On ikinci yuzyılda Kuzey Afrika'da yetişen buyuk velîlerden ŞÃ‚ziliyye adı verilen tasavvuf yolunun kurucusudur. İsmi, Ali bin Abdullah bin AbdulcebbÂr, kunyesi, Ebu'l-Hasan, lakabı Nûreddîn'dir. Peygamber efendimizin sallallahu aleyhi ve sellem torunu hazret-i Hasan'ın soyundan olup şeriftir. 1196 (H.553) senesinde Tunus'un ŞÃ‚zile kasabasında doğduğu icin ŞÃ‚zilî nisbesiyle meşhûr olmuştur. 1257 (H.655) senesinde hac yolculuğu sırasında Hamisre'de vefÂt etti. Kabri, Hamisre mevkiindeki AyzÂb sahrÂsındadır.

Seyyid Ebu'I-Hasan Ali eş-Şazeli Hazretleri'nin soy zinciri şoyledir:
"Seyyid Ebu'l-Hasan Ali eş-Şazeli, Onun babasıAbdullah, Onun babası Abdulcebbar, Onun babası Temim, Onun babası Hurmuz, Onun babası Hatem, Onun babası Kusay, Onun babası Yusuf, Onun babası Yuşa', Onun babası Verd, Onun babası Battal Ali, Onun babası Ahmed, Onun babası Muhammed, Onun babası Isa, Onun babası Muhammed, Onun babası imam Hasan, Onun babası Seyyiduna imam Ali el-Murtaza."

Seyyid Ebu'l-Hasan Ali eş-Şazeli Hazretleri'nin Tarikat Silsilesi
1 - Seyyidu'ı-Alemin, Mahbub-i Huda, Muhammed Mustafa (AleyhissalatuVesselam)
2 - imam Ali el-Murtaza
3 - imam Hasan-ı Mucteba
4 - Şeyh Ebu Cabir
5 - Kutbu'l-Mervani
6 - Fethussu'ud Ebu Muhammed
7 - Şeyh Said
8 - Ebu'l-Kasım Ahmed Mervani
9 - Ebu ishak ibrahim
10 - Zeynuddin Kazvini
11 - Muhammed Şemsuddin
12 - Tacuddin
13 - Nuruddin Ebu'l-Hasan
14 - Fahruddin
15-Takıyyuddim
16-Abdurrahman Hasan el-Medeni
17-Seyyid Abdusselam bin Meşiş
18-Seyyid Ebu'l Hasan Ali eş-Şazeli

Kucuk yaştan îtibÂren doğduğu ŞÃ‚zile kasabasında ilim oğrenmeye başlayan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, onceleri kimy ilminde uzun calışmalar ve araştırmalarda bulundu. Bu ilimde iyi yetişmesi icin cenÂb-ı Hakk'a yalvararak du ediyordu. Bu esnÂda, aldığı mÂnevî bir işÃ‚retle, tasavvuf yoluna yoneldi. Din ilimlerinin hepsinde mutehassıs ve derin Âlim oldu. Hepsinin inceliklerine ve sırlarına kavuştu. Tefsîr, hadîs, fıkıh, usûl, nahiv, sarf, lugat ilimleri yanında, zamÂnın fen ilimlerinde de yuksek Âlim oldu. ZamÂnındaki Âlimler ve diğer insanlar onun ilimdeki bu yuksek derecesi karşısında ustunluğunu kabûl ettiler.

ZÂhirî ilimlerde bu derece yuksek olan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri, tasavvufa karşı alÂka, ilgi duydu. Bircok velînin sohbetinde bulunup, onlardan istifÂde etmeye calıştı. Bu sebeple pek cok seyÂhat yaptı. Bir defÂsında Irak'a giderek buradaki Âlimlerden Ebu'l-Feth VÂsıtî'nin sohbetlerinde bulundu. O sıralarda zamÂnın en buyuk velîsini arıyordu. Bir gun, Ebu'l-Feth VÂsıtî hazretleri ona donerek; "Sen onu Irak'ta arıyorsun. Halbuki aradığın kimse, senin memleketindedir. Oraya don, orada bulacaksın." buyurunca, geri memleketine dondu.

