Anadolu'da yetişen buyuk Âlim ve velîlerden. Seyyiddir, yÂni hazret-i Huseyin'in evlÂdındandır. İsmi, AbdurrahmÂn, babasının ismi Seyyid Abdullah'tır. Âlim-i ArvÂsî, Kutb-i ArvÂsî, AbdurrahmÂn Kutub lakablarıyla da bilinmektedir. ZamÂnının kutbu idi. Hicrî on ikinci asrın ikinci yarısında Arvas'ta doğdu. On ucuncu asrın ilk yarısında vefÂt etti. Kabri Van'ın Hoşab (Guzelsu) kazÂsındadır. ZiyÂret olunur ve bereketlerinden istifÂde edilir. Hacet sÂhipleri murÂdlarına, isteklerine kavuşur.

Şeceresi şoyledir: Seyyid AbdurrahmÂn bin Abdullah bin Muhammed bin Muhammed ŞehÂbeddîn bin İbrÂhim bin Âlim-i RabbÂnî CemÂleddîn bin KemÂleddîn bin Kutub Muhammed bin KÂsımBağdÂdî'dir.

Seyyid AbdurrahmÂn ArvÂsî'nin buyuk dedesi Seyyid KÂsımBağdÂdî hazretleri HulÂgû'nun BağdÂd katliamı sırasında BağdÂd'dan hicret edip, Âile fertleri ile birlikte uzun yıllar Anadolu'nun ceşitli yerlerinde kaldı. Tasavvuf yolunda olgunluk derecesine ulaşan Muhammed Velî veyaKutub Muhammed diye meşhûr olan oğlunu doğu Anadolu'ya gonderdi. Kendisi de Mısır'a gidip Ezher Medresesi muderrisleri reîsi oldu. SonraMedîne-i munevvereye gidip orada vefÂt etti. Anadolu'ya gelen ve etrÂfını aydınlatan Muhammed Velî, HakkÂrî Beyi İbrÂhim Hanın kızı FÂtıma Hanımla evlendi. Yuksek dağlar arasında gecidi zor bir yere bir dergÂhla iki katlı bir ev yaptırdı. Arvas yÂni Van'ın Bahcesaray ilcesine bağlı Doğanyayla koyunu kurarak sevenleri ve akrabÂlarıyla birlikte oraya yerleşti. Burada nÂdide eserlerden bir de kutuphÂne teşkil ederek ilim ve feyz neşr etti. Pekcok kimse onun sohbet ve ilim meclislerine devÂm edip ilÂhî lutfa ve feyzlere gark oldular. Cok talebe yetiştirdi. Neslinden gelenler yolunu tÂkib etti. Seyyid Muhammed Velî'nin torunlarından Seyyid Abdullah vefÂt ettiği zaman oğlu AbdurrahmÂn ArvÂsî kucuk yaşta yetim kaldı.

Seyyid AbdurrahmÂn, once kucuk yaşta kaybettiği babasından, onun vefÂtından sonra da vaktin buyuk Âlimlerinden ilim tahsîl etmeye başladı.

Yedi-sekiz yaşlarında iken Kur'Ân-ı kerîmi hatmedip Arabî ilimleri oğrenmeye başladı. Kısa zamanda aklî ve naklî ilimlerle zamÂnının fen ilimlerinde buyuk Âlim, allÂme oldu.

Buluğ cağına gelince, annesi, ArvÂsî soyunun Van havÂlisinde devÂmı icin, genc yaşta onu zorla evlendirdi. AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretlerinin MollaAbdullah, Hacı Molla Lutfullah, Molla Efendi (Muhammed), Molla (Muhammed) ZÂde, Molla Ubeydullah, Molla Abdulhamîd, Şeyh Seyyid Muhammed, SeyyidTÂhir ve ismi bilinemeyen dokuz oğlu olduğu bildirilmektedir.

Dedelerinin yolunu devÂm ettiren AbdurrahmÂn ArvÂsî, zÂhirî ilimlerde yukseldiği gibi tasavvuf yolunda da ilerleyip kemÂle gelmiş, KÂdirî ve Ceştî kollarında irşÃ‚d sÂhibi, zamanının murşid-i kÂmili olmuştu.

Medresesinde talebe yetiştirmeğe başladığında, her taraftan akın akın yuzlerce hak Âşığı huzûruna koştular. Sohbetleriyle şereflenip bereketli feyzlerine kavuştular.

