Anadolu'da yaşayan buyuk velîlerden, şÃ‚ir. İsmi Abdullah olup, babasınınki Eşref'dir. Babasının ismi ile şohret buldu. Babası, Mısır'dan İznik'e goc etti. Eşrefoğlu Rûmî İznik'te doğdu. Doğum tÂrihi belli değildir. 1484 (H. 889)'da İznik'te vefÂt etti. Turbesi İznik'tedir. EşrefzÂde-i Rûmî diye de bilinir.

Babasının terbiyesi altında buyuyen Eşrefoğlu Rûmî, once İznik'te bulunan medreselerde ceşitli Âlimlerden ders aldı. ZamÂnın zÂhirî ilimlerinde ustun başarılar elde etti. Sonra Bursa'ya giderek PÂdişÃ‚h Celebi Mehmed'in medresesine girdi. Burada tefsîr, hadîs ve fıkıh ilimleri uzerinde soz sÂhibi olan Âlimler derecesine yukseldi. Buradan mezun olunca, Bursa'da muderrislik yapan hocası buyuk Âlim AlÂeddîn Ali hazretlerinin yardımcısı oldu. Celebi Mehmed Han Medresesinde bir muddet ders veren Eşrefoğlu Rûmî bir sabah vakti medrese civÂrında dolaşırken, zamÂnın velîlerinden olan Ebdal Mehmed'e rastladı. Kalbinden; "Tasavvuf yolundan bana nasîb var ise bÂzı alÂmetler gorunsun." diye gecirerek ona yaklaştı. Ebdal Mehmed kendisine bakarak; "Ey medreseli! Bize kofteli corba getir." dedi. Bu soz uzerine carşıya gidip, kofteli corba aradı. Fakat bulamadı ve eli boş donmemek icin koftesiz corba aldı. Ebdal Mehmed'e gelirken yoldaki camurdan bir parca alarak, birkac yuvarlak kofte hÂline getirip, corbanın icine attı. Ebdal Mehmed corbayı karıştırıp kofte bulamayınca EşrefzÂde'ye; "Hani bunun koftesi?" diye sordu. Daha sonra corbayı iyice karıştırdı ve Eşrefoğlu'na uzatarak; "Ye bunu!" dedi. Eşrefoğlu buyuk bir teslimiyet ile tereddud etmeden corbayı yedi. Corbanın icine atılan camur parcaları kofteye donmuştu. Bunun uzerine o zÂt; "Ya sen olmayıp da kim olsa gerek." şeklinde bir soz soyleyip oradan uzaklaştı. Eşrefoğlu bu sozlerden bir mÂn cıkaramamasına rağmen, tasavvuf yoluna girmesi hususunda bir işÃ‚ret olduğuna inandı.

Nefsini terbiye etmek, kalp aynasını cilÂlamak icin kendi kendine uğraşmaya başladı. Bu yolda bir hoca bulmanın şart olduğunu duşunerek, kitaplarını dağıttı ve Bursa'da bulunan Emîr Sultan'ın huzûruna gitti. Talebesi olup, hizmetiyle şereflenmek istediğini bildirdi. Emîr Sultan, Abdullah'ın tasavvuf yolunun aşkıyla yandığını gorunce, onu evliyÂnın buyuğu Ankara'daki Hacı BayrÂm-ı Velî'ye gonderdi. Sonra, Ankara'ya gidip, yeni hocasına tam teslim oldu.