Buyuk velîlerden olan Şerîf Ebû Muhammed AbdusselÂm İbn-i Meşîş-i Hasenî hazretlerinin, aradığı zÂt olduğunu anladı. İbn-i Meşîş hazretleri, Rabat (RibÂte)' deki bir dağda mağarada yaşamaktaydı. Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, onun huzûruna cıkmak icin, dağ eteğinde bulunan ceşmeden gusl abdesti aldı. Kendindeki butun meziyetleri ve ustunlukleri unutarak, yÂni tam bir boş kalb ve ihtiyac ile huzûrlarına doğru yurudu. İbn-i Meşîş hazretleri de mağaradan cıkmış, aynı şekilde ona doğru yuruyordu. Karşılaştıklarında hocası selÂm verip, Resûlullah efendimize kadar uzanan nesebini tek tek saydıktan sonra ona: "Y Ali, butun ilim ve amelinizden soyunarak tam bir ihtiyac ile buraya cıktınız ve bizdeki duny ve Âhiret servet ve zenginliğini aldınız." buyurdu. Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî diyor ki: "Onun bu hitÂbından sonra, bende fevkalÂde bir korku hÂsıl oldu. Hak teÂl kalb gozumu acıncaya kadar mubÂrek huzûrlarında oturdum. Sohbetlerine devÂm ettim." Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, hocasının yuksek derecesini bildirirken şoyle buyurdu: "Bir gun hocamın huzûrunda oturuyordum. Kendi kendime; "Acaba hocam İsm-i Âzamı biliyor mu?" dedim. Bu duşunce ile meşgûl iken dış kapıda bulunan oğulları, bana bakıp; "Ey Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, şeref ve îtibÂr, İsm-i Âzamı bilmekle değil, belki İsm-i Âzama mazhÂr olmakladır." dedi.

Kendisi anlattı ki: "Bir arkadaşımla bir mağarada bulunuyor ve Allahu teÂlÂnın muhabbetiyle yanmayı ve O'na kavuşmağı istiyorduk. Yarın kalbimiz acılır, velîlik makamlarına kavuşuruz derdik, yarın olunca da, yine yarın acılır derdik. Yarınlar gelip geciyor ve bir turlu bitmiyordu. Bir gun birden heybetli bir zÂt yanımıza girdi. Ona; "Kimsin?" dedik. Abdulmelik'im, yÂni Melik olan Rabbimizin kuluyum dedi. Velîlerden olduğunu anladık. "Nasılsınız?" dedik. "Yarın olmazsa, obur yarın kalbim acılır diyenin hÂli nasıl olur? Allahu teÂlÂya, sırf Allah icin ibÂdet etmedikce, vilÂyet ve kurtuluş yoktur." dedi. Bu soz uzerine gafletten uyandık. Tovbe ve istigfÂr ettik. Bunun uzerine kalblerimiz Allahu teÂlÂnın muhabbetiyle doldu."

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'nin hocasına olan teslimiyeti tam ve mukemmel bir hÂle gelince, karşılaşacağı bircok sıkıntıları, hocası kendisine haber verdi. Şoyle vasiyet etti: "Hak teÂlÂyı bir an unutup gaflette olma. Dilini halkın diline ve kalbini halkın kalbine benzetmekten sakın, butun uzuvların ile İslÂmiyete uy. İslÂma uygun olmıyan şeylerden sakın. Farzları yerine getirmeye devÂm et. İşte o vakit Allahu teÂlÂnın velîliği sende tamÂm olur. Allahu teÂlÂnın haklarını yerine getirmekten başka hicbir şeyi halka hatırlatma. İşte o zaman ver ve takvÂya yÂni haram ve şuphelilerden kacmaya tam uymuş olursun.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri ŞÃ‚zile kasabasında yerleştikten sonra, gercekten bircok mihnet ve sıkıntılara mÂruz kaldı. Hocalarının haber verdiği sıkıntılar acıkca meydana geldi. Sonra İskenderiyye'ye yerleşti. Doğudan ve batıdan binlerce Âlim ve hak Âşığı ziyÂret ve sohbetlerine akın etti. Mesel devrin buyuk Âlimlerinden İzzeddîn bin AbdusselÂm. Takıyyuddîn bin İbn-i Dakîk-ul-Iyd, Abdulazîm Munzirî, İbn-us-SalÂh, İbn-ul-HÂcib, CelÂleddîn bin Usfûr, Nebîhuddîn ibni Avf, Muhyiddîn bin SurÂka ve Muhyiddîn-i Arabî'nin talebesi el-Âlem YÂsîn bunlar arasındaydı. Ayrıca KÂdı'l-kudÂt Bedreddîn ibni CemÂ'a da sohbetlerine kavuşmakla iftihÂr ederlerdi. Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri, Ebu'l-AbbÂs-ı Mursî gibi evliyÂnın buyuklerinden olan birini yetiştirmiştir.

