incitirse, kimden merhamet beklenir?" dedi. O adam da, kendisini savundu. Muslihuddîn Efendi, onları kÂdıya goturdu. "Resûlullah efendimizin hurmetine bu kadıncağızın işlerini hallediverin." dedi. Deliller, senetler karşılaştırıldı. Adamın yalan soylediği anlaşıldı. Elindeki huccet, senet alınıp yırtıldı. Yetimler icin yeniden huccet yazıldı. Muslihuddîn Efendi, yetimlerin ihtiyaclarını gorup koylerine gonderdi. Kadın ve cocuklar, yana yakıla du ettiler. O gece Muslihuddîn Efendi ruyÂsında Resûlullah efendimizi gormekle şereflenip, hazret-i Ali'nin terbiyesi ile muşerref olarak, aynı yola hizmet etmesi işÃ‚ret edildi. Sabahleyin yol hazırlığı yapıp, yanına bir yol arkadaşı da bularak, Celebi Halîfe'nin halîfesi ve dÂmÂdı Sunbul SinÂn Efendinin halîfesi, Saraylı Aynî Dede'nin yanına gitti. Yıllarca onun hizmetinde bulunup, ilim ve feyzinden istifÂde etti. AhlÂkını, Resûlullah efendimizin ahlÂkına uydurmak icin calışıp, yuksek makamlara kavuştu. Sofyalı BÂlî Efendiyi gormek icin hocasından musÂade istedi. Ancak, bir başka zÂta gitmesine musÂade edildi. Hocasının bildirdiği zÂt icin istihÂreye yattı. RuyÂda bildirilen usûl dÂhilinde hazırlıklarını yapıp, yanına aldığı yol arkadaşı ile birlikte, gitmesi emredilen zÂtın bulunduğu Dimitrofca kasabasına vardı. CÂmi onunde konakladı. İki-uc gun orada kalıp, ibÂdet ile meşgûl oldu. Aradığı zÂtı bulamadı. CÂmiden ayrılıp carşıya vardı. DukkÂnlardan birinde, olu gibi duran bir zÂta gozu takıldı. Âdet mıknatısın demiri cektiği gibi, ihtiyÂr onu yanına cekti. DukkÂna varıp selÂm verdi. O zÂt selÂmını alıp; "Hoş geldin, Muslihuddîn Efendi, sen gelince bizim gitmemiz îcÂbeder." dedi. Muslihuddîn Efendi de; "Ben, ulfet ve sohbete, sizden istifÂde umîdiyle geldim. Ayrılık arzusuyla gelmedim." dediyse de, o mubÂrek zÂt; "Elbette sizin gelmeniz, bizim gitmemizi îcÂbettirir." buyurdu. Bir-iki gun icinde de oradan ayrılıp gitti.Muslihuddîn Efendi, Dimitrofcayı vatan edinip, Âilesini ve cocuklarını getirdi. Yıllarca orada insanlara feyz sactı. Cevre kasaba ve koylerden bircok talebe geldi. Vakitlerini tÂat ve ibÂdetle, kıymetlendirdi. Onu sevenler, Velî Bey CÂmii yakınlarında bir dergÂh inşÃ‚ ettiler. Orada yuzlerce insan ilim oğrendi. Kalplerini tasfiye ve nefslerini tezkiye edip, nice makamlara yukseldiler. Nice garibler, dertliler, Muslihuddîn Efendinin mubÂrek duÂları ile dertlerinden kurtulup sıhhat ve Âfiyet uzere yaşadılar.

Şikloş kasabasından Dervîş isminde bir hattata bir cinnî musallat olmuştu. Gidip Muslihuddîn Efendiye hÂlini arzetti. Muslihuddîn Efendi; "Eğer sen burada iken cinnî gelirse bana goster." buyurdu. O kimse de, birkac gun orada kaldı. Cinnî hic gelmedi. HÂlini Muslihuddîn Efendiye arzetti. O da bir du yazıp verdi. "Bunu uzerinde taşırsın. İnşÃ‚allah gelmez." buyurdu. O kimse Şikloş'a geri dondu. Bir hafta sonra o cinnî kapıda gorundu. İceri giremiyordu. Oradan; "Bre zÂlim, ben sana neyledim ki, beni şikÂyet ettin?" dedi. Adamcağız, utanc ve korkusundan birşey diyemedi. Sonra cinnî, "Âh!" deyip feryÂd ederek gitti. On beş gun sonra tekrar gorundu. Daha sonra hic gorulmedi.

