MucÂhid velîlerden. 1807 (H.1222) senesinde Recep ayının yirmi ucuncu gunu CezÂyir'in Maasker vilÂyetinin Kaytana koyunde doğdu. Şeriflerden olup soyu hazret-i Ali'nin oğlu hazret-i Hasan efendimize dayanmaktadır. Baba ve dedeleri CezÂyir'in Vehran tarafında, şerefli, Âlim, fÂzıl, zÂhid ve takv sÂhibi kimseler olup, herkes tarafından sevilir, sayılırlardı. Cedlerinden biri olan Seyyidî Muhammed bin AbdulkÂdir, Barbaros Hayreddîn Paşanın Cezayir'i fethinde bir nefer gibi calışmış ve Cezayir'de Osmanlı hÂkimiyetinin kurulmasında, ziyÂdesiyle gayret sarfetmişti. Bu sebeple Osmanlı sultanları bunun oğulları ve torunlarına buyuk izzet ve îtibÂr gosterirlerdi. AbdulkÂdir'in babası Muhyiddîn de KÂdirî şeyhlerinden olup Âlim bir zÂt idi.

Şeyh Muhyiddîn, parlak bir zekÂya sÂhip olduğunu gorduğu AbdulkÂdir'i kucuk yaşta ilim oğrenmeye sevketti. İlk tahsilini Kaytana'da yapan AbdulkÂdir, sonra Cezayir ve Oran şehirlerinde buyuk Âlimlerden okudu. Daha kucuk yaşta Kur'Ân-ı kerîmi hıfzetti. Tefsîr, hadîs, fıkıh ve diğer ilimlerde ustun bir dereceye yukseldi. Geniş mÂlumÂtıyla, fazîlet ve takvÂsıyla şohreti her tarafa yayıldı. Ulkesini pek yakın bir gelecekte bekleyen tehlikenin farkında olan AbdulkÂdir kendisini ilm-i siyaset, devlet idÂresi sÂhalarında da yetiştirdi. Ata binmek ve silÂh kullanmak gibi her ceşit harp sanatında pek ustaydı.

1826'da babasıyla birlikte Mısır'a giden AbdulkÂdir CezÂyirî burada İslÂm Âleminin meşhûr ilim merkezlerinden olan Ezher medreselerini ziyÂret etti. Âlimlerle goruşup bilgi alışverişinde bulundu. Oradan Hicaz'a gecerek hac vazîfesini îf etti. 1829 yılında Şam'a geldi. Burada evliyÂnın buyuklerinden MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî hazretleri ile goruşup duÂsına kavuştu. Buradan Bağdad'a geldi. Şerefli Âilesinin tabi olduğu evliyÂnın buyuklerinden nûr ve feyz menbaı Peygamber efendimizin soyundan Seyyid AbdulkÂdir GeylÂnî hazretlerinin mubÂrek kabrini ziyÂret etti. MÂnevî yardım istedi.

AbdulkÂdir'in yurda donuşunden kısa bir muddet sonra 1830 Temmuzunda Fransızlar Cezayir'i işgÂl ederek ulkedeki uc yuz yıllık Turk idÂresine son verdiler. VehrÂn ve MustefÂnem bolgelerindeki halk duşmana karşı ayaklanarak Şeyh Muhyiddîn'i kendilerine emir sectiler. Ancak o oğlu AbdulkÂdir'i bu işe daha lÂyık gordu ve emirliği ona devretti. Kendisi Oran'daki Fransız kuvvetleri ile harb eden askerin kumandasını ele aldı.

AbdulkÂdir-i Cezayirî kendisine yapılan bîat merasimi sırasında yaptığı konuşma ile cesÂret, uzak goruşluluk, musÂmaha, tevÂzu ve fedÂkÂrlık gibi vasıflarını ortaya koydu. Konuşmasında şoyle demişti:

"Eğer liderliği kabul ediyorsam bu cihÂd alanında duşmana karşı yuruyen ilk kişi olma hakkını edinmek icindir. Benden daha değerli ve yetenekli bulacağınız, îmÂnımızı savunmada hic bir fedÂkarlıktan kacınmayacak başka biri cıktığında yerimi ona bırakmaya hazırım."