İbn-i HÂcib, İbn-i AbdusselÂm İzzeddîn, İbn-i Dakîk-ul-İyd, Abdulazîm Munzirî, İbn-i SÂlih ve İbn-i Usfûr gibi buyuk Âlimler, Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'nin meclisinde bulunmak arzusuyla, KÂhire'deki KemÂliye Medresesinde, muayyen vakitlerde hazır bulunarak Şif ve İbn-i Atiyye kitaplarını okurlardı. Dersten cıktıktan sonra da onunla berÂber yaya yururlerdi.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî; "İzzeddîn bin AbdusselÂm'ın fıkıh meclisi, Abdulazîm Munzirî'nin hadîs meclisi, senin tasavvuf meclisinden daha kıymetli bir meclis yoktur diye bana mujde verildi." buyurdu.

Hızır aleyhisselÂm bir gun kendisine; "Ey Ebu'l-Hasan! Allahu teÂlÂ, seni kendisine dost edinmiştir. Kalsan da, gitsen de, O seninle berÂberdir." dedi.

Bir gun Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, zuhdden, dunyÂya rağbet etmemekten bahsediyordu. Fakat uzerinde yeni ve guzel bir elbise vardı. O mecliste uzerinde eski elbiseler olan bir fakir; kalbinden; "Ebu'l-Hasan, hem zuhdden anlatıyor, hem de uzerinde yeni elbiseler var. Bu nasıl zÂhidliktir? HÂlbuki asıl zÂhid benim." diye gecirdi. Bu kimsenin kalbinden gecenleri anlıyan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, onu yanına cağırarak; "Senin uzerindeki elbiseyi gorenler, seni zÂhid sanarak hurmet ederler. Bundan dolayı sende bir gurur, kibir hÂsıl olabilir. HÂlbuki benim uzerimdeki elbiseyi gorenler, zÂhid olduğumu anlayamazlar. Boylece ben, hÂsıl olacak gururdan kurtulurum." buyurdu. Bunu dinleyen fakir, yuksek bir yere cıkarak oradaki insanlara; "Ey insanlar!Yemîn ederim ki, biraz once kalbimden Ebu'l-Hasan hazretleri hakkında uygun olmayan şeyler duşunmuştum. Kalbimden geceni anlıyarak, beni huzûrlarına cağırıp nasîhat ettiler. Şimdi hakîkatı anlamış bulunuyorum. ŞÃ‚hid olunuz ki, huzûrunuzda tovbe istigfÂr ediyorum." dedi. Bunun uzerine Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî o kimseye yeni bir elbise giydirip; "Allahu teÂl sana secilmişlerin muhabbetini versin. Sana hayırlar, bereketler ihsÂn eylesin." diye du eyledi.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri; "Mısır'da Muhammed Hanefî isminde birisi ortaya cıkacak. Bizim yolumuzda yuruyup, meşhûr ve buyuk şÃ‚n sÂhibi olacaktır. Kırmızıya yakın beyaz benizlidir. Sağ yanağında bir ben bulunur. Gozunun beyazı cok beyaz, siyahı da tam siyahtır. Yetim ve fakir olarak yetişir. Benden îtibÂren beşinci sıradaki halîfemiz olur." buyurdu. Gercekten oyle olmuştur. Vasıfları anlatılan Muhammed Hanefî, bu buyuklerin yolunu NÂsıruddîn ibni Melik'ten, o, dedesi ŞehÂbuddîn bin Melik'ten, o, YÂkut Arşî'den, o, Mursî'den, o da, ŞÃ‚zilî'den almıştır.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, Allahu teÂlÂnın nihÂyetsiz ihsÂn ve ikrÂmlarına kavuşmuş, gorunen ve gorunmeyen butun olgunluklara erişmişti. Bir gun seyÂhate cıkmıştı. Kendi kendine; "Y Rabbî! Sana ne zaman şukur edici bir kul olabilirim?" dedi. Bu sırada gÂibden bir ses; "Bana şukur edici bir kul olabilmen icin, yeryuzunde senden fazla nîmet verilmiş bir kulun olmadığını duşunmelisin." diyordu. Bu sozleri işitince; "Y Rabbî! Kendimden fazla nîmet verilmiş bir kimsenin olmadığını nasıl duşunebilirim? Zîr sen, peygamberlere, Âlimlere, pÂdişÃ‚hlara herkesten fazla nîmet verdin." dedi. Bu defÂ; "Eğer peygamberlere (aleyhimusselÂm) nîmet verilmeseydi, sen doğru yolu bulamazdın. Âlimler olmasaydı, dinden cıkıp kufre girerdin. PÂdişÃ‚hlar olmasa, evinde emin bir hÂlde rahat oturabilir miydin? Bunların hepsi, sana ihsÂn ettiğim nîmetlerden değil midir?" buyruldu.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri Resûlullah efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem ruyÂda gordu. Peygamber efendimiz ona; "Y Ali! Elbiselerini kirden temizle ki, her nefesinde Allahu teÂlÂnın imdÂdına mazhÂr olasın." buyurdu. "Y Resûlallah! Benim elbisem hangisidir?" dedim. Buyurdu ki: "Allahu teÂl sana beş hil'at giydirmiştir. Muhabbet, tevhîd, mÂrifet, îmÂn ve İslÂm hil'atlarıdır. Allahu teÂlÂya muhabbet edene, sevene her şey kolay olur. Allahu teÂlÂyı tanıyanın gozunde dunyÂdan bir şey kalmaz. Allahu teÂlÂyı vahdÂniyetle bilen, O'na hicbir şeyi ortak koşmaz. Allahu teÂlÂya inanan, her şeyde emin olur. İslÂmla sıfatlanan, Hak teÂlÂya Âsî olmaz. Eğer Âsî olursa, af diler. Af dilerse, kabûl edilir. Ebu'l-Hasan der ki: Bu îzÂhtan, Allahu teÂlanın Kur'Ân-ı kerîmde meÂlen; "Ve elbiseni temizle." Âyetinin mÂnÂsını anladım."

