Kuzey Afrika'da yetişen buyuk velîlerden ve MÂlikî mezhebi fıkıh Âlimlerinden. On ikinci asırda yaşadı. İsmi, Şuayb bin Hasan (Huseyin veya Sinan) olup, kunyesi Ebû Midyen'dir. Mağribî nisbesiyle ve Şeyhu'l-MeşÃ‚yih lakabıyla meşhur olmuştur. Bugun İspanya'da bulunan Sevilla(İşbiliyye) şehri civÂrındakiKatniyon kasabasında doğdu. Doğum tÂrihi bilinmemektedir. 1197 (H.594) senesinde CezÂyir şehirlerinden Tlemsan yakınındaki RibÂtu'l-UbbÂd kasabasında vefÂt etti. Kabri orada olup ziyÂret edilmektedir. VefÂtı icin 1184 (H.580) ile 1193 (H.590) ve başka tÂrihleri bildiren kaynaklar da vardır.

Kucuk yaştan îtibÂren zÂrûrî olan temel îmÂn ve ibÂdet bilgilerini oğrenen ve Kur'Ân-ı kerîmi ezberleyen Ebû Midyen Mağribî, dokumacılık sanatını oğrendi. Bir muddet bu sanat ile meşgul oldu. Fakat ilme ve Âlimlere karşı aşırı sevgisinden, bu yola girmeyi arzu etti. Fakir bir Âileye mensûb olması sebebiyle bÂzı maddî engellerle karşılaştı. Fakat ilim yolunda hicbir engeli dinlemeyen ve memleketini terk eden Ebû Midyen, adlarını ve şohretlerini duyduğu muderrislerden ilim oğrenmek uzere Fas'a gitti. MurÂbıtlar HÂnedÂnının sonunda veya Muvahhidler HÂnedÂnının ilk zamanlarında Fas'a giden Ebû Midyen Mağribî, buranın ileri gelen Âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti.

İlim oğrenmeye başladığı zamanlarda başından gecen hÂdiseleri şoyle anlattı:

"Talebeliğimin ilk gunlerinde, Fas hÂricinde rahatca ibÂdet edebileceğim boş bir yer bulmak icin ayrıldım. İbÂdet icin boş bir yer buldum. Orada yerleştim. Bir ceylan gelip bana sığındı. Onunla yakınlık kurdum. Ayrıca, Fas'a bitişik bir koyun kopekleri de etrÂfımda dolaşıp beni korurlardı. Artık orada ikÂmet ediyordum. Bir gun Fas'ta, Endulus'ten tanıdığım bir kimse ile karşılaştım. Onun yardıma ihtiyÂcı vardı. İmdÂdına yetişmek îcab ettiğini duşunerek, elbisemi on dirheme sattım. Parayı o kimseye vermek uzere gittiğimde, kendisini bulamadım. Yolumun uzerinde bulunan koyden gecerken, her zaman etrÂfımda dolanıp beni korumak isteyen kopekler, bu def bana saldırdılar. Gecmeme izin vermiyorlardı. Zorlukla kurtulup, yalnız kaldığım yere ulaştım. Ceylan geldi, eskisi gibi bana yaklaşıp beni koklamadı. Kendisine yaklaşmak istediğimde benden uzaklaştı. Beni hoş gormedi. Huysuzlaşıyor, yerinde duramıyordu. Bu ceylanın ve kopeklerin nicin boyle davrandıklarını duşunmeye başladım. NihÂyet cebimdeki on dirhemden olduğunu anladım. Sonra Fas'a geri giderek, tanıdığım Endulusluyu bulup on dirhemi ona verdim. Aynı koyden gecerken, koyun kopekleri bu sefer cıkıp etrafımda dolaşmaya, bana yaklaşmaya başladılar. Yalnız kaldığım yere gelince, ceylan da eskisi gibi yakınlık gosterdi. Onumde hareket ediyor, sanki seviniyor gibi hareketler yapıyordu. Epey muddet orada kaldım. Bir zaman sonra buyuk Âlim ve velî Ebû Ya'zî hazretlerinin haberleri, sozleri, kerÂmetleri, dilden dile nakledilerek bana kadar gelince, kalbim ona karşı muhabbetle doldu. BÂzı kimseler ile berÂber kendisine gittik. Bizi karşıladı. Yanında ders okumaya başladık ve cok istifÂde ettik.

Ebû Ya'zî hazretlerinin sohbetlerinde ve ilim meclislerinde bulunan Ebû Midyen Mağribî, zÂhirî ilimlerde yuksek dereceye ulaştı. Bilhassa hadîs, tefsîr ilimlerinde ihtisas sÂhibi oldu. Ayrıca tasavvuf yolunda da ilerledi.