Emir AbdulkÂdir kısa surede gosterdiği hÂrikulÂde şecÂat, kahramanlık, binicilikteki mahÂret ve soğukkanlılığı ile herkesi hayran bıraktı.Askerî bir lider olarak kendini kabûl ettirdi. Bu sebeple Fransızların CezÂyir'i işgÂl etmesinden iki sene sonra babasının muvafakati ve butun CezÂyir muslumanlarının arzusu uzerine ulkenin emirliğini uzerine aldı (22 Kasım 1832).

AbdulkÂdir-i Cezayirî bundan sonra Fransızlara karşı plÂnlı ve sistemli bir harekat başlattı. Kuvvetli bir ordu kurarak Fransızları ust uste bozguna uğrattı. Bu zaferlerini siyÂsî sÂhada da surdurerek bircok bolgeleri de bu yolla ele gecirdi. Fas Sultanı AbdurrahmÂn'ı kendi tarafına veFransızlara karşı mucÂdele sÂhasına cekmeyi başardı. Kahramanlığı ve zekÂsı sÂyesinde yerli kabîleleri etrafına topladı. Buyuk bir gucle başta Maasker olmak uzere Merakeş sınırına kadar butun batı CezÂyir'e sÂhib oldu. Fransızlar 26 Şubat 1834 antlaşmasıyla AbdulkÂdir'in Batı Cezayir uzerindeki otoritesini tanıdılar. Ancak ertesi yıl bolgedeki Fransız komutanı General Trezel, emirin kendisine bağlı saydığı aşîretleri himÂyesi altına aldığını bildirdi. Amacı, mucÂhidleri bolmek ve parcalamaktı. Onun bu kararı uzerine AbdulkÂdir-i CezÂyirî tekrar harekete gecti. Makta'da yapılan carpışmada Trezel alayını muthiş bir bozguna uğrattı (1835).

Bu yenilgi uzerine Fransa bolgeye yardım kuvvetleri gonderdi. Bu birliklerin başında gelen General Bugeaud kısa bir surede Cezayir'i ele gecireceğine, muslumanları mahv edip AbdulkÂdir'i yakalayacağına soz vererek harekete gecti. Fransızlar Maasker'i kısa surede ele gecirdiler. Bu zaferle kendisine fevkalade guvenen Bugeaud, Konstantine onune geldiğinde AbdulkÂdir'in asıl gucu ile karşılaştı. AbdulkÂdir'in ne zaman ve ne şekilde vuracağı belli olmuyordu. Ordusu son derece disiplinli idi. En kucuk bir bozulma ve umitsizliğe duşmuyor ve insanustu bir gayretle carpışıyordu. Bu durum Fransız birliklerinin tekrar bozgun hÂlinde geri cekilmesine yol actı. Bugeaud Fransa hukumetine gonderdiği raporlarda:

"AbdulkÂdir hızlı, zekî ve ne yapacağı belli olmayan bir duşmandır. DehÂsı ve temsil ettiği inanc sÂyesinde kazandığı îtibÂrla kitleleri bize karşı harekete geciriyor. Kendisi sıradan bir insan değil, muslumanların severek ve arzu ile beklediği ve hasretle kucakladığı bir liderdir." diyordu.

Nitekim Bugeaud cok gecmeden AbdulkÂdir'le Tafna Antlaşmasını yapmaya mecbur kaldı(1837). Bu antlaşma ile Emir AbdulkÂdir limanlar ve kıyı şehirleri dışında ulkenin tamÂmında hÂkimiyeti elde ediyordu.

AbdulkÂdir-i Cezayirî bu sulh devresinden faydalanarak guclu bir devlet mekanizması kurmaya calıştı. Devlet merkezini Maasker'den Tagdempt'e nakletti. Kanun ve kaideleri duzelterek İslÂmiyete uygun hÂle getirdi. Osmanlılar zamÂnında birtakım mukellefiyetler karşılığında vergiden muaf tutulan Mehazin kabîlelerinin imtiyazlarını kaldırdı ve herkesten zekat topladı. Fas yoluyla İngiltere'den sağladığı top ve tufeklerle ordusunu teknik acıdan kuvvetlendirdi.

