MEVLEVİ TARİKATI PİRİ
MevlÂna 30 Eylul 1207 yılında bugun Afganistan sınırları icerisinde yer alan Horasan Ulkesi'nin Belh şehrinde doğmuştur.
MevlÂna'nın babası Belh Şehrinin ileri gelenlerinden olup, sağlığında "Bilginlerin SultÂnı" unvanını almış olan Huseyin Hatibî oğlu BahÂeddin Veled'tir. Annesi ise Belh Emiri Rukneddin'in kızı Mumine Hatun'dur.Asıl adı Muhammed, lakabı CelÂleddîn, unvÂnı MevlÂnÂ'dır. HudÂvendigÂr, SultÂn-ul-Âşıkîn, SultÂn-ul-Mahbûbîn, Molla-yı Rûm ve Molla HunkÂr gibi lakapları da vardır. Babası, SultÂn-ul-Ulem (Âlimlerin SultÂnı) ismiyle meşhûr Muhammed BehÂeddîn Veled hazretleridir. Annesi sÂlih ve evliy bir hanım olan Mu'mine HÂtun, İbrÂhim Edhem hazretlerinin neslindendir. 1207 (H.604) senesi Rebîulevvel ayının altıncı gunu Horasan'ın Belh şehrinde doğdu. 1273 (H.672) senesi CemÂziyelÂhir ayının beşinci gunu Konya'da vefÂt etti. Kabr-i şerîfi Konya'nın en meşhur ziyÂret yerlerindendir.MevlÂn CelÂleddîn, kucuk yaşta ilim tahsîline başladı. Âlim ve evliy bir zÂt olan babasının terbiye ve himÂyesinde yetişti. MÂnevî olgunluklara kavuştu. Henuz beş yaşında iken kendisinden bir takım hÂrikulÂde ve olağanustu

hÂller goruldu. KirÂmen kÂtibîn meleklerini gorur, evliyÂnın ruhlarıyla konuşurdu.

Melekler ve Allahu teÂlÂnın ricÂl-i gayb ismi verilen velî kullarının rûhları kendisini ziyÂret ederlerdi. ZÂhiren tanımadığı bu kimselerin boyle sık sık gorunmelerinden dolayı, mubÂrek benizleri sararıp solardı. Babası SultÂn-ul-UlemÂ, ondaki bu hÂlin, meleklerin ve velîlerin oğlunu ziyÂreti sebebiyle olduğunu bildiği icin memnûn kalırdı. Ancak, aklına bir noksanlık gelmesin diye, talebelerinden birkacını oğluyla meşgûl olmaları icin vazîfelendirip; "Oğlum Muhammed'e gorunenler, Allahu teÂlÂnın cok sevdiği velî kullarıdır. Şefkat ve merhÂmetleri sebebiyle oğluma gorunup, onunla sohbet ediyorlar. Kendi hÂllerini ona oğretiyorlar, melekler Âlemini gezdirip gosteriyorlar. Her ne kadar bunlar iyi şeyler ise de, o daha kucuktur. Kendisini zaptedemeyip, aklına bir Ârıza gelmesinden korkarım. Bunun icin sizler, onun heyecanlanmasına engel olun." derdi.

SultÂn-ul-Ulem hazretlerinin talebelerinden Bedreddîn anlatır: "Hocam Muhammed BehÂeddîn Veled'in mubÂrek el yazısı ile yazılmış bir sayfada şu notları gordum: "Belh'te, oğlum CelÂleddîn Muhammed beş yaşında iken, Cum gunleri bizim evlerin damları uzerinde dolaşır, dÂim Kur'Ân-ı kerîm okurdu. Belh'in buyuklerinin oğulları da, her Cum hazır bulunur, onunla sohbet ve ulfet ederlerdi. Namaz vaktine kadar onun yanında kalırlardı. Bir gun onların arasında bir cocuk, otekine; "Gel bu damdan oteki dama atlayalım." deyip, bunun icin de bahse tutuşuyorlar. Oğlum onlara gulumseyerek; "Ey kardeşler! Bu turlu hareketi, kedi, kopek ve diğer canlılar da yapar. Allahu teÂlÂnın şerefli kulu olan insana, hic boyle şeylerle uğraşması yakışır mı? Eğer rûhÂnî kuvvetiniz ve candan isteğiniz varsa, geliniz goklere ucalım, Melekût Âleminin konaklarını dolaşalım." diye cevap verir. Hemen o anda gokyuzune doğru ucarak, o topluluğun gozunden kaybolmaya başlar. Cocuklar bu hÂl karşısında feryÂd edip cığlık koparırlar. NihÂyet herkesle birlikte ben de bu hÂdiseyi işittim. Cocukların yanına gittim. Biraz sonra CelÂleddîn'in rengi ucmuş, mubÂrek vucûdunda da bir değişme olduğu hÂlde tekrar donup geldi. Butun cocuklar, CelÂleddîn'e sarılıp tebrik ettiler. Oğlum onlara donup; "Sizinle konuştuğum anda yeşiller giymiş, bÂzı kimseler beni aranızdan aldı. Gokyuzunun tabakalarında dolaştırdı, melekler Âleminin gorulmemiş şeylerini bana gosterdiler. Sizin cığlığınız kulaklarıma gelince, tekrar beni buraya getirdiler. Eğer sizin uzuntunuz ve babamın bana olan şefkat ve muhabbeti olmasa idi, bu alcak Âleme geri donmezdim." dedi.

SultÂn-ul-Ulem BehÂeddîn Veled hazretleri mubÂrek oğlu MevlÂn CelÂleddîn'in terbiyesiyle meşgul iken, Belh civÂrındaki bÂzı hasetciler onun hizmetlerini cekemeyip sultÂna şikÂyet ettiler. O da kimseye zarar dokunmasın diye bir takım yakınlarıyla birlikte Belh'ten ayrılıp NişÃ‚bur'a gitti. NişÃ‚bur'a geldiklerinde evliyÂnın buyuklerinden Ferîduddîn-i AttÂr hazretleri kendilerini karşıladı. Onlara izzet ve ikrÂmlarda bulundu. O sırada kucuk yaşlarda bulunan MevlÂn CelÂleddîn bir ruy gordu. RuyÂsında nûr yuzlu bir pîr, kendisine altı dallı bir gul fidanı verdi. MevlÂn CelÂleddîn ruyÂsını babasına anlattığında o; "Altı dallı gul, senin altı ciltlik bir kitap yazacağına işÃ‚rettir." buyurdu. O anda orada hazır bulunan Ferîduddîn-i AttÂr da; "Altı dallı gule kavuşuncaya kadar bu kitap ile meşgûl olursunuz." diyerek; Mantık-ut-Tayr isimli kitabı CelÂleddîn'e hediye etti. Meğer ruyÂda gorulen ve kendisine gul veren kimse, Ferîduddîn hazretleri imiş.

Ferîduddîn AttÂr hazretleri, MevlÂn CelÂleddîn'de ilÂhî nûrlar ve fıtrî, yaratılıştan gelen bir takım kÂbiliyetleri gormuş ve ona dua etmişti.

Bir muddet NişÃ‚bur'da kalan BehÂeddîn Veled hazretleri ve MevlÂn CelÂleddîn, daha sonra yakınlarıyla birlikte BağdÂt'a gelip Mustansıriyye Medresesine yerleştiler. SultÂn-ul-Ulem burada oğlu MevlÂn CelÂleddîn'in ve talebelerinin terbiyesiyle meşgul oldu. BehÂeddîn Veled hazretleri bÂzı gecelerde oğlu MevlÂn CelÂleddîn'den su isterdi. MevlÂn CelÂleddîn de yatağından kalkar su aramaya giderdi. Geceleyin medresenin kapısına gelince kilitli kapı kendiliğinden acılır, MevlÂn CelÂleddîn de Dicle'den kabına suyu doldurur, babasının odasına getirirdi. Medreseye gelişinde kapı kendiliğinden kapanır kilitlenirdi. Bir defÂsında kapıcı bu hÂdiseye vÂkıf oldu. BÂzı kimselere de soyledi. MevlÂnÂ'nın babası bunu duyunca, o kapıcıyı cağırıp; "Bu hÂli kimseye acma, yoksa helÂk olursun." buyurdu. Bunun uzerine kapıcı MevlÂn CelÂleddîn'in kerÂmetini gizleyeceğine soz verip SultÂn-ul-UlemÂ'nın talebeleri arasına katıldı.

SultÂn-ul-Ulem BehÂeddîn Veled hazretleri daha sonra BağdÂt'tan, Mekke-i mukerreme ve Medîne-i munevvereye geldiler. Hac ve Peygamber efendimizin kabr-i şerîflerini ziyÂretten sonra Şam'a ve Erzincan'a, oradan da LÂrende'ye (Karaman'a) gelip yerleştiler.

