Cocuk gelişiminde fiziksel ihtiyacların karşılanmasından sonra en onemli faktorlerden biri ebeveyn tutumudur. Hamilelikten itibaren başlayan surecte anne ve babanın davranışları, cocuğun kendilik algısını ve kimliğini oluşturmasında temel taştır. Cunku bir bebeğin doğduğu andan itibaren ilk gorduğu insanlar anne-babasıdır ve bu nedenle bebek, dunyayı ve kendini onlar uzerinden anlar ve anlamlandırır. Kendisine konan kurallar sayesinde sınırları, kendisine gosterilen sevgi sayesinde sevilebilir biri olduğunu oğrenir. Bircok ebeveyn cocuklarına karşı nasıl davranmaları gerektiği konusunda kararsız kalır, bir sorunla karşılaştıklarında doğru davranışın ne olduğunu bilemez. Peki doğru davranışlar nelerdir? Cocuğa sevildiği nasıl hissettirilir, nasıl kural konur?
KURAL KOYMA
Burada en temel nokta istikrar ve anne-baba uyumudur. Cocuğunuzun uymasını istediğiniz bir kural koyacağınız zaman ilk once bu kurala sizler uymalısınız. Cunku cocuklar izleyerek ve model alarak oğrenirler. Soylediklerinizden cok yaptıklarınızı yaparlar. Bu yuzden onun yapmasını istediğiniz şeyleri once siz yapmaya başlamalısınız. Daha da onemlisi kuralı koyduktan sonra geri adım atmamalı, istikrarlı olmalısınız. Orneğin yemekten once dondurma yemek isteyen cocuğunuza ‘hayır’ dediniz ve o da ağlamaya, tutturmaya başladı. Burada yapılabilecek en buyuk hata ‘tamam hadi al ye dondurmanı, yeter ki sus’ demektir. Cunku bu yapıldığında cocuk şunu oğrenir: yeterince ağlarsam ve bağırırsam pes ederler ve istediğim her şeyi yaptırabilirim. Bu da cocuğun kural tanımaması anlamına gelir. Bu nedenle bir şeye ‘hayır’ dediğiniz zaman ne olursa olsun sozunuzun arkasında durmanız gereklidir. Zamanla cocuk cabalarının bir sonuc vermediğini, o kurala uyması gerektiğini oğrenir ve sorun cıkarmayı bırakır.
Bir diğer onemli nokta ise anne ve babanın ağız birliği icinde olmasıdır. Birinin hayır dediğine diğeri evet derse cocuk bu durumu kendi lehine kullanır ve ebeveynlerini parmağında oynatmaya başlar. Hayır diyen ebeveynini kotu, evet diyeni iyi gorur, bunun uzerinden duygu somurusu yapabilir (‘Babam her şeye izin veriyor ama sen hep hayır diyorsun, sen cok kotu bir annesin’ gibi). Unutmayın ki yetişkin olan ve kural koyma yetkisi olan sizlersiniz, cocuğunuz değil. Kuralları siz koymazsanız, cocuğunuz koyar. Bu da hem kendisinin hem de diğer insanların sınırlarını sağlıklı bir şekilde oğrenmesine engel olur.
Cocuğun uyku ve yemek duzeni de kurallara tabii olmalıdır. Yatma saati konmalı ve o saatte cocuk mutlaka yatakta olmalıdır, uyumasa bile o saatten itibaren yatakta kalmalıdır. Ayrıca mutlaka kendi yatağında yatmalıdır, anne ve babasının yatağında, onlarla birlikte değil! Kahvaltı, oğle yemeği, akşam yemeği gibi oğunlerin saatleri belirlenmeli ve bu saatlere uyulmalıdır. Yemekler her zaman masada yenmelidir; yatakta, koltukta, televizyon karşısında değil! O gun evde ne yemek pişmişse, evdeki diğer aile uyeleri ne yiyorsa cocuk da onu yemelidir. Cok hoşlanmayacağı bir yemek varsa yanına ek olarak sevdiği bir şey de pişirilebilir ve ikisini de yemesi sağlanır (‘Bamyadan birazcık yersen daha sonra makarna da yiyebilirsin’). Ancak her oğunde ne kadar yiyeceği tamamen cocuğun kararıdır. Cocuğu yemeye zorlamak doğru değildir. Hic yemek yemiyorsa biraz teşvik edilebilir ancak zorla ağzına yemek tıkıştırılmamalıdır. Acıktığında mutlaka yiyecektir.
SEVGİ GOSTERME
Kulturumuzde cocuklara sevgi gostermek icin onları sıkıştırmak, sarılmak, opmek oldukca yaygındır. Ancak bu cok da doğru bir yaklaşım değildir. Sevgi gostermenin, sevildiğini hissettirmenin en guzel yollarından biri tabi ki sarılmak ve opmektir ancak bunu kendi canımız istediğinde, zorla yapmak yanlıştır. Cunku bunu yaptığımızda cocuğun kişisel sınırlarını ihlal etmiş oluruz. Doğru olan eğer o da istiyorsa sarılmak ve opmektir. Bunu anlamak icin basitce ‘sana sarılabilir miyim?’, ‘seni opebilir miyim?’ gibi sorular sormak yeterlidir.
Sevgiyi bu şekilde fiziksel olarak gosterebildiğimiz gibi bir de sozlu olarak da gosterebiliriz. Cocuğunuza ‘seni seviyorum’ demekten cekinmeyin. Ancak ‘guzel kızım’, ‘akıllı oğlum’ gibi ifadeler kullanmaktan kacınmalısınız. Cunku bu sozler, cocuğa, ‘seni guzel olduğun icin seviyorum’, ‘seni akıllı olduğun icin seviyorum’ mesajı verir ve cocuk ‘guzel olmazsam, akıllı olmazsam beni sevmezler’ duşuncesini kodlar. Yani sevilebilir biri olmasını guzelliğe ve zekaya bağlar. Hayatı boyunca diğer insanların sevgisini kazanmak icin guzel olmaya ya da akıllı olmaya calışır. Bu yuzden yapılması gereken şey cocuğa koşulsuz sevildiğini hissettirmektir. Cocuğunuza hicbir sıfat koymayın, yalnızca sevin.
Dr Zeynep Pınar

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]