Hindistan evliyÂsından. İsmi, Abdulehad bin ZeynelÂbidîn'dir. Hazret-i Omer'in neslindendir. 1520 (H.927) senesinde doğdu. 1598 (H.1007) senesinde Serhend'de vefÂt etti. Kabri şehrin dışında kuzey tarafındadır. İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri, Abdulehad'ın yedi oğlundan dorduncusudur.

Abdulehad genc yaşta Hindistan'ın buyuk Âlimi Abdulkuddûs'un ilim meclisinde ve sohbetlerinde bulunup, tasavvufta mÂnevî dereceler kazandı. Devamlı hizmet ve sohbetinde kalmayı arzu ettiğini bildirince Abdulkuddûs hazretleri ona; "Once lÂzım olan din bilgilerini oğren. İlim deryÂsında balık gibi yuz, bir sÂhilden diğer sÂhile gec, sonra yine bize gel. Bu yola bel bağla ki, ilimsiz vilÂyet, velîlik; tuzu az yemeğe benzer." buyurdu.

Abdulehad bu sozleri dinledikten sonra, hocası Abdulkuddûs'un yaşlı olduğunu, donuşunde vefÂt etmiş olabileceğini ve bir daha da ona kavuşamayacağını duşunerek; "Korkarım ki, sonra, bu azîz ve yuksek sohbeti bulamam." dedi. Bunun uzerine; "Eğer beni bulamazsan, oğlum Rukneddîn'in sohbetine devÂm et ve arayacağını onda ara." buyurdu. "Sabredeyim, bakalım yuksek keremleri ne gosterir." sozu gereğice, zÂhirî ilimleri tahsîl icin oradan ayrıldı. Daha tahsîli bitmeden, hocası Abdulkuddûs hazretleri vefÂt etti. Tahsîlini tamamladıktan sonra, hocası Abdulkuddûs'un işÃ‚reti uzerine, Şeyh Rukneddîn'in yanına gitti. O da babasının işÃ‚retine uyarak, Abdulehad'a buyuk bir alÂka gosterip tasavvufta yetiştirdi. KÂdiriyye ve Ceştiyye tarîkatlarından icÂzet, diploma verdi.

Abdulehad hazretleri, hocası Abdulkuddûs'un en başta gelen talebelerinden Şeyh CelÂl TehÂnîserî'nin sohbetlerine de devÂm etti. Onun meclisinde iken, KÂdirî tarîkatının o zaman en buyuk Âlimi olan ŞÃ‚h KemÂl ile goruşup sohbette bulundu. Bu goruşmeleri senelerce devÂm etti ve bu sohbetlerden cok faydalar elde etti. ŞÃ‚h KemÂl ile goruşmesi ve tanışması Şeyh CelÂl TehÂnîserî'nin bir sohbeti sırasında olmuştu. Birgun ŞÃ‚h KemÂl Şeyh CelÂl TehÂnîserî'nin sohbetine gelmişti.Abdulehad, ŞÃ‚h KemÂl'in ustun hÂllerini gorunce, onunla tanışıp dost olmak istedi. Sohbetten sonra dışarı cıkınca goruşup tanıştı. Abdulehad'a; "Benim ismim KemÂl'dir. PÂil'de otururum, evim oradadır. Eğer sohbetimizin sırrını anlamak isterseniz, oraya buyurun da sohbet edelim." dedi. PÂil, Serhend şehrine bağlı, yirmi-yirmi beş kilometre mesÂfede bir kasaba idi.

ŞÃ‚h KemÂl, AbdulkÂdir GeylÂnî hazretlerinin tarîkatı silsilesinden olan Şeyh Fudayl'a talebe olmuş, tasavvufda yuksek hÂller sÂhibi bir zÂt idi. Tasavvuf hÂlleriyle kendinden gecmiş bir vaziyette, tenh yerlerde ve sahrÂlarda dolaşırdı. Suya, yemeğe, yatmaya ve konuşmaya ihtiyÂcı olunca, bulunduğu ıssız ve kurak sahrÂlardan ansızın bir şehir gorunur, orada bulunanlar ŞÃ‚h KemÂl'e hurmet ve ikrÂm gostererek, arzu ettiği şeyleri istemeden getirir, ziyÂfetler verirlerdi. ŞÃ‚h KemÂl getirilen yemeklerden yer, sularından icer, gece de yanlarında kalırdı. Sabahleyin ortalık aydınlanmaya başlayınca, o gorunen şehir ve insanlar gozden kaybolur, yine sahrÂda yalnız kalırdı.

İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri, babası Abdulehad'ın, hocası ŞÃ‚h KemÂl'den şoyle bahsettiğini nakletmiştir:

"Şeyh tasavvufun ince meselelerini anlatmak istediğinde, dinleyenlerin ilimdeki seviyelerine gore konuşur, sırları cozebilecekleri derecede anlatırdı."

İmÂm-ı RabbÂnî de Şeyh KemÂl hakkında; "Keşf, gozum acıldığı zaman, Gavs-ı Sekaleyn AbdulkÂdir-i GeylÂnî'den sonra, KÂdirî tarîkatı buyukleri arasında Şeyh KemÂl gibisini az gordum." buyurmuştur.

Abdulehad Serhend'e gelince, oradan ŞÃ‚h KemÂl'in bulunduğu PÂil kasabasına gitti. Orada ŞÃ‚h KemÂl ile sohbetler yapıp aralarında muhabbet ve dostluk meydana geldi. ŞÃ‚h KemÂl de coluk-cocuğuyla PÂil'den Serhend'e gelir, gunlerce kalıp Abdulehad ile sohbet ederlerdi. Abdulehad ŞÃ‚h KemÂl'in sohbetlerinde sayısız faydalar elde edip, şaşılacak hallere ve kerÂmetlere şÃ‚hid oldu. ŞÃ‚h KemÂl 1573 (H.981) senesinde, seksen yaşında vefÂt edince Serhend'in Kihtel kasabasında defn edildi.

Abdulehad, ilim ve mÂrifette yukselmek icin yaptığı seyahatler sırasında, pekcok ilim ve mÂrifet sÂhibinin sohbetinde bulundu. Sonra memleketine donup, vefÂtına kadar Serhend'de kaldı. Omru insanlara faydalı olmakla gecti. Geceleri tÂat ve ibÂdetle gecirir, Allah icin ağlar, gozyaşı dokerdi. Cok talebesi ve sevenleri vardı. TevÂzûsundan dolayı kendini hic kimseden farklı gormez ve hic birinin kendisine hizmet etmesini kabûl etmezdi. EkseriyÂ, evinin ihtiyaclarını pazardan kendisi taşır, kimsenin taşımasına musÂade etmezdi. Omrunu Resûl-i ekreme oyle bir bağlılık ile gecirdi ki, bir sunneti bile terk etmezdi. Sunnet olan tÂatları ve duÂları yapar, tasavvuf ehlinin, azîmetle, en iyi olduğu bildirilenle amel etmesi husûsuna da dikkat ederdi.

Gunduzleri, kendisinden ilim oğrenmek isteyen talebelere ders verirdi. Bu hususta yazılmış olan uzun ve zor kitapları, en ince noktalarına kadar gÂyet guzel acıklayıp îzÂh ederdi. Her ilimde, bilhassa fıkıh ve usûl ilminde eşsiz bir Âlimdi. ZamÂnın Âlimleri ve buyukleri onu kendilerine hoca ve ustÂd kabûl ederek cok istifÂde ederlerdi. Şoyle nakledilmiştir ki; Abdulehad hazretleri usûl ilminde meşhûr bir eser olan Usûl-i Pezdevî'nin derin mÂnÂlarındaki incelikleri acık bir şekilde anlatırdı.

Okuyarak, calışarak elde edilen bilgilerle, mÂnevî bilgileri birleştirmişti.