SultÂn-ul-UlemÂ, LÂrende'de (Karaman'da) Emîr MûsÂ'nın kendisi icin yaptırdığı medresede, başta oğlu MevlÂn olmak uzere yedi sene kadar talebe okuttu. Yuzlercesine icÂzet (diploma) verdi. Şohreti her tarafa yayıldı.

MevlÂn CelÂleddîn, din ve fen ilimlerinde yetişip bulûğ, evlenme cağına erince, babası onu Hoca ŞerÂfeddîn LÂl Semerkandî'nin kızı Gevher HÂtunla evlendirdi. MevlÂn CelÂleddîn'in bu evliliğinden oğlu Sultan Veled dunyÂya geldi. Daha sonra MevlÂnÂ'nın annesi Mu'mine HÂtun ve ağabeyi Muhammed AlÂeddîn, LÂrende'de vefÂt ettiler.

Bu sıralarda MevlÂn CelÂleddîn'in babası SultÂn-ul-UlemÂ'nın ismi Selcuklu Devletinin her koşesinde duyulmuştu. Konya'da oturan Sultan AlÂeddîn KeykûbÂd onu Konya'ya dÂvet etti. Bu dÂvet uzerine BehÂeddîn Veled hazretleri LÂrende'den ayrılıp Konya'ya yerleşmek uzere yola cıktı. Kervan Konya'ya yaklaştığında sultan onu buyuk bir hurmet ile karşıladı. Atının dizginlerinden tuttu. Saygı ve sevgi ile ellerinden optu. Atın dizginleri sultanın elinde olduğu hÂlde şehre girdiler. BehÂeddîn Veled ve yanındakiler, Konya'da Altun Han Medresesine yerleştirildiler.

MevlÂn CelÂleddîn burada da tahsîline devÂm etti. Konya'da iki seneyi doldurdukları sıralarda babası SultÂn-ul-Ulem Hakk'ın rahmetine kavuştu. Babasının vefÂtından sonra MevlÂn CelÂleddîn; babasının halîfesi, vekîli Seyyid BurhÂneddîn Tirmizî'nin ders halkasına girdi. Dokuz sene kadar husûsî ve umûmî sohbetleriyle iyice yetişip olgunlaştı.

MevlÂn CelÂleddîn'in cocukluk yıllarında, terbiyesiyle meşgul olan ve kendisini ceşitli ilimlerde yetiştiren Seyyid BurhÂneddîn Tirmizî hazretleri, babası SultÂn-ul-UlemÂ'nın ileri gelen talebesiydi. Tirmiz şehrinde yaşardı. Bir gun talebeleriyle sohbet ederken birden; "Eyvah! Eyvah! Hocam SultÂn-ul-Ulem vefÂt etti. Haydi namazını kılalım." diyerek, talebeleriyle gıyÂben hocasının cenÂze namazını kıldılar. Ondan sonraki gecelerden birinde, ruyÂsında hocasını gordu. Hocası SultÂn-ul-UlemÂ; "BurhÂneddîn! Oğlum CelÂleddîn Muhammed'e ilim oğretmeye devÂm et!" emri uzerine yollara duştu. Konya'ya geldi. Bu sırada MevlÂnÂ, LÂrende'de bulunan kayınpederinin yanına gitmişti. Hocasının Konya'ya geldiğini duyunca, derhal dondu ve tahsîline devÂm etmeye başladı. Seyyid BurhÂneddîn, zÂhirî ilimlerde kemÂl derecesine yukselen MevlÂnÂ'yı mÂrifet, Allahu teÂlÂyı tanıma ilminde de en yuksek seviyeye cıkarmak icin MevlÂn CelÂleddîn'e riyÂzet, nefsin isteklerini yapmama ve mucÂhede, nefsin istemediği ve ona zor gelen şeyleri yaptırmaya başladı. Bir muddet sonra Halep ve Şam'a gidip, oradaki Âlimlerden de ilim oğrenmesi gerektiğini MevlÂnÂ'ya anlattı. Boylece onu Halep ve Şam'a gonderdi. Kendisi de Kayseri'ye gitti.

Hocasının emri uzerine MevlÂn ilim tahsîli icin Şam'a giderken, Nusaybin'de hıristiyan papazlarının toplantısına rastladı. Papazlar sihir yapıp Âdet dışı bÂzı şeyler gosteriyorlardı. MevlÂnÂ'yı gorunce, bir oğlanı havaya ucuruverdiler. MevlÂn bu işe ilgi gostermeyip murÂkabeye, Allahu teÂlÂyı duşunup kalbini uyanık bulundurarak, gÂfil olmama hÂlini muhÂfazaya vardı. Oğlan, havada olduğu yerde kaldı. "Beni kurtarın, yoksa duşup oleceğim." dedi. Papazlar ne yaptılarsa bir cÂre bulamadılar. NihÂyet oğlan; "O yanınızdaki zÂtın murÂkabesi yuzunden ben bu hÂle duştum. Onun yardımı olmazsa, muhakkak helÂk olurum." dedi. Papazlar ister istemez MevlÂnÂ'ya yalvardılar. MevlÂnÂ; "Onu bir şey kurtaramaz, ancak Kelime-i şehÂdet kurtarır." buyurdu. Oğlan bunu duyunca, hemen Kelime-i şehÂdet getirdi ve kolayca yere indi. MevlÂnÂ'nın ellerini optu. Bu hÂli goren papazların hepsi musluman olmakla şereflendi.

MevlÂn hazretleri, Halep'te el-HalÂviyye ve Şam'da el-Makdisiyye Medresesinde bulundu. Muhyiddîn-i Arabî, KemÂleddîn bin Adîm, SÂdeddîn-i Hamevî, Osman Rûmî, Evhadeddîn KirmÂnî, Sadreddîn-i Konevî gibi zamÂnın Âlim ve velîleriyle sohbet edip, onlardan da ilim oğrendi. Onların teveccuhlerini kazanan MevlÂn CelÂleddîn, Şam Medresesinde zaman zaman Hızır aleyhisselÂm ile goruştu. Tasavvuf ilminde bir muşkili olursa Hızır aleyhisselÂm ortaya cıkıp meselelerini hallederdi. Tefsîr, hadîs, fıkıh, mantık, usûl, meÂnî, edebiyÂt, matematik, fen, tıp gibi pek cok zÂhirî ilimlerde mutehassıs oldu. Gunduzleri ilim oğrenir, gecelerini ibÂdet icinde, Allahu teÂlÂyı zikrederek ve Kur'Ân-ı kerîm okuyarak gecirirdi. Seher vakitlerinde tovbe ve istiğfÂr ederek cok ağlar, gozyaşları sel gibi akardı. Allahu teÂlÂnın muhabbetiyle yanar, O'na kavuşmak arzusuyla tutuşurdu. Tasavvuf ilminde de yuksek derecelere kavuşan MevlÂn CelÂleddîn Muhammed Rûmî, hocalarından icÂzet, diploma alıp, once Kayseri'ye hicret eden Seyyid BurhÂneddîn hazretlerini ziyÂret etti. Onun feyz ve teveccuhlerine kavuşup, duÂsını aldı. Oradan berÂberce Konya'ya donduler.

Seyyid BurhÂneddîn hazretleri, MevlÂnÂ'nın dort senelik Halep ve Şam tahsîlinde bir hayli ilerlemiş olduğunu gordu. Tasavvuf yolunda riyÂzete ve mucÂhedeye devÂm ettirdi. Mubah olanları azaltıp, zarûret mikdÂrı kullanırdı. Ona; "Karnınız ac olsun. Bunun icin de cok oruc tutunuz. Cunku oruc, hikmet hazînelerinin anahtarıdır. Oruc tutmak; kalp gozunun acılmasına, kalbin rikkate gelmesine sebeb olur." buyurdu. MevlÂn hazretlerinin, on beş gun ağzına hic lokma koymadığı zamanlar olurdu. Nefsinin istediklerini yapmamak icin kapıda kopekler icin hazırlanan yemek artıklarının yanına gider, nefsine; "Ey nefs! Bana istediklerini yaptırıp, rûhumu emrin altına almak mı istiyorsun? Arzunun yerine gelmesini istiyorsan, once yemek artıklarını yemen lÂzım! Ya ye veya beni bu hÂlimle kabûl et!" diyerek nefsiyle mucÂdele ederdi. Boylece nefsinin isteklerini hic yapmaz, onu rûhuna kole ederdi ve bu halde aylar birbiri ardından gecer giderdi.