Hacı BayrÂm-ı Velî hazretleri, Abdullah'daki kÂbiliyeti keşfederek ona nefsini terbiye edecek vazîfeler verdi. Yaşı kırkın uzerinde ve buyuk bir Âlim olduğu halde, hocasının emîrlerine "BÂşustune" diyerek sarıldı. Kendisine verilen hel temizleme vazîfesini, butun gayretiyle yapmaya başladı. Nefsinin isteklerini terkedip, istemediklerini yapmak icin buyuk caba sarfetti. Bu şekilde riyÂzet ve mucÂhedeye devÂm etti. Hocası Hacı BayrÂm-ı Velî'ye on bir sene hizmet etmekle şereflendi. Bu kadar zaman zarfında hocasının; "UstÂdın huzûrunda luzumsuz konuşmak edebe aykırıdır." sozu uzerine, yanında bir kelime bile konuşmadı. Sadece sorulan suÂllere kısa ve oz olarak cevap verir, edebe, ziyÂde dikkat ederdi. Eşrefoğlu Abdullah, on bir sene icinde pekcok imtihandan gecti. Yaptığı guc işlerden hic şikÂyette bulunmadı. Bu sabrı ve hocasına karşı muhabbeti ve hurmeti uzerine, Hacı BayrÂm-ı Velî kızı HayrunnisÂ'yı ona nikÂh ederek zevceliğe verdi. Bir muddet daha hizmete devÂm eden Eşrefoğlu Abdullah, hocasından izin alarak Allahu teÂlÂnın emîr ve yasaklarını bildirmek uzere İznik'e gitti. Orada kendi ic Âlemiyle başbaşa kaldı. Hocasından ayrılığı onu yaktı, hasretine fazla dayanamadı ve tekrar Ankara'ya dondu. Hacı BayrÂm-ı Velî, dÂmÂdını, tasavvuf yolunda derecelerinin ilerlemesi icin tekrar İznik'e gonderdi. Orada kırk gun nefsini terbiye etmesi icin halvete girmesini, sonra Ankara'ya gelmesini emretti. İznik'e gidip geldikten sonra, hocasının; "Hama şehrinde AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretlerinin torunlarından Şeyh Huseyin Hamevî'nin huzûruna gidip, KÂdirî yolunu oğreniniz." buyurdu. Bu emri yerine getirmek uzere hazırlığa başladı. Hanımını ve biricik kızı ZuleyhÂ'yı bir merkebe bindirerek, Hacı BayrÂm-ı Velî ile vedÂlaştı. Gunlerce zahmetli ve yorucu yolculuktan sonra, Hama'ya yeni hocasının huzûruna vardı.

O gun hacdan donen Huseyin Hamevî, ilÂhî bir ilhÂm ile EşrefzÂde'nin gelmekte olduğunu anlayarak, talebelerine; "Bugun Anadolu'dan bir er geliyor. Gidip karşılayınız." buyurdu. Karşılamaya cıkan talebeler zahmetli ve zorlu yolculuktan dolayı elbiseleri eskimiş olduğu icin Eşrefoğlu Rûmî yanlarından gectiği halde, hocalarının soylediği zÂtın o olduğunu anlayamadılar. DergÂhın kapısına varan EşrefzÂde Rûmî, Huseyin Hamevî tarafından îtibÂrla iceri alındı. Hanımı ve cocuğu ise Huseyin Hamevî'nin hanımı tarafından kendilerine ayrılan odaya goturuldu.

Huseyin Hamevî, bu yeni talebesinin once nefsini terbiye etmek uzere kırk gun halvet icin bir hucreye koydu. Eşrefoğlu Abdullah, Hama'da da sıkı bir riyÂzet ve mucÂhedeye tÂbi tutuldu. Kırk gun icinde Huseyin Hamevî, Abdullah'a ziyÂde teveccuhlerde bulundu. Bir gun bir hizmetci hucresine yemek goturdu. Eşrefoğlu'nu hareketsiz gorunce, oldu zannedip, telaşlandı ve durumu hocasına bildirdi. Fakat kırk gun dolmadığı icin Huseyin Hamevî bu duruma aldırış etmedi. Abdullah kırkıncı gunu hucreden cıkartıldığında, buyuk bir vecd hÂli icinde kendinden gecmiş, gozleri kapalı ve hareketsiz bir halde goruldu. Kendisini melekler Âlemini seyretmenin lezzetinden ayırdıklarında; "Sultanım bize kıydınız." diyerek gozlerini actı. Bu kırk gunluk imtihÂnı başarıyla veren Abdullah, tasavvufta pek yuce mertebelere cıkmış olarak icÂzetnÂme aldı. Huseyin Hamevî'nin halîfesi olarak Anadolu'da KÂdirî yolunu yaymak uzere vazîfelendirildi.

"Halk senin zÂhirine de bakar. Onun icin kıyÂfetini biraz duzeltmen lÂzımdır. Şu hırkayı ve pabucları al, giy." buyurunca, Eşrefoğlu hırkayı giydi, pabucları da başına gecirerek; "Hocamın verdiği pabuc ayağıma değil, başıma olsa gerektir." dedi.