Bu arada Fransızlar antlaşmaya aykırı olarak faaliyetlerine devam ediyorlardı. 1837 Ekiminde Osmanlı tÂbiiyetini surduren ve kendilerine karşı direnen Ahmed Bey'i yenerek Konstantine şehrini zaptettiler. 1839'da ise AbdulkÂdir'le Kabiliye bolgesinin nufuz meselesi yuzunden goruşmek istediler. Red cevÂbı uzerine harekete gecen Fransız birlikleri CezÂyir'i Konstantine'ye bağlayan BîbÂn gecidini ele gecirdiler. Buna karşı AbdulkÂdir de 19 Kasımda kucuk fakat hareket kÂbiliyeti yuksek birliklerini Fransızlar uzerine sevketti. Aynı zamanda "cihÂd-ı mukaddes" ilÂn ederek dînini seven herkesi bayrağı altınacağırdı. Kumandan ve yardımcılarına gonderdiği mektuplarla onların şevkini ve gayretini arttırmaya calıştı.

AbdulkÂdir-i CezÂyirî boylece Fransızlara karşı olum kalım harbini başlatmış bulunuyordu. Bu harbin sonunda ya Cezayir'de İslÂmı muzaffer kılacak veya bu uğurda cok istediği şehadete kavuşacaktı.

Emir AbdulkÂdir, Sumala adını verdiği merkezini seyyar bir vaziyete getirdi. Duşmanın vaziyetine gore merkezini istediği yere naklediyor ve savaşın cereyan tarzını hep kendi istediği şekilde yonlendiriyordu. Bu hareketli tesislerinde barut, mermi ve silah da imal edebiliyor ve malzeme sıkıntısı cekmiyordu.

Ancak AbdulkÂdir'in az fakat disiplinli ordusu karşısında ust uste mağlubiyetin ezikliği icerisindeki duşman careyi; kadın, cocuk ve ihtiyarları zalimce katletmek, ekili araziyi yakıp yıkmak ve hayvanları telef etmek gibi yollarda buldu. Boylece yuz bini aşan Fransız ordusu yirmi bin kişilik ve dağınık vaziyetteki mucahidleri aclık ve sefalete duşurerek mağlub etmek gibi bayağı yollara başvuruyordu. Onların bu şekildeki davranışları ve sinsi faaliyetleri, AbdulkÂdir'in ordusunda tefrika ve anlaşmazlıkların doğmasına sebeb oldu. Bunun uzerine AbdulkÂdir Merakeş'e cekildi. Akrabası olan Merakeş hÂkimi AbdurrahmÂn ve Merakeş'in musluman halkının yardımıyla Fransızlarla savaşmaya devam etti. Ancak bu def da Fas kralı AbdurrahmÂn'ın ihaneti ile karşılaştı. Fas kralı, Fransızların şartlarını kabul ederek cihad meydanından cekilirken AbdulkÂdir'e yapılan yardımların da kesilmesini emretti. Bu durum mucÂhidleri buyuk bir sıkıntıya soktu. 1842 Kasımında AbdulkÂdir'in harekÂt merkezi olan Sumala duşman eline gecti. Emir'in paha bicilmeyen şahsî kutuphÂnesi icindeki belgelerle birlikte Fransızlar tarafından tahrib edildi. Buyuk Sahra'ya cekilen Emir AbdulkÂdir orada da tarafdÂrlarının telef olması uzerine 1847 senesinde İskenderiyye veya Akka'da kalması şartıyla General Lamoriciere'ye teslim olmak zorunda kaldı. Teslim olurken ağzından cıkan tek kelime mucÂdelesinin sonunu ne guzel ozetlemektedir. "Kader."

Ancak Fransızlar bir kez daha sozlerine sadık kalmadılar. Emir AbdulkÂdir, Cezayir vÂlisi Duc d'Aumele tarafından Fransa'ya gonderildi. Emir ve yanındakiler once Toulon'da, sonra da Loira Vadisindeki Anboise kalesinde beş yıl hapis kaldılar.

Toulon'a geldiğinde Fransız kralı eğer başka bir ulkeye gitme arzusundan vazgecerse kendisine buyuk bir armağan verileceğini bildirdiği zaman Emir AbdulkÂdir:

"Kral namına bana butun Fransa'nın zenginliğini teklif etseniz ve bu zenginliği şu cuppemin uzerine yerleştirseniz sizin tebaanız olmayı hÂtırımdan gecirmem. Ben burada sizin misÂfirinizim. İsterseniz beni hapse atın. Ancak utanc ve ********lik bana değil, size ulaşacaktır." dedi.