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri talebelerine nasihat ederek buyurdu ki:

"Yolumuzun esÂsı beş şeydir: 1) Gizli ve ÂşikÂr, her hÂlukÂrda Allahu teÂlÂdan korku hÂlinde olmak. 2) Her hal ve ibÂdetinde, Peygamberimizin sallallahu aleyhi ve sellem ve EshÂbının (radıyallahu anhum) gosterdiği doğru yola uyup, bid'at ve sapıklıklardan sakınmak. 3) Bollukta ve darlıkta, insanlardan bir şey beklememek. 4) Aza ve coğa rÂzı olmak. 5) Sevincli veya kederli gunlerde cenÂb-ı Hakk'a sığınmak."

"Bizim yolumuzda olan talebe, din kardeşlerini, arkadaşlarını, son derece merhametle gozetmeli, onlara son derece hurmet etmelidir. İclerinden birini kendisine sohbet arkadaşı secmeli, bu arkadaş, gaflete duştuğunde, seni uyandırmalı, ibÂdette tenbelliğe duştuğunde seni heveslendirmeli, Âciz kaldığın yerde sana yardım etmeli ve sen doğru yoldan kaydıkca seni doğru yola cekmeli. Sana nasihat vermeli, kotu harekette bulunduğunda veya bir gunah işlediğinde sana uymayıp vaz gecirebilecek vasıflarda olmalıdır. Arkadaşlarına gelebilecek eziyetlere mÂni olmalısın. Guzel ahlÂk edinip, şefkat ve merhamet uzere bulunmalısın. Hak teÂlÂya, itÂat ve ibÂdeti, bu yola hizmeti gozetmeli ve buna sımsıkı sarılmalısın. Luzumsuz şeylerle gozu meşgûl edip, gonlu dağıtmamalısın. Zîr bu, insandaki şehvet kuvvetini arttırır."

Tasavvufta en yuksek derecelere kavuşmuş olan ve Allahu teÂlÂdan başkasına gonul vermeyen, dunyÂdan uzak olan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri bir sohbeti esnÂsında buyurdu ki:

"Biz Hak'la olunca, mahlûktan hicbirini gormeyiz. İnsanlık îcÂbı baksak bile, onlar guneş ışığında dalgalanan havadaki ince toz gibi gorunur. Dikkatle baksan bir şey bulamazsın."

"En buyuk gunahlar ikidir: Biri duny sevgisi, diğeri bilmediği bir işin başına isteyerek gecmek."