Hocası Ebû Ya'zî hazretleri Ebû Midyen Mağribî'yi cok sever ve fazlası ile yakınlık gosterirdi. Talebeleri arasında ona ayrıca iltifat gosterip diğer talebelerinden ustun tutardı.

Ebû Ya'zî hazretlerinin hizmetinde olgunlaşıp kemÂle gelen Ebû Midyen Mağribî, ondan izin alarak hacca gitmek istedi. Hocası ona izin verdi ve; "Yolunun uzerinde bir arslan ile karşılaşırsan ondan korkma! ŞÃ‚yet korkacak olursan ona, Ehl-i beyt-i Resûl hurmetine yolumdan cekil, de!"buyurdu. Hocasının huzûrundan "Peki." deyip ayrılan Ebû Midyen Mağribî, yolda hocasının dediği gibi arslanla karşılaştı. Kendisine tavsiye edilenleri yapınca, arslan ona zarar vermedi.

Ebû Midyen hazretleri hac yolculuğu sırasında bircok yerlere uğrayıp Âlimler ile goruştu. Harem-i şerîfte Seyyid AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretleri ile karşılaştı ve sohbetlerinde bulundu. Kendisinden cok hadîs-i şerîf ve tasavvufun inceliklerini dinledi. AbdulkÂdir-i GeylÂnî rahmetullahi aleyh kendisine sûfîlik hırkası giydirdi. Onun yanında nice nûr ve sırlara kavuştu.Ebû Midyen Mağribî, AbdulkÂdir-i GeylÂnî'nin sohbetinde bulunmakla iftihÂr eder ve onu, kendilerinden ilim oğrendiği hocalarının en buyuklerinden sayardı.

Tasavvuf yolunda ilerleyen Ebû Midyen Mağribî hazretleri, kutubluk ve gavslık makamlarına ulaştı. Hac vazîfesini yerine getirip sevgili Peygamberimizin kabr-i şerîfini ziyÂret ettikten sonra Kuzey Afrika'ya donup BecÂye şehrine yerleşti. DunyÂdan ve icinde bulunanlardan tamÂmen yuz cevirip zuhd hayÂtı yaşadı. İnsanlara İslÂm dîninin emir ve yasaklarını anlatıp, talebe yetiştirmeye başladı. İnsanlar derslerinde bulunup, sohbetlerinden istifÂde etmek icin onun etrÂfında toplandılar.

Husûsî derslerinde talebelerine daha ziyÂde İmÂm-ı Tirmizî hazretlerinin CÂmî isimli meşhûr eserindeki hadîs-i şerîfleri ile İmÂm-ı GazÂlî hazretlerinin İhyÂu Ulûmiddîn adlı eserini okuttu. MÂlikî mezhebinin fıkıh bilgilerinde ziyÂdesiyle bilgi sÂhibi olduğu icin, kendisine sorulan suÂllere cevap verirdi.

Ebû Midyen Mağribî'nin şohreti her tarafta duyulup insanlar akın akın onun sohbetine koştular. Herkes, ona talebe olmak icin can attı. Zamanın Âlimleri ve evliyÂsı onun şerefini ve yuksek mertebesini kabûl ettiler. İnce, kibÂr ve zarîf bir zÂt olan Ebû Midyen Mağribî hakkında; "Doğudaki evliyÂnın reisi Seyyid AbdulkÂdir-i GeylÂnî ve batıdakilerin reisi de Ebû Midyen Mağribî'dir." diye medholundu.

Ebû Midyen Mağribî hazretlerinden Muhyiddîn-i Arabî ve başka bircok buyuk zÂtlar ilim oğrenmişlerdir. Haram ve şuphelilerden cok sakınırdı. Buyukluğu herkes tarafından bilinir, her taraftan insanlar akın akın sohbetine gelirlerdi. Herkes kendisine talebe olmak isterdi. Butun veliler onun şerefini ve yuksek mertebesini kabûl etmişlerdi. Yanına gelenler, huzûrunda edeple durur, konuşmasını dinlerlerdi. MutevÂzi, zÂhid ve ver sÂhibiydi.