Napolyon, Fransa'da imparatorluğunu îlÂn ettiği zaman, AbdulkÂdir-i CezÂyirî'ye Osmanlı ulkesinde kalması icin musÂade verdi. 1852'de İstanbul'a gelen AbdulkÂdir-i CezÂyirî Sultan Abdulmecîd Han'la goruştu ve pÂdişÃ‚hın fevkalÂde izzet ve ikrÂmını gordu. Daha sonra Bursa'ya gecerek kendisine tahsis edilen konakta oturdu. 1855'de Bursa'da buyuk bir zelzele olması uzerine Şam'a gecti.

AbdulkÂdir-i CezÂyirî, Şam'a gidince, zamÂnını ilmî calışma, ibÂdet ve cocuklarının terbiyesi ile gecirdi. Kimseyle goruşmedi. Bu sırada İngiliz ve Fransızlar, Osmanlı Devletini kuvvet zoruyla yıkamayacaklarını anlamışlar, işi fitne ve fesatla hÂlletme yoluna gitmişlerdi. Osmanlı Devleti icerisindeki ceşitli fırka ve milletleri birbirleriyle carpıştırmaya başlamışlardı. Lubnan ve Suriye'de Durzîleri İngilizler silÂhlandırmış, MÂrunîlere de Fransızlar arka cıkmışlardı. Her iki devlet, yaptıkları calışmalarla, Osmanlı tebeasını Osmanlı topraklarında birbirine kırdırıp, kendi emellerine Âlet etmeye kalkışmışlardı. Bu oyunların bir sahnesi olarak 1860 senesinde Durzî Âsileri, hıristiyan ahÂliyi oldurmeye teşebbus ettikleri vakit, AbdulkÂdir, CezÂyirli muhÂcirlerin yardımı ile Fransa konsolosunu ve bin beş yuz kadar insanı kurtardı. Bu hareketi Osmanlı hukumeti tarafından taltif edildi. Fransa hukumeti, bu hareketin mukÂfÂtı olarak Emir'e Legion d'honneur nişanının grandcruix'sını verdi. AbdulkÂdir-i CezÂyirî 1862 senesinde hacca gidip iki sene Hicaz'da kaldıktan sonra İstanbul'a gelerek, Abdulazîz Han tarafından Birinci OsmÂnî NişÃ‚nıyla taltif edildi.

Daha sonra Şam'da omrunu ilim ve ibÂdetle geciren AbdulkÂdir CezÂyirî 26 Mayıs 1883 (H.1300)'te vefat etti. NÂşı SÂlihiyye'de Muhyiddîn Arabî turbesine defnedildi. Devrin tÂrihcileri "Gabe bedrun kÂmilun= Mukemmel dolunay battı (H. 1300) diyerek olumune tÂrih duşurduler.

AbdulkÂdir CezÂyirî, her şeyden evvel sağlam ve doğru îmÂn sÂhibi, vakarlı bir zÂt idi. Bu hali, yalnız dindaşlarının değil, kendisini yakından tanımak fırsatını bulan Avrupalıların da takdirini celbetmişti. Cok adÂletli idi. ÂlicenÂb ve cok merhametli idi. Ancak, duşmanlarını yıldırmak icin zarûrî gorduğu anlarda şiddetli carpışmalardan hic cekinmezdi.

AbdulkÂdir CezÂyirî, ilim ve irfÂna cok ehemmiyet verirdi. Âriflerin buyuklerindendi. Duny ve Âhiretin kemÂlÂtını kendisinde toplamıştı. Kahraman bir mucÂhitti. Şan ve şohreti doğudan batıya her yere yayıldı. ZamÂnının Âlimleri arasındaki ihtilÂfları hÂllederdi. Aynı zamanda kerÂmet ehli idi. Cok kerÂmetleri goruldu.

Kıymetli eserler yazdı. Bunlardan tasavvuf ve inceliklerine dÂir yazdığı MevÂkıf adlı kitabının her bir bolumu mÂrifetlerle doludur. Kitabının seksen ucuncu bolumunde şoyle yazmaktadır:

Hadîs-i şerîfde buyruldu ki: "Allahu teal bir kimseye bir nîmet verdiğinde o nîmetin onun uzerinde gorulmesini ister." HulÂsa budur ki, eğer nîmetin gorulmesi yalnız fiil, iş ile olursa onu fiil ile gostermek ve eğer nîmetin gorulmesi, soz ile olursa onu da soz ile gostermek, acıklamak lazımdır.