Te'arrûf, AvÂrif-ul-Me'Ârif ve Fusûs-ul-Hıkem ve bunlar gibi evliyÂnın buyukleri tarafından yazılmış olan kitapları okur ve cok guzel îzÂh ederdi. Pekcok şevk ve zevk sÂhibi, onun yanında bu kitapların okunmasından ve dinlemekten haz alırdı. Uzaktan yakından sohbetine gelerek, okunan kitapları ve Abdulehad'ın yaptığı îzÂhları dinlerlerdi. Onun anlatışının ve sohbetinin bereketiyle maksatlarına kavuşurlardı. Şeyh-i Ekber Muhyiddîn Arabî'nin bildirdiği ince mÂnÂları anlamakta eşsiz idi. Allahu teÂlÂnın ihsÂnı ile, yaratılışının yuksekliğinden ve cok yuksek maksatlı olmasından, dînin emirlerine tam uyar, İslÂmiyete uymayan hÂllere ve sozlere değer vermezdi. İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri; "Pederim ve ustÂdım, sebeb-i hayÂtım ve saÂdetim; abdestte, tahÂrette ve namazda, pek ziyÂde dikkat gosterir, edeplere riÂyet ederdi. Ben bunları babamdan gorerek oğrendim. Herbir edebe, butun incelikleri ile riÂyeti kitablardan oğrenmek kolay değildir." buyurmuştur.

Bir gun, sÂdık dostlarından birisi Abdulehad'ın odasına girmişti. İceri girer girmez, Abdulehad hazretlerini, uzuvları kopmuş ve kesilmiş, yere uzanmış bir hÂlde gordu. İceri giren kimse, bu işi yapan, ya hırsız yÂhut da duşmandır diye duşundu. Sonra korkarak ve bağırarak, buyuk bir uzuntu ile dışarı cıktı. Bir başkasına bu durumu bildirdi. Hemen ikisi birden odaya girdiler. Bir de baktılar ki, Abdulehad hazretleri, rahat ve sağlam bir şekilde murÂkabe eder bir hÂlde oturuyor. Ağlayarak ayaklarına kapandılar. Onlara; "Ben hayatta kaldığım muddetce bu sırrı kimseye soylemeyin!" buyurdu. Bu hÂlin sebebini sorduklarında da; "Oyle bir şey idi ki, onu anlatacak soz bulamam." buyurdular. Fakat hÂli ile sanki MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî'nin şu beytlerini terennum ediyordu.

Duşmanız kendimize, o yÂr bizi cekiyor
Gark olmuşuz denize, bizi dalga cekiyor.
Onun Âşıklarına, AzrÂil'in yolu yok,
Dostun Âşıklarını, sevd aşkı cekiyor.
Susamışlar fîgÂn eder,
Gizlice yuz can verir, dildÂr-i peyd cekiyor.
Yeter, Âşıkların katlinin sırrını soylersem,
Munkirleri kızdırıp, inkÂrını cekiyor.

Abdulehad, evliyÂnın meşhûrlarından olan ve oğlu İmÂm-ı RabbÂnî'nin hocası BÂki-billah hazretleri ile goruşmeyi cok arzu ettiği hÂlde, goruşemeden vefÂt etmişti. Bunu, İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri şoyle anlatmıştır:

Babamın bu buyuk arzûsunu vefÂtından sonra, Muhammed BÂki-billah hazretlerine arzettim. "Biz de onları gormeyi cok isterdik. Serhend'e gitseydik onlardan bir şey oğrenirdik." buyurdu.

İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri yine şoyle anlatmıştır:

Babamın bana; "Ehl-i beytin sevgisinin, îmÂn ve husn-i hÂtimeye yÂni son nefeste îmÂn ile gitmeye buyuk tesiri olur." dediğini hatırlayınca, can verme anlarında bunu kendisine sordum. "Allahu teÂlÂya hamd ve şukurler olsun, o muhabbetle ve sevgiyle doluyum, nîmet deryÂsında yuzuyorum." buyurdu. Beyt:

İlÂhi! FÂtıma evlÂdı hurmetine,
Son sozum kelime-i tevhîd eyle.