MevlÂn hazretlerinin iyice olgunlaştığını anlayan Seyyid BurhÂneddîn hazretleri ona; "EvlÂdım! Şimdiye kadar bildiğim ne varsa hepsini sana oğrettim. Bundan sonra senin daha da olgunlaşman, pek buyuk mertebelere kavuşman, Tebrizli Şems'in (Şems-i Tebrîzî'nin) gelmesine bağlıdır. Onun şefkat kanatları altında aşamadığın engelleri aşar, mÂnevî hÂllere kavuşursun. O, seni tasavvufun en mahrem noktalarına ceker, sen de ona, aynı Âlemi anlatırsın. Bu şekilde birbirinizi tamamlar ve yeryuzunun en buyuk iki dostu olursunuz. Bense Kayseri'ye gidip omrumun sonlarını orada geciririm." buyurdu. MevlÂn hazretleri hocasına, Kayseri'ye gitmeyip berÂber kalmaları icin cok ısrÂr ettiyse de kabûl ettiremedi. MevlÂnÂ, Seyyid BurhÂneddîn hazretlerini Kayseri'ye uğurladı. Kayseri'de bir muddet yaşayan Seyyid hazretleri, bir gun abdestini alıp hizmetcisine; "Git kapıyı kapa ve dışarıda, Seyyid BurhÂneddîn vefÂt etti, diye bağır." buyurdu. Hizmetci dışarı cıkınca, Seyyid hazretleri secdeye kapanarak; "Y Rabbî! Seni ve Resûlunu cok seviyorum. Sana kavuşmak arzum son haddine ulaştı. Beni bu sevgime ve arzuma bağışla. L ilÂhe illallah, Muhammedun Resûlullah." dedi ve rûhunu teslim etti. Hizmetcinin haberi uzerine Kayseri bir anda anababa gunune dondu. MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî hazretlerine haber salındı. CenÂze hazırlıkları yapılıp kefenlendi. Namazı kılınıp, defn işleri halledildi. MevlÂn hazretleri haberi işitince Kayseri'ye geldi. Hocasının kabri başında Kur'Ân-ı kerîm okuyarak mubÂrek rûhuna bağışladı. Seyyid hazretlerinin kitaplarını MevlÂnÂ'ya teslim ettiler. Bu kitaplar arasında Şems-i Tebrîzî'nin hazırladığı meşhûr MakÂlÂt isimli eser de vardı.

MevlÂn hazretleri o sıralarda Konya'ya yerleşmiş bulunan zamÂnın en buyuk kelÂm ve tasavvuf Âlimlerinden olan Sadreddîn-i Konevî hazretlerinden de ilim oğrendi. Onun feyz ve teveccuhlerine kavuştu. MÂnevî yolda yuksek derecelere ulaştı.

Hocası Sadreddîn-i Konevî hazretleri anlatır: "RuyÂmda Fahr-i kÂinÂt efendimizi gordum. Yanlarında EshÂb-ı kirÂm ile medreseyi teşrîf etmişlerdi.Sofanın ortasına oturdular. Bu sırada MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî de oraya gelip uygun bir yere oturdu. Peygamber efendimiz MevlÂnÂ'ya cok iltifÂt ettiler ve hazret-i Ebû Bekr'e donerek; "Y Eb Bekr! Ben CelÂleddîn ile diğer peygamberlerin arasında oğunurum. Cunku onun oğrendiği ilim, işlediği amelin feyz ve nûru ile ummetimin gozleri aydın olur. O benim oğlumdur." buyurdular. MevlÂnÂ'yı sağ tarafına oturttular. Peygamber efendimiz bu ruy ile, talebelerimden MevlÂnÂ'nın derecesinin yuksekliğine işÃ‚ret buyurdular. Bu durumu diğer talebelere hatırını gozetip, ilminin yuksekliğini anlamaları icin anlattım."

Bir gun buyuk bir ilim meclisi kurulmuş ve Konya'nın buyukleri orada toplanmışlardı. Sadreddîn-i Konevî de orada bir seccÂde uzerinde oturuyordu. MevlÂn iceri girince seccÂdeye oturmasını teklif etti. Bunun uzerine MevlÂnÂ; "Terbiyesizlik edip sizin seccÂdenize oturursam, kıyÂmette bunun hesÂbını nasıl verebilirim?" deyince, Sadreddîn hazretleri; "Senin oturmakta fayda gormediğin seccÂde bize de yaramaz." buyurup, seccÂdeyi oradan kaldırdı.

MevlÂn CelÂleddîn hazretlerinin hocalarından biri de Şems-i Tebrîzî'dir. Şems-i Tebrîzî, Tebriz şehrinde Ebû Bekr-i Tebrîzî'nin talebesi idi. Şems-i Tebrîzî evliyÂlıkta yuksek makamlara ve derecelere yukseldi. LÂkin daha yuksek mÂnevî makamlara kavuşmak istiyordu. Şems-i Tebrîzî seyahat ettiği yerlerde, uğradığı memleketlerde iyi bir dost bulabilmek icin du ederdi. Israrla yaptığı bu duÂların netîcesi olarak ruyÂsında, Konya'da bulunan CelÂleddîn-i Rûmî'ye gidip onun yetişmesinde yardımcı olması îcÂbettiği bildirildi. Şems-i Tebrîzî, Allahu teÂlÂya şukrederek; "Boyle dosta canım fed olsun." dedi. Konya'ya gelip, Şekerciler Hanına indi. Gunlerini orada gecirirken, bir gun kapıda oturmuş, Allahu teÂlÂnın mahlûkÂtı hakkında tefekkur ediyordu. O sırada MevlÂn hazretleri talebeleriyle oradan gecerken, kapı onunde tefekkur hÂlinde duran, kıyÂfetinden yabancı olduğu anlaşılan Şems-i Tebrîzî hazretlerine baktı, ona selÂm verdi ve yoluna devÂm etti. Kendi kendisine de; "Bu yabancı bir kimseye benziyor. Buralarda boyle birisini hic gormedim. Ne kadar da nûrlu bir yuzu var." diye duşunurken, Âniden atının yularını bir elin tuttuğunu gordu. MevlÂn hazretleri, atı durduran elin sÂhibinin o yabancı olduğunu gorunce; "Buyurunuz! Bir arzunuz mu var?" dedi. O kimse; "İsminizi oğrenmek istiyorum?" deyince, o da; "CelÂleddîn Muhammed." diye cevap verdi. Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî; "Bir suÂlim var. Acab Muhammed aleyhisselÂm mı, yoksa BÂyezîd-i BistÂmî mi buyuktur?" diye sordu. Boyle bir soruyu ilk def duyan MevlÂn hazretleri; "Elbette ki Muhammed aleyhisselÂm efendimiz buyuktur. Butun mahlûkÂt ve BÂyezîd, O'nun hurmetine yaratıldı." buyurdu. Bu cevÂbı bekleyen Şems-i Tebrîzî; "Peki Muhammed aleyhisselÂm; "Biz seni lÂyıkıyla bilemedik y Rabbî!" dediği hÂlde, nicin BÂyezîd-i BistÂmî; "SubhÂnî." "Benim şÃ‚nım ne yucedir." diye soyledi. Bunun hikmetini soyler misiniz?" diyerek tekrar sordu. MevlÂn hazretleri buna da şoyle cevap verdi: "Peygamber efendimizin mubÂrek kalbi oyle bir dery idi ki, ona ne kadar mÂrifet, aşk-ı ilÂhî tecellî etse, ne kadar muhabbet, Allahu teÂlÂnın sevgisi dolsa onu icine alır, onu kuşatırdı. Hatt daha coğunu isteyip; "Y Rabbî! Verdiğin bu nîmetleri daha da artır." derdi. Fakat, BÂyezîd-i BistÂmî'nin kalbi, o kadar geniş olmadığı icin, ilÂhî feyzlere tahammul edemeyerek tecellî ile dolup taşardı". Bu îzÂhata hayrÂn kalan Şems-i Tebrîzî; "Allah!" diyerek yere yığıldı. Bayılmıştı. MevlÂn hazretleri, hemen atından inerek Şems-i Tebrîzî'yi kucakladı, ayağa kaldırdı. Bu nûr yuzlu zÂta o kadar ısınmıştı, kalbinde o kadar muhabbet hÂsıl olmuştu ki, ayılınca buyuk bir hurmet ve edeple evine goturdu. Bu zÂtın, ilk hocası Seyyid BurhÂneddîn hazretlerinin geleceğini soylediği Şems-i Tebrîzî olduğunu oğrenince; "Ey Muhterem efendim!Gerci evimiz size lÂyık değil ise de, zÂt-ı Âlînize sÂdık bir kole olmaya calışacağım. Kolenin nesi varsa efendisinindir. Bundan boyle bu ev sizin, cocuklarım da evlÂtlarınızdır." diyerek hizmetine koşmaya başladı.

