Aklî ve naklî ilimlerde derin Âlim, tasavvuf ehli ve velî. İsmi, Muhammed bin Mustafa bin ÎsÂ'dır. 1784 (H.1198) senesinde Konya'nın Bozkır kazÂsının Alicerci koyunde dunyÂya geldi. Annesi Halîme hanımdır. Hocası Odemişli Hasan Kudsî Efendiye nisbetle, Kudsî denildi. Kudsî lakabını ona MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî hazretlerinin verdiği de rivÂyet edilmiştir. Halk arasında Memiş Efendi lakabıyla tanındı. 1852 (H.1269) senesi Muharrem ayının on ucunde, Salı gunu, yetmiş bir yaşında iken Seydişehir yakınlarında Cavuş koyunde vefÂt etti. Aynı yerde defnedildi. Turbesi bu koyde olup ziyÂret edilmektedir.

İlim ve irfÂn ile meşgûl olan bir Âilenin cocuğu olarak dunyÂya gelen Muhammed Kudsî Efendi, kucuk yaşta Bozkır'ın Karacahisar koyune gitti. Orada akrabÂlarından İbrÂhim Efendi adında Ebû Saîd HÂdimî hazretlerinin talebelerinden ilim sÂhibi bir zÂt vardı. Onun terbiyesinde buyudu. İbrÂhim Efendi vefÂt edince, oğlu Muhammed Efendinin huzûrunda tahsîline devÂm etti. Sonra Kayserî'ye, bilÂhare İstanbul'a, Trakya'da Tırhala'ya, HÂdim ve Antalya'ya gitti. Gittiği yerlerde ilim oğrenip tahsîlini tamamladı. Aklî ve naklî ilimlerde yetişip, her ilimde soz sÂhibi oldu. Memleketine geri geldi. Karacahisar koyunde yerleşip evlendi. TÂliblerine ilim oğretmekle meşgûl oldu.

Bu sıralarda MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî hazretleri, halîfelerinden Odemişli Hasan Kudsî Efendiyi Konya'ya gondermişti. Hasan Efendi, Konya'nın etraf ve havÂlisini dolaşarak, MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî'den (r.aleyh) aldığı feyzleri sacmaya başladı. HÂdim'i ziyÂret etti. SonraKaracahisar'a geldi.Karacahisar'da ilim oğretip talebe yetiştirmekle meşgûl olan MuhammedKudsî Efendi, Hasan Kudsî hazretlerinin kendi taraflarına doğru yola cıktığını duyunca, talebelerini toplayıp karşılamaya cıktı. O mubÂrek zÂtı birkac gun koyunde misÂfir etti. İlim ve feyzinden istifÂde etti. Hasan Efendiye hayran kaldı. Dersi ve talebeyi bırakıp, muhabbet sarhoşluğu ile HasanKudsî'nin peşisıra Seydişehir'e gitti. Seydişehir'e varınca, Hasan Efendi; "Muhammed Efendi, senin hÂtırın icin Seydişehir'de on gun kalıp, tÂlim ve terbiyen ile meşgûl olacağım. Sonra sen geri don. Meclis ve taleben dağılmasın. Dersler kesildiği zaman Konya'ya gel!" buyurdu. On gun orada kaldı. Sonra, talebelerinin başına dondu. Dersler kesilince Konya'ya gidip, beş ay Hasan Efendinin sohbetinde bulundu. EvliyÂlığın yuksek derecelerine kavuştu. Kalbinden Allah sevgisinden başka her şeyi attı. Bin yıl duşunse, Allah sevgisinden ve Allah rızÂsından başka bir şey aklına gelmezdi. KemÂle gelip icÂzet, diploma aldı. Hocalarından aldığı ilim ve feyzi yaymak, Allahu teÂlÂnın kullarınıO'nun rÂzı olduğu yola kavuşturmak vazifesi ile, Hasan Efendinin; "Memleketine git, irşÃ‚d ile halkı Hakk'a dÂvet eyle!" emri uzerine, Karacahisar'a dondu. Orada ilim ve feyz sacmak, Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını oğretmekle meşgûl olurken, MevlÂn HÂlid'i gorup, sohbetine kavuşmak arzusu dayanılmaz bir hÂl aldı. Her şeyi bırakıp Şam'a doğru yola cıktı. Allahu teÂlÂnın rızÂsı icin cıktığı bu yolculukta, cok sıkıntı cekip pekcok mÂnevî nîmetlere kavuştu. Şam'a varınca, MevlÂn HÂlid hazretlerinin sohbetleri ile şereflendi. Kırk gun sohbetlerinde bulunup, feyzlere mazhar olarak, bizzat HÂlid-i BağdÂdî hazretlerinin icÂzeti ile şereflendi. Yine memleketine gidip, akrab ve hemşehrilerini Hakk'ın rızÂsına kavuşturmakla vazifelendirildi.