Bir gun Muslihuddîn Efendinin huzûruna gÂzi-levend kılığında bir kimse geldi. Bir mikdÂr sohbetten sonra gitti. Muslihuddîn Efendi talebelerine; "Levendi gordunuz mu? O ebdallerdendi." dedi. Muslihuddîn Efendinin de ebdallerin reisi olduğu soylenirdi. PÂdişÃ‚hlar, paşalar, uc beyleri ondan istimdÂd eyler, yardım beklerdi. O da, gonlu cihÂd aşkıyla yanan gÂzilerin yardımına koşardı.

Bu hÂdiseyi, Muslihuddîn Efendi daha once Huseyin Dede'ye haber vermişti. Huseyin Dede o sıralarda SÂkmÂr onlerindeki İslÂm askerlerinin hÂlinin ne olduğunu duşunur, meraklanırdı. Bir gece ruyÂsında, Muslihuddîn Efendiyi gordu. CÂminin bahcesi onunde silÂh kuşanmış, savaşa gidecek bir hÂldeydi. Bu sırada pur-silÂh bir grup asker ortaya cıktı. Huseyin Dede; "Bunları ŞÃ‚kmÂr'a gonderelim. Oradaki askerlere imdÂda gitsinler." dedi. Kabûl etmedi. "Onlar rahattırlar, istersen bak da gor." deyip işÃ‚ret etti. O da işÃ‚ret ettiği yere donunce, oradaki askerlerin ne kadar rahat olduklarını gordu. "Ama Hasan Paşaya imdÂda gidelim." deyip, onu da yanlarında goturduler. Sonra da; "KÂfirin Hasan Paşa tarafından yenilmesi muhakkaktır, inşÃ‚allah." buyurdu. Birkac gun sonra Korşik'in yenilip esir edildiği haberi geldi.

Talebelerinden Dimitrofcalı Durrî Efendi gencliğinde ağır hasta olmuştu. Yakınları ondan umitlerini kesmişlerdi. Annesi son cÂre olarak gidip Muslihuddîn Efendiden du istedi. O da du ettikten sonra, duÂlar yazıp verdi. Annesi daha eve gelmeden, Allahu teÂlÂnın izniyle bedenine kuvvet geldi. Kalktı, abdest alıp namaza durdu. Bu sırada annesi geldi. Onu namazda gorunce aklı başından gitti. Allahu teÂlÂya nasıl hamdedeceğini şaşırdı. Muslihuddîn Efendiye icten duÂlar etti ve buyukluğunu yakînen anlamış oldu.

Dimitrofcalı Gaybî Efendinin kardeşleri doğduktan birkac ay sonra olurlerdi. O doğunca, dedesi Muslihuddîn Efendinin huzûruna varıp; "Kızımın evlÂdı yaşamıyor. Şimdi de bir oğlancığı oldu. Hayır duÂnızı beklerim." dedi. Muslihuddîn Efendi duÂdan sonra; "Adını Gaybî koy, inşÃ‚allah yaşar." buyurdu. Gaybî Efendi Allahu teÂlÂnın izni ile uzun yıllar yaşadı ve Muslihuddîn Efendinin talebesi olmakla şereflendi.