O, sozleri kalplere tesir eden fazîlet sÂhibi, hakîkî Âlimlerin buyuklerindendir. Allahu teÂlÂyı tanıyan evliyÂnın imÂmı ve ustunu olmakla bilinir. EvliyÂdan bir zÂt, ruyÂsında bir kimse gordu. O kimse evliyÂdan olan bu zÂta dedi ki: "Ebû Midyen'e şoyle soyle: İlmi yay! Yarın yuksek kimselerle birlikte bulun, kimseye aldırma! Sen zurriyetlerin babası olan Âdem aleyhisselÂmın durumundasın." Bu zÂt, ertesi gun ruyÂsını Ebû Midyen hazretlerine anlattı. RuyÂyı dinledikten sonra buyurdu ki: "Ben buralardan ayrılıp, tenhÂda yalnız kalmak, kendi başıma bulunmak istiyordum. Her şeyden uzaklaşmak niyetindeydim. Senin bu ruyÂn ise, benim bu niyetime mÂni oluyor. Meclis kurup, insanlara ilim oğretmemi emrediyor. "Yarın yuksek kimselerle berÂber bulunacaksın." sozu, "Allahu teÂlÂyı zikredenlerin, O'nun hatırlandığı, emirlerinin anlatıldığı yerin Cennet bahcelerine benzetildiği." hadîs-i şerîfine işÃ‚rettir. "Yuksek kimseler", Cennet ehlinin "İlliyyîn" denilen yuksek tabakasına işÃ‚rettir. "Zurriyetlerin babası olan Âdem aleyhisselÂmın durumundasın." sozu şuna işÃ‚rettir ki, Âdem aleyhisselÂma, nikÂh (izdivac) verildi ve nikÂh yapması emrolundu. Fakat bu nikÂhdan meydana gelecek zurriyetin hepsinin mumin ve itÂatkÂr olması kuvveti ona verilmedi." İnsanları hidÂyete kavuşturmak kuvveti yalnız Allahu teÂlÂya mahsustur. İşte bunun gibi, bize de ilim verildi ve onu yaymak, oğretmek emredildi. Fakat, bu ilim oğrettiklerimizin hepsinin muvaffak olmaları, hepsinin bize tÂbi olmaları kudreti bize verilmedi."

Muhyiddîn-i Arabî hazretleri, FutûhÂt-ı Mekkiyye isimli kıymetli eserinde şoyle anlatıyor: İnsanlardan bircoğu, bereketlenmek icin Ebû Midyen hazretlerine ellerini surerlerdi ve ellerini operlerdi. Kendisine suÂl edildi ki: "Efendim! Bu hal karşısında hic nefsinize bir duşunce gelir mi?" CevÂbında buyurdu ki: "Hacer-ul-Esved'e bu zamÂna kadar, nebîler, resûller ve velîler el surup, onu optuler. Ona, onu taş olmaktan cıkaracak bir duşunce gelir mi?" Gelmez. İşte ben de bu hukumdeyim. Bana da oyle bir duşunce gelmez."

Ebû Midyen hazretlerinin kalbi, her an Allahu teÂl ile meşgul du. HayÂtının son kelimesi; "Allah." olmuştur. Kendisinden bir meselede fetv istense, Ânında cevap verirdi. İnsanlara İslÂmiyetin doğru bilgilerini anlattığı bir vÂz meclisi vardı. İnsanlar etrÂfında toplanıp vÂz edeceği zaman, kuşlar uzerinde ucuşmaya başlardı. VÂz başlayınca, kuşlar da durup dinlerlerdi.

Ebû Midyen hazretlerine bir gun, Allahu teÂlÂya muhabbet ve O'ndan hay etmek husûsunda suÂl edildi. CevÂbında buyurdu ki: "O'nun evveli, Allahu teÂlÂyı devamlı zikretmek, her an O'nu hatırlamak, ortası, zikredilene yakınlık, sonu ise O'ndan başka bir şeyi gormemek, her gorunen şeyde, o şeyi yaratan Allahu teÂlÂnın buyukluğunu duşunmektir."

Yine bir gun kendisine; "Allahu teÂlÂnın emirlerine tam teslim olmanın alÂmeti nedir?" diye suÂl edildi. CevÂbında; "Nefsi, Allahu teÂlÂnın hukumlerinin îf edildiği meydana gondermek, ona devamlı Rabbimizin rÂzı olduğu şeyleri yaptırmak, bu hususta cekeceği elem ve sıkıntılarda ona şefkat gostermemektir." buyurdu.

Ebû Midyen Mağribî hazretleri bir ara insanlardan uzaklaşıp evine kapandı. Bir yıl muddetle dışarı cıkmadı. Yalnız Cum namazlarına cıktı. Halk onun ayrılığına dayanamayıp, kapısı onune yığıldı.Evden cıkıp, kendilerine nasihatte bulunmasını istediler. Sonunda ikn ettiler, dışarı cıktı. Evinin bahcesinde bir ağac vardı. Uzerine serce kuşları konmuştu. Kendisini gorunce kactılar. Bu hÂle cok uzuldu, hemen iceri girip; "Eğer sizlere ders icin faydalı olsaydım, bu kuşlar benden kacmazdı." buyurdu.