Karacahisar'a geri donup yeniden insanlara feyz sacmaya başladı. Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını insanlara tebliğ etti. O belde insanlarının kendisine cok alÂka gostermesi, bÂzı kimselerin hasedine yol actı. Hatt kendisini tufekle oldurmeye kalkıştılar. Ama Allahu teÂlÂnın izniyle, bir kerÂmet olarak kendisine doğru tutulan tufek yana cevrildi. Bu kerÂmeti meşhûr olunca, Karacahisar'da duramaz oldu. O zaman HÂce koyu nÂmıyla meşhûr olan Ucpınar kasabasına hicret etti. Burada da on yedi sene kalıp tÂliblerine ilim ve feyz sactı. Ancak orada da fitne ve fesat ateşi koruklendi. BÂzı kendini bilmez cÂhil kimselerin muhÂlefetine mÂruz kaldı. Oradan Seydişehir'e hicret etti. Seyyid HÂrun Velî hazretlerinin şehri olan Seydişehir'de, Âdet bir guneş gibi doğdu. Cevreye ışık sactıklarını iddi eden bÂzı kimselerin yıldızları sondu. Hatt kendi talebelerinden Abdullah Efendi adında birisi bile, onun bu ihtişÃ‚mına dayanamayıp hased etti. Muhammed Kudsî Efendi, bu hÂle cok uzuldu. Onların affedilmeleri ve hidÂyete kavuşmaları icin du etti. Bu sırada Ucpınarlılar, hatÂlarını anlayıp, iclerinden beş yuz kimseyi secerek, ozur dilemek ve Muhammed Kudsî Efendiyi tekrar memleketlerine dÂvet etmek uzere Seydişehir'e gondermişlerdi. Muhammed Kudsî Efendi, Seydişehir yakınlarında Cavuş koyunde bulunduğu bir sırada, Ucpınarlılar geldiler. Hemşehrilerinin dÂvetini kendisine bildirdiler. Ancak Muhammed Kudsî Efendinin buyukluğunu ve kıymetini takdir ve tasdik eden Cavuş koyu ahÂlisi, onun Ucpınar'a gitmesine rız gostermediler. Her iki taraf da inleyerek, sızlayarak gece yarılarına kadar yalvardılar. Hangi tarafa meyletse obur taraf kırılacaktı. Muhammed Kudsî Efendi, zor durumda kaldı. Teheccud namazını kılıp, Allahu teÂlÂya el actı. Allahu teÂlÂnın rızÂsı icin kendisini dÂvet eden bu muslumanların hicbirini kırmak istemiyordu. Du edip, bu dunyÂdan gocmenin, zorluktan kurtulmanın en kısa yol olduğunu gordu. Allahu teÂlÂya du etti. "Biliniz ki, Allahu teÂlÂnın evliyÂsı icin azÂb korkusu, nîmetlere kavuşmamak uzuntusu yoktur" meÂlindeki Yûnus sûresi altmış ikinci Âyet-i kerîmesini okuyup gozlerini yumdu.Sabahtan kuşluk vaktine kadar "Allah... Allah..." dedi. Kuşluk vakti rûhunu RahmÂna teslim edip, bu sıkıntılı dunyÂdan ebedî guzellikler Âlemine gocup gitti. CenÂze namazı Cavuş koyunde kılındı. Aynı koyde defnedildi. Kabr-i şerîfi onun buyukluğunu bilenler tarafından ziyÂret edilip, feyzinden istifÂde edilmektedir.