Gece-gunduz hic yanından ayrılmayıp, onun sohbetlerini buyuk bir zevk icinde dinliyordu. Ondan hic ayrılmıyor, talebelerine ders vermeye, insanlara cÂmide vÂz u nasîhate gitmiyordu. Yanlarına da, hizmetlerini gormek uzere, buyuk oğlu Sultan Veled girebilirdi. Her gun Şems-i Tebrîzî ile sohbet ederler, Allahu teÂlÂnın yarattıkları uzerinde tefekkurde bulunurlar, namaz kılarlar, cenÂb-ı Hakkı zikrederek muhabbetlerini tÂzelerlerdi.

Bir gun Şems-i Tebrîzî hazretleri, havuzun başında MevlÂn ile sohbet ediyordu. MevlÂn bir hizmet icin oradan ayrıldı. Şems-i Tebrîzî de MevlÂnÂ'nın kitaplarını havuza attı. Bir değnek ile de suyun dibine bastı. MevlÂn hazretleri oraya geldiğinde kitapları suda gorunce cok uzuldu ve "Diğerleri ne ise, Ferîduddîn-i AttÂr hazretlerinin hÂtırası olan Mantık-ut-Tayr kitabı ıslanmasaydı." diyerek Âh etti. Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî hazretleri, kolunu sıvayarak havuza soktu. Kitabın birisini sudan cıkardı. Cıkan kitap Mantık-ut-Tayr idi ve hic ıslanmamıştı.

Bu hÂdise, diğer bir rivÂyette de şoyle anlatılır: Bir gun, MevlÂn havuz kenarında idi. Yanında kitaplar vardı. Şemseddîn gelip, kitapları sordu. MevlÂnÂ; "Sen bunları anlamazsın." dedi. Şemseddîn, kitapları suya attı. MevlÂnÂ; "Ah! Babamın bulunmaz yazıları gitti!" diyerek cok uzuldu. Şemseddîn, elini uzatıp herbirini aldı. Hicbiri ıslanmamış goruldu. MevlÂnÂ; "Bu nasıl iştir?" deyince, Şems; "Bu zevk ve hÂldir. Sen anlamazsın." buyurdu. MevlÂnÂ, Şems-i Tebrîzî'nin bu kerÂmetini gorunce ona olan bağlılığı daha da artıp, sarsılmaz bir kale gibi oldu. MevlÂnÂ'nın oğlu Sultan Veled, onların hÂllerini şoyle anlatır: "Ansızın Şems-i Tebrîzî hazretleri gelip babam ile goruştu. Babamın golgesi, onun nûrundan yok oldu. Onlar birbirlerine oyle muhabbet gosterdiler ki, etraflarında kendilerinden başkasını gormuyorlardı. Şems-i Tebrîzî, babama mÂrifetten, Allahu teÂlÂnın zÂtına ve sıfatlarına Âit ince bilgilerden ve O'na muhabbetten bahsediyor, babam da bunları buyuk bir haz ile dinliyordu. Eskiden herkes babama uyardı, şimdi ise, babam Şems'e uyar oldu. Şems, babamı bu muhabbete dÂvet ettikce, o da, Allahu teÂlÂnın muhabbetinden yanıp kavrulurdu. Babam artık onsuz yapamıyor, yanından bir an ayrılmıyordu. Bu şekilde aylarca sohbet ettiler. Boylece babam, pek buyuk mÂnevî derecelere yukseldi."

MevlÂn CelÂleddîn ile Şems-i Tebrîzî hazretlerinin zÂhirî ve bÂtınî calışmaları devÂm ederken, onların bu sohbetlerini hazmedemiyen ve MevlÂnÂ'nın kendi aralarına katılmamasına uzulen bÂzı kimseler, Şems-i Tebrîzî hakkında uygun olmayan sozler soylemeye başladılar. Bu soylentiler, MevlÂnÂ'nın kulağına kadar geldi. Diyorlardı ki: "Bu kimse Konya'ya geleli, MevlÂn bizden tamÂmen uzaklaştı. Gece-gunduz hep birbirleriyle sohbet ediyorlar da, bizlere hic iltifÂt gostermiyorlar. Yanlarına oğlu hÂric kimseyi de almıyorlar. MevlÂnÂ, SultÂn-ul-UlemÂ'nın oğlu olsun da, Tebrîz'den gelen, ne olduğu belli olmayan bu kimseye gonul bağlasın. Onun icin bize sırt cevirsin. Hic Horasan toprağı ile Tebriz'in toprağı bir olur mu? Elbette Horasan toprağı daha kıymetlidir." Bu soylentilere MevlÂnÂ; "Hic toprağa îtibÂr olunur mu? Bir İstanbullu, bir Mekkeliye gÂlip gelirse, Mekkelinin İstanbulluya tÂbi olması hic ayıp sayılır mı?" diyerek cevap verdi. Fakat soylentiler durmadı. Şems-i Tebrîzî hazretleri artık Konya'da kalamayacağını anladı. O cok kıymetli dostunu, o mubÂrek ahbÂbını bırakarak Şam'a gitti.

Şems-i Tebrîzî'nin gitmesi, MevlÂnÂ'yı cok uzdu. Gunler gectikce ayrılık acısına sabredemiyordu. Ayrılık, kendisinde tahammul edecek bir hÂl bırakmıyordu. Şems'in ayrılık hasreti ve muhabbeti ile yanıyordu. "Şems, Şems!" diyerek ciğeri yakan kasîdeler soyluyor, goz yaşlarıyla dolu yazdığı mektupları Şam'a, Şems-i Tebrîzî hazretlerine gonderiyordu. Ona bir mektubunda; "Ey gonlumdeki nûr, gel! Ey gonlumde ona arzu olan gel. Ey sevgi ve samîmiyetini ispat eden gel. Gelirsen ne mutluluk ve ferah. Gelmezsen ne huzun ve akla durgunluk. Gel, sen guneş gibisin uzak ve yakın olduğunda. Ey uzaktakilere yakın olan gel." diye yazıyordu.

Eğer bir kimse, MevlÂn hazretlerine; "Şems'i gordum." diye yalan soylese, ona mujde icin uzerindeki elbisesini verirdi. Bir defÂsında birisi; "Şems-i Tebrîzî'yi Şam'da gordum. Sıhhati yerindeydi." dedi.MevlÂnÂ, ona elinde bulunan ne varsa hepsini verdi. Orada bulunan diğer bir kimse; "O, Şems-i Tebrîzî'yi gormedi, yalan soyluyor." deyince, MevlÂn da; "Ona verdiğim bu elbiseler, sevdiğimin yalan haberinin mujdesidir. Onun hakîkî haberini getirene canımı veririm." diye cevap verdi. Boylece aylar gecti. Zamanla şehirdeki fitne ortadan kalktı. Şems-i Tebrîzî'ye olan duşmanlıktan, vazgecildi. MevlÂn hazretleri artık dayanamayacağını anlayınca, oğlu Sultan Veled'i Şam'a gondermeye karar verdi. Oğlunu cağırıp;