Seyyid AbdurrahmÂn'ın omru, zÂhir ve bÂtın ilimlerini yaymakla gecti. ArvÂs'taki ve Hoşab'daki medrese ve dergÂhı dolup taştı. İstanbul, HicÂz, Mısır, Irak gibi memleketlerde cozulemeyen meseleler AbdurrahmÂn hazretlerine getirilirdi. Cevredeki butun bolgeler, onun irşÃ‚d, yol gosterici nûruyla aydınlanmıştı. Bu sebeple Sultan İkinci Mahmûd Han ona cok hurmet gosterir, duÂsını ister, husûsî hediyelerle selÂmlarını gonderirdi.

Pekcok kerÂmetleri gorulmuş olan Seyyid AbdurrahmÂn hazretleri zamÂnın beylerine, paşalarına mektuplar yazarak nasîhat ederdi. Bu mektuplardan bir kısmını uzak memleketlere de gondermiştir. İrisÂn beylerinden Emîr Şerefuddîn AbbÂsî'ye yazdığı FÂrisî mektuplar cok kıymetlidir. Bu mektuplardan birinde Muhammed Kerîm Han, Mustafa ve Feyzullah beylere selÂm ve du etmektedir. Şerefuddîn Han, Seyyid AbdurrahmÂn'dan gelen başka bir mektubun sonuna; "MevlÂn hazretleri bu mektubu bu fakîre 1778 senesinde gondermiştir. Musîbete sabretmek lazım olduğu ve sabrın kıymetini bildirmiştir. Birkac ay sonra pederim Abdullah Han vefÂt etmiştir. MevlÂnÂ'nın kerÂmetini buradan anlamalıdır." satırlarını eklemiştir.

Seyyid AbdurrahmÂn her sene uc-beş ay o havÂliyi dolaşır, VÂz u nasîhat ve irşÃ‚dla, halka İslÂmın esaslarını anlatır, bilhassa bozuk mezhep ehline karşı hısn-ı hasîn (sağlam kale) vazîfesi gorurdu. Bu yuzden memleketimizin sulhuna hizmeti coktur. Cunku onların olduğu bolgede bozuk îtikÂdlı kimse bulunmazdı. Boyle Âlim ve velîlerin Osmanlı Devletine hizmetleri bey ve paşalardan az değildi. Hatta hizmetleri kalıcı olduğundan daha coktu denilebilir.

Seyyid AbdurrahmÂn, yakınlarından birini duny malına muhabbeti sebebiyle yanından uzaklaştırmıştı. O zÂt da Beyrut'a gidip, zekÂsıyla vÂli olmuştu. Birgun kendisine; "Efendim! O yakınınız Beyrut'ta vÂli oldu." dediklerinde; "O, ateşte yanmadı mı?" buyurdu. O gunun tÂrihini bir yere kaydettiler. Sonradan haber geldi ki, Beyrut vÂlisi bir gece konağında cıkan bir yangın sebebiyle cocuklarıyla birlikte yanmıştı. TÂrihini sordular, Seyyid AbdurrahmÂn hazretlerinin onun hakkında soylediği gunun tÂrihini tutuyordu.

Seyyid AbdurrahmÂn hazretleri cok comert olup, misafiri ve geleni gideni pek fazla olurdu.

Bir gun hanımı ona; "Efendim gelenimiz gidenimiz cok. Beylerin, paşaların ve eşrÂfdan olan kimselerin hanımları da geliyorlar. Buyuk bir kapıya geldiklerini bildiklerinden ceşitli elbiseler, kıymetli entariler giyiyorlar. Benim ustumde ise hep bu entÂri var. Mumkunse bir entÂri daha yaptırsanız da arada bir onu da giysem." dedi. Seyyid AbdurrahmÂn hazretleri; "Sen git mutfağında bulunan teknedeki hamurunla meşgûl ol." buyurdu. Hanımı mutfağa girdi. Tekneyi hamurla değil, altınla dolu buldu. Koşup efendisine geldi, bir yandan ağlıyor, bir yandan da; "Beni affet, bundan sonra senden bir şey istemiyeceğim." deyip, ozur diliyordu.