Muhammed Kudsî Efendi vefÂt edince; Muhammed BehÂeddîn, Ubeydullah, HÂlid, Zeynel'Âbidîn, Abdullah, Sıddîk ve Hasan adlarında yedi oğlu dort kızı kaldı. Anadolu'nun pekcok kasaba ve koylerine dağılan talebeleri, hocaları vÂsıtasıyla aldıkları feyzleri her tarafa yaydılar. Bu mubÂrek kimselerin yetiştirdiği talebeler, Doksan uc harbine, Balkan, Canakkale, Birinci Cihan ve İstiklÂl harbine katılıp, bu vatanın bize mîrÂs kalmasında buyuk emek sarfettiler. Bircokları, bu uğurda canlarını fed edip, şehîdlik şerbetini ictiler. Oğullarından Muhammed BehÂeddîn Efendi tarafından, tercume edilen Şems-uş Şumûs kitabında Muhammed Kudsî Efendinin hayÂtı ve dîn-i İslÂma hizmetleri uzun anlatılmaktadır.

Muhammed Kudsî Efendinin halîfelerinin başlıcaları şunlardır: Bozkır-Kayapınar koyunden Velî HÂfızEfendi, Hisarlık koyunden Mustafa Efendi, İstanbul'da Hacı Feyzullah Efendi, Ahıska'dan Hacı Halîl Efendi, Sivas'dan Hacı Mustafa Efendi, Bozkır-Otan (EvtÂn) koyunden Muhammed Efendi, Kovanlık koyunden Velî HÂfız Efendi, Yalıhoyuk koyunden İbrÂhim Efendi, Ahırlı koyunden SuleymÂn Efendi, Akseki kazÂsı Cemi koyunden Hacı Muhammed Efendi, Alanya Kızılağac koyunden Ahmed Efendi, Elmalı'dan Hacı Huseyin Efendi, Seydişehir'de Hacı Abdullah Efendi, Rûşenbe kazÂsının Senir koyunden olup Yalvac'ta oturan Hacı Hasan Efendi, Burdur'da Abdullah Efendi, BuhÂrÂ'dan gelip Taşkent'te yerleşen FÂdıl Efendi, Alanya'da Ali Efendi, Ermenek Lafza koyunden Ali Efendi, Tavas (Davdas) koyunden Mustafa Efendi, Uregil'de Ali Efendi, Antalyalı Ali Efendi, Niğde'deAbdulkÂdir Efendi, Konya'da HÂfız Ahmed Efendi ve Nûrî Efendi, Alibeyhoyuğu koyunde Hacı Ahmed Efendi, Tarsus'ta Gonluku Hacı İbrÂhim Efendi, Akseki-ManÂval koyunden SuleymÂn efendiler (aynı isimden iki kişi), Seydişehir-Karaviran koyunden Abdullah Efendi, Cavuş koyunden turbedÂr Mûs Efendi, Beyşehir'de Hacı Ahmed Efendi, Guzelhisar'daHacı Efendi, Bozkır'da Ahırlı koyunden Hasan Efendi, Kırımlı Hacı Efendi, Isparta'da Osman Efendi, Manisa'da Ali Efendi, Tekeli'de Ali Efendi, HÂdim-Purluğu koyunden Ali Efendi, Belviran-Kanka koyunden Huseyin Efendi, Manisa civÂrında İsmÂil Efendi, Duşenbe kazÂsı Senir koyunde Hacı Efendi, Bayır koyunde AbdurrahmÂn Efendi, yine Bayır koyunde Muhammed Efendi, Trabzonlu Muhammed Efendi, Aladağ-Yağcılar koyunden AbdulkÂdir Efendi, Konyalı Hacı Omer Efendi, Şebinkarahisar'dan Nûrî Efendi, Bozkır'da Mire koyunden Mustafa Efendi.