Hocasının emri uzerine yola cıkmak uzere hazırlık yaptığı sırada, Huseyin Hamevî'nin eski talebeleri aralarında; "Biz bu kadar zamandan beri hocamızın hizmetindeyiz. Bize himmet verilmedi. Bu Rûmî denilen ve Anadolu'dan gelen kimseye kırk gunde hem himmet, hem de icÂzet verildi. Bu nasıl iştir?" diye konuşuyorlardı. Huseyin Hamevî, Allahu teÂlÂnın izniyle bu duruma vÂkıf oldu. Talebelerini toplayıp bir konuşma sırasında; "Y Rûmî! Bu kadar misÂfirimiz oldun. Sana bir ziyÂfet veremedik. Bir ziyÂfette bulunalım. İnşÃ‚allah ondan sonra gidersin." dedi. Yemekler hazırlanıp, talebeleri ile yeşillik bir yere gittiler. Huseyin Hamevî suyu bulunmayan bir yerde oturulmasını emretti. Talebeleri; "Sultanım, burada su yoktur, namaz zamÂnı abdest almak îcÂb ettiğinde sıkıntı cekeriz." demelerine rağmen Huseyin Hamevî oturulmasını istedi. Talebeler hocalarının emri uzerine oturdular. Namaz vakti girince abdest almak îcÂb etti. Huseyin Hamevî, Eşrefoğlu hÂric butun talebelerine su aramalarını soyledi. Talebelerin; "Sultanım burada su yoktur." demelerine rağmen; "Hele siz bir arayın belki vardır." buyurdu. Talebeler aramalarına rağmen bulamadılar. Bunun uzerine Huseyin Hamevî; "Rûmî! Gerci sen misÂfirsin. MisÂfire hizmet ettirmek doğru değildir. Bir de sen ara. Belki su bulursun." deyince, Eşrefoğlu; "Emriniz başım ustune." diyerek hemen aramaya başladı. Bir ağacın yanına gidip, teyemmum etti ve secdeye varıp Allahu teÂlÂya şoyle yalvardı: "Y Rabbî! Hocam su istiyor. Lutfet, su ihsÂn eyle." Daha sonra başını secdeden kaldırdı. Secde ettiği yerden bir pınarın kaynadığını gordu. Hemen tası doldurup hocasına goturdu. Huseyin Hamevî talebelerine donerek; "Su olmadığını iddi ediyordunuz. Bakın Rûmî nasıl bulmuş!" dedi. Talebeler hemen suyun bulunduğu yere gittiler. Suyun daha yeni cıkıp akmaya başladığını gorunce, hocalarının Eşrefoğlu'na himmet etmesinin sebebini anladılar.

Huseyin Hamevî, Abdullah'ı Anadolu'ya uğurladıktan bir muddet sonra, arkasından baktı ve; "Abdullah-ı Rûmî koca bir deniz imiş. Bizde bulunan her şeyi cekip sînesine aldı." buyurdu. Cocukları ile birlikte Ankara'ya giden Abdullah-ı Rûmî, kayınpederi Hacı BayrÂm-ı Velî'nin yanında bir muddet daha kaldıktan sonra İznik'e gitti.

İznik'te onceleri munzevî, yalnız bir hayat yaşayan Eşrefoğlu, şan ve şohretten hic hoşlanmazdı. Kimsenin dikkatini cekmeden fakirÂne bir hayat yaşadı ve insanlardan uzak kalmaya calıştı. İznik'e Hama'dan bir zÂtın gelmesi ile durum değişti. O zÂt herkese Eşrefoğlu'nun menkıbelerini anlatmaya başlayınca, İznik halkı kendisine hurmet ve îtibÂr gostermeye başladı. Bundan rahatsız olan Eşrefoğlu Rûmî dağlara cekildi, tekrar uzlet hayÂtına başladı. Dağlarda dolaşırken bir koylu onu gordu ve suclu sanarak yakaladı. GÂyesi onu teslim edip mukÂfÂt almaktı. Fakat onun şohretini duyan koylunun annesi, kendisini tanıyınca mesele anlaşıldı, koylu ve annesi de Eşrefoğlu'na talebe oldu. Bunun uzerine İznik'e donen Eşrefoğlu asıl vazîfesi olan insanlara doğru yolu anlatmaya başladı. İlk talebesi olan ve kendisini yakalayan koylu onun icin Pınarbaşı denilen yerde bir dergÂh yaptırdı. Eşrefoğlu Rûmî burada talebelerine ders vermeye, KÂdirî yolunu yaymak icin calışmalara başladı. Talebelerinin nefsini terbiye etmek icin, riyÂzet ve mucÂhedeler yaptırmaya, gurur, kibir, ucb gibi kalp hastalıklarından kurtarmaya buyuk gayret gosterdi.

