Radyoterapi sırasında ve sonrasında hastanın ağız ve diş sağlığının korunması icin, normal bir ağız bakımından daha fazla ozen gosterilmelidir.
Radyoterapi sonrasında; tat almada bozukluk, mukozit, stomatitler, dermatitler, kserostomi, radyasyon curukleri, trismus, periodontal problemler, ağız cevresindeki dokuların esnekliğinin azalması, kemik yapısında değişiklikler ve osteoradyonekroz gorulebilmekte. Tum bunlar hastanın yaşam kalitesini olumsuz yonde etkilemektedir.
Terapinin ilk haftası icinde tatlı, tuzlu, acı ve asidik tatların kaybı gercekleşir. Tat almadaki bozukluk, radyoterapinin tamamlanmasından sonra 20-60 gune kadar kısmen duzelir.
Mukozit yani mukoza (doku tabakası) iltihaplanmasının şiddeti ve suresi, uygulanan doza, alkol-sigara kullanımına gore değişmektedir. Tedavinin 2. haftası başlamakla birlikte tedavi bittikten 2-3 hafta sonra ortadan kalkar. Tedavisinde hastanın rahatlığının sağlanması, doku harabiyetlerinin azaltılması, superenfeksiyonların kontrol altına alınması amaclanır. Tuzlu su ve soda gargarasının gunde 3-5 kez uygulanmasıyla ağrı hafifletilir ve mukozanın nemli kalması sağlanır. Gunluk oral hijyene dikkat edilerek enfeksiyonlar onlenmeye calışılır.
Enfeksiyonlar tukruk akışındaki azalmanın yani ağız kuruluğunun bir sonucu olarak ortaya cıkar ve oral hijyene dikkat etmeme, alkol-sigara kullanımı, protez irritasyonuna bağlı olarak şiddeti artabilir. Tedavisinde topikal antifungaller ( nistanin solusyonu, klotrimazol haplar gibi) kullanılabilir.
Temporamandibular eklem ve ciğneme kasları radyasyona maruz kaldığında spazm gelişebilir. Buna bağlı trismus yani ağız acmada kısıtlılık meydana gelir. Trismus radyoterapi esnasında oluşabileceği gibi tedaviyi takip eden 6 ay icinde de oluşabilir. Trismusdan korunabilmek icin ağız acma-kapama egzersizleri devamlı olarak yapılmalı ve iyileşmeden sonra da devam edilmelidir.
Kserostomi yani ağız kuruluğu radyasyona maruz kalan hastalarda en sık gorulen olumsuzluktur. Tukruk bezlerinin radyasyon sahası icinde kalması nedeniyle oluşur. Hastalar en cok yanma hissinden ve yemekleri kolay yutamadıklarından şikayet ederler. Protezlerini kullanmakta zorluk cekerler ve ağız mukozası enfeksiyona ve travmaya bağlı ulserasyonlara daha elverişli haldedir. Eksik tukuruğun yerine su, gliserin ve yapay tukuruk preparatları sıklıkla kullanılır.
Radyasyon direkt olarak diş curuklerine neden olmaz. Ancak kserostomi, tukruğun kalitesinin, tamponlama kapasitesinin azalması, tukruk akışındaki azalmaya bağlı olarak atıkların mekanik olarak temizlenememesi curuk oluşumunun artmasına neden olur. Radyasyon curukleri genellikle dişlerin servikal yani diş etine yakın olan yuzeylerinden başlarlarve ilerlerler.
Osteoradyonekroz (ORN), radyoterapinin en ciddi komplikasyonudur. Ozellikle radyasyon tedavisinden hemen sonra yapılan diş cekimleri neden olmaktadır. Diş cekimleri tedaviye başlamadan en az 3-4 hafta once yapılmalı ve tedavi oncesi tam iyileşme olduğundan, acığa cıkan kemik dokusu olmadığından emin olunmalı. Bunun haricinde alkol-sigara kullanımı, ağız hijyeninin kotu olması, yetersiz beslenme risk faktorleri arasında sayılabilir. ORN geliştiğinde, nekroz olan kemik doku alınmalı, antimikrobiyal ajanlar iyileştirmeyi hızlandırmada kullanılabilir.
Radyoterapi Oncesi Ağız ve Diş Bakımı: Diş taşı temizliği yapılarak, sert ve yumuşak artıklar uzaklaştırılmalı. Ağız hijyeni sağlanarak yumuşak dokular sağlığına kavuşturulmalı. Curuk dişlerin dolgusu ya da kanal tedavileri yapılmalı, herhangi puruzlu ve keskin yuzeyler duzeltilmeli. Derin curuklu, periodontal olarak sağlıklı olmayan, endodontik tedavi acısından başarısız olacağı duşunulen, durumu şupheli olan dişler radyoterapiden en az 3 hafta once cekilmeli.
Radyoterapi Sırasında Ağız Bakımı: Tedavi sırasında hastalar her hafta kontrol edilmeli. Ağız, soda ve tuzlu su ile sık sık gargara yapılmalı. Gingival enflamasyonu azaltmak icin klorheksidinli gargaralar gunde 3-4 kez kullanılmalı. Mukozanın kayganlığını sağlamak ve travmayı onlemek icin yapay tukruk kullanılabilir. Trismusu onleyici egzersizler ihmal edilmemeli.
Radyoterapi Sonrasında Ağız Bakımı: Radyasyon tedavisini takip eden ilk ay icinde hastalar bir veya iki kere kontrol edilmelidir. Daha sonra 3-4 ayda bir kontrole cağırılabilirler. Amac, radyasyon curuklerini ve periodontal hastalıkları onlemek, ORN gelişmesinde rol oynayan risk faktorlerini azaltmak ve kserostomi gibi kronik etkileri idare etmektir.Dişler, diş taşları ve curukler acısından kontrol edilmelidir. Diş cekimleri ve nihai protezler icin 6 ay- 1 yıl beklenmelidir.
Radyoterapi sonucu hastaların yaşam kalitesini olumsuz olarak etkilenmekte. Hastaların ağız ve diş sağlığının korunması icin diş hekimi, hasta ailesi ve hasta arasındaki uyum onem arz etmektedir.

[h=2]Konya Diş Hekimi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]