Ofke kontrol bozukluğu, agresif durtuler ile zaman zaman belirgin olarak kontrolunu kaybeden, sonuc olarak ciddi saldırılar gercekleştiren ya da mala zarar veren kişilerde bulunan bir bozukluktur. Dışa vurulan agresyonun derecesi onu ortaya cıkaran stresor ile tamamen orantısızdır. Hastalar tarafından "nobet" ya da "tutulma" olarak da tanımlanabilen bulgular, dakikalar ya da saatler icinde gorulur ve sureden bağımsız olarak kendiliğinden yatışır. Genellikle her epizodu pişmanlık ve kendine yonelik kızgınlık izler. Hastalık donemleri dışında kişide genel olarak durtusellik ya da agresyon belirtileri gorulmez. Ofke kontrol bozukluğu tanısı konabilmesi icin kontrol kaybı bulgularının şizofreni, antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu ya da madde intoksikasyonu etkilerine bağlı olmaması gerekir.
Nobet benzeri, tipik olmayan ofke patlamaları gosterme ozelliği olan, organik patolojiden şuphe edilen durumları ifade etmek icin "epileptoid kişilik" terimi kullanılır. Bu tip bozukluğa eşlik eden bazı ozellikler, bir epileptoid durumr duşundurur; aura yaşantısı, nobet sonrası amnezi, ışığa ya da sese aşırı duyarlılık gibi duyumsal değişiklikler olabilir. Hastalığa sahip olan kişilerde hiperaktivasyon, silik norolojik bulgular ve ozelliği olmayan elektroensefalografi (EEG) değişiklikleri vardır.
Ofke kontrol bozukluğu, bildirildiğinden daha yaygın gorulen bir bozukluktur. Erkeklerde kadınlardan daha yaygın olarak bulunur. Bozukluğa sahip olan erkekler genellikle yasaları ciğnedikleri icin ceşitli islah kuruluşlarında, kadınlar ise psikiyatri servislerinde bulunur. Bir calışmaya gore universite psikiyatri servisine başvuran hastalardan yaklaşık %2 kadarı ofke kontrol bozukluğu tanısı almıştı ve bu kişilerin %80'i erkekti. Yapılan bazı calışmalara gore ofke kontrol bozukluğu tanısı alan kişilerin birinci derece akrabaları arasında bu bozukluğun bulunma oranı, toplumda gorulme oranından daha yuksektir. Basit genetik geciş dışındaki diğer etkenlerde bu duruma neden olabilir.
ETYOLOJİ
Araştırmalara gore epizodik şiddet gosteren coğu kişide, bazı beyin bolgelerinde (ozellikle lkimbik sistem) fizyolojik bozukluk vardır. Bununla birlikte cocukluk donemindeki travmatik yaşantılarında bozukluğun en onemli belirleyicilerinden olduğuna inanılır. Cocukluk cağında gorulen kolaylaştırıcı (predispozan) etkenlerin perinatal travma, infantil nobet, kafa travması, ansefalit, minimal beyin disfonksiyonu ve hiperaktivite olduğu duşunulur. Kişinin cocukluk donemindeki cevresi sıklıkla doven, yaşamını tehdit eden, rastgele cinsel yaşantıları olan ya da alkol bağımlısı kişilerle cevrilidir.
Aralıklı patlayıcı bozukluğun nedeninin psikogenetik olduğuna inanan calışmacılar, saldırgan ebeveyn ile ozdeşim ya da şiddetin gercek hedefinin sembolleştirilmesinin onemini vurgular. Predispozan faktorler arasında engellenme, sıkıntı cekme ya da duşmanlık bildirilmiştir. Erken donemde yaşanan sıkıntıları hatırlatan gercek ya da sembolik durumlar (orneğin direkt ya da indirekt olarak engelleyici ebeveyni anımsatan kişiler) yıkıcı duşmanlığın hedefi olur.
Hastalar ozellikle iri yapılı, ancak erkek kimliği tam gelişmemiş olan bağımlı kişiler olarak tanımlanır. İşe yaramazlık, yetersizlik hissi ya da cevreyi değiştirecek guce sahip olamama sıklıkla fiziksel şiddet epizodunu ortaya cıkarır.
Serotonerjik noronların, davranışın inhibisyonuna aracılık ettiği gosterilmiştir. Serotonerjik iletimdeki azalma (serotonin sentezinin inhibisyonu ya da serotonin etkisinin azalması) davranışın gercekleştirilmesini engelleyebilecek olan cezanın etkisinin azalmasına neden olur. Serotonin aktivitesinin duzenlenmesi (triptofan ya da serotonin oluşturan maddenin verilmesi) ise cezanın davranış uzerindeki etkisini duzenler. BOS'daki duşuk 5-HİAA duzeyleri durtusel agresyon ile korelasyon gosterir.
