Kur’Ân-ı kerîm’de ismi gecen peygamberlerden. Şit aleyhisselamın torunlarındandır. Asıl ismi Ahnûh veya Hanûh’tur. Kur’Ân-ı kerîm’de İdrîs diye bildirildi. Kendisine peygamberlik, hikmet ve sultanlık verildiği icin “Muselles bin-Ni’me” (kendisine uc nîmet verilen) de denilmiştir. Babasının adı Yerd, annesinin adı Berre veya Eşvet’tir. BÂbil’de veya Mısır’da Mûnif denilen yerde doğduğu rivÂyet edilmiştir. Kendisine otuz suhuf (forma) kitap verildi. Diri olarak goğe kaldırıldı.

Âdem aleyhisselamdan ve Şît aleyhisselamdan sonra insanlar maddeten ve mÂnen bozuldular. İdrîs aleyhisselam, icinde yaşamış olduğu, KÂbil’in evlÂdından bir topluluğa peygamber olarak gonderildi. Her turlu isyÂn, kotuluk ve gunÂhın işlendiği bu topluluğa Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını bildirdi ve Allahu teÂlÂya kulluk etmeleri gerektiğini sabırla anlattı. Allahu teÂl ona otuz sayfa (forma) kitap gonderdi. CebrÂil aleyhisselam dort def gelerek Allahu teÂlÂnın emir ve yasaklarını tebliğ etti.

İdrîs aleyhisselam, kavmine kendisinden sonra gelecek peygamberleri, Muhammed aleyhisselamın vasıflarını bildirdi. Kendisinden sonra gelecek olan Nûh TûfÂnını ve Âhir zaman peygamberi Muhammed aleyhisselamı butun tafsilÂtıyla anlattı. Peygamber olduğunu ispat eden bircok mucizeler gosterdi. Fakat kendisine kavminden pek az kimse itÂat etti, pek coğu ise karşı geldi. Bunun uzerine İdrîs aleyhisselam yaşamış olduğu BÂbil diyÂrından Mısır’a hicret etti. Kendisine îmÂn edenlerle birlikte burada yerleşti. Allahu teÂl ona yetmiş iki lisanla konuşmayı nasib etti. Her kavmi kendi lisanıyla hak dîne dÂvet etti. Harp Âletleri yapıp, kÂfirlerle cihÂd etti.

İnsanlara şehir kurmak sanatını ve idÂrecilik ilmini oğretti. Yuz şehir kurdu. Bunların en kucuğu Diyarbakır yakınında bulunan Reh şehridir. Her millet de oğrendikleri bu kÂidelere gore kendi bolgelerinde pekcok şehirler kurdu.

İnsanlara muhtelif ilimleri de oğretti. Pekcok kimseye hikmet ve riyÂziye (matematik) dersleri verdi. Fen ilimleri, tıp ve yıldızlarla alÂkalı ince ve derin meselelerden bahsetti. Allahu teÂl ona goklerin terkiplerini, neden meydana geldiklerini, yıldızlarla alÂkalı derin bilgileri, senelerin sayısını ve hesÂb ilmini oğretti. İdrîs aleyhisselam kavmine kalem ile yazı yazmasını, iğne ile dikiş dikmesini oğretti. Oğrettiği ilimler, Allahu teÂlÂnın bildirmesi ile oldu. Yoksa insanoğlunun aklı ve zekÂsı, sÂdece araştırma yoluyla bu bilgilere ulaşamazdı. Eski Yunanlılar ve daha sonra gelen filozoflar, fizik, kimy ve tıb bilgilerini İdrîs aleyhisselamın kitÂbından aldılar.