Bir gece Eşrefoğlu Rûmî dergÂhında ibÂdet ediyordu. Bu sırada bir ışık peyd oldu. O ışıktan şoyle bir hitap duyuldu: "Ey kul!Dile benden ne dilersen. Butun haram olan şeyleri sana helÂl kıldım." Eşrefoğlu bir anda Allahu teÂlÂnın izni ile sesin sÂhibi olan şeytanı yakaladı. Avucunun icinde sıkmaya başladı. O anda şeytan; "Y şeyh! Ne yapıyorsun? Allah bana kıyÂmete kadar muhlet vermiştir. Sen ise beni oldurmek istiyorsun." deyince, Eşrefoğlu; "Ey mel'ûn! Sen benim talebelerimin ve dostlarımın îmÂnlarına kasdetmeyeceğine dÂir soz verirsen, salarım." dedi. Şeytan da; "Onların îmÂnlarına kasdetmeyeceğime soz veriyorum." dedi. Bunun uzerine Eşrefoğlu Rûmî; "Ey mel'ûn! Allahu teÂl ile olan ahdine vef etmedin. Benimle olan ahdine mi vef edeceksin. Bildiğin şeyden geri kalma." dedi ve saldı. Talebeleri; "Onun şeytan olduğunu nereden anladınız?" diye sorunca; "Butun haramları sana helÂl kıldım, deyince anladım. Cunku Allahu teÂlÂnın haram ettiği şeyler zÂta mahsus değildir. KıyÂmete kadar bÂkidir." buyurdu.

Eşrefoğlu'nun gayretli calışmaları ve buyukluğu cevreden işitilmeye başlandı. Bursa'dan, İstanbul'dan ve diğer vilÂyetlerden akın akın gelip talebesi olmakla şereflenmek isteyenler coğaldı. Hatt SadrÂzam Mahmûd Paşa, onun talebesi olmak isteğinde bulundu. Onun yoluna girdi. Abdullah-ı Rûmî hazretleri, talebeleri arasında en ileri olan Abdurrahîm-i Tırsî'yi yerine halîfe, vekil bıraktı ve kızı Zuleyh ile nikahladı. Abdurrahîm-i Tırsî, hocası ve kayınpederi Abdullah-ı Rûmî'ye cok bağlı idi.

Abdullah-ı Rûmî, FÂtih Sultan Mehmed Hanın İstanbul'u fethinden once Muzekkin-Nufûs isimli bir kitap yazdı. Bu kitabını okuyan herkes cok beğendi. Bundan ayrı olarak TarîkatnÂme, DelÂlil-un-Nubuvve, FutuvvetnÂme, İbretnÂme, MÂzeretnÂme, ElestnÂme, NasîhatnÂme, HayretnÂme, MunÂcaatnÂme, CinÂn-ul-CenÂn, TÂcnÂme, EsrÂr-ut-TÂlibîn gibi eserleri vardır. DîvÂnında pek guzel şiirler, kasîdeler bulunmaktadır. Yûnus Emre'nin şiirleri tipinde şiirler soylemiştir. Şiirlerinde, "Eşrefoğlu Rûmî" mahlasını kullanan Abdullah-ı Rûmî daha cok oğut tarafındadır. Halk arasında en cok soylenen ve en meşhur şiiri tovbeye geldir.