KÂnûnî Sultan SuleymÂn Han, Zigetvar seferi esnÂsında kaleyi kuşatınca, Pertev Paşa da Kule kalesini kuşatıp, topa tuttu. Zafer muyesser olmadı. Muslihuddîn Efendi, Dimitrofca'dan talebelerini toplayıp, Kule'ye doğru yola cıktı. Muslihuddîn Efendinin oraya ulaştığı gun, asker arasında zafer haberi yayıldı. Askerin mÂneviyÂtı cok yukseldi. Askerler, daha kale alınmadan birbirlerini tebrik ediyorlardı. Kısa sure sonra İslÂm ordusu kaleyi fethetti. Muslihuddîn Efendi, fetihten sonra Huseyin Dede'ye; "Hemen bir (atlı) araba bul, oğleyin cıkıp Zigetvar gazÂsına yetişelim!" diye tenbih etti. Huseyin Dede, arayıp taradı, munÂsip bir şey bulamadı. Butun arabacılar, askere erzak ve silÂh yetiştirmekle meşgûldu. Gelip Muslihuddîn Efendiye durumu arzetti. Muslihuddîn Efendi; "Ne yapıp yapmalı, bir araba bulmalıyız. Butun erenler, gazÂya cıktılar." dedi. Huseyin Dede, yeniden araba aramaya cıkıp, ikindiye doğru bir araba buldu. O gece Travnik kasabasına vardılar. Ertesi gun ikindi saatine doğru, havÂlideki nehre ulaştılar. Ancak yakında konak yeri olmadığından, bir saldırı tehlikesi vardı. Bunun icin kopruden gecmeyip yukarıdan dolaştılar. Cum gunu seher vakti kalkıp, oğle vaktinden sonra Şikloş'a yetiştiler. Oradan da sevenleri yanlarına katılıp, akşama doğru pÂdişÃ‚hın ordusuna ulaştılar. Ertesi gun savaş alanına vardılar. Cok gecmeden hisÂr tutuştu, yanmaya başladı. Bir muddet sonra da İslÂm bayrağı Zigetvar kalesi burclarında dalgalandı.

Gargarofca kasabasından Koca ŞÃ‚ban adlı bir sipÂhi, Terzi Sûfî nÂmında sÂlih bir kimse ile berÂber Zigetvar seferine katıldı. Sirem sancakbeyi, BÂlî Beyin yanında karakol hizmetinde idiler. Cevreyi kontrol ettikten sonra, sahrada uyuya kaldılar. Bir muddet sonra uyanan Terzi Sûfî, ŞÃ‚ban Beyi uyandırıp; "Gel ŞÃ‚ban Bey, hucûma katılalım. İnşÃ‚allah hisar fetholunur." dedi. O da latîfe edip; "Duşte gormuşsen hayrola." dedi. Terzi Sûfî de; "İnşÃ‚allah olur. Ak abalı dervişler gelip, hisarı ateşe verip iceri girerler, hayır alÂmetidir." dedi. Abdest alıp yola koyuldular. Kaleye yaklaştıklarında, sevinc cığlıkları atan askerler; "Muslihuddîn Efendi geldi. Kalenin fethini haber verdi." diyorlardı. Onlar yuruyuşe devÂm ettiler. İşte bu sırada, hisarın alevler icinde yandığını gorduler. Hep berÂber hucûm edip, fetihten umitsiz iken, o gun kaleyi ele gecirdiler.

Hoca Paşa adlı bir talebesi gunahlar icerisinde yuvarlanıp, kotulerle duşup kalktığı gunlerden birinde ruyÂsında, Muslihuddîn Efendi yanına geldi. Tabanına oyle bir değnek vurdu ki, acısı tepesine cıktı. Sabah olunca, tabanının acısıyla bir merkebe binip, Dimitrofca'ya Muslihuddîn Efendinin huzûruna vardı. Onu gorur gormez; "Ey zavallı! Seni doven ben değildim. Başka bir kimseydi." deyince, hayretinden dona kaldı. Aklı başına gelince, tovbe edip, Muslihuddîn Efendinin talebesi oldu.

Muslihuddîn Efendi, her sene Kurban bayramından once oksuzleri toplar, kimisine ayakkabı, kimisine elbise alıverir, onları gozetirdi. VefÂt ettiği senenin Zilhicce ayının sekizinci gunu, oksuzlere alacaklarını alıp, topluca hamama goturdu. Hamamda, UstÂd Oruc nÂmında bir tellak vardı. Aynı zamanda berberlik yapardı. Muslihuddîn Efendi; "UstÂd Oruc, şu oğlancıkların da gonullerini hoş et ki, son bir işimizi daha gormuş olasın." dedi. Cocukların traş işi bitince, hepsini yanına alıp gitti. Ertesi gun sabah namazını kıldıktan sonra, gun doğarken Hakk'ın rahmetine kavuştu. 1575 (H.982) yılı Zilhiccenin dokuzuncu (Arefe) gunu idi. Talebelerinden Dimitrofca'da hatîblik yapan Gaybî Efendi, vefÂtına tÂrih duşurup, şu kıt'ayı soyledi:

Kutb-i Âlem cihÂnı terk etti,
Muddet-i omru cunkim oldu tamam.
Oldu bu Gaybiy ona tÂrih,
YÂ İlÂhî, ola behişt (Cennet) makÂmı (982).