"DunyÂdan ve duny ehlinden tamÂmen uzaklaşmaz isen, velîlik kokusunu alamazsın."

"Şu uc şey bir insanda mevcut olursa, ona ilmin asl bir faydası olmaz: 1) DunyÂnın faydasız şeylerine aşırı bağlılık. 2) Âhireti hatırdan cıkarmak. 3) Fakir olmaktan korkmak."

Gunahlardan kacınmak ve iyiliklere devÂm etmek husûsunda da şoyle buyurdu:

"Kalp huzursuzluğuna tutulmamak, eleme uğramamak ve gunahlardan temizlenmek istersen, iyi ve hayırlı işlerini coğalt."

"Gunahların bağışlanması ve başa gelen belÂlardan korunmak icin en guzel sığınak, istiğfÂrdır, tovbe etmekdir."

"İlmi arttıkca gunÂhı artan kimse, şuphesiz ki helak icindedir."

"Allahu teÂlÂya hakkıyla îmÂn ve Resûlune tÂbi olmaktan daha buyuk kerÂmet yoktur."

"İki iyilik vardır ki, onlar bulunduğu surece, cok da olsa kotuluklerin zarÂrı dokunmaz. Biri cenÂb-ı Hakk'ın kaz ve kaderine rÂzı olmak, diğeri Allahu teÂlÂnın kullarına iyi muÂmele etmek."

Ebu'l-Hasan ŞÃ‚zilî hazretleri bir sohbetinde de buyurdu ki: "Bizim bildiğimiz ve bildirdiğimiz bilgilerden haberi olmayan zavallılar, buyuk gunahlarda ısrar ederek devÂm ettikleri halde vefÂt ederler. Cunku onlar iyiliğin kıymetini, kotuluğun zarÂrını, yÂni bunları anlamaya yarayan bilgileri oğrenmemişlerdir. Boylece nefislerinin hev ve arzularına tÂbi olarak gunahlara dalmışlar ve omurleri bu gaflet ve cÂhillik icinde gecip gitmiştir."

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretlerine; "ZÂhirde senin oyle buyuk bir kemÂlin, olgunluğun, bir ibÂdetin olmadığı halde bu insanlar neden sana bu derece hurmet gosteriyorlar? Bunun sebebi nedir?" diye sorduklarında, Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri buyurdu ki: "Yalnız bir sebeple insanlar boyle yapıyor. O da Allahu teÂl onu her kimseye farz kılmıştır. Ben o farzı yerine getirince, insanlar bana boyle yapıyorlar. O da duny ehlini terk etmektir. Duny ve ehlini terk etmek, işimizi gucumuzu terk etmek değil, yalnız duny ve duny ehlinin sevgisini gonulden cıkarmaktır. Bu mahlûkÂtı gonlumuze sokmamak, dunyÂyı ve mahlûku cenÂb-ı Hakk'ın muhabbetine ortak ettirmemektir. Bu insanlar acÂibdir. Onlar dÂim dış gorunuşe bakarlar ve adamın zÂhid, dunyÂya duşkun olmadığını gorurler. Âbid, cok ibÂdet eden ise, buyuk kimse derler. Şuphesiz bu buyukluk ise de asıl buyukluk ve olgunluk kalpteki olgunluktur. ZÂhir, gorunen işlerimiz mÂlumdur. Yemek, icmek, yatmak, uyumak, ibÂdet ve tÂat etmek, haramlardan sakınmak, vesÂiredir. BÂtının işi ise, Allahu teÂl ile huzur bulmaktır. AhlÂk-ı ilÂhiyye ile ahlÂklanmaktır. İnsanın esas olgunluğu bÂtınladır. ZÂhirde her işi yerli yerine yapsak fakat kalbimizde kotu ahlÂktan kurtulamasak, gÂfil ve cÂhil kalarak, cenÂb-ı Hakk'ın rızÂsına kavuşabilir miyiz?"