KLİNİK OZELLİKLER
Ofke kontrol bozukluğu tanısı koymak icin, "agresif patlamalarla birlikte belirgin kontrol kaybının olduğu birkac epizod" oykusu almak gerekir. Tek bir epizodun olması tanı icin yeterli değildir. Kişinin gelişim oykusunde tipik olarak alkol bağımlılığı, şiddet ve emosyonel labilite vardır. İş yaşamı sorunlarla doludur. Bundan başka, guvenilmez kişilerarası ilişkiler, evlilik sorunları, tekrarlayan iş kaybı ve kanun dışı davranışların olmasıda belirgindir. Hastaların coğu gecmiş donemlerde psikiyatrik yardım aramış, ancak yarar gormemiştir. Agresyon ya da saldırganlık epizodunu takiben genellikle yuksek duzeyde anksiyete, sucluluk ve depresyon gorulur. Bazen norolojik muayene sonucu sağ-sol karışıklığı ya da algıda bozulmalar gibi silik norolojik belirtiler ortaya cıkar. EEG bulguları sıklıkla normaldir ya da ender olarak nonspesifik değişiklikler ortaya cıkar. Organisiteyi araştıran psikolojik testler normaldir.
AYIRICI TANI
Hastalığın ayırıcı tanısında psikotik bozukluk, sınırda (borderline) ve antisosyal kişilik bozukluğu, genel tıbbi duruma bağlı kişilik değişiklikleri, davranım bozukluğu ve psikoaktif maddelerin intoksikasyonu dışlanmalıdır.
Aralıklı patlayıcı bozukluğu antisosyal ve sınırda kişilik bozukluğundan ayırabiliriz. Kişilik bozukluklarında agresiflik ve durtusellik hastanın kişilik ozelliklerindendir ve patlama epizodları arasında da bulunur.
Paranoid ve katatonik şizofrenide hasta sanrı ya da varsanılarına uygun olarak şiddet davranışı gosterebilir. Bu hastaların gerceği değerlendirme yetisinde şiddetli bozulma vardır. Hostil manik hastalar da saldırganlık gosterebilir, ancak altta yatan tanı klinik gozlem ve mental durum muayenesi ile kolayca belirlenebilir.
Epilepsi, beyin tumorleri, dejeneratif hastalıklar, endokrin hastalıklar dışlanmalı, bundan başka amfetamin , hallusinojen , barbiturat ve alkol gibi maddelerin akut intoksikasyonları konusuna da dikkat edilmelidir.
Davranım bozukluğunda agresyon direncli ve sureklidir. Ofke kontrol bozukluğu da ise bunun tersine epizodik ozellik vardır.
GİDİŞ VE PROGNOZ
Ofke kontrol bozukluğu yaşamın her doneminde başlayabilir, ancak en sık olarak ikinci ve ucuncu dekatta başlar. Hastalığın gidişi epizodik ve kroniktir. Coğu vakada hastalığın şiddeti orta yaşın başlangıcında azalır. Bununla birlikte artan organik yetersizlikler hastalığın sıklığının ve şiddetinin artışına yol acabilir. Hastalığın ozellikleri olan beklenmedik agresif patlamalar kişilerarası ilişkilerin bozulmasına ve sosyal izolasyona neden olur.
TEDAVİ
Tedavide başarılı olmak icin farmakolojik ve psikoterapotik yontemlerin birlikte kullanılması en uygun yontemdir. Hastaya sınır koyma ve karşı-aktarım (counter-transference) sorunları nedeniyle, bu tip hastaların psikoterapisi guc ve tehlikeli olup, sıklıkla, tedaviden beklenen yanıt alınamaz. Grup tedavisi yararlıdır. Hastalar genclik, ozellikle ergenlik doneminde ise aile terapisi de yapılabilir.
Antikonvulzanlar ve beta reseptor blokurleri epizodik agresif patlamaları engellemek icin kullanılır. Bazı yayınlarda, aralıklı patlayıcı bozukluğun tedavisinde ozellikle karbamazepinin etkili olduğu bildirilmiştir. Beta blokurleri ise genellikle organik nedenler sonucu gorulen ofkeyi engellemede etkilidir. Bazı durumlarda fenotiyazinler ve antidepresanlarda yararlıdır. Ancak boyle olgularda gercek tanının şizofreni ya da duygudurum bozukluğu olabileceğinden şuphelenilir. Subkortikal nobet benzeri aktivitelerin ortaya cıkma ihtimali olduğunda, bu tip ilac tedavileri nobet olasılığını arttırabilir. Antianksiyete ilaclar da anksiyeteyi azaltmak icin kullanılabilir. Ancak benzodiazepinlerin bazı olgularda tersine ofke patlamalarına neden olduğu bildirilmiştir. Lityumun da agresyonu azalttığı bildirilmiştir. Ayrıca son yayınlarda bazı antidepresanlar ile yapılan tedavilerin de agresyon ve durtuselliği azaltıcı etkisi olduğu one surulmuştur.
Bazı beyin cerrahları, surekli şiddet ve agresyon gosteren hastalarda cerrahi tedavi uygulamışlardır. Bu tedavinin etkinliği kesin olarak kanıtlanmamıştır.
Farmakolojik tedaviye en etkin yardımcı, hasta ile hekimi arasındaki surekli ve destekleyici etkileşimdir. Boyle bir ilişkinin varlığında, hasta stres donemlerinde ofke patlamaları yaşamadan once, acil yardım arayışı icine girecektir.

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]