"Suratle Şam'a varıp, filanca hana gidersin. Şems-i Tebrîzî hazretlerinin o handa bir genc ile sohbet ettiğini gorursun. O genci kucumseme sakın! O, Allahu teÂlÂnın sevdiği evliyÂnın kutuplarından biridir. SelÂmımı ve du isteğimi kendilerine bildir. İcinde bulunduğum şu vaziyetimi, hasretimi dile getir. Buraya acele teşriflerini tarafımdan istirhÂm et!" dedi. Sultan Veled hemen hazırlıklarını tamamlayıp yola cıktı. Şam'da, babasının tÂrif ettiği handa Şems-i Tebrîzî'yi bir gencle konuşuyor buldu. Durumu dilinin donduğu kadar anlattı. Konya'da bu hÂdiseye sebeb olanların tovbe ettiğini ve MevlÂnÂ'dan ozurler dilediklerini de sozlerine ekledi. Bunun uzerine Şems-i Tebrîzî, Konya'ya tekrar gitmeye karar verdi. Hemen yola cıktılar. Sultan Veled, Şems hazretlerini ata bindirdi, kendisi de arkasından yaya yuruyordu. Şems-i Tebrîzî, Sultan Veled'in ata binmesi icin ne kadar ısrÂr ettiyse, o; "SultÂnın yanında, hizmetcinin ata binmesi bizce yakışık olmaz. Hizmetcilerin, efendisi arkasında yurumesi gerektiğini oğrendik." diyerek ata binmedi. Sultan Veled, Konya'ya yaklaştıklarında, babası MevlÂnÂ'ya haberci gonderip, Konya'ya girmek uzere olduklarını bildirdi. MevlÂn hazretleri mujdeyi getirene o kadar cok hediye verdi ki, o kimse zengin oldu. Konya'da tellÂllar bağırtılarak, Şems'in Konya'ya teşrif etmek uzere olduğu bildirildi. Konya'nın, başta sultan olmak uzere, ileri gelen vezirleri, hÂkimleri, zenginlerinin yanısıra, butun halk yollara dokuldu. Buyuk bir bayram havası icinde, mubÂrek velî Şems-i Tebrîzî hazretlerini karşılamaya cıktılar. Oğleye doğru Şems-i Tebrîzî ile Sultan Veled gorunduler. Sultan Veled, atın yularından tutmuş, Şems de atın uzerinde başı onunde ağır ağır ilerliyorlardı. Bu muhteşem manzarayı seyredenler buyuk bir heyecana kapıldılar. MevlÂn koşarak ilerledi, atın dizginlerine yapıştı. Goz goze geldiler. Şems'in attan inmesine yardım eden MevlÂnÂ, ustÂdının ellerini sevinc gozyaşları arasında doya doya optu. Bu arada yanık sesli hÂfızlar Kur'Ân-ı kerîm okumaya başladılar. Herkes buyuk bir haz icinde Kur'Ân-ı kerîmi dinledikten sonra, sıra ile Şems-i Tebrîzî hazretlerinin ellerini optu. Sonra MevlÂnÂ'nın medresesine geldiler. Şems-i Tebrîzî, Sultan Veled'in kendisine gosterdiği hurmeti ve yaptığı hizmetleri MevlÂnÂ'ya anlattı. Bundan cok memnun olduğunu bildirerek; "Benim bir serim (başım, bir de sırrım vardır. Başımı sana fed ettim. Sırrımı da oğlun Sultan Veled'e verdim. Eğer Sultan Veled'in bin yıl omru olsa da hepsini ibÂdetle gecirse, ona verdiğim sırra yÂni evliyÂlıkta ilerlemesine sebeb olduğum derecelere kavuşamaz." dedi.

MevlÂn CelÂleddîn ile Şems-i Tebrîzî, eskisi gibi yine bir odaya cekilip sohbete başladılar. Hic dışarı cıkmadan, yanlarına oğlundan başka kimseyi almadan, mÂnevî bir Âlemde kendilerinden gectiler. Halk, Şems gelince MevlÂnÂ'nın sÂkinleşeceğini, aralarına katılıp, kendilerine nasîhatte bulunacağını, sohbetlerinden istifÂde edeceklerini umîd ederken, tam tersine eskisinden daha fazla Şems'e bağlandığını ve muhabbetinin ziyÂdeleştiğini gorduler.

Şems-i Tebrîzî hazretleri, MevlÂnÂ'yı evliyÂlık makamlarının en yuksek derecelerine cıkarmak icin elinden gelen butun tedbirlere başvuruyordu. Ona her turlu riyÂzet ve mucÂhedeyi yaptırdı. Bir gun; "Her kim; "Âlimler, peygamberlerin vÂrisleridir." hadîs-i şerîfinin sırrına vÂkıf olmak isterse, MevlÂnÂ'nın hareketlerine, ahlÂkına, davranışlarına baksın. Onun gibi olmaya calışsın. Onu sevsin. Onda enbiy ve evliyÂnın butun Âdet ve vasıfları toplanmıştır. Her fende emsÂlsizdir. Kısaca ben ona ulaşmış olmasaydım, mahrûm olurdum. Fakat MevlÂnÂ'nın sırrı, Âlemde gizli kaldı, onu kimse keşfedemedi." buyurdu. Gunler bu şekilde devÂm ederken, halk, MevlÂnÂ'nın hic gorunmemesinden dolayı yine Şems'e kızmaya başladı. Soylenenleri, Şems-i Tebrîzî işitince, Sultan Veled'e; "Ey evlÂdım! Hakkımda yine sû-i zan etmeye başlandı. Beni, MevlÂnÂ'dan ayırmak icin soz birliği etmişler. Bu seferki ayrılığımın acısı cok derin olacak!" buyurdu.

1247 senesi Aralık ayının beşine rastlayan Perşembe gecesiydi. MevlÂn ile Şems hazretleri yine odalarında sohbet ediyor, Allahu teÂlÂnın muhabbetinden ve ceşitli evliyÂlık makamlarından anlatıyorlardı. Bir ara kapı calındı ve Şems hazretlerini dışarı cağırdılar. Dışarıda bir grup kimse, bir anda uzerine hucûm ettiler. Şems-i Tebrîzî hazretlerinin; "Allah!" diyen sesi duyuldu. MevlÂn hemen dışarı cıktı, fakat hic kimse yoktu. Yerde kan lekeleri vardı. Derhal oğlu Sultan Veled'i uyandırıp durumun tetkîkini istedi. Yapılan butun araştırmalarda, Şems-i Tebrîzî hazretlerinin mubÂrek cesedini bulamadılar. Bir gece Sultan Veled, ruyÂsında Şems-i Tebrîzî'nin cesedinin bir kuyuya atıldığını gordu. Uyanınca yanına en yakın dostlarından birkacını alarak, gorduğu kuyuya gittiler. Cesed hic bozulmamıştı. Cesedi alıp MevlÂnÂ'nın medresesine defnettiler.

Şems-i Tebrîzî hazretlerinin bu ayrılığına, MevlÂn pek uzuldu. Ayrılığın verdiği hasret ile nice beyitler, kasîdeler soyledi. EvliyÂlık hÂllerini, derecelerini nazım ile oyle guzel anlattı ki, o zamÂna kadar oylesini hic kimse soyleyemedi. Hazret-i Ali'den gelen feyz ve bereketleri, vilÂyet yolunu, onun kadar acıklayan bulunmadı. Şems-i Tebrîzî'ye olan muhabbetinden dolayı eserinde "Şems" ve "HÂmûş" kelimelerini mahlas olarak kullandı. DîvÂnına DîvÂn-ı Şems dendi.

MevlÂn hazretleri, bundan sonra talebeleri arasına karışmaya, onlara ders vermeye, cÂmilerde nasihat etmeye başladı. Pek cok velînin yetişmesine sebeb oldu. Bunların arasında en meşhûru, HusÂmeddîn Celebi idi. İnsanların hasta kalplerine, tatlı, serin şerbetler vererek şif olmaya calıştı.

İlim ve fazîleti sebebiyle az zamanda, o derece şohret buldu ki, ilim talebesi, her taraftan huzûruna kavuşmak icin cÂn atıyordu. Her zaman etrafında dort-beş yuz dinleyici bulunurdu. Evine gidip gelirken bile, etrÂfını sarıp, ceşitli suÂller sorar, muşkillerini cozerlerdi.

MevlÂnÂ, Kitap ve sunnetten zerre kadar ayrılmayarak, tasavvufta emsÂlinden ustun oldu. Binlerce talebesi vardı. Onları buyuk bir îtin ile yetiştirmeye calıştı. Zamanla talebe sayısı arttı, medreseler coğaldı. Buyuk Âlimler yetişti.

MevlÂn CelÂleddîn Muhammed Rûmî'nin talebelerinin en onde gelenlerinden biri, SelÂhaddîn Zerkûb idi. SelÂhaddîn, onceleri kuyumculuk yapardı. Bir gun MevlÂnÂ, SelÂhaddîn'in dukkanının onunden gecerken, icerden, altına şekil vermek icin vurulan her cekicin; "Allah, Allah!" diye ses cıkardığını kalp gozuyle anladı. Bu hÂl cok hoşuna giderek, dukkan sÂhibi olan SelÂhaddîn'i medreseye dÂvet edip, iltifÂtlarda bulundu. SelÂhaddîn, MevlÂnÂ'nın sohbetlerinden cok haz duyduğundan kuyumculuğu bıraktı. Artık her gun medreseye gidiyor, hocası MevlÂnÂ'nın sozlerini sahrÂda susuz kalan kimse gibi, damlasını telef etmeyerek Âdet iciyordu. MevlÂn da bu yeni talebesini cok sevip, butun feyz ve teveccuhlerini onun uzerine cevirdi. SelÂhaddîn'i, kısa zamanda evliyÂlık derecelerine yukseltti. Ona olan sevgisinden dolayı oğlu Sultan Veled'e SelÂhaddîn'in kızını isteyerek nikÂh yapıp akrab oldu. SelÂhaddîn, on sene MevlÂn hazretlerinin sohbetiyle ve hizmetiyle şereflendi. MevlÂnÂ'nın sağlığında vefÂt etti. SelÂhaddîn'in vefÂtına cok uzulen MevlÂn hazretleri, talebelerinden Celebi HusÂmeddîn'in uzerinde cok durarak, onu kendisine vekîl olacak şekilde yetiştirdi. Celebi HusÂmeddîn'in, MevlÂnÂ'ya en muhim yardımı Mesnevî'yi yazması oldu. MevlÂn hazretleri, mÂnevî bir aşkla edebî değeri yuksek İslÂm ahlÂkının ustunluğunu anlatan ince bilgiler ve Allah sevgisiyle dolu beytler soyledi. Mesnevî'nin ilk on sekiz beytini kendisi yazdı, diğer beyitleri ise, kendisi soyleyerek Celebi HusÂmeddîn'e yazdırdı. Boylece daha bir benzeri yazılmamış olan Mesnevî-i Şerîf meydana geldi.