Kendisi anlatır: "Bir gece ruyÂmda hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk'ı gordum. Bana; "Duny sevgisinin kalpten cıktığının alÂmeti nedir, biliyor musun?" diye sordu. Bilmediğimi soyleyince; "Duny sevgisinin kalpten cıktığının alÂmeti; bulunca vermek, olmayınca kalben rahat olmaktır." buyurdu.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri insanlara nasihattan, İslÂmiyetin emir ve yasaklarını anlattıktan sonra kalan zamanlarında Allahu teÂlÂya ibÂdet eder, O'nun ismini zikrederdi. Hizbu'l-Bahr adlı kitabındaki tesbihleri ve duÂları okur ve okuturdu. Hizbu'l-Bahr okumanın dertlerden, sıkıntılardan kurtulmaya vesîle olduğunu bildirirdi. Okunmasını istediği Hizbu'l-Bahr hakkında şoyle buyurdu:

DÂrimî'nin Musned'inde Abdullah ibni Mes'ûd (radıyallahu anh) diyor ki: "Evde Bekara sûresi başından Muflihûn'a kadar beş Âyet okunduğu gece, şeytan o eve girmez." Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem buyurdular ki: "Bir evde, şu otuz uc Âyet okunduğu gece, yırtıcı hayvan ve eşkıyÂ, duşman, sabaha kadar canına ve malına zarar yapamaz: Bekara sûresi başından beş Âyet, Âyet-el-Kursî başından "HÂlidûn"a kadar uc Âyet, Bekara sonunda "LillÂhi"den sûre sonuna kadar uc Âyet, A'rÂf sûresinde, "İnne Rabbekum"den "Muhsinîn"e kadar, elli beşten îtibÂren uc Âyet, İsr sûresi sonundaki "Kul"den iki Âyet, SÂffÂt sûresi başından "Lazib"e kadar on bir Âyet, RahmÂn sûresinde "Y ma'şerelcin"den "FeizÂ"ya kadar iki Âyet, Haşr sûresi sonunda "lev enzelnÂ"dan sûre sonuna kadar, Cin sûresi başından "ŞatatÂ"ya kadar dort Âyet."

Yedi def FÂtiha okuyup, dert ve ağrı olan uzva uflenirse, şif hÂsıl olur. Âyet-i kerîmenin ve duÂnın tesir etmesi icin, okuyanın ve okutanın Ehl-i sunnet îtikÂdında olması, haram işlemekten, kul hakkından sakınması, haram ve habis şey yiyip icmemesi ve karşılık olarak ucret istememesi şarttır.

BÂzıları bu kitaba îtirÂz edince; "Yemin ederim ki, bu kitabı harf be harf, harfi harfine Resûlullah'ın mubÂrek ağzından, ruyÂda işitip yazdım." buyurdu.

Ebû Abdullah anlattı: "Ben, Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretlerini cok sever ve her sıkıntımda Allahu teÂlÂya onu vesîle ederek du ederdim. CenÂb-ı Hak da butun istek ve ihtiyaclarımı onun hurmetine ihsÂn eder, verirdi. Bir gun Resûlullah efendimize ruyÂda, "Y Resûlallah! Siz Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'den rÂzı mısınız? Ben, her ne ihtiyÂcım olursa, onu vesîle ederek Allahu teÂlÂdan isterim ve butun ihtiyaclarım yerine gelir." dedim. Bunun uzerine Peygamber efendimiz; "Ebu'l-Hasan benim evlÂdımdır. Butun evlÂdlarda, babalarının bir cuz'u bulunur. Her kim ki benim bir cuz'ume temessuk ederse, onu vesîle ederse, benim butunum ile temessuk etmiş olur. Sen, Ebu'l-Hasan'ı vesîle ederek Allahu teÂlÂdan bir şey istediğin zaman, beni vesîle ederek Allahu teÂlÂdan istemiş olursun." buyurdu.

Ebu'l-AbbÂs-ı Mursî şoyle anlattı: "CenÂb-ı Hakk'a yemîn ederim ki, her ne zaman bir felÂketle karşılaştım ve muşkilÂta uğradımsa, hocam Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'yi imdÂda cağırıp, kurtuldum. Ey kardeşim! Sen de bir sıkıntıya duşersen, hemen onun ismini an ve kurtul. Allahu teÂl bilir ki, sana doğru bir nasihat veriyorum."

Yine Ebu'l-AbbÂs anlattı: "Bir gun hocam Ebu'l-Hasan hazretlerinin arkasında namaz kılıyordum. Beni hayretlere duşuren hallere şÃ‚hid olup, şunları gordum. Hocamın vucûdundan o kadar cok ve parlak nûrlar cıkıyordu ki, onlara bakamıyordum."