Bir yıl daha evinde kaldı. Sonra halk yine toplandılar ve sohbetini tekrar istediler. Dışarı cıktı. Bu sefer kuşların kendilerinden kacmadıklarını gordu ve insanlarla konuşmaya başladı. Oyle konuşmalar yapardı ki, kuşlar gelip onunde sevinerek kanat cırparlardı. Hatta bir kısmı duşup can verirdi. O konuşmaları dinleyen cemÂatten bÂzıları, kendinden gecerek duşup bayılırdı.

Bir sohbeti sırasında buyurdu ki:

"İlim ganîmettir. Sukût kurtuluştur. Halktan bir şey ummamak rahatlıktır. Zuhd, dunyÂya duşkun olmamak Âfiyettir. Bir goz acıp kapayacak kadar Allahu teÂlÂyı unutmak, O'nun verdiği emÂnete hıyÂnettir."

"Almayı, vermekten daha tatlı goren, hal sÂhibi olamaz."

"Fakirliğin kendine has bir nûru vardır ve onu gizlediği muddetce durur. Acığa vurunca, kaybolup gider."

"Allahu teÂlÂnın emirlerini yapıp, yasaklarından sakınmakla huzur bulmak, Cennet'tir. Bu halden yuz cevirmek ateştir. Allahu teÂlÂya yakınlık, lezzettir. O'ndan ayrılmak, O'na karşı yabancılık, olumdur."

"Kalp, bircok tarafa yonelebilir. Onu hangi tarafa yonlendirirsen, diğer tarafları kapalı kalır. Bir kimse duny ve Âhiretin ikisine birden yonelemez. Bunlardan biri diğerine mÂni olur."

Ebû Midyen Mağribî ilimde yuksek derece sÂhibi olduğu gibi guzel ahlÂk sÂhibiydi. Guzel ahlÂkla ilgili olarak buyurdu ki:

"Futuvvet, kulların iyiliklerini ve guzelliklerini gormek, gıybet ise onların kotuluklerini gormektir.

"İnsanlarla birlikte bulunmakta guzel ahlÂk, onlarla iyi gecinmektir. Âlimler ile berÂber olmakta guzel ahlÂk, onlara ihtiyÂcı olduğunu bilmek ve onları edebe uygun olarak dinlemekle olur. MÂrifet ehli ile bulunmakta guzel ahlÂk, sukûn uzere, umitli ve sabırlı olarak beklemekle olur. Yuksek velî ile berÂber olmakta guzel ahlÂk, kırıklık hÂlinde bulunmakla olur."

Her işinde Allahu teÂlÂnın rızÂsına kavuşmayı arzu eden Ebû Midyen Mağribî hazretleri, ihlÂs sÂhibi idi. İhlÂsla ilgili olarak buyurdu ki:

"İhlÂsın alÂmeti, her an Allahu teÂlÂyı muşÃ‚hede etmek, O'ndan başkasını hic hatırına getirmemektir."

"Kalbinde, kendisini kotulukten koruyan bir kuvvet bulunmayan kimse, harÂb olmuştur."

"Allahu teÂlÂ, vicdanlardaki gizli sırlara, insanın her nefeste ve her haldeki hÂline muttalîdir, hepsini bilir. Hangi kalbi kendisine yonelmiş gorurse, onu felÂketlerden, sıkıntılardan, sapıklıklardan ve fitnelerden muhÂfaza eder."

Muhyiddîn-i Arabî, FutûhÂt-ı Mekkiyye kitÂbında şoyle anlatıyor: "Buyuk zÂtlardan biri ile uzak bir dağa gittik. Orada onumuze keskin bakışlı bir yılan cıktı. Arkadaşım bana; "Ona selÂm ver, selÂmına mukÂbele edecektir." dedi. SelÂm verdim. SelÂmıma cevap verdi. Sonra bize; "Neredensiniz?" dedi. "BicÂye'deniz." dedik. "Ora halkı ile Ebû Midyen'in arası nasıl?" dedi. Hakkında uygun olmayan şeyler soyleyenler cıkıyor." dedik. Bu cevÂbımıza şaştı ve; "Allah'a yemin olsun ki, bu Âdemoğullarına şaşıyorum. Yine Allah'a yemin ederek diyorum ki, Allahu teÂlÂ, kullarından birine velÂyet tÂcını giydirsin de, sonra onu kotu goren olsun. Boyle bir şey olacağını hic sanmıyordum." dedi. "Ebû Midyen'i sana kim tanıttı?" dedim. "YÂ, şaştınız mı? SubhÂnallah... Acab yeryuzunde onu tanımayan bir hayvan var mıdır? Allah'a yemin ederim ki, Allahu teÂl bir kimseyi velî yaparsa, kullarının kalbine de onun sevgisini verir. Bundan sonra onu kim sevmezse, ya kÂfirdir veya munÂfıktır." dedi.