Muhammed Kudsî Efendi, orta boylu, esmere yakın buğday tenli, acık alınlı, kaşlarının arası acık, ince uzun kaşlı, gozleri siyÂh, burnunun ucu yuksekce, ağzı buyukce, sakalı sık bir zÂt idi. İri ve kuvvetli kemikliydi. Alnında vilÂyet nûru parlar, Âniden goreni heybet kaplardı. Vakar ve sekîne sÂhibi idi. Asl kahkaha ile gulmezdi. BÂzan tebessum ederdi. Gulec yuzlu, dili cok fasîh, yuzu pek melîh idi. Goren ayrılmak istemezdi. Hep mÂrifetten ve hakîkatten konuşurdu. Hic fuzûli konuşmazdı. Hep hayırlı nasîhat ederdi. Duny veya bir başka bakımdan gonul sıkıntısı ile huzuruna gelen, hakîmÂne sozlerini dinleyince, gonlu acılır, ici rahatlar, duny ve dunyÂlık sevgisinden ve arzusundan kurtulur, bir anda, butun kalbi ile Allahu teÂlÂya yonelirdi. Garîblere, yetimlere, miskinlere acır, yardım ederdi. Comertlikte zamÂnının bir tÂnesiydi. Borcluların borclarını oderdi. Duny değil, Âhiret zenginiydi. DÂhilî ve hÂricî, nafaka ve giyeceklerini uzerine aldığı yirmiden cok cemÂati vardı. Gelen giden misÂfiri sayısızdı. Taşlık bir koyde oturduğu hÂlde, hepsini yedirir ve giydirir, herkesi dunyÂdan uzaklaştırır, Âhirete yaklaştırırdı. "Rızk icin uzulen kimse, insan defterinden hÂricdir" buyururdu. Dînin ahkÂmına riÂyette canını fed ederdi. "Bir kimsenin dînimizin emir ve yasaklarına uymada ne kadar noksanı varsa, tasavvuf yolunda da o kadar noksanı vardır" buyururdu.

KerÂmet gostermekten cok sakınırdı. Talebesinin ihlÂsına sebeb olacaksa izhÂr ederdi. KÂbiliyeti az olan bir talebesi, uc saatlik mesÂfedeki bir koyde kendi kendine; "Ne icin bir hocaya bağlanayım ve bir takım sıkıntılar cekeyim, bundan sonra diğer insanlar gibi duny işimle meşgûl olayım?" diye duşunup, o hazretin huzûruna geldi. Ama icinden geceni hic kimseye soylememişti. Muhammed Kudsî Efendi; "HacıEfendi, yol gostericisi olmayana şeytan yol gosterir değil mi? Doğru yoldan cıkmağa akıllı kimse nasıl cesÂret edebilir?" buyurup, onu bozuk duşuncelerden kurtarmış, hak yolda devÂm etmesine vesîle olmuştu.

Vazife verdiği bir talebesi rahatsızlanarak verilen vazifeyi yapmaya dayanamadı, memleketine gitmek istedi. "Gitme, vazifeyi tamamla, korkma, olmezsin" buyurdu ise de, îtimÂd edemeyip gitti. Memleketinde, hasta ve umîdsiz hÂlde yatarken, bir gece o hazreti yanında gordu. Elinde bir kazma vardı. Karnında ağrıyan yere, o kazma ile, bir def kuvvetle vurup, oradan bir şey cıkarırken uyandı. Hastalıktan eser kalmadığını gordu. Tekrar gidip hocasına teslim oldu.

Kendisini imtihÂn icin, yemekleri helÂlden olmayan bir ziyÂfete cağırdılar. Yemekleri gorunce, Allahu teÂlÂnın izniyle helÂlden olmadıklarını anladı. Ev sÂhibinden ozur dileyip, yemeklerden yemedi. Ev sÂhibi, onun buyukluğunu anlayıp, tovbe etti. HÂlis talebesi oldu.

Cebinde para olmadığı hÂlde, para isteyenlere, elini cebine sokar cıkarır para verirdi. Bu kerÂmet kendisinde cok sık gorulurdu.