İdrîs aleyhisselam, uzun seneler insanları hak dîne dÂvet etti. Yeryuzunun meskûn yerlerini dort bolgeye ayırıp herbirine bir vekil tÂyin etti. Bir muddet sonra Aşûre gununde goğe (semÂya) kaldırıldı. DunyÂda yaşadığı omrunun sonuna doğru olum meleği AzrÂil aleyhisselam, İdrîs aleyhisselamı ziyÂrete geldi. İdrîs aleyhisselam, AzrÂil’e: “Bir anlık benim rûhumu al.” dedi. Bunun uzerine Allahu teÂlÂ, AzrÂil aleyhisselama; “Onun rûhunu al!” diye vahyetti. AzrÂil aleyhisselam rûhunu aldı. Allahu teÂlÂ, İdrîs aleyhisselamın rûhunu tekrar iÂde etti. İdrîs aleyhisselam, AzrÂil aleyhisselama; “Beni semÂlara gotur. Cennet’i ve Cehennem’i goreyim.” dedi. Allahu teÂlÂ, AzrÂil’e onu semÂya goturmesini, Cehennem’i ve Cennet’i gostermesini vahyetti. İdrîs aleyhisselama Cehennem gosterildi. Cennet’e goturuldu. Cennet’e girince, cıkmak istemedi. Kendisine; “Nicin cıkmıyorsun?” diye sorulunca; “Allahu teÂlÂ, «Her nefis olumu tadacaktır.» buyurdu. Ben ise olumu tattım. Yine Allahu teÂlÂ, «Herkes Cehennem’e uğrayacaktır.» buyurdu. Ben oraya uğradım. Allahu teÂlÂ, «Onlar oradan (Cennet’ten) cıkmayacaklardır.» buyurdu. İşte ben bunun icin Cennet’ten cıkmak istemem.” dedi. Bunun uzerine Allahu teÂlÂ, AzrÂil’e vahyedip, İdrîs aleyhisselamın Cennet’te kalmasını bildirdi. İdrîs aleyhisselam boylece Cennet’te kaldı. Bu husus Kur’Ân-ı kerîm’de Meryem sûresi 57. Âyet-i kerîmesinde meÂlen; “Biz onu yuksek bir mekÂna kaldırdık.” buyrulmak sûretiyle bildirilmiştir. Tefsir Âlimleri Âyet-i kerîmede bildirilen “yuce mekÂn”dan murÂdın, peygamberlik ve Allahu teÂlÂya yakınlık mertebesi veya Cennet veya altıncı, yÂhut dorduncu kat sem olduğunu bildirmişlerdir.

Nitekim BuhÂrî ve Muslim’de bildirilen hadîs-i şerîfte, Peygamberimiz aleyhisselam MîrÂca cıktığı zaman, hazret-i İdrîs’i dorduncu kat semÂda gorduğunu bildirmiştir. İdrîs aleyhisselam diri olarak goğe cıkarılınca, onu cok sevenler, ayrılık acısına dayanamadılar. Hatırlamak icin resmini yaptılar. Daha sonra gelenler bu resmi tanrı sandılar, ceşitli heykeller yapıp tapıldı. Boylece putperestlik meydana cıktı.

İdrîs aleyhisselam, ağacların yapraklarının sayısını bilirdi. Du ederken (Bî adedil-evrÂk) “Ağacların yaprakları kadar” diyerek tesbih okurdu. Yıldızlara Âit ilmi bilirdi. Kavmini îmÂna dÂvet ettiği zaman, yıldızların heyeti, durumu ve diğer husûsî hÂllerini acıklamasını istediler. İdrîs aleyhisselam bunu geniş olarak haber verdi. Yıldızların durumunu anlattı. Bunun icin “nucûm ilmi” hazret-i İdrîs’den kalmıştır, denir. Melekler grup grup onun ziyÂretine gelip gorunurlerdi. Her birinin ismini, vazîfesini, tesbihini bilirdi. Havada ucup giderlerken onları gorurdu. Gokyuzundeki bulutlara dağılmalarını emrettiği zaman dağılırlar ve dile gelip onunla konuşurlardı. Bunlar Allah’ın İdrîs aleyhisselama verdiği mucizelerdir.

İdrîs aleyhisselamın hikmetli sozlerinden bÂzıları şunlardır:
“Akıllı kimsenin rutbesi yukseldikce, tevÂzûsu (alcak gonulluluğu) artar.”

“CÂhil, mertebesi yuksek olsa da, basîret ehlini hakîr ve aşağı gorur.

“Dostlar arasındaki hakîkî sevgi, icinde bir menfeat temin etme ve kendisinden bir zararı def etme duşuncesi olmayan sevgidir.”

“İnsanda bulunan en fazîletli cevher, akıldır. SÂhibini pişman ettirmeyen en kıymetli şey sÂlih ameldir.”

“İyi hasletlerin en ustunu; kızgınlık hÂlinde doğruluk, sıkıntı hÂlinde comertlik, cez vermeye gucu yettiği hÂlde affetmektir.”

Kur’Ân-ı kerîm’in Meryem, Enbiy sûrelerinde İdrîs aleyhisselamla ilgili haberler verilmiştir.
__________________