Ebû Midyen hazretleri, bir defÂsında namazda; "Cennet'te kendilerine zencefil karıştırılmış Cennet şerbetinden dolu bir bardak da icirilir." meÂlindeki İnsan sûresi on yedinci Âyetini okumuştu. Namazdan sonra dudaklarını yalamaya başladı. Sebebini soranlara; "O şerbetten bir bardak ictim. Tadından dudaklarımı yalıyorum." buyurdu.

Yine bir defÂsında namazda; "Muhakkak ki iyiler, Na'îm Cennetindedirler. FÂcirler ise,Cehennem'dedirler." meÂlindeki İnfitÂr sûresi on uc ve on dorduncu Âyet-i kerîmelerini okudu. Namazdan sonra; "Her iki kısımda olanların yerleri, Cennet ve Cehennem bana gosterildi." buyurdu.

EvliyÂdan birisi şeytana; "Ebû Midyen ile aran nasıldır?" diye sordu. Şeytan; "Onun kalbine bir vesvese getiremem. Benim hÂlim, okyanusa bevletmek gibidir. Koskoca okyanus bununla kirlenmediği gibi, temiz durur. Ne zaman kalbine bir vesvese verecek olsam, benim vesvesem yok olup, tesirsiz hÂle geliyor."

Bir gun, bir sozune îtirÂz icin biri huzûruna geldi. Ebû Midyen hazretleri onu gorunce; "Nicin geldin?" diye sordu: CevÂbında: "Sizden istifÂdeye geldim." "Koynunda ne var?" "Kur'Ân-ı kerîm var, efendim." "Kur'Ân-ı kerîmi cıkar ve herhangi bir sayfasını ac! Kendi duşunceni oradan oku!" buyurdu. O şahıs, Kur'Ân-ı kerîmden bir sayfa actı ve Şuayb aleyhisselamın kıssasında gecen; "Şuayb'ı yalanlayanlar, ziyÂn etmişlerdir." meÂlindeki ÂrÂf sûresi doksan ikinci Âyetini okudu. Ebû Midyen hazretlerinin adı da Şuayb idi. O kimseye hitÂben; "Bu sana yetişir mi?" buyurdu. Gelen şahıs, sucunu îtiraf edip tovbe etti ve hÂlini duzeltti.

AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretleriyle ve diğer evliy ile mÂnevî Âlemde goruşur, onların guzel hallerini insanlara anlatırdı.

Bir gun yakınları ile otururken başını onune eğmiş vaziyette duruyordu. Bu esnÂda; "Allah'ım, ben de onlardanım. Sen ve meleklerin şÃ‚hidim olun, duydum ve kabûl ettim." dedi. Bu konuşmayla neyi kasdettiği sorulduğunda, buyurdu ki: "Şu anda AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretleri BağdÂt'ta, benim iki ayağım butun evliyÂnın boyunları uzerindedir, buyurdu, onu kabûllendim." dedi. Kendisi CezÂyir'de idi. TÂrihini tuttular, gercekten aynı gun ve aynı saatte, AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretlerinin bu sozu soylediği tesbit edildi.

Talebelerinin ve sevenlerinin yaptıkları işleri ve hatt duşunduklerini Allahu teÂlÂnın bildirmesiyle bilirdi.

Derslerine devÂm eden talebelerinden birisi, bir gece hanımına cok hiddetlendi. Onu boşamaya kat'î olarak karar verdi. Sabahleyin, ders icin hocasının meclisine geldiği zaman, Ebû Midyen hazretleri bu talebeye hitÂben; "Zevceni nikÂhında tut! (Onu boşama) Allah'tan kork!" meÂlindeki AhzÂb sûresi otuz yedinci Âyet-i kerîmeyi okudu. Talebe; "Vallahi ben bu durumu hic kimseye anlatmadım." dedi. Ebû Midyen hazretleri buyurdu ki: "Mescide girdiğim zaman, sırtında bulunan hırkanın uzerinde bu Âyet-i kerîmenin yazılı olduğunu gordum. Aranızdaki meseleyi ve senin niyetini boylece anlamış oldum."