Abdulehad hazretleri buyurdu ki:

"Kalbime, Allahu teÂlÂnın yardımı ile oyle geliyor ki, namazın sonunda teşehhudde, EttehiyyÂtu'nun okunmasının emredilmesi namazın muminlerin mîrÂcı olduğunu hatırlatmaktır. O hÂlde lÂyıkdır ki, muminlerin mîrÂcında da, Peygamber efendimize mîrÂcında hÂsıl olan yuksek hÂllerden ve eşsiz şereflerden bir şeyler bulunsun. Allahu teÂl lutfederek, bize de Resûlunun kÂsesinden bir yudum ihsÂn etti. EttehiyyÂtu'den sonra, Peygamber efendimize salevÂt okunmasının emredilmesi, muminlerin mîrÂcının Resûlullah'a uyup, tÂbi olmakla hÂsıl olacağını gosteriyor. Yine bu salevÂtlar, Peygamber efendimize uymakla şereflenmenin ve bereketli hidÂyetlerine kavuşan muminlere verilen nîmetin hakkının edÂsı, şukrudur. Ayrıca, Peygamber efendimizin ummetine, mîrÂc ile şereflenmeyi bahşettiğini bildiren bir tenbih ve uyarmadır.

Yine şunu işÃ‚ret etmektedir ki, ummetin en yukseklerinden birkacı, o en yuksek mertebeye cıkarlarken, Resûlullah efendimize tÂbi olmak, uymak dÂiresinden dışarı cıkamazlar. Onların sonu Resûlullah'ın başlangıcına yetişemez ve hepsinin başı, Resûlullah'ın ayaklarının altındadır.

Tasavvufa dÂir bir kitap gordum. Onda şoyle yazılı idi:

"Yemeklerde îtidÂle, orta hale dikkat etmek, normali muhÂfaza etmek, matlûba, sevgiliye kavuşmaya kÂfidir. Bu husûsa riÂyet edince, zikre ve fikre ihtiyac yoktur"

Abdulehad'ın yedi oğlu vardı. İmÂm-ı RabbÂnî dorduncu oğludur. En buyuk oğlu Şeyh ŞÃ‚h Muhammed'i kendisi yetiştirip tasavvufta yukseltmiştir. İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri bu kardeşi icin babasının şoyle dediğini nakleder:

Babam bircok def buyurdu ki: "ŞÃ‚h Muhammed, sozde ve hÂlde olgun bir talebedir." Bu oğlu kendisi hayatta iken vefÂt etti.

İmÂm-ı RabbÂnî hazretleri şoyle anlatmıştır:

Bu kardeşim vefÂt ederken baş ucunda idim. Âniden tebessum etti. Sebebini sordum; "HakîkÂt-ı Muhammedî bana zÂhir oldu, gorundu, onu seyrediyorum!" dedi.

Abdulehad hazretleri, din bilgilerinde kıymetli kitaplar yazmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:

1) Kunûz-ul-HakÂyık, 2) Mi'rÂc-ı Nebî, 3) RisÂle-iEsrÂr-ut-Teşehhud.

İFFET VE İSMET CEVHERİ

Abdulehad hazretleri zÂhirî ve bÂtınî ilimleri elde etmek icin bircok beldeleri gezdi. Bir memlekette fazla kalmaz, başka yere giderdi. Boylece pekcok şehir ve beldelerde bulunmuştu. Hindistan'ın meşhûr kasabalarından Skendere'de de ilim yaymak icin bir muddet kaldı. Yuzunde nûr, alnında mÂrifet eserleri parlıyordu.

Bir gun, Skendere'nin asil Âilelerinden sÂliha bir hanım, firÂsetiyle Abdulehad'ın mubÂrek, kıymetli bir kimse olduğunu anlayıp, ona haber gondererek; "Kendi kucağımda terbiye edip buyuttuğum bir kız kardeşim vardır. İffet ve ismet cevheridir. İsterim ki size nikÂh eyleyeyim. Umit ederim ki bu teklifimi kabûl edersiniz." ricÂsında bulundu. Abdulehad once, evet diyemedi, ozur diledi. Sonra Allahu teÂlÂya du edip, bu hususta hayırlı olan şeyi nasîb etmesini istedi. Sonra o kızla evlenmeyi kabûl etti ve onunla nikÂhlandı. Bundan sonra bir muddet Skendere'de kaldı. HÂlis niyetle, Allah rızÂsı icin yapılan bu evlilikten İmÂm-ı RabbÂnî gibi buyuk bir zÂt dunyÂya geldi.
__________________