Abdullah-ı Rûmî, bir sohbetinde Ebulleys-i Semerkandî'den naklen şoyle anlattı:

Bir tÂrihte BağdÂt'ta, zenginler hacca gidiyorlardı. Peygamber efendimizin aşkıyla yanan bir fakîr de, o sene hacca gitmeye niyet etti ve hac kÂfilesiyle yola cıktı. KÂfile hareket etmeden once, herkes eşi-dostu ile helÂllaştı.
Şehir dışına cıkıldığında, zenginlerden biri bir fakîrin de hacca gittiğini gorunce;
"Bineğin yok, azığın yok. Sen hacca nasıl gideceksin? BÂri cebinde birkac bin altının var mıdır?" diye alay etti.
Fakîr, bu zenginin alaylı sorusuna cok uzuldu ve;
"Allahu teÂl ne guzel vekîldir. MahlûkÂtın rızkını o vermektedir. Hepimiz O'nun verdiklerini yiyoruz." diyerek, zenginin bulunduğu yerden mahzûn bir şekilde ayrıldı. Hac vazîfelerini yapana kadar da o zengine hic gorunmedi. Herkes Mekke-i mukerremeden, Medîne-i munevvereye yola cıktıkları zaman, o zengin, fakîri sağ sÂlim tekrar karşısında gorunce hayret etti ve;
"Komşu, sen de buraya kadar gelip hac vazîfeni yapabildin mi?" diye sormaktan kendini alamadı.
Fakîr de;
"Allahu teÂlÂya sonsuz hamdu senÂlar olsun. Yuzumuzun karasına bakmayıp, bu mubÂrek makÂmı ziyÂret etmeyi nasîb etti. Geldim, Beyt-i şerîfi tavaf ettim. Sağ sÂlim donuyorum." dedi.
Zengin;
"Hacı efendi! Acab sana da berÂt verdiler mi?" diye sordu.
Fakîr; "Bu ne berÂtıdır ki?" dedi.
Zengin;
"Beyt-i şerîfi ziyÂret edenlere, Cehennem'den ÂzÂd olduğuna dÂir berÂt kÂğıdı verilir." diyerek, koynundan herhangi bir kağıt cıkarıp fakîri aldattı.
Fakîr, berÂt kÂğıdının kendisine verilmediğine cok uzuldu. Derhal geriye donup Harem-i şerîfe geldi. İki gozu iki ceşme hÂlinde, kanlı yaşlar akıtarak cok inledi. Allahu teÂlÂya kırık bir gonulle duÂlar etmeye, yalvarmaya başladı:
"Ey Âlemleri yaratan yuce Rabbim! Sen herşeye kÂdirsin, ganî bir pÂdişÃ‚hsın. İhsÂnların butun kullarına her Ân yağmaktadır. Cehennem'den ÂzÂd olup orada incinmemeleri icin kullarının bÂzısına berat vermişsin. Bu fakîr kuluna berÂt verilmedi. Yoksa bu garîb kulun ÂzÂd olmadı mı?" deyip bayıldı. Baygın hÂlde iken, mÂn Âleminden yanına bir kimse gelip;
"Ey fakîr! Başını kaldır ve şu berÂtını alıp arkadaşlarına yetiş!" diyerek elindekini ona verdi. O Ânda fakîr kendine gelerek ayıldı. Elinde, duny kÂğıtlarına hic benzemeyen, yeşil renkli nûrdan yazıları olan ve misk gibi kokan bir berÂt kÂğıdı vardı. KÂğıdı defÂlarca opup başına koyan fakîrin sevincinden neredeyse aklı gidecekti. Şukur secdesine kapandı. Omrunde hic gormediği o berÂtı, yuzune ve gozune surdu, bağrına bastı ve koynuna sokarak arkadaşlarına yetişmek icin hızlı adımlarla yurumeğe başladı. Arkadaşları, geriden fakîrin geldiğini gorunce guluşmeğe başladılar. Yanlarına soluk soluğa gelen fakîre alayla;