Haccederken yaşadığı hÂdiseleri anlatırken şoyle demektedir:

Medîne-i munevvereye vardığımda Resûlullah'ın Ravda-i mutahherasına gittim. Resûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem), hazret-i Ebû Bekr ve hazret-i Omer'e selÂm verdikten sonra, Resûlullah'ın huzûrunda edeble durdum ve; "Y Resûlallah! Koleniz kapınızda durmaktadır. Y Resûlallah! Sizin bir nazarınız bana her şeyden daha sevgilidir ve beni zengin eder. Y Resûlallah! Sizin himÂyeniz benim icin kÂfidir." dedim. O zaman Eşref-i Âlem (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: "Sen benim evlÂdımsın ve yanımda makbûlsun." Bana evladım buyurmaları, sulbî evladlığı mı, yoksa kalbî evlÂdlığı mı idi. Benim maksadım her ikisinde idi. Allahu teÂlÂya hamd ve şukredip; "Y Rabbî! Bunu bana Peygamber efendimizin zÂt-ı şerîfini gostermekle tahakkuk ettir. Zîr Habîbin; "Beni goren hakîkî gorur. Zîr şeytan benim şeklimde kendini hic kimseye gosteremez." buyurmaktadır, diye du ettim. Sonra da Kademeyn-i şerîfeyne, mubÂrek iki ayağı tarafına gectim ve şark taraftaki bir duvara yaslanıp tefekkurle meşgûl oldum. O hÂlde iken kendimden gectim. Her şeyden habersiz kaldım. Mescid-i Nebevî'de kimi namaz kılar, kimi zikreder, kimi Kur'Ân-ı kerîm okur, kimi du ederdi. Hic bir şey duymadım ve her şeyden habersiz oldum, o esnÂda; "Bu seyyidimizdir." sesini işittim. Gaybet hÂlimde gozlerimi actım. Resûlullah efendimiz beni ayak tarafından şebeke arasına cektiler. Heybetli ve sÂkin idiler. Mubarek sakalının aklığı fazla idi. Yanakları kırmızı idi. Lakin mubÂrek şemÂili vasfedenlerin yazdıklarından cok daha kırmızı idi. Bana yaklaştıkları vakit kendime geldim. Allahu teÂlÂya sonsuz hamdu senÂlar ettim.

AbdulkÂdir-i CezÂyirî hazretlerinin yaşayışında İslÂm ahlÂkını butunuyle muşÃ‚hede edip, gormek mumkundu. Onu goren kendisine hayran kalırdı. Gerek Fransızlarla sulh olduğu zamanlarda ve gerekse tutsaklığı devresinde AbdulkÂdir CezÂyirî'yi goren generaller; kendisiyle dost olmaya calışırlar ve ona İslÂmiyetle ilgili, sualler sorarlardı. AbdulkÂdir Cezayirî'nin Fransız generali Dumas'a İslÂmiyetin kadına verdiği değer hakkındaki cevabı şu şekildedir:

...Bu meselenin gercek yuzu ve hakîkati sizin işittiğinizin tam aksinedir. Muslumanların nezdinde kadınlar buyuk bir hurmeti ve değeri haizdirler. Mesela onlar zevcelerini pek severler ve onlara karşı cok merhametlidirler. Muhabbetin, sevgi duymanın zarûrî gereği ise hurmet etmektir. YÂni insan sevdiğine hurmet eder. Nitekim, sevgili Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem buyurdular ki: "Zevcelerine ancak kerîm olanlar ikrÂm ve iyilik eder ve onlara ancak kotu ve alcak olanlar ihÂnet edip kotuluk yaparlar." Diğer bir hadîs-i şerîfte de EshÂb-ı kirÂmına hitÂben buyurdular ki: "Sizin en hayırlınız, zevcesine hayırlı olanınızdır. Ben, icinizde zevcesine en hayırlı ve iyilik eden kimseyim." Resûlullah efendimiz, mubÂrek zevcelerini kendi mubÂrek elleri ile deveye bindirirlerdi. İslÂm buyuklerinin bu konudaki menkıbeleri, nezaket ve edebleri sayılamayacak kadar coktur. Ev işlerinde muslumanlar zevceleri ile muşÃ‚vere ederler. Bircok işleri zevcelerine danışır, onların gonlunu almaya dikkat ederler. Kadınlar ev işlerinde reisdirler. Dış işleri kadınlara bırakılmaz. Bu, erkeklerin işidir. Bunu kadınlara yuklemez, kendileri cekerler.