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî rahmetullahi aleyh şoyle anlattı: "AyzÂd SahrÂsında yolculuk yapıyordum. Hızır aleyhisselÂm ile karşılaştım. Bana; "Ey Ebu'l-Hasan! Allahu teÂl sana lutufta bulundu. Hazerde de seferde de senin arkadaşın var. Ben hep senin yanında bulunuyorum." dedi.

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri hemen her sene hac ibÂdetini yerine getirmek uzere Mekke-i mukerremeye giderdi. Aynı zamanda Medîne-i munevvereye giderek sevgili Peygamberimizin kabr-i şerîfini ziyÂret ederdi. Bir sene talebelerinden Ebu'l-AbbÂs-ı Mursî onunla bulunduğu sıradaki bir hÂdiseyi şoyle anlattı:

Hocam Ebu'l-Hasan ile birlikte Medîneturresûl'de yÂni Medîne-i munevverede bulunuyorduk. Bu arada ben, hazret-i Hamza'nın kabrini ziyÂret etmek istedim. Medîne-i munevvereden ayrıldım. Benimle berÂber birisi de oraya gidiyordu. Hazret-i Hamza'nın kabrine vardık. Kapısı kapalı idi. Fakat Resûlullah'ın sallallahu aleyhi ve sellem bereketiyle kapı acıldı. İceri girdik. İceride velîlerden biri vardı. Benimle beraber gelen şahsa; "Allahu teÂlÂdan ne dileğin varsa iste, cunku şu anda yapılan du kabûl olur." dedim. Ancak bu şahıs, duÂsında Allahu teÂlÂdan bin dirhem istedi. Medîne'ye donunce biri kendisine bin dirhem verdi. Bu şahıs, Ebu'l-Hasan'ın huzûruna girince, hazret-i Hamza'nın kabrine berÂber gittiğimiz zÂta; "Ey BatlÂ! İcÂbet vaktine, duÂnın kabûl olacağı vakte rastladın. Fakat Allahu teÂlÂdan bin dinÂr istedin. Keşke, Allahu teÂlÂdan Ebu'l-AbbÂs'ın istediği gibi isteseydin. O, Allahu teÂlÂdan; kendisini duny duşuncesinden muhÂfaza buyurmasını ve Âhiret azÂbından kurtarmasını diledi ve bu dilekleri kabûl oldu." buyurdu.

Arabistan'daki Hicaz halkı gibi buğday tenli ve uzunca boylu olan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri, konuşmalarındaki fesÂhat ve tatlılık, acıklık ve vecizlik bakımından, Hicazlı olmamasına rağmen, Hicazlı zannedilirdi. Tasavvufta Sırrî-yi Sekatî ve Seyyid Ahmed RıfÂî'nin rahmetullahi aleyhim yollarından feyz aldı. İbn-i Meşîş-i Hasenî'nin hizmetinde ve sohbetinde bulunarak velîlik derecesine kavuştu. Tefsîr, hadîs, fıkıh, usûl, nahiv, sarf, lugat ve zamÂnın fen ilimlerinde de son derece yuksek olan Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri; "Her istediğim zaman, Resûlullah efendimizi, baş gozumle gormezsem, kendimi O'nun ummeti saymam." buyurarak tasavvuftaki derecesini ifÂde etmiştir.

İnsanlara bir sohbeti sırasında; "Allahu teÂl sozlerinde doğru ve işlerinde ihlÂslı olana dunyÂda yağmur gibi rızık verir. Onu kotuluklerden korur. Âhirette de gunahlarını affedip, bağışlar. Ona yakın olur. Cennet'ine koyar ve yuksek derecelere kavuşturur. Kendi kusurlarını ıslÂh etmek istersen, insanların kusûrlarını araştırma. Cunku husn-i zÂn, îmÂn şûbelerinden olduğu gibi, insanların ayıplarını araştırmak da munÂfıklıktandır. KıyÂmet gunu, yol gosteren nûr icinde haşrolunup karanlıktan korunmak istersen Allahu teÂlÂnın hic bir mahlûkuna zulmetme." buyuran Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri, sonuncu def hac yolculuğuna cıktı. Bu seyÂhatinde talebesine, yanına bir kazma, bir ibrik ve bir de kÂfur almasını emretti. Bunları nicin aldırdığını soran talebesine; "Hamisre'ye varınca anlarsın." buyurdu. Talebesi bilÂhare şoyle anlattı: SahrÂ-i AyzÂb'da Hamisre'ye vardık. Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri, gusl ederek iki rekat namaz kıldı. Sonra seccÂdede rûhunu teslim etti. Yanlarına aldıkları kazma ile mezar kazılıp, ibrikle su taşınıp yıkandıktan sonra, kÂfur konup hemen oraya defnedildi. VefÂt ettiği yerin suyu tuzlu olduğundan bir şey yetişmezdi. Oraya definlerinden sonra, vucûdlarının bereketiyle o yerin suyu tatlılaştı ve munbit bir yer hÂline geldi."