"Cehennem'den ÂzÂd olma berÂtını alabildin mi?" diye sordular.
Fakîr de koynundan berÂtını cıkararak;
"İşte! Rabbimizin ihsÂnı olan berÂtım!" diyerek, misk kokulu berÂtını zengine sunuverdi. Herkes yerinde donakalmıştı. BerÂtı alan zengin, nûrdan yazılarla fakîrin Cehennem'den ÂzÂd olduğunu okuyunca, aklı başından gidip, atından duştu. Bir sure yerde baygın yatan zengini zor ayılttılar. Kendine gelen zengin, kÂğıdı opmeye, misk kokusunu koklamağa başladı. Kendi kendine de; "VÂh, vÂh benim boşa gecen omrume! Keşke ben de bu fakîr gibi sÂdık bir fakîr olsa idim. Onun kavuştuğu bu saÂdete ben de kavuşsaydım. Bu fakîr, sadÂkati sebebiyle bu mertebelere ulaştı. Ben ise zenginliğim sebebiyle gurûra kapıldım ve bundan mahrûm oldum. Butun malımı versem, bu kÂğıttakilerin bir noktasını alamam" diyerek Âh eyledi. Gozlerinden kanlı yaşlar doktu.
Fakîr;
"Hacı efendi! BerÂtım sende kalsın. Sakla. Ben olduğum zaman kefenimin arasına koyun da kabrimde suÂl meleklerine onu gostereyim." dedi.
Hacı efendi berÂtı buyuk bir îtin ile koynuna koydu. Uzun yolculuktan sonra evlerine ulaştılar. Zengin olan hacı, berÂtı sandığına koydu. Aradan gunler gecti. Zengin, ticÂret icin başka memlekete gittiğinde, fakir vefÂt etti. Yıkayıp kefenlediler, fakat berÂtını bulup kefenin icine koyamadılar. Fakîrin cenÂzesini kabre defnettiler. Ancak birkac ay gectikten sonra, zengin ticÂretinden dondu. Fakîri sorduğunda; "Sizlere omur! Sen gittikten sonra vefÂt etti." dediler.
Zenginin sanki dunyÂsı başına yıkıldı. Cok ağladı ve;
"O zavallının bende pek kıymetli bir emÂneti vardı. Onu yerine getiremedim. Boylece vasiyetini yapamamış oldum. O Âhirete goctu, berÂtı ise bende kaldı. BerÂtını yanına koyamadım." dedi. Hemen sandığın yanına varıp ağzını actı. Fakat berÂtı koyduğu yerde bulamadı. Tekrar tekrar aramasına rağmen yine bulamadı. "Kabrine gidip bakayım. Belki, birisi beratı alıp ona vermiştir." dedi.
Kazma kurek alarak kabre gitti. Mezarını acmak istedi. O anda;
"Kabri acma! Biz ona o berÂtı verdik, dışarıda bırakmadık!" diyen bir ses işitti. Nereden geldiği belli olmayan bu ses karşısında zengin, duşup bayıldı. MÂn Âleminde fakîri gordu.
Fakîr;
"Ey hacı efendi! Allahu teÂl sana selÂmet versin. O berÂt bana verildi. Hamdolsun. Munker ve Nekîr meleklerine gosterdim. Onu gorunce sorgu suÂl bile etmediler. Bu berÂtı almama hacdan donerken sen sebeb olmuştun. CenÂb-ı Hak senden rÂzı olsun." deyip kayboldu. Zengin ayıldığında, doğru evine gidip, fakir icin hatimler okuttu. Yemekler pişirtip, yetimleri, fakirleri doyurdu."