MevlÂn bir gun meclisinde bir gencin, bir ihtiyÂrın ust tarafında oturduğunu gordu. O gence bir şey soylemeden, hazret-i Ali'nin sabah namazına giderken onunde yurumekte olan yahûdî bir ihtiyarı, yaşına hurmeten gecmediğini, bu sebeple namaza gec kalınca, birinci rekatın rukûunda CebrÂil aleyhisselÂmın Resûlullah'ın sırtına lutf ile dokunup durdurduğunu ve hazret-i Ali'nin yetiştiğini anlatıp; "Yahûdî ihtiyara hurmet edilince, musluman ihtiyara daha cok hurmet edilir. Hele omrunu dîne uymakla gecirmiş ihtiyarlara saygı ve hurmet gosteren genclerin, Allahu teÂl katında ne kadar yuksek mertebe kazanacağını duşunmelidir." buyurdu. Bu nasîhatı dinleyen genc, mukemmel bir ders alıp, bir daha buyuklerin ust tarafına oturmadı.

Bir yerde buyuk bir cemiyet tertîb edilmişti. İlim sÂhibi biri; "Bugun MevlÂnÂ, bu mecliste ne soylerse, karşı gelip, ters cevap vereceğim." dedi. Oradakilerin nasîhatlerine rağmen, o sozunde ısrar etti. O sırada MevlÂn kapıdan iceri girip, soze başladı: "L ilÂhe illallah Muhammedun Resûlullah, soyluyorum. Bana karşı cıkıyorsan cık, ters cevap verebiliyorsan ver." buyurdu. Bu hÂli goren o kibirli adam, tovbe edip MevlÂnÂ'nın elini optu, sÂdık talebelerinden oldu.

Sultan Rukneddîn'in hanımı anlatır: "Bir gun MevlÂn hazretleri Âniden aramızda peyd olup; "Acele bu evden cıkın, cabuk olun, evi boşaltın!" buyurdu. Biz hemen evden cıktık. Cıkar cıkmaz ev yıkıldı. Hepimiz kurtulduk. MevlÂnÂ'nın bu kerÂmetinin bir şukrÂnesi olarak, Sultan Rukneddîn, bin altını MevlÂnÂ'nın medresesinde okuyan talebelere dağıttı.

BÂzı beyler, Sultan Rukneddîn'i Aksaray'a dÂvet ettiler. MevlÂnÂ; "Gitme!" dedi. İkinci dÂvette sormadan gitti ve orada olduruldu.

İmÂm İhtiyÂruddîn anlatır: "Birgun MevlÂn ile ikimiz HusÂmeddîn Celebi'nin bağına gidiyorduk. Ben, MevlÂnÂ'nın ardından yavaş yavaş giderken, onun bir arşın kadar yuksekten havadan gittiğini gordum. Hayretimden kendimden gecmişim. Ayıldığımda gordum ki, MevlÂn hazretleri gitmiş. Acele ederek kendilerine yetiştim. Kulağıma eğilerek; "İnsanoğlu bir kuştan daha mı Âciz ki, havaya kalkmasına hayret ediyorsun?" buyurdu. Bağa vardık. Sohbet esnÂsında MevlÂnÂ, HusÂmeddîn Celebi'ye; "İsterim ki, Şeyh ZiyÂeddîn'in dergÂhı bizim HusÂmeddîn Celebi'nin olsun." buyurdu. HusÂmeddîn Celebi; "Efendim! Başkalarının makÂmında gozum yoktur." dedi. MevlÂnÂ; "İyi ama benim gonlumden oyle gecti." buyurdu. Sonra sohbet bitti. Ertesi sabah şehirden gelenler, Şeyh ZiyÂeddîn'in, dergÂhında Âniden olduğu haberini getirdiler. İki-uc gun sonra da HusÂmeddîn Celebi oraya muderris tÂyin edildi."

Hanımı anlatır: "Bir gun MevlÂn evden kayboldu. Hicbir yerde bulamadık. Bir ara uyumuşum. Uyandığımda MevlÂnÂ'yı namaz kılarken gordum. MubÂrek ayakları tozlu idi. Sonra ayakkabılarını cevirmek istedim, onlarda kırmızı kumlar gordum. Sorduğumda; "Mekke'de bir velî dostum vardır. Biraz onunla sohbet ettim. O kum, Hicaz'ın kumudur." buyurdu. Bu kadar kısa zamanda oralara gidip gelmek nasıl olacağı aklıma geldi. Hemen anlayıp; "Allahu teÂlÂnın velî kulları gonul gibi, bir anda her yeri dolaşabilir." buyurdu. Boylece tayy-i mekÂnı tÂrif ettiler. YÂni kısa zamanda uzak yerlere gitmeyi ve cok iş yapmayı anlattılar."

MevlÂnÂ'yı cok sevenlerden biri, vefÂt etmeden yaptığı vasiyyetinde; kabrine MevlÂn hazretlerinin gelip, Kur'Ân-ı kerîm okumasını istirhÂm etti. O zÂt vefÂt edince vasiyyeti MevlÂnÂ'ya bildirdiler. MevlÂn da memnun olup, onun kabrinde Kur'Ân-ı kerîm okudu. VefÂt eden kişinin cocuklarından biri, ruyÂsında babasının cok iyi bir hÂlde olduğunu gorunce; "Babacığım! Bu dereceye nasıl vÂsıl oldunuz?" diye sordu. Babası da: "Beni kabre koyunca Munker ve Nekir melekleri suÂl sormaya gelirken, oraya guzel yuzlu bir melek geldi. Onlara; "Allahu teÂl bu zÂtı MevlÂnÂ'ya bağışladı. Onu bırakınız! dedi. O gunden beri hamdolsun hÂlim iyidir." diye cevap verdi.

MevlÂnÂ'nın mubÂrek hanımı anlatır: "MevlÂn hazretleri, bir gun namaza durdu. Sukûnet ve tevÂzu icinde tÂzim ve hurmetle Kur'Ân-ı kerîm okuyor, bir taraftan da gozlerinden yaşlar akıtıyordu. Evde bulunanlarla birlikte MevlÂnÂ'nın bu hÂlini goruyor, hayretle ona bakıyorduk. Namazdan sonra her zamanki gibi tesbihini cekip cenÂb-ı Hakk'a uzun uzun yalvarıp yakararak duÂsını yaptı. Onun bu hÂli bana cok tesir etti, ağlamaya başladım. Sonra; "Ey efendi! DunyÂda ve Âhirette biz gunahkÂrların umîdi sensin. Bu kadar cok ibÂdetinle, boyle korkar, ağlar, yalvarırsan, biz bu tenbel hÂlimizle kıyÂmet gununde ne yaparız?" diye sordum. Yemîn ederek; "Allahu teÂlÂnın bana verdiği nîmetlerin, ihsÂnların yanında benim yaptığım ibÂdet, yalvarışlar ve butun hareketlerim, ziyÂde kusûr ve nihÂyetsiz eksiklikten başka bir şey değildir. Butun bu korku ve yakarışlarımla; "Ey Kerîm olan Allah'ım! Benim gibi bir Âcizin, bir cÂresizin kuvveti ve tÂkatı ancak bu kadardır, mÂzur buyur y Rabbî!" demek istiyorum. YoksaO'na lÂyık bir ibÂdeti kim yapabilir?" buyurdu.

MevlÂn hazretleri, muslim veya gayr-i muslim herkese karşı yaptığı iyi muÂmele ve guler yuz ile her tarafta meşhûr oldu. O zamanlar İstanbul'da bulunan meşhûr bir hıristiyan papaz, merÂk edip MevlÂnÂ'yı gormek istedi. Yollara duşup Konya'ya geldi. Konya'da yaşayan hıristiyanlar onu karşıladılar. Yolda giderken MevlÂnÂ'yı gorduler. Papaz suratle yetişip, MevlÂnÂ'ya cok tÂzim ve hurmet gosterdi. MevlÂn da onu iyi karşıladı. Papaza, papazın yaptığından daha fazla iltifatta bulundu. Papaz ve orada bulunan diğer hıristiyanlar, MevlÂnÂ'nın bu iltifÂt ve guzel ahlÂkı ve bu olgunluğu karşısında dayanamayıp, Kelime-i şehÂdet getirip musluman oldular.