Birgun AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretleri sevenleri ve talebeleri ile Van Golu kıyısında giderken, golde bulunan AhtamarAdasındaki Ermeni kilisesinden bir papas cıkarak su ustunde yurumeye başladı. AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretlerinin talebelerinden bÂzılarının hatırına; "Allah'ın duşmanı dediğimiz papas su uzerinde yuruyor da, evliyÂnın buyuğu AbdurrahmÂn Kutub hazretleri acaba neden kıyıdan yuruyerek dolaşıyor?" duşuncesi geldi. Talebelerinin duşuncelerini anlayan AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretleri, ayakkabılarını cıkararak ellerine alıp birbirine carptı. Her carpışta papas suya battı. Boğazına kadar battığı zaman son defa carptı ve papas tamÂmen batıp boğuldu. AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretleri boyle duşunen bÂzı talebelerine donerek; "O sihir yaparak su ustunde gidiyor ve sizin îmÂnınızı bozmak istiyordu. Ayakkabıları carpınca sihri bozulup battı. Muslumanlar sihir yapmaz, Allahu teÂlÂdan kerÂmet istemekten de hay ederler." buyurdu. KerÂmeti ile papasın sihrini bozdu.

Omru boyunca ilim oğrenen, oğreten, insanlara İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak onların iki cihan seÂdetine kavuşmalarına calışan AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretleri Osmanlı-Turk devleti icin buyuk bir velînîmet idi. Hicrî on ucuncu asrın ilk yarısında vefÂt etti. Van'ın Hoşab (Guzelsu) nahiyesinde defn edildi. Kabr-i şerifi sevenleri tarafından ziyaret edilmektedir.

KerÂmetleri vefÂtından sonra da goruldu. AbdurrahmÂn TÂgî (TÂhi) şoyle anlattı:

Babam Budağ Hanın yanında calışırdı. O anlattı: Han, askerleriyle berÂber Seyyid AbdurrahmÂn Kutub hazretlerinin kabri yakınlarına gelmişti. Mola verdikleri yerde, Yûsuf Efendi askerlerden ayrılıp, Seyyid AbdurrahmÂn'ın kabri başına geldi ve Seyyid hazretlerini kabrin uzerinde oturuyor gordu. Kendini gorunce yuzunu cevirdi, başka yere bakmaya başladı, hic iltifÂt etmedi. Yûsuf Efendi yuz bulamayınca, doğru askerin yanına gelip komutana silÂhını ve elbiselerini cıkararak teslim etti. SilÂhını teslim ettiğini goren Han, Yûsuf Efendiyi tehdîd ederek; "Bizden vaz gecersen seni Nirib nÂhiye mudurluğunden azlederim, evini oradan cıkarır seni oldururum." dedi. Yûsuf Efendi aldırış etmedi. Doğru AbdurrahmÂn hazretlerinin kabri başına geldi. Bu def kabrinin uzerinde oturduğu hÂlde ona guler yuzle bakıyordu ve; "MevlÂn Yûsuf! İlk geldiğinde senden yuz cevirmiştim. Şimdi ise yuzumu sana dondum, tovbe et!" buyurdu. O da şimdiye kadar yaptıklarına tovbe edip AbdurrahmÂn hazretlerinin elini optu. Ondan nasîhat alarak ayrıldı. O nasîhatlara uyarak mutlu bir hayat yaşadı ve han da kendisine hic bir kotuluk yapamadı.

1974 Kıbrıs harekÂtından sonra Van'ın Hoşab(Guzelsu) kazÂsına Âilesi ile birlikte bir hava binbaşısı gelip SeyyidAbdurrahmÂn ArvÂsî hazretlerinin kabrini sordu. Kabrin bulunduğu yere varıp, orada bir koc kesip fakirlere, şeker alıp cocuklara dağıttı. Kendisine bu yaptıklarının ve ziyÂretinin sebebi sorulunca, şoyle anlattı:

Kıbrıs harekÂtı sırasında adanın uzerinde ucuyordum. Beşparmak Dağlarındaki Rum yuvalarını, oyuklarını, mazgallarını ve mustahkem mevkı ve mevzilerini bombalayıp donecektim. Omuzumda iki el hissettim. Korktum. Baktım ki sarıklı, sakallı, nûr yuzlu ihtiyÂr bir zÂt. "Evlat, filan mevzileri de bombala!" buyurdu. "Benzinim donuşe yetmez." dedim. "Korkma ben tekefful ediyorum." deyince dondum. Gosterdiği mevzi ve hedefleri de bombaladım. Mersin'e doğru gelirken; "Gordun mu benzinin yetti." buyurdu. Ben merak edip o zÂta; "Siz kimsiniz?" diye sordum. "Van'ın Hoşab kazÂsından Seyyid AbdurrahmÂn'ım." buyurdu. "Sağ mısınız?" dedim. "Değilim ama, boyle savaşlarda ve sıkıntılı durumlarda yardıma koşarım." buyurdu.

AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretlerinin vefÂtından yuz elli seneden fazla zaman gectiği hÂlde muslumanların yardımına koşması onun kutup ve yuksek kerÂmet sÂhibi olduğunu gostermektedir. Onun kutb olduğu zamÂnında ve sonraki zamanlarda da hep tevÂtur hÂlinde bilinmektedir. MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî hazretlerinin halîfesi ve asrının kutbu olan Seyyid TÂhÂ-yı HakkÂrî hazretleri kendisinden bahs ederdi.

Abdurrahîm ArvÂsî hazretlerinin torunlarından Muhammed Emin Garbî Efendi anlatır:

Hoşab halkı bilirler. Kuraklık olduğu zaman gidip Seyyid AbdurrahmÂn hazretlerinin kabrinin başucundaki taşı alıp aşağısındaki dereye sokarlar ve yağmur yağar. Bunun icin o taş suda durmaktan incelmiştir. Boyle olduğunu bu fakir de gordum. Bu da AbdurrahmÂn ArvÂsî hazretlerinin kerÂmetidir.

Abdurrahman ArvÂsî hazretlerinin oğullarından Seyyid Lutfullah, hacı olup, Âlim, fÂdıl ve velî idi. Arvas'tadır. Seyyid Sıbgatullah ArvÂsî (Gavs-i HizÂn&#238 bunun soyundandır.

Oğullarından biri Seyyid Molla Abdulhamîd'dir. Arvas'da kalırdı. Arvas medrese, tekke ve zÂviyesini sevk ve idÂre ederdi. Arvas ve civÂrında bunun cocukları kaldı. Seyyid Fehîm ArvÂsî hazretlerinin babasıdır.

Oğullarından biri de Seyyid Molla Muhammed'dir. Başkale'ye yerleşti. Nesli burada coğaldı. Âlim, kÂmil, kadirşinÂs ve hal ehli olup, Seyyid TÂh hazretlerinin sohbetinde bulunmuş idi. Neslinden Seyyid Abdulhakîm ArvÂsî gibi bir Âlim ve murşid yetişmiştir.

Oğullarından biri de, Seyyid Abdullah'dır. Arvas'da medfundur. Hacıdır. Medresede muderris idi. Babasına mensûb idi. Oğlu Abdulcelîl Zûgûla (Daldere) koyune yerleşti.

Biri de MollaEfendidir. Aslında ismi Seyyid Muhammed Efendi olup, ismine hurmeten, babası sÂdece "Efendi" derdi. Buyuk Âlim idi. Babasına mensûb, kÂmil bir zÂt idi. Pîr Yûsuf kabristanındadır.

Biri de Seyyid Ubeydullah olup, kısaca Ubeyd denir. Arvas'da doğdu. Molla ve muderris idi. Oğulları Gevaş tarafına geldi.

Adı gecen oğullarından bu altısının nesli gunumuzde devÂm etmektedir. Babalarının vazîfesini hakkıyla yapmışlardır. Allah hepsinden rÂzı olsun.

KANLI ELBİSELER!

Seyyid AbdurrahmÂn, ihsÂn sÂhibiydi. Mal ve canını Allahu teÂlÂnın dînini yaymak icin sarf etti. ZamÂnının kutbu olduğu icin uzak yerlerde Allah yolunda, O'nun dînini yaymak icin savaşanların yardımına koşardı. Hanımı şoyle anlattı:

Efendim, arada-sırada silÂhlarını kuşanır, evden cıkar, sabahtan once yine eve gelirdi. Geldiğinde ustunde-başında kan lekeleri olurdu. Elbiselerini yıkar sesimi cıkarmazdım. Yine elbiseleri kan icinde kaldığı bir gun kendisine; "Efendi! Sık sık gidip, sabaha bu vaziyette geliyorsun. Nereye gidiyorsun ve elbisen nicin kan icinde donuyorsun?" diye sordum. O da; "Hanım, sağlığımda iken kimseye soylemezsen, bu sırrı sana soylerim." dedi. Ben de; "Soylemem." dedim. Bunun uzerine; "Biz vazîfemiz îcÂbı zaman zaman dunyÂnın neresinde muslumanlarla kÂfirlerin harbi varsa oraya gideriz. Muslumanlara yardım eder, kuffÂr ile harbederiz. Ayrıca darda kalmış muslumanların da yardımına yetişiriz." buyurdu. Ben bu sırrı o vefÂt edinceye kadar kimseye soylemedim, sakladım.
__________________