Ders okumak, ilim tahsîl etmek icin uzaklara gitmiş bir talebesi, bir meseleyi anlayamayınca, ruyÂsına girer, ona oğretir, gelince de latîfe yollu ona takılırdı.

VefÂtından on uc sene sonra turbesi yapılırken, lahdi acıldı. Vucûdu, hayattaki gibiydi. Kefeni ve teni hic bozulmamış, yeni defnolunmuş gibiydi.

OSMAN KULUNU BAĞIŞLA

Derin Âlimlerden olan Osman Efendi, Muhammed Kudsî'nin bÂzı talebeleriyle sohbet ederken, bu buyukler yoluna inanmadığını soyler, onlara dil uzatırdı. "Seni ustÂdımıza goturelim" diye zorladılar. "Gelirim, fakat elini opmem" dedi. Muhammed Kudsî hazretlerinin huzûruna geldiler. OsmanEfendi, iceri girer girmez, feryÂd edip, birden duşup bayıldı. Ağzından kopukler gelmeğe başladı. Bir saat sonra ayıldı. Sağına soluna baktı. Muhammed Kudsî Efendi kendisine; "Gorduğunuz burada var mıdır?" buyurdu. "Yoktur" dedi. "Sizin irşÃ‚dınız bizden değildir" buyurdu. Talebeler, bu hÂle hayret ettiler. Sonra elini opup cıktılar. Dışarı cıkınca Osman Efendiye; "Nicin bayıldın?" dediler. Şoyle anlattı: "İceri girip hoca efendiyi gorunce, bana bir hÂl geldi. FeryÂd ettim. Kendimi, kıyÂmet kopmuş, arasatta amellerimi tartarlarken gordum. Hic bir hayırlı amelim cıkmayınca, emr-i ilÂhî gelip; "Bu kulumu Cehennem'e atın!" dendi.ZebÂnîler tuttular. "Y Rabbî! Ben senin Kur'Ân-ı azîmini oğrendim ve oğrettim. Bu kadar hadîs ezberledim. Şu kadar tefsîr aklımdadır. Benim hic hayırlı amelim yok mudur?" diye yalvardım. "Hicbiri ilÂhî dergÂhda makbûl olmadı" emri geldi. Umudum kalmadı. Yardım dileyeceğim yer kalmadı. Âniden buyuk bir zÂt gorundu. Uzunca boylu, iri yapılı, yeşil cubbeli, buyuk sarıklı olup, guneş gibi parlıyordu. "Y Rabbî! Osman kulunu bana bağışla" buyurdu. Uyandım. EtrÂfıma bakındım. Boyle bir zÂt aradım. Goremeyince, Muhammed Kudsî buyurdu ki: "Sizin irşÃ‚dınız bizden değildir. YÂni benden değil, benim de hocam olan MevlÂn HÂlid hazretlerindendir."

Osman Efendi cok ağladı. Ettiklerine pişmÂn oldu. İstiğfÂr etti. Butun mulkunu ve kitaplarını fakirlere ve talebeye hediye edip, doğruŞam-ı şerîfe gidip, hazret-i MevlÂn HÂlid'in huzûru ile şereflendi. Osman Efendiye, kırk gun ibÂdet etmesini emir buyurdu. Kırk gun tamamlanınca, hucresinden bircok sesler duyuldu. Hizmetcilerden biri, MevlÂn HÂlid hazretlerine; "Efendim, Osman Efendinin hucresinden sesler geliyor" deyince, MevlÂn HÂlid hazretleri; "Osman Efendi, evliyÂnın reîsi oldu. Duyulan sesler, evliyÂnın rûhlarının sesleridir." buyurdu.

1) Şems-uş-Şumûs Tercumesi; s.98
2) Terceme-i Hal-i Muhammed Kudsî Bozkırî, İbn-ul-Emîn (Universite) KutuphÂnesi No: 449 v.116 vd.
3) İslÂm ÂlimleriAnsiklopedisi; c.18, s.134
__________________