TESBİH EDEN MENEKŞELER

Vakit ilk bahar olduğu icin cicekler yeni acmıştı. Abdest alıp namaz kıldıktan bir sure sonra Huseyin Hamevî talebelerine; "Biraz menekşe toplayıp, getirin." buyurdu. Talebelerin herbiri bir tarafa dağıldı. Demet demet menekşe toplayıp, hocalarına getirdiler, Eşrefoğlu ise hocasının huzûruna elindeki bir menekşe ile vardı. Huseyin Hamevî; "Rûmî, misÂfir olduğun icin menekşenin yerini bulamadın herhalde." deyince, o; "Sultanım hangi menekşeyi koparmak istedimse; "Allah rızÂsı icin beni koparma, zikir ve ibÂdetimden ayırma." diye soyledi. Ben de dolaştım. Bir yerde ibÂdeti bitmiş bir menekşe gordum. Onu koparıp getirdim." dedi. Bu sozleri işiten diğer talebeler onun ustunluğunu bir kere daha anlamış oldular ve duşuncelerinden tovbe ettiler.

TOVBEYE GEL
1
Ey hevÂsına tapan,
Tovbeye gel, tovbeye,
Hakka tap, Haktan utan,
Tovbeye gel, tovbeye.
2
Nice nefse uyasın,
Nice duny kovasın,
Vakt ola usanasın,
Tovbeye gel, tovbeye. 3
Nice beslersin teni,
Yılan cıyan yer anı,
Ko teni, besle cÂnı,
Tovbeye gel, tovbeye. 4
Sen dunyÂ-perest oldun,
Nefsin ile dost oldun,
Sanma dirisin, oldun,
Tovbeye gel, tovbeye.
5
Sen teni, sandın seni,
Bilmedin senden teni,
Odlara yaktın cÂnı,
Tovbeye gel, tovbeye. 6
Gor bu muvekkelleri,
Yazarlar hayrı, şerri,
GunÂhtan gel sen beri,
Tovbeye gel, tovbeye. 7
Ey miskin Âdemoğlu,
Usan tutma Âlemi,
Esmeden olum yeli,
Tovbeye gel, tovbeye 8
Olum gelecek nÂcar,
Dilin tadını şeşer,
Erken işini başar,
Tovbeye gel, tovbeye.
9
Gocer bu duny kalmaz.
Omur pÂyidÂr olmaz,
Son pişman, assı kılmaz
Tovbeye gel, tovbeye. 10
Tovbe suyuyla arın,
Deme gel bugun yÂrın,
Goresin Hak dîdÂrın,
Tovbeye gel, tovbeye. 11
Eşrefoğlu Rûmî sen,
Tovbe kıl erken uyan,
Olma yolunda yayan,
Tovbeye gel, tovbeye.
DUNYÂ DEDİKLERİ

EşrefzÂde Rûmî bir vÂzında şoyle buyurdu: Ey muslumanlar! Duny dedikleri bir hicten ibÂrettir. Hic olduğu şuradan anlaşılıyor ki, sonucu hictir. Hic olan dunyÂya gonul veren, yolunda omrunu curuten ve hic olan şeyi isteyenler de bir hicten ibÂret kalacaklardır. Amma hici hic sayan Âriftir.

Azîzim! Sen o sultanları gozunun onune getir ki, onlar dunyÂya geldiler. LÂkin dunyÂya îtibÂr etmediler. DunyÂnın arkasına duşup hırsla dunyÂlık toplamaya calışmadılar. Âhiret amelleriyle meşgûl oldular. Onlar, bu dunyÂnın Âhiret yolunun uzerinde bir yol uğrağı olduğunu anladılar. Buna aldanmak olur mu? Yol tedÂrikinde bulunup kÂfileden ayrılmadılar. Bu dunyÂya gonul verip aldanmadılar.

Azîz kardeşim! Temiz ve pak erler ile aziz canları gor. Onlar bu dunyÂya aldanmadılar. Allahu teÂl kendilerine ne verdi ise nefislerinden kestiler. Kendi nefislerine vermeyip fakirlere dağıttılar. Acları doyurup, cıplakları giydirdiler. Muhtacları arayıp buldular. Kapılarına gelenleri mahrum etmediler. Darda kalanların gonullerini ferahlattılar, işlerini gorduler. Şu hadîs-i şerîfi kendilerine dustûr edindiler: "Bir kimse, din kardeşinin bir işine yardım etse, Allahu teÂl da onun işini kolaylaştırır. Bir kimse, bir muslumanın sıkıntısını giderir, onu sevindirirse, kıyÂmet gununun en sıkıntılı zamanlarında Allahu teÂl onu sıkıntıdan kurtarır."

Akıllılar bu dunyÂda şu uc şey ile meşgul olurlar. Boylece onlar herkesin uzulduğu gun, bayram ederler: 1) Duny seni terk etmeden sen dunyÂyı terk edesin. 2) Her şeyden kurtulasın. 3) Rabbinle buluşmadan, Rabbin senden rÂzı olsun. Bunlara riÂyet eden kimse, Allahu teÂl ile goruşup kabrine oyle gider.

1) Osmanlı Muellifleri; c.1, s.17
2) Muzekkin Nufûs
3) MenÂkıb-il-Eşrefiye
4) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye (49. Baskı); s.1074
5) TÂc-ut-TevÂrih; c.5, s.179
6) Guldeste-i RiyÂz-i İrfan; s.180, 182, 317
7) Sefînet-ul-EvliyÂ; c.1, s.98
8) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.11, s.374
__________________