MevlÂnÂ, bir gun oğlu Sultan Veled'e: "Oğlum! Eğer Cennet'te olmak istersen, herkes ile dost gecin, hic kimseye kin tutma, herkese tevÂzu goster. Zîr alcak gonullu olmak asıl sultanlıktır." buyurdu.

MevlÂnÂ, ezÂn-ı şerîf okunmaya başladığı zaman, ya ayakta durur veya dizi ustune oturarak huşû icinde dinlerdi. Bitince de ezÂn-ı şerîf duÂsını okuyup, salevÂt-ı şerîfe soylerdi. Sonra namaza kalkar, talebelerine, namazı vaktinde kılmalarını tavsiye ederdi. Buyururdu ki: Belh şehrinde bir kimse vardı. Her ne zaman ezÂn okunmaya başlasa butun işini bırakır, iki dizi ustune gelerek otururdu. EzÂnı, mutevÂzî bir hÂlde dinler, bitince salevÂt-ı şerîfe getirir, ezÂn duÂsını okurdu. Sonra araya bir iş karıştırmadan hemen namazını kılardı. Bu kimse devamlı boyle yapar, hic bu Âdetini bozmazdı. NihÂyet bir gun vefÂt etti. CenÂzesini teneşirde yıkarken ezÂn-ı şerîf okunmaya başladı. CenÂze birden doğruldu, ezÂn bitinceye kadar diz ustu oturarak hareketsiz bekledi. Sonra tekrar yattı. CenÂzeyi kabre koyduklarında, suÂl melekleri geldiler. Bu sırada onlara Allahu teÂlÂdan; "O kulum, ismim anıldığı zaman, ismimi aziz tutarak hurmetle beklerdi. Siz de onu ziyÂret edip aziz tutun." hitÂbı geldi.

MevlÂnÂ, başkalarından bir şey istemeyi talebelerine yasak ederek; "Başkasına el acıp bir şey isteyen, bizim talebemiz değildir. Ona dunyÂda da Âhirette de şefÂat etmeyiz ve ondan uzak dururuz. Biz, talebelerimize dÂim vermeyi, ihsÂn ve ikrÂmlarda bulunmayı, herkese karşı tevÂzu uzere bulunmayı, tatlı sozlu, guler yuzlu olmayı tavsiye ediyoruz. El acıp istemek bizim yolumuzda yoktur." buyurdu.

SultÂn Veled anlatır: "Ben, beş yaşında idim. Bir gun babamın, talebelerine şoyle dediğini duydum: "Ben yedi yaşımda iken, nefsim tamÂmiyle rûhuma tÂbi oldu. Nefsî isteklerimden kurtuldum." Bunu dinleyen talebelerden biri; "Efendim! Biz, sizi devamlı nefsinizle mucÂhede eder hÂlde goruyoruz. Bu sozunuzu nasıl anlamak icÂbeder?" dedi. Bu suÂle; "Nefs, yaratıkların icinde en ahmak olanıdır. Hep kendi zararını ister. Onun yakasını bırakmağa gelmez. Cunku en buyuk duşman nefstir. Buyuklerimiz, olunceye kadar nefsle mucÂdele etmiştir. Biz de oyle yaparız." cevÂbını verdi.

Onceleri MevlÂn hazretlerinin buyukluğunu anlayamayan, onun devamlı aleyhinde soz soyleyen biri bir gun ruyÂsında gorduklerini anlattı: "RuyÂmda Karatay Medresesindeki dershÂnenin ortasında, Peygamber efendimizi oturur hÂlde gordum. Sanki guneş gokten inmişti. Nûrundan gozler kamaşıyor, EshÂb-ı kirÂm da hizmet ediyorlardı. Ben huzûruna doğru ilerleyip kendilerine selÂm verdim. SelÂmımı aldılar ve yanlarında bulunan tabaktaki yahniden bir parca sundular. Yahniyi alarak; "Y Resûlallah!Etlerin en lezzetlisi, en guzeli hangisidir?" diye sordum. Buyurdu ki: "Etlerin en iyisi, kemiğe bitişik olanıdır." O anda uyandım. Her tarafımı nûr kaplamıştı. Buyuk bir sevinc icinde Karatay Medresesine gittim. DershÂnenin ortasında, Peygamber efendimizi gorduğum yerde MevlÂn hazretleri oturuyordu. Hayretle yanlarına yaklaştım ve selÂm verdim. SelÂmımı tebessum ederek aldı. Daha ben ruyÂmı anlatmadan: "Sevgili Peygamberimiz; "Etlerin en iyisi, kemiğe bitişik olandır." buyurdu." dedi. MevlÂnÂ'nın ruyÂmdan haberdÂr olduğunu anlayınca, duşup bayıldım. Ayıldığımda buyuk bir sevgiyle ellerini opup, talebeliğe kabûl edilmemi taleb ettim ve sarsılmaz bir îtikÂd ile kendisine bağlandım."

Bir kimse ruyÂsında Resûlullah efendimizi gorup, huzûruna vararak hurmetle selÂm verdi. Peygamberimiz, mubÂrek yuzlerini obur tarafa cevirdiler. O zÂt, obur tarafa dolanıp tekrar selÂm verdi. Yine mubÂrek yuzlerini cevirip, iltifÂt etmediler. O zÂt cok uzulerek ağlamaya başladı ve sebebini suÂl etti. Peygamber efendimiz; "Sen, bizim dostumuz olan CelÂleddîn Muhammed Rûmî'den yuz ceviriyorsun. HÂlbuki o, bizim cok sevdiğimiz evlÂdımızdır." buyurdular. O kimse korku ile uyanıp hatÂsını anladı. Kendi kendine; "Ey bedbaht! Şimdiye kadar yarasa gibi guneşin ziyÂsından kactın. Bundan sonra bÂri MevlÂn hazretlerinin huzûruyla şereflenip dunyÂda ve Âhirette saÂdete kavuş." dedi. Hemen MevlÂnÂ'nın medresesine doğru, onun talebesi olmak icin buyuk bir ihlÂs ile yola koyuldu. Kapıya geldiğinde, Muhammed ismindeki talebeyle karşılaştı. Talebe, ona; "Beni hocam MevlÂn hazretleri gonderdi. Bize kalbinde sevgi hÂsıl olan bir kimse geliyor, onu kapıda karşılayın." dediler. "Haydi iceriye buyurun!" dedi. O kimse iceri girip MevlÂnÂ'nın elini opup, talebesi olmakla şereflendi.

Konya eşrÂfından Muînuddîn PervÂne, şehrin ileri gelenlerini yemeğe dÂvet etti. DÂvetliler arasında MevlÂn hazretleri de vardı. Herkese yemekler geldi. MevlÂnÂ'ya husûsî olarak altın bir tabak icerisinde, bir kese altın konulmuş ve uzerine pirinc pilavı doldurulmuş bir hÂlde arz olundu. MevlÂnÂ, tabağı gorunce yuzunu cevirdi ve elini uzatmadı. Ev sÂhibi yemesi icin; "HelÂl lokmadır, buyurunuz efendim." diye ısrÂr edince, Muînuddîn'e; "Altın tabak icinde altın kesesi saklıyarak bizi imtihan mı ediyorsun? Bir de yememiz icin ısrÂr ediyorsun, bu size yakışır mı?" dedi. Bu sozleri duyan ev sÂhibi, pek mahcûb olarak MevlÂnÂ'nın ellerine sarılıp optu ve kendisini talebeliğe kabûl etmesini istirhÂm etti. MevlÂnÂ'ya oyle bağlandı ki, onun mÂnevî yardımları ile en onde gelen sÂdık talebelerinden oldu.