ALTIN OLAN TAŞ

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî, memleketinden İskenderiyye'ye geldiğinde, o zamÂnın sultÂnı bir mektup yazarak kendisini dÂvet etti. Sultan, dÂveti kabûl edip gelen Ebu'l-Hasan'a cok izzet ve ikrÂm gosterip hurmette bulundu. Sonra İskenderiyye'ye, buyuk bir saygıyla uğurladı. SultÂna, bir muddet sonra Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî aleyhinde iftirÂlarda bulundular. Oyle ki, sultan cok kızıp, muhÂfızına, onu oldurme emrini verdi. MuhÂfız, İskenderiyye'ye, Ebu'l-Hasan'ın huzûruna gelip sultÂnın emrini bildirdi ve; "Efendim, benim size cok hurmetim ve muhabbetim vardır. Sizin, Allahu teÂlÂnın sevgili kullarından olduğunuza inanıyorum. Oyle bir şey yapınız ve soyleyiniz ki, sultan bu kararından vazgecsin." dedi. Bu sozleri dinleyen Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî dışarı cıktı. MuhÂfız da onu tÂkib etti. MuhÂfıza dedi ki: "Şu taşa bakınız!" MuhÂfız, biraz once taş olarak gorduğu cismin, şimdi altın olduğunu gorerek hayret etti. Taş, Allahu teÂlÂnın izniyle Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'nin teveccuhleri ile altın olmuştu. MuhÂfıza; "Bu taşı alıp sultana goturunuz. Beyt-ul-mÂl hazînesine koysun." buyurdu. MuhÂfız altını alıp sultÂnın huzûruna gitti ve iftir durumunu anlattı. Bu hÂdise uzerine sultan, İskenderiyye'ye kadar gelip Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'yi ziyÂret etti. Ozur diledi ve ona pekcok mal ve erzak gonderip, ihsÂnlarda bulundu. Fakat ŞÃ‚zilî hazretleri hicbir şey kabûl etmeyip; "Biz Rabbimizden başka hic kimseden bir şey istemeyiz." buyurdu.

SOHBETİN EHEMMİYETİ

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretlerinin talebelerinden birisi, tasavvuf yolundaki dereceleri gecerken kendini hocası gibi gormeye başladı. Neye baksa Şeyhini goruyordu. Bu sebeple Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî'nin sohbetlerine gelmemeye başladı. Bir gun İmÂm-ı ŞÃ‚zilî hazretleri yolda giderken talebesiyle karşılaştı ve; "Canım sen nerede kaldın. Sohbetlere gelmiyorsun!" buyurdu. Talebe; "Efendim, sizinle sozden mustağnî oldum. YÂni her an sizi karşımda goruyorum ve kendimi sizin sûretinizde goruyorum. Sohbetinize gelmeye ihtiyac duymuyorum." dedi. Bu cevap uzerine Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretleri buyurdu ki: "Cok garib. Eğer iş senin soylediğin gibi olsaydı, hazret-i Ebû Bekr'in Resûlullah efendimizin sohbetlerine gitmemeleri gerekirdi. Eğer sohbetten mustağnî olsaydı, hazret-i Ebû Bekr efendimiz mustağnî olurdu."

Ebu'l-Hasan-ı ŞÃ‚zilî hazretlerinin şu eserleri vardır:

1) Hizbu'l-Bahr: Kıymetli bir du kitabıdır.
2) El-İhtisÂs min-el-KavÂidi'l-Kur'Âniyye vel-HavÂs,
3) RisÂletu'l-Emîn li-Yencezibe li-Rabbi'l-Âlemîn,
4) El-CevÂhiru'l-Masûne,
5) El-LeÂli'l-Meknûne,
6) KıyÂfetu't-TÂlibi'r-RabbÂnî li-RisÂleti Ebû Zeyd el-KayravÂnî,
7) El-Mukaddimetu'l-İzziyye lil-CemÂati'l-Ezheriyye
__________________