Muslihuddîn Efendinin bircok talebesi vardı. İcÂzet verdiklerinin en meşhûrları; Timeşvarlı Veli Dede, Muslihuddîn Dede, BÂlî Dede, Hasan Hoca, Huseyin Dede ve bir başka Hasan Hoca idi. Bu mubÂrek kimseler, Timeşvar ve Belgrat gibi serhat boylarında gÂzilere yardım ederler, ahÂlinin musluman olması icin gayret gosterirlerdi. Onlardan birinin asker arasında mevcudiyetinin hissedilmesi, gÂzilerin mÂneviyatlarını yukseltir, zaferin kazanılmasına sebeb olurdu.

GazÂlardan sonra ganîmet mallarından Muslihuddîn Efendiye de gonderilir, talebelerinin ihtiyacları gorulur, duÂları alınırdı. Serhadde vukû bulan her savaşta, boyle mubÂrek kimselerin bulundurulmasına gayret edilirdi. Onların ordu icinde mevcudiyeti, askerin cesÂret ve mÂneviyÂtının yukselmesine sebeb olurdu.

DUĞUN NE ZAMAN OLACAK

Medrese tahsîli yapmış biri, Dimitrofca'ya hatîb olarak geldi. Orada yerleşmeye karar verip, isteğini bildirdi. Kasabalı, ilim ehline rağbetlerinin cokluğundan, dul ve bir cocuğu olan bu zÂta bir kız bulup, duğun icin zaman tesbit ettiler. Muslihuddîn Efendi, hatîbin işleriyle ilgilenen Hacı Hasan Efendinin dukkanına uğradı. Duğunu ne zaman yapacaklarını sordu. O da; "Falan CumÂya kadar zaman verildi." dedi. Muslihuddîn Efendi; "Hayır, bu iş bu CumÂya tamamlanmalı, değilse muyesser olmaz." buyurdu. Bu soze uyup, duğunu yaptılar. Obur hafta icinde, hatîbin onceki hanımından olan kızı vefÂt etti. Muslihuddîn Efendinin kıymetini anlayamamış olan hatîb efendi; "Eğer o gun duğunum olmayıp, kızım vefÂt etmiş olsaydı; burada kalmaya gonlum rÂzı olmaz ve evlenmezdim. Hakk'ın takdîri boyle oldu." dedi. Daha sonraları hatîb, Muslihuddîn Efendiyi bir hÂdise icin uzup kalbini kırdı. O anda yere duşen hatîbi sedyeyle goturduler. Kırk gun zahmet cekti. Tovbe ettikten sonra, Muslihuddîn Efendinin hayır duÂsı ile yatağından kalkabildi.

KALENİN FETHİ

Muslihuddîn Efendinin vefÂtından yıllar sonra, İbrÂhim Paşa, 1600 senesinde Kanije kalesini kuşattı. Muslihuddîn Efendiyi sevenlerden Dimitrofcalı Gaybî ve Belgratlı Munîrî Efendiler, Dimitrofca'da Muslihuddîn Efendinin kabrine vardılar. SelÂm verip, kabrini ziyÂret ettiler. Sonra da; "Şeyh Efendi, nice ustunluklerini duyduk, nice hÂllerine şÃ‚hid olduk. Tahkîkim neticesinde meydanların arslanının sen olduğunu anladım. Kanije'nin de Allahu teÂlÂnın yardımı, Enbiy ve EvliyÂnın himmetiyle fetholması murÂdımızdır." dedikten sonra, Muslihuddîn Efendinin rûhu icin Fetih sûresini okumaya başladılar. Sûre-i şerîfin yarısına doğru, Munîrî Efendi; "Elhamdulillah, kalenin fethine dÂir işÃ‚ret verildi." deyip, sûre-i şerîfin tamÂmını okuyup ruhûna bağışladı. O haftanın Cum gunu, Kanije'yi koruyan duşman kuvvetlerine yardım geldi. Bir hafta savaş oldu. Kalenin barut deposuna ateş duşmesi netîcesi meydana gelen patlamada, kale muhÂfızlarının mÂneviyÂtı iyice bozulup, Cum gecesi bir kısmı firÂr etti. Kalede kalanlar, Cumartesi gunu aman taleb edip, 8 Kasım Pazar gunu kale teslim alındı.Burclara Osmanlı sancağı dikildi.
__________________