AbdulkÂdir CezÂyirî'nin eserlerinden bÂzıları şunlardır: 1) Zikr-il-Âkıl ve Tenbîh-ul-GÂfil: Bursa'da ikÂmati sırasında yazdığı tasavvufa dair bir eserdir. 2) De la Fidelité des Musulmans a observer Leurs Traites d'alliance et autres: Muslumanların ittifak ve sair ahidlerine sadÂkatleri adında Fransızca bir eserdir. 3) DîvÂn.

MUSLUMANLAR TEK BİR VUCÛDDUR

Abdulkadir CezÂyirî, komutanlarından Muhammed HasnÂvî'ye yazdığı bir mektupta şoyle demektedir:

"...ŞecÂat, kahramanlık ve comertlik sıfatlarıyla mevsûf (vasıflandırılmış) ve Hak teÂlÂya tevekkul eden mucÂhid kardeşimiz Seyyid Muhammed HasnÂvî! Allahu teal sizin ve bizim halimizi yuceltsin. Dunya ve Âhiretteki emellerimize kavuştursun! Kıymetli, sabırlı mucÂhid kardeşim! Allahu teal anlayışını arttırsın! Hayırlar ihsÂn eylesin! Lutf ile hayırlar uzerinde muhÂfaza eylesin. Muhakkak ki cihÂd, peygamberlerin (aleyhimusselÂm) şiÂrı, muminlerin mesleği ve asıl sanatıdır. Seni bu himmete kavuşturan Allahu teÂlÂya hamdederim.

Gayret ve calışmalarına sevaplar ihsÂn buyurup, bu yolda sana yardım eylesin! Allahu teÂl Kur'Ân-ı kerîmde, sevgili Peygamberine hitÂben cihÂdın fazîletini, kendi yolunda şehîd olmanın yuksek derecesini beyÂn ve ifade buyurmuştur. Bunlar uzerinde iyice duşunup, buna kavuşmak icin Allahu teÂlÂdan yardım dilemelidir. Boylece, Allah yolunda şehîd olmanın ne demek olduğu iyi anlaşılır. CihÂdın ve şehîd olmanın fazîleti ve yuksek derecesi Tevrat ve İncil'de de bildirilmiştir. Karşılığında Allahu teÂl Cennet'i vÂd buyurmuştur. Şerefini buradan anlamalıdır. Kendi yolunda cihÂd edenlerin, cihÂda katılmayanlara nisbetle pek buyuk bir ecre kavuşacaklarını da mujdelemiştir.

Kıymetli kardeşim! Sozun kısası şudur ki, Allahu teÂl bir kimseye din ve dunyÂnın hayrını dilemedikce ona cihÂd nasîb etmez. Kime din ve dunyÂnın hayrını dilerse, onu cihÂda kavuşturur. Şu hÂlde, kavuştuğun nîmetin kadrini iyi bilmelisin. Daim sizin işlerinizi ve hÂllerinizi tÂkib etmekteyiz ve sizinle goruşup kucaklaşmayı cok arzu ediyoruz. Size du ediyoruz. Allahu teÂlÂdan umîd ederiz ki, en hayırlı, bereketli bir zamanda bizi buluşturup goruştursun. Amin..."

Muhammed bin Hasan Bay'a gonderdiği pek fesahatli ve edebî mektubunda da Allahu teÂlÂya hamd ve Resûlune sallallahu aleyhi ve sellem salÂt-u selÂmdan sonra şoyle demektedir:

"...Sizi tebrik etmek ve aramızdaki muhabbeti tÂzelemek duşuncesiyle vekîlimizi gonderiyoruz. Muhakkak ki, muminler tek bir beden gibidir. Biri incinirse hepsi incinmiş olur. Hepsi aynı ızdırÂbı duyar. Hakîkî mumin, din kardeşi icin sağlam bir destek ve yardımcıdır. DÂim birbirlerini destekler ve kuvvetlendirirler. Yardımlaşma ise, ancak Allahu teÂlÂnın rÂzı olduğu şeylerde ve takv husûsunda olmalıdır. Bu, Allahu teÂlÂnın size emridir..."
__________________