Emîr Ahmed anlatır: "MevlÂnÂ'nın ismini ve vasıflarını işiterek ona Âşık olmuştum. Memleketim Diyarbakır'dan Konya'ya gitmeme, annem ve babam musÂde etmiyorlardı. Her gecen gun ona olan kavuşma arzum artıyor fakat nasıl gideceğimi bilemiyordum. Bir gece iki rekat namaz kılıp, Allahu teÂlÂnın sevgili kullarını vesîle ederek cok du ve niyÂzlarda bulundum. Sonra En'Âm sûre-i şerîfini okuyarak uyudum. RuyÂmda MevlÂn hazretlerini gordum. SîmÂsı bana anlatılanlara aynen uyuyordu. Bizim eve gelmişti. Onu gorunce koşarak huzûruna yaklaştım ve hurmetle ellerinden optum. Beni kucaklayıp alnımdan optu. Eline aldığı bir makas ile alnım uzerinden bir mikdÂr sacımı keserek; "Bu, Mesnevî Âlimi olacak." buyurdu. Uyandığımda, saclarım ve makas yastık uzerinde duruyordu. Bu ruyÂnın tesiri altında idim. Annem ve babam, ısrÂrlarıma dayanamıyarak izin verdiler. Doğruca Konya'ya gittim ve MevlÂnÂ'ya talebe olmakla şereflendim. Mesnevî uzerinde calışmamı emir buyurdular. Kısa zamanda Mesnevî hakkında sorulan her soruyu cevaplandıracak hÂle geldim."

KÂrî, Kur'Ân-ı kerîmi ezbere bilen Muhammed anlatır: "Hacca gidip vazîfemizi yaptıktan sonra Konya'ya donmuştuk. Hacı arkadaşlarımızdan bir delikanlı, diğer arkadaşlarımı zaman zaman MevlÂnÂ'ya goturuyor, onun sohbetlerine katılmayı teşvik ediyordu. Onun bu hÂline şaşıyorduk. Birgun kendisine sebebini sorduğumuzda; "Hacca giderken bir konakda uyumuşum. Uyandığımda kÂfilenin beni unutup gittiğini gordum. Cok uzuldum, zîr yolu bilmiyordum. CenÂb-ı Hakk'a yalvararak goz yaşları arasında yaptığım duÂlardan sonra, herhangi bir istikÂmete doğru yurumeye başladım. Bir muddet gittikten sonra, kendimi buyuk bir sahrÂda buldum. İleride bir cadır vardı. Yanına vardığımda, iceride heybetli birinin helva pişirdiğini gordum. Durumumu ona anlattım ve bu helvayı kime pişiriyorsun? diye sordum. Bana; "Bu helvayı SultÂn-ul-UlemÂ'nın oğlu MevlÂn icin pişiriyorum. Her gun buradan gecip gider. Birazdan gelmesi lÂzım. Sabredersen onu gorursun." dedi. Hakîkaten biraz sonra MevlÂn geldi. İkrÂm edilen helvadan bir mikdÂr yedi, ayrıca bana da verdi. Sonra kendisine durumumu arzedince, kerem sÂhibi MevlÂn hazretleri bana tebessum ederek; "Hic merak etmeyiniz, yalnız gozunuzu yumup biraz sonra acınız." buyurdular. Ben gozlerimi yumdum. Actığımda kendimi kÂfilenin yanında buldum. İşte benim MevlÂn hazretlerini cok sevmemin ve arkadaşlarıma tavsiyede bulunmamın sebebi budur." dedi.

MevlÂnÂ'yı cok sevenlerden biri, ticÂret maksadıyla İstanbul'a gitmek icin izin istedi. MevlÂn hazretleri de; "İstanbul'a gitmenize izin verdim. Yalnız İstanbul'da şu adreste bir kilise var. İcinde şu vasıflarda birini bulacaksın. Ona benden selÂm soyle." buyurdu. TuccÂr; "Peki!" diyerek yola cıktı. İstanbul'da işini hallettikten sonra, emredilen adrese gidip kiliseyi buldu. İcinde tÂrif edilen kimse vardı. Ona, MevlÂnÂ'nın selÂmını soyledi. O kimse ile konuşurlarken, bir koşede MevlÂn hazretlerini murÂkabe hÂlinde oturuyor gordu. Hayretinden aklı gidip oraya duştu bayıldı. Kendisine geldiğinde, kilisede sÂdece selÂm getirdiği kimse vardı. Ayrılmak icin izin istediğinde, o zÂt da; "MevlÂnÂ'ya benden selÂm soyleyiniz." diye tenbihte bulundu. Tuccar oradan ayrılıp, uzun bir yolculuktan sonra Konya'ya geldi. Doğruca MevlÂnÂ'nın huzûruna gitti. İstanbul'daki kimsenin de kendisine selÂmı olduğunu soyledi. MevlÂnÂ'ya bunu soylerken, MevlÂnÂ'nın onunde o İstanbullunun diz ustu oturduğunu gordu. Yine hayretinden aklı başından gidip, orada bayıldı. Ayıldığında, MevlÂnÂ; "Ey tuccar! Bu gorduklerini, sağlığımda kimseye soyleme." buyurdu. Bunun uzerine tuccar, butun malını İslÂmın yayılması icin harcadı ve MevlÂnÂ'nın huzûruna gelip talebesi olmakla şereflendi. Duny ve Âhiret saÂdetine kavuşmaya calıştı.

Deyr-i EflÂtun yÂni EflÂtun Kilisesinde bir kimse vardı. Uzerine rÂhip elbisesi giyer, kiliseye gelenlere İslÂmiyetin ustunluğunu anlatır, konuştuğu kimselerin musluman olmasına vesîle olmaya calışırdı. Bu arada MevlÂn hazretlerinin talebelerine de cok saygılı davranırdı. Bir gun kendisine; "Senin, MevlÂnÂ'nın yakınlarına bu kadar hurmetli olmanın, iltifÂt gostermenin sebebi nedir?" diye sordular. O da cevap olarak; "Biz MevlÂnÂ'nın pekcok kerÂmetlerini gorduk. İsterseniz size iclerinden birini anlatayım. Bir gun biz kırk papaz, cumlemiz MevlÂnÂ'ya bir suÂl sormak icin giderken, kendisiyle bir fırının onunde karşılaştık. İcimizden biri; "Kur'Ân-ı kerîmde, Meryem sûresinin yetmiş birinci Âyet-i kerîmesinin meÂlinde; "İcinizden, hicbiri istisn edilmemek uzere, mutlaka Cehennem'e varacaktır. Bu, Rabbinin katında kesinleşmiş bir hukumdur." buyruluyor. Bu Âyet-i kerîmeye gore, musluman olsun kÂfir olsun, herkesin Cehennem'den gececeği bildiriliyor. MÂdem ki herkes Cehennem'e girecek, o zaman İslÂmiyetin ustunluğu nereden belli olacaktır?" dedi. MevlÂnÂ; "Evet. Âyet-i kerîmede bildirildiği gibi, herkes Cehennem'e uğrayacaktır. Muminler Cehennem'e uğradığında, Cehennem'in ateşi ona tesir etmiyecektir. Hatt Cehennem; "Ey mumin, cabuk gec, nûrun ateşimi sonduruyor." diyecektir. Aynı ateş, Allahu teÂlÂnın emriyle kÂfiri yakacaktır. Ateş, aynı ateştir. İsterseniz deneyelim ve şimdi size bunu gostereyim." dedi. Bizden, uzerimize giydiğimiz gomlekleri cıkarmamızı istedi. Cıkarıp, kendisine verdik. O da hırkasını cıkarıp, bizimkilerin icine sardı. Oylece fırının icine attı. Biraz sonra fırının kapağını acıp, elini alevlerin icine soktu. Biz hayretle hÂdiseyi tÂkib ediyorduk. Sonra icerden hırkayı alıp onumuze koydu. Hırkada en ufak bir yanık izi yoktu. İcini actığında, bizim gomleklerimizin hepsinin yanıp kul olduğunu gozlerimizle gorduk. Sonra MevlÂn bize donerek; "Ey rÂhipler! İşte gorduğunuz gibi, biz ateşe boyle uğrarız. Siz de boyle uğrarsınız." deyince, hepimiz insÂf edip, Kelime-i şehÂdeti getirerek musluman olduk. Her birimiz de, bundan sonra İslÂmiyetin yayılması icin calışacağımıza, hıristiyanların doğru yola gelmesi icin uğraşacağımıza soz verdik. İşte benim MevlÂnÂ'nın talebelerine hurmet ve iltifÂt etmemin sebebi budur."

Bir gun KÂdı SirÂceddîn ismindeki bir hoca, talebelerine; "Bugun MevlÂnÂ'ya gidip, onu soru yağmuruna tutalım. Oyle sorular hazırlıyalım ki, hic birisine cevap veremesin." dedi. Talebeler soru hazırlamaya koyuldular. Kendisi de calışmaya başladı. Bir ara KÂdı SirÂceddîn'in yanında MevlÂn hazretleri tecessum etti. KÂdı SirÂceddîn'in yuzune dikkatlice bakıp oradan kayboldu. KÂdı, talebelerine; "MevlÂn buraya geldi." deyince, talebeler; "Biz gormedik efendim." dediler. Bu hÂl, KÂdı SirÂceddîn'in zihnine takıldı, duşuncelere daldı. Bir saat kadar sonra MevlÂn hazretleri