Bir gun deniz kenarında abdest alıyordu. Yuzuğu denize duştu. "YÂ Rabbî! Yuzuğumu bir sebeb ile gondermeni istiyorum." dedi. O anda denizden bir balık cıktı. Ağzında Ebû Midyen hazretlerinin yuzuğu vardı. Yuzuğunu balığın ağzından alıp, Allahu teÂlÂya şukretti.

BecÂye'deki ilim talebeleri; "Mumin olunce, Cennet'in yarısı ona verilir." hadîs-i şerîfinde ihtilÂf edip, hadîs-i şerîfin gorunuş mÂnÂsına gore, iki mumin olunce, Cennet'in butunu onların olur. Bu ise mumkun değildir. En iyisi gidelim, bu hadîs-i şerîfin mÂnÂsını Ebû Midyen hazretlerinden suÂl edelim dediler. NihÂyet Ebû Midyen hazretlerine geldiler. Ebû Midyen rahmetullahi aleyh o sırada talebelerine ders veriyordu. RisÂle-i Kuşeyrî'den anlatıyordu. Gelir gelmez, ne icin geldiklerini anlayıp; "Bundan murÂd, kendiCennet'inin yarısı ona verilir, kabrinde onunla nîmetlenmek ve sevinmek icin, ona Cennet'le arasındaki perde acılır. Diğer yarısı da kıyÂmette verilir." buyurdu. Talebeler, Ebû Midyen hazretlerinin bu kerÂmetini gorunce, ona olan muhabbet ve bağlılıkları daha da artarak donduler.

EvliyÂnın vasıflarını ve hallerini soran birisine buyurdu ki:

"HÂlis olarak evliyÂlık yolunda bulunmanın alÂmeti, fakr hÂli, yÂni varlığını Allah yolunda harcamaktır."

"Velî olduğu soylenen kimse, dînin emir ve yasaklarına aykırı hareket ederse, ondan sakınmak lÂzımdır."

"Butun evliyÂnın kerÂmetleri, efendimiz Muhammed aleyhisselÂmın mûcizelerinin neticeleridir. Bizim bu yolumuz da, O'nun sallallahu aleyhi ve sellem yoludur. Biz bu yolumuzu, senetle, icÂzetle, Ebû Ya'zî'den aldık. O da aynı şekilde, Cuneyd-i BağdÂdî'den, o, Sırrî-yi Sekatî'den, o, Habîb-i Acemî'den, o, Hasan-ı Basrî'den, o, hazret-i Ali'den aldı. O da Resûlullah'tan sallallahu aleyhi ve sellem, O da CebrÂil'den (aleyhisselÂm) ve o da, Âlemlerin rabbi olan Allahu teÂlÂdan aldı."

"Mukarreb odur ki, kendisine kalb-i selîm (kufur, dalÂlet, gunahlar ve sÂir Âfetlerden temizlenmiş, ihlÂs ile dolu olan kalp) verilen kimsedir. Oyle ki, Allahu teÂlÂdan başka her şeyden kurtulmuştur. O kalp, Allahu teÂlÂnın rızÂsından başka bir şey bulunmayan bir kaptır. İşte bu ve bunun gibi guzel hasletlere sÂhib olan zÂta mukarreb denir."

Ebû Midyen Mağribî hazretleri ceşitli sohbetleri sırasında buyurdu ki:

"Allahu teÂl bana; talebelerimin hepsine ve beni sevenlere cok hayırlar vereceğini vÂdetti."

"HatÂsı olan kimsenin, bu hatÂsını uzulerek, kalbinin kırık, boynunun bukuk olması, itÂatkÂr kimsenin, itÂatına guvenerek kendini kıymetli sanmasından, kırıcı hareket etmesinden hayırlıdır."

"Hakîkî Âlim, yol gosterici zÂt; guzel ahlÂkı ile sana doğru yolu gosteren, gidişÃ‚tı ile seni kuvvetlendiren, nûrları ile senin bÂtınını aydınlatan zÂttır."

"Bir kimse halkı doğru yola dÂvet ettiği halde, kendisi bu yolda değilse, halkı fitneye duşurur."

"Normal insanların bozulmasının alÂmeti, Âmirlerinin kendilerine zulmetmesiyle meydana cıkar. Buyuk zÂtların, ileri gelen Âlimlerin bozulmasının alÂmeti de, dinde ceşitli karışıklıkların ve fitnelerin ortaya cıkmasıdır."

"Kim dunyÂyı (insanı Allahu teÂlÂdan uzaklaştıran şeyleri) istemekle meşgûl olursa, Allahu teÂl onu zillete mubtel kılar."

