Adolesan donem (ergenlik donemi) ve vejetaryen beslenme“Adolesan” Latince “gelişen” anlamına gelen fiziksel ve duygusal sureclerin yol actığı cinsel ve psikososyal olgunlaşma ile başlayan ve bireyin bağımsızlığını ve sosyal uretkenliğini kazandığı, cok da belirli olmayan bir zamanda sona eren kronolojik bir donemdir ve hızlı fiziksel, psikolojik ve sosyal değişmelerle karakterizedir (Amerikan Psikiyatri Birliği Psikiyatri Sozluğu). Coğu araştırmacılar bu donemin 12 yaş civarında başlayıp 19-21 yaşta sona erdiği goruşunde birleşmektedirler.
Adolesan donem, cocukluk ile yetişkinlik arasındaki geciş donemidir. İnsan gelişiminin en hassas donemlerinden biridir. Bu donemde onemli biyolojik, sosyal, psikolojik ve bilişsel değişiklikler gozlenir. Gozlenen fizyolojik değişiklikler besin gereksinimlerini, psikolojik değişiklikler de yeme davranışını etkiler. Cocukluk donemi yeni besinlere ve deneyimlere direnc ile karakterize iken adolesansta bunun tam tersi gozlenir, merak ve araştırma gudusu on plandadır.
Buyumedeki ani değişiklikler (yağsız vucut kitlesi, yağ kitlesi, kemik mineralizasyonu), buyume atağı, seksuel maturasyon, vucut kompozisyonu, iskelet mineralizasyonu ve fiziksel aktivitedeki değişim nedeniyle adolesanların enerji ve besin oğesi gereksinimleri cocuklarınkinden yuksektir ve bu durum ozel beslenme gereksinimlerini doğurur. Bunun bircok nedeni vardır. İlki, fiziksel buyume ve gelişmedeki dramatik artış nedeniyle besin oğesi ihtiyacları artmasıdır. İkincisi, yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimlerin besin oğesi alımlarını ve gereksinimlerini etkilemesidir. Ucuncusu ise, adolesanların spor aktivitelerine katılmaları, gebelik, yeme davranışı bozukluğu gelişimi, aşırı diyet yapma, alkol ve ilac kullanımı gibi bu doneme ozel durumlardır. Beslenme araştırmalarının sonucları, bircok adolesanın yaş gruplarına uygun olarak onerilen besin oğesi gereksinimlerini karşılamadıklarını ve kalsiyum, demir, tiamin, riboflavin, A ve C vitamini alımlarının yetersiz olduğunu gostermektedir. Kırmızı et ve sut tuketimi duşme eğilimindedir. Sebze ve meyve tuketimi de kısmen duşuktur. Onbeş-18 yaş grubu bireylerin sadece %12-15’inin sut tukettiği; buna karşılık alkolsuz gazlı icecek tuketimlerinin yuksek olduğu bildirilmiştir. Sağlık ile ilişkili davranışlarında da belirgin aykırılıklar mevcuttur. Orneğin, 15-18 yaş grubu kızların %33’u sigara icerken, sadece %20’si turuncgilleri tuketmektedir.
Adolesanların besin alımlarına ilişkin onerilerin belirtildiği ceşitli kaynaklarda şu noktalar vurgulanmaktadır;
Adolesan kızlarda kalsiyumdan zengin ve demir iceren besinlerin tuketiminin arttırılması,
Basit şeker iceren yiyeceklerin sınırlandırılması,
Ağızda kalıntı bırakabilecek ve duş curuklerine neden olabilecek kompleks karbonhidrat kaynağı besinlerin alımlarının azaltılması,
Florlu su icilmesi,
Diş curuklerine karşı gerekli tedbirlerin alınması,
Yağdan gelen enerji oranının %30’un, doymuş yağdan gelen enerji oranının %10’un, kolesterolun 300 mg/gun’un altında tutulması,
Tuz alımının 6 g/gun ile sınırlandırılması,
Gunluk protein alımının RDA (Recommended Dietary Allowances) değerinin iki katından fazla olması.

Adolesan vejetaryenlerin tuketmesi gereken besinler, alternatifleri ve miktarları:
Sut ve Sut Urunleri : Her yaş grubundan lakto-vejetaryen, gunluk iki ila uc değişim sut ve sut urunleri tuketmelidir. Sut urunlerini tuketmeyen bireyler icin kalsiyumla zenginleştirilmiş soya sutu de değişim başına benzer miktarda kalsiyum sağlar. Kalsiyumun diğer iyi kaynakları kahverengi veya beyaz ekmek, tofu, yeşil sebzeler (ıspanak haric), bakliyatlar, yağlı tohumlar, susam cekirdeği ve kuru incirdir. Veganların diğer kaynaklardan yararlanarak riboflavin alımlarını yeterli duzeye getirmeleri gerekmektedir.
Et Grubu Alternatifi : Demir, cinko, B grubu vitaminleri (B12 dahil), protein ve selenyumun alternatif kaynaklarını sağlayabilmek icin gunluk iki ila uc değişime gereksinim duyulmaktadır. Veganlar, gun boyunca protein gereksinimlerini karşılamalıdırlar. İyi besin tercihleri;
Bezelyeler: Yeşil, kırık bezelye, nohut.
Fasulyeler: Mung fasulyesi, bobrek şeklinde kuru fasulye, soya, siyah benekli fasulye.
Mercimek.
Tofu, sebze/soya proteini, soya proteini izolatı, “Quorn” (yumurta icerir) ve bunlardan yapılmış tamamlayıcı besinler.
Yağlı tohumlar ve bunların ezmeleri.
Tohumlar ve tohum ezmeleri (tahin gibi).
Ekmek, Diğer Tahıllar ve Patates : Bu besinler oğunlerin ve atıştırmalık urunlerin temelini oluşturmalıdır. Bircok değişik tahıl veya tohum kullanılabilir. Eğer kalsiyum alımı duşukse beyaz veya kahverengi ekmek tam tahıldan hazırlanmış ekmeğe gore daha iyi bir secim olabilir.
Meyve ve Sebzeler : Hergun en az beş porsiyon sebze ve meyve tuketilmelidir. Meyve ve sebzelerin C vitamini icerikleri hem olmayan demir emilimini arttırmak acısından onemlidir.
Yağ ve Şeker İceren Yiyecekler : Genel populasyon icin de gecerli olduğu gibi, bu yiyecekler sınırlandırılmalıdır. Omega-3 yağ asitlerini sağlayan yağlar iyi secimlerdir; kolza yağı, soya yağı, fındık yağı n-6/n-3 oranının korunmasına yardımcı olur. Zeytinyağı da iyi bir tercihtir ve hem n-3 hem de n-6 yağ asitlerinden zengindir.
Ayrıca, veganlar ve vejetaryenler gunluk beslenmelerinde iyodun guvenilir kaynaklarına yer vermeli; guneş ışığından faydalanamıyorlarsa D vitamini kaynağı ve B12 vitamini kaynağı besinlerin gunluk beslenmelerinde yer almasına dikkat etmelidirler.
Sevgiyle kalın…























[h=2]Ankara Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]