"SÂlihlerin hizmetinde bulunan kimse yukselir. Allahu teÂlÂnın, kendisini, sÂlihlere hurmet etmekten mahrûm ettiği kimse, insanlardan gelen sıkıntılara mubtel olur."

"Nefsini tanıyan kimse, insanların ovmelerine aldırmaz."

"Nefs, ihlÂs sÂhibini doğru yoldan kaydıramaz."

"Yaratılmış olan bir şeye, şehvet arzusu ile bakan kimse, o şeyden ibret alamaz ve o şeyden faydalanamaz."

Ebû Midyen Mağribî hazretlerinin pekcok kerÂmeti gorulmuştur. Bir gun deniz sÂhilinde yuruyordu. Bulunduğu şehri istil eden duşmanlar, onu esir alıp sÂhildeki gemiye koydular. Gemide pekcok musluman esir vardı. Yakalayan kimseler, gemiyi hemen hareket ettirmek istediler. Fakat butun uğraşmalarına rağmen buna muvaffak olamadılar. Musluman esirler; "Son olarak getirdiğiniz o şahıs, Allahu teÂlÂnın sevgili bir kuludur. O, gemide olduğu muddetce bu gemiyi hareket ettiremezsiniz." dediler. Bunun uzerine Ebû Midyen hazretlerini serbest bıraktılar. Fakat o; "Gemideki butun musluman esirler serbest bırakılmadıkca, dışarı cıkmam." dedi. Duşmanlar baktılar başka cÂre yok, butun esirleri bıraktılar. Gemi de normal şekilde hareket edip yoluna devÂm etti.

Mağrib'de, muslumanlarla frenkler arasında harp cıkmıştı. Frenkler gÂlip gelmek uzere iken, Ebû Midyen kılıcını alıp, talebelerinden biri ile sahraya cıktı. Bir kum tepesi uzerine oturdu. Uzaktan sahrayı dolduran domuzlar goruldu. Yakına gelinceye kadar bekledi. Sonra kılıcını kaldırıp, başlarına vurmaya başladı. Pek coğunu oldurdu. NihÂyet, geri donup kactılar. "Bunlar nedir?" diyenlere; "Frenklerdir. Allahu teÂl onları mağlûb ve perişÃ‚n etti." buyurdu. Bir zaman sonra, duşmanın kırıldığı haberi geldi. İslÂm askerleri gelip; "Eğer siz on safta olmasaydınız, mağlûb olmuştuk." dediler. Halbuki, Ebû Midyen hazretlerinin bulunduğu yer ile harbin yapıldığı yer arasında bir aylıktan cok mesÂfe vardı.

Ebû Midyen hazretleri devlet ve siyÂset işlerine karışmaz, kendi hÂlinde yaşardı. Fitne ve fesat durumu olursa, bulaşmamak îcÂb ettiğini bildirir, boyle bir durum ile karşılaşılması hÂlinde nasıl davranılacağına işÃ‚retle; "Ne tanın, ne de tanı." buyururdu.

BecÂye'de ikÂmet eden, insanlara Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını anlatarak onların duny ve Âhirette kurtuluşa ermeleri icin cırpınan Ebû Midyen Mağribî'yi, fitneciler ve cekemeyenler rahat bırakmadılar. Şohretinin her gecen gun biraz daha arttığını, talebeleri ile sevenlerinin coğaldığını goren hasedciler, onu MerrÂkeş'te bulunan Muvahhidî sultanı Ebû Yûsuf Yakub el-Mansûr'a şikÂyet ettiler. Sultan, Ebû Midyen Mağribî'nin sorgulanmak uzere MerrÂkeş'e gonderilmesini emretti. SultÂnın emri uzerine MerrÂkeş'e goturulurken, Tlemsan yakınındaki RibÂtu'l-UbbÂd denilen yere gelince; "Bizim sultanla işimiz yok. Bu gece muminleri ziyÂret etmek isteriz." dedi. Bineğinden indi. Yanında bulunanlara, vefÂt edince, RibÂtu'l-UbbÂd denilen yere defnedilmesini vasiyet etti. Kıbleye dondu. Sonra Kelime-i şehÂdet getirdi. "İşte geldim, işte geldim." dedi. Sonra da; "Rabbim sana acele geldim, t ki rÂzı olasın." meÂlindeki TÂh sûresi seksen dorduncu Âyet-i kerîmesini okudu. Sonra; "Allah el-Hak" deyip rûhunu teslim etti.

Onun vefÂtını haber alan Tlemsanlılardan buyuk bir kalabalık cenÂze namazında bulundu. Gerekli hazırlıklar yapılıp cenÂze namazı kılındıktan sonra vasiyeti uzerine Tlemsan yakınındaki RibÂtu'l-UbbÂd denilen yerde defnedildi.

Bu buyuk velîye aşırı ve pek ziyÂde sevgi gosteren Tlemsanlılar, onun defnedildiği RibÂtu'l-UbbÂd denilen yerde yerleşmeye başladılar. Boylece RibÂtu'l-UbbÂd kasabası meydana geldi. O zamandan sonra Tlemsan'ın pîri ve hÂmisi olarak kabûl edilen Ebû Midyen Mağribî'nin kabrinin uzerine turbe ve etrÂfına medreseler yapıldı. Ebû Midyen Mağribî'nin kabri uzerindeki turbe, Muvahhidî SultÂnı Muhammed en-NÂsır'ın emri uzerine yaptırıldı. Bilhassa Merînî sultanları Ebû Midyen Mağribî'nin turbesi civÂrında cÂmi ve medreseler yaptırarak buranın tam bir ilim beldesi olmasına calıştı. Sonra gelen sultan ve emirler de gereken ihtimÂmı gosterip, bu mubÂrek zÂtın feyz ve bereketinden, istifÂde ettiler.

Ebû Midyen Mağribî hazretlerinin Tlemsan yakınındaki RibÂtu'l-UbbÂd kasabasında bulunan kabri bugun butun muslumanlar tarafından ziyÂret edilmektedir. Kabrini ziyÂret edip kendisi vesîle edilerek yapılan duÂnın kabûl edildiği cok tecrube edilmiştir. Muhammed el-HavÂrî bu hususta Tenbih adlı bir kitap yazmıştır.

Ebû Midyen Mağribî hazretlerinin bÂzı tasavvufî şiirlerinden başka, El-Vasiyye ve El-Akîde adlı eserleri vardır. Bu kitaplar, PÂris Millî KutuphÂnesi Arapca yazmalar kısmı, 1230, 3410, 4585 numaralarda ve CezÂyir Millî KutuphÂnesi Arapca yazmaları Kısmı, No: 376, 599, 938, 1859 numaralarda mevcuttur.

İTÂATKÂR ARSLAN

Ebû Midyen hazretlerinin en buyuk talebelerinden olan Ebû Muhammed AbdurrezzÂk diyor ki: Hocam bir defÂsında bir merkeb gordu. Bir arslan saldırmış, onu yiyordu; yarısını bitirmişti. SÂhibi de uzaktan bakıyor, yanına yaklaşamıyordu. Bu hÂli biraz seyretti. Sonra merkeb sÂhibinin yanına gitti. "Benimle gel." dedi. Birlikte arslanın yanına gittiler. Sonra merkebin sÂhibine baktı ve uzulmuş gorunce; "Tut şu arslanın kulağından al gotur, merkebin yerine kullan." dedi. Adam; "Efendim! Ben ondan korkarım." dedi."Korkma, sana bir şey yapamaz." buyurdu. Adam arslanın kulağından tuttu, uzerine bindi, gitti. Bu hÂli goren insanlar hayretle onlara bakıyorlardı.

Bir zaman sonra o adam, arslan ile birlikte Ebû Midyen hazretlerinin huzûruna gelerek; "Efendim! Bu arslan ben nereye gidersem oraya gidiyor. Bana cok itÂat ediyor, yanımdan ayrılmıyor. Fakat ben, alışkın olmadığım icin kendisinden cok korkuyorum. Onunla birlikte olmaya tÂkat getiremiyorum." dedi. Ebû Midyen rahmetullahi aleyh, arslana; "Şimdi git! Bir daha donme! Ne zaman Âdemoğluna eziyet verirsen, onlar da size musallat olurlar." buyurdu.

BENİM HATÂLARIMDIR

Ebû Midyen Mağribî hazretleri, vefÂtından sonra ruyÂda gorulup; "Allahu teÂl sana ne muÂmele eyledi?" diye soruldu. CevÂbında buyurdu ki: "Allahu teÂl beni huzûrunda durdurup; "Y Şuayb! Sağındakiler nedir?" buyurdu. "Y Rabbî! Senin ihsÂnındır." dedim. "Solundakiler nedir?" buyurdu. "Y Rabbî! Bunlar senin takdîrindir ve benim hatÂlarımdır. Affını dilerim." dedim. "İyiliklerini cok arttırdım, hatÂlarını da mağfiret ettim, sana ve seni sevenlere mujdeler olsun